ST. AUGUSTINE

ANTI-PELAGIAN TREATISES

HENRY FROWDE

OXFORD UNIVERSITY PRESS "WAREHOUSE
7 PATERNOSTER ROW

SELECT

ANTI-PELAGIAN TREATISES

OF

ST. AUGUSTINE

AND THE

ACTS OF THE SECOND COUNCIL OF ORANGE

WU/i an hitroduction

BY

WILLIAM BRIGHT, D.D.

CANON OF CHRIST CHURCH
REGIUS PROFESSOR OP KCOLESIASTICAIi HISTORY

AT THE CLARENDON PRESS

1880

\_All rights reserved^

(it.-

iV

g

CONTENTS.

PAGE

Introduction , vii

De Spiritu et Littera i

De Natura et Gratia, ad Timasium et Jacobum, contra Pelagium 59

De Perfectione Justitiae Hominis 118

De Gestis Pelagii, ad Aurelium episcopum 150

De Gratia Christi et de Peccato Original! contra Pelagium et Coeles-
tium : —

Liber I : De Gratia Christi 202

Liber II : De Peccato Originali 237

Contra duas Epistolas Pelagianorum : —

Liber I .......... 272

Liber II ... 300

Liber III .321

Liber IV 347

Concilium Arausicanum Secundum, de Gratia et Libero Arbitrio . 384

Index 393

ERRATA.

Page xi, line 7, for bishop read bishops

P. 23, 1. 5, insert, Dominus autem Spiriius est : ubi antem Spiritus DoJtiini,

ibi lihertas.
P, 65, 1. 29, for peccat read potest
P. 157, line y^, for reportet read *reportet
P. 157, line 31, for *eos read eos

e

Bright' s St. Augusthu.

INTRODUCTION.

Any introduction to the following Anti-Pelagian documents,
reprinted with a special view to the Oxford School of Theology,
must begin with some account of the theory which they assail.

The British-born heresiarch, who under a Grecised name
acquired so unhappy a notoriety, had previously, during his
long residence ^ in Rome, been highly esteemed as a * monk'^ '
of devout life, a 'holy man, an advanced Christian^,' a friend
of Paulinus the pious bishop of Nola ^ The ascetic habits of
his profession would foster in him a genuine indignation against
indolent Christians^, who pleaded weakness as an excuse for
practical inconsistency. He would say of such persons, ' What
they want is not power, but will^;' and he insisted, it seems,
very strongly on the principle, affirmed by a long tradition of
Christian teachers of different schools of thought''', that under
the Divine moral government man is treated as free. We are
told ^ that he was greatly shocked when a bishop once quoted
to him Augustine's prayer, already published in his Confes-
sions, * Da quod jubes, et jube quod vis ^.' It was somewhat

^ De Pecc. Orig. s. 24.

^ De Gest. Pel. s. 36 ; so Marius Mercator, Commonit. ii. 2 (Op. ed.
Gam. p. 30).

^ See De Pecc. Merit, iii. s. i ; so 5, 6, ii. s. 25 ; De Gest. Pel. s. 46.

* Ep. 186, s. I.

' See De Nat. et Grat. s. 7 ; De Gest. Pel. s. 50.

* So he says in his letter to Demetrias, c. 16 : ' Dicimus, "Durum est,
arduum est, non possumus, homines sumus "... O caecam insaniam ! . . .
Accusamus Deum,' etc. See the letter in App. to Aug. torn, ii, Cp. De
Nat. et Grat. s. i.

'' As by Irenaeus, TertuUian, and Clement of Alexandria.

' De Dono Persev. s. 53. He ' almost had a strife with the bishop.'

* Confess, x. s. 40. ' Da (juod jubes ' recurs in De Pecc. Merit, ii. s. 5 ;
De Sp. et Litt. s. 22.

b2

viii Introduction.

too pithily antithetical to cover the whole ground of such a
subject ; and to Pelagius it seemed to deny that man had any
real part in the working out of his salvation, and therefore
to encourage him in hoping that he would be ' crowned,' so
to speak, 'without his stir.' But from some intellectual one-
sidedness, this champion of free-will gravely exaggerated its
actual capacities in regard to right conduct ; he would not
give due weight to such limiting considerations as were in-
volved in the sad experience of human infirmity, and of the
strong tyranny of evil habit ^ : he ' relied upon the sense of
bare ability, as if it were an infallible footing for the most
complete conclusion : ' and this was to set up * not a rea-
sonable, but a fanatical doctrine of free-will^. Similarly, his
mind rested on the fact of the Divine Justice in its relation
to individual souls, each of which was invested with an in-
communicable responsibility. But his view of the high truth
was too simple to be real ; he did not take account of the
vastness of its area, and the mysteriousness inseparable from
its working^. To this it must be added, that he appears to
have had the moral fault of a defect of humility*, as well as
the mental fault of a defect of comprehensiveness ; and with
an imperfect sense of the spiritual needs of human nature, to
have appreciated as imperfectly the redemption by which they
had been met ; and this, although he could write a treatise
on the doctrine of the Trinity^, and expatiate, with a clear-
ness and fulness which might seem to anticipate the later
dogmatic language of the Church*', on the personal Divinity
of the E-edeemer.

^ See Guizot, Civilisation in France, lect. 5.

* Mozley, Augustinian Doctrine of Predestination, p. 64.

. 3 See Mozley, pp. 77, 103, and Univ. Serm. p. 201, ed. i.

* In his letter to Demetrias, c 20, Pelagius describes, with sarcastic
penetration, a sanctimonious counterfeit of that true humility which yet
the general tone of the letter would not promote.

' In three books ; Gennadius, Script. Eccl. 42,

* See his Libellus Fidei, in App. 2 to Aug. torn. x. Yet the denial of
the Incarnation by his follower Leporius (Ep. 219 ; Gennadius, Script. Eccl.
597), and the subsequent connection of the Pelagian or Coelestian party

Introduction. ix

From these antecedents, in combination, to some extent, with
the influence of a Syrian theologian named Rufinus ^, who
visited Rome at the beginning of the fifth century, and who
derived some ideas from the celebrated Theodore, bishop of
Mopsuestia^, and also, in all likelihood, from passages in the
writings of Origen ^, there grew up in the mind of Pelagius,
as early as 405 *, a theory reducible to two main propositions.
These amounted to

(i) A denial of the necessity of supernatural and directly
assisting grace, in order to any true service of God on the
part of man.

(2) A denial of the transmission of a 'fault and corruption
of nature ''^,' and also of physical death, to the descendants of
the first man, in consequence of his transgression.

Of these propositions the first appears to have been, in order
of time, prior to the second''; but the second was required

with the Nestorian, are significant facts. See also Photius, Bibl. 54 ; and
Mozley, p. 96. Theodore was the true parent of Nestorianism.

^ Mar. Merc. Commonit. ii. 2. This was apparently the Rufinus to
whom Jerome alludes respectfully in a letter to Rufinus of Aquileia,
Epist. 81,

^ Mar. Merc. 1. c. Theodore wrote a work on the Pelagian side against
'the Syrian' (Jerome, see Cave, Hist. Liter, i. 387) about 416 ; Photius,
Cod. 177 ; Fleury, b. xxiii. 28. Augustine (De Pecc. Orig. s. 25) writes as
if uncertain whether Pelagius and Coelestius had not ' learned from others.'

^ Jerome calls Pelagianism 'Origenis ramusculus,' Ep. 133. 3. Origen
refers Phil. ii. 13 to faculties given in creation, De Princip. iii, i, 19, and
explains away the fall of Adam in C. Cels. iv. 40. His theory of the pre-
existence of souls ' does not all< »w of the derivation of sinfulness from
A<lam,' and *is very inconsistent with correct notions of the working of
God's grace. It supposes the freedom of will unimpaired through every
stage of declension from holiness.' Evans, Biogr. Early Ch. ii. 99.

* Cp. De Grat. Chr. s. 38.

^ The phrase * original sin,' i. e. the ' sin with which men are born,' is
Augustine's, and appears in the Ad Simplicianum, one of his earliest
works (i. s. i). It was probably suggested by the 'originis injuriam ' of
St. Ambrose ; see C. duas Epist. iv. s. 29. Cp. St. Cyprian's ' coptagium . .
nativitate contraxit,' Ep. 64. Besides ' peccatum,' Augustine uses ' tabes,'
' vitium,' ' aegritudo.'

* See Petavius, De Pelig. et Semipelag. Haer. ii. s, i (Theol. Dogra. ii.
308).

X Introduction^

as its logical basis. It was only by ignoring the great CTer-
throw that Pelagius could dispense with the great restorative
force. For grace, in the theology of the Church, is regarded
as a force ^ in the spiritual order, not simply God's unmerited ^
kindness in the abstract, but such kindness in action as a move-
ment of His Spirit within the soul, resulting from the Incarna-
tion', and imparting to the will and the affections a new
capacity of obedience and of love. Pelagius was ready to use
the term ' grace,' but he seems to have meant by it, sometimes
the natural endowment of free-will, viewed as the Creator's gift,
sometimes the moral law, or other divinely bestowed instruction
as to duty, or the pattern of sanctity in Christ, and some-
times also the gift of Divine pardon. This is the repeated
assertion of Augustine ^ in which he has substantially the con-
cuiTcnce of Jerome ^, and has been followed by most of those
who have written on the Pelagian question, including our
own Hooker ^. A very eminent writer has, indeed, expressed
his opinion that 'this adverse explanation is not altogether
justified by the language of the Pelagians themselves'.' But
the few words quoted by him from Pelagius himself form,
in fact, one of four dependent clauses, intended to illustrate
the Divine assistance conveyed 'through teaching and revela-

^ See Bp. Berkeley, Alciphron, Dial. vii. s. 4-10 (Works, ii. 294 ff.) ;
Liddon, Univei*sity Sermons, i. 44.

"^ Cp. De Nat. et Grat. s. 4 ; De Gest. Pelag. s. 33, &c.

' John i. 14, 16. See Hooker, v. 56. 6 flf. Wilberforce on the Incarna-
tion, p. 199 new ed.

* E.g. De Sp. et Litt. s. 4 ; De Nat. et Grat. s. 12, 53; De G^st. Pelag.
s. 20, 22, 38; De Grat. Chr. s. 2, 3, 8, 31, 42, 45 ; C. duas Epist. iv. s. 11,
30; De Grat. et Lib. Arb. s. 23-26; Op. imperf. c. Jul. i. 94; Ep. 175,
s. 2, 3 ; 177, s. 2 ff. ; 217, s. 4; Serm. 26, s, 8. His first impression, in
regard to Pelagius' letter to Demetrias, had been piore favourable; but he
saw reason to correct it, De Grat. Chr. s. 40.

^ Dial. c. Pelag. i. 2, 4; Ep. 133 (ad Ctesiph.), s. 5.

* Hooker, App. to b. v. (Works, ii. 546, ed. Keble) ; Cave, Hist. Liter.
i. 382 ; Newman, in note to Fleury, Oxf. Transl. ii. 310. Compare Petav.
de Pelag. et Semipel. Haer. ii. 4 ff. Pelagians also spoke of ' adoption *
and ' salvation ' under the name of grace, and tetavius reckons in both
these senses as Pelagian.

^ Mozley, Doctr. Pred. p. 53.

Introduction. xi

tion ^ ; ' and if Pelagius, as Dr. Mozley supposes, admitted
proper, or, as it is called, internal grace, and only denied to
be in effect irresistible, one does not see why he was con-
demned as heterodox on this question of grace, not by St.
Augustine only, but by the general judgment of Christendom ;
why he did not frankly state the distinction when accused
before the bishop of Palestine, instead of having recourse to
language at best somewhat ambiguous ; or again, why, after
that so-called trial, he did not once for all clear up his mean-
ing on this head^. In fact, Augustine himself repeatedly
speaks ^ in a tone which implies that if Pelagius had honob
fide acknowledged a true internal assisting grace, as necessary
in order to holiness, without admitting it to be irresistible,
the controversy on this point would have been over between
them ; — Pelagius would have said enough to relieve his main
anxiety — would have owned that man had so far fallen from
his original integrity as to require a 'Divine assistance, be-
stowed not through the channel of his original constitution,'
but through the * re-creation ' of his nature ' in Christ *.'

'The philosophical fault of Pelagianism,' says Dr. Mozley,
* was that it went upon ideas without considering facts ^.'
This is pointedly true, not only, as has been said, of the
Pelagian idea of liberty which has been sternly coupled with
that of Paganism^, but also of the Pelagian denial of the

* 'Adjuvat nos Deus per doctrinam et revelationem suam, dum . . . nos
multiformi et ineffabili dono gratiae caelestis illuminat,' quoted from Pela-
gius, ' Pro Libero Arbitrio,' in De Grat. Chr. s. 8. See Augustine's comment
at the end of the section. The other clauses relate to ' opening the eyes of
the heart,' prediction, and 'laying open the devil's snares,' The passage is
subsequent to another extract from Pelagius, quoted by Dr. Mozley in p. 55.

^ De Gest. Pel. s. 20, 32 ; De Grat. Chr, s, 33, 45. See Christian Re-
membrancer, Jan. 1856, p. 149, art, 'Mozley on St. Augustine.'
3 E.g. De Nat. et Grat. s. 52, 60, 81 ; De Grat. Chr. s. 52.

* Wilberforce on Baptism, p. 164 ; on the Incarnation, p. 9, new ed,
Christ's title of 'the Last Adam ' (i Cor, xv. 45) implies of itself this ' re-
creation,' and the necessity of a deeper and more vital union with Him
than mere ' imitation' could effect, cp. De Pecc. Merit, i. s, 10.

' Mozley, p. 102.

* 'Cette liberty paienne ou pelagienne,' etc. De Pressense, Trois Prem.
Siecl. ii. i. 375.

xii Introduction.

Fall. The fact which implies 'original sin' is manifest, 'writ
large* on our daily experience of human perversity and de-
pravity^. Admit the fact, as we must admit it, and, as it
has been well said, 'the difficulty in theory ought to have
no practical influence^;' but 'there is no more injustice in
allowing mankind to come into this sinful state through the
sin of one, than in causing them to be in it in any other
way^.' Now Pelagius persuaded himself that it would be
unjust tliat the first man's sin should thus compromise
his posterity, except by way of example and imitation*.
This notion was probably welcome to him as supporting
his optimist view of human capacity for goodness ; but in
taking it up, he made his anthropology superficial, neglected
deep facts, 'impaired his perception of evil by disallowing
its mystery ^,' and impoverished his Christianity by being
forced to explain away St. Paul.
f The warnings of his story have a peculiar significance for

an age which has its own ways of absorbing the supernatural
into the natural, and of attenuating spiritual evil on the one
hand, and the special gifts and powers of the Gospel on the
other ^. The Pelagian spirit has a strong vitality, and often

1 See Wace on Christianity and Morality, p. 82, ed. i ; Card. Newman's
Apologia, p. 379 ; Guizot, Meditations on Christianity, p. 37 if. E. T.

^ Bishop Steere on the Existence and Attributes of God, p. 222.

3 Christ. Remembr., April 1856, p. 474. Cp. Guizot, Med. on Chr.
p. 53. and Archd. Hannah, The Fall and its Results, p. 170.

* See extracts from his Notes on St. Paul's Epistles, in De Pecc. Merit.
b. iii. and in Mar. Merc. Commonit. i. 2 ; Gam. p. 15.

^ Mozley, Doctr. Pred. p. 104.

* For instance, ' There are those who say that no change has happened
to man . . . which partakes of a supernatural character ... A further revela-
tion, they allow, was made to man on the publication of the Gospel . . . his
reason was thus enlightened: this enlightenment has acted on his affections.
And further . . . the Church has been called into existence ; and this has,
like other societies, a tone, a teacliing, an atmosphere of its own . . . and so
a character is formed which is really distinctive and peculiar to Christianity.
But this character, it is urged . . . obeys the usual laws of human nature in
its formation, and should not be referred to another imaginary cause which
theologians, by an abuse of the term, have called Grace. This is the
ordinary language of Socinians : and when used by others, implies ... a

Introduction. xiii

reappears in unexpected forms. It seems to affect the re-
ligious thoughts of not a few Englishmen who have hardly
so much as heard of Pelagius. In our time, too, the recoil
from Calvinism has been singularly vehement and destructive ^ ;
and students who now come fresh to St. Augustine's Anti-
Pelagian writings will probably be more ' offended ' than their
predecessors of two or three centuries back at some extreme
statements on Grace and the Fall into which he is led by his
controversial intensity. These, however, may be noted as
extreme. To put aside for the present his severe Predes-
tinarianism, we may believe in the reality of internal Grace,
as enabling the soul which responds to its touch, and which
does so respond by its assistance^, to achieve what would
otherwise have been beyond its capacity, without admitting that
this touch determines the response wliich it solicits and makes
possible ^, or that the will which needs Divine aid acts * un-
aided' in accepting it, instead of owing to that which stirs
it the power to answer to the stirring, or that it cannot
refuse to be thus aided, in virtue of that 'melancholy power
of baffling the Divine goodwill*,' which the law of probation
preserves in man through life. We may believe, again, on
the authority of Scripture, that the sin of the 'first man'
entailed on his posterity a condition of sinfulness, which not
only drew along with it the penalty of death, but involved
a disorder and taint of the whole inner nature, and therefore
rendered all in whom it existed offensive, as such, to the

tendency to their fatal error ... He who thinks that our Saviour has
wrought no change in him, will not long believe that He has accomplished
so much for him. Those who reject spiritual grace, will not long accept
the Atonement.' Chretien, Lect. on Study of Theology, p. 59. See the
anecdote in a note to Hefele's Hist, of Councils, s. 118 (vol. ii. p. 446,
E.T.).

^ See the case of James Mill; and Chr. Remembr., Jan. 1863, p. 31.

^ Pelagius held that God assisted, by instruction, the innate possibilitas
of good, but would not admit that He assisted, by stimulus, the actual exer-
cise of volition, De Grat. Chr, s. 5-8.

^ The term 'efficacious,* applied by Jansenists and others to grace as
thus viewed, means simply ' irresistible.'

* Newman, Sermons, i. 250, Cp. Butler, Anal, ii. 6.

xiv Introduction,

Divine holiness ^ ; while yet we may avoid language which
would suggest a literal imputation of Adam's sin to each of
his descendants ^, admit that ' sin ' can bear only a modified
sense in regard to what is not personal, acknowledge a certain
operation of grace in the production of goodness among the
unregenerate ^, and decline to adopt a rigorous application of
the doctrine of inherited ' condemnation ' to all who die un-
baptised *. In short, if we set apart Augustinian exaggerations,
we must surely recognise in Augustine one raised up to be
a doctor of Christian anthropology, as Athanasius before him,
or Cyril after him, of Christian Theology properly so called ;
and if we wish to gain at once a clear conception of the issues
of the controversy, we have only to consider what effect the
denial of real grace would have on the principle of Sacra-
ments, or what would be left of the practical religion of our
English Prayer-Book after it had been revised in the interests
of Pelagianism ^

^ See Wilberforce on the Incarnation, p. 43 ff. ; Abp. Trench on St.
Augustine as an Interpreter, p. 1 24 ; Dollinger, First Age of the Church,
E. T. p. 177. So Card, Newman, in 'Dream of Gerontius,' 'With his whole
essence shattered and unsound;' and Sadler, Second Adam, p. 10.

^ Dollinger, 1, c. Augustine is somewhat evasive in De Pecc. Merit, iii.
s. 15, but his general line of argument involves logically such an impu-
tation. See Bishop Browne on the Articles, i. 325.

^ In the 'De Spiritu et Littera,' s. 49 ff., while he seems reluctant to
adopt the natural interpretation of Rom. ii. 14 ff., he yet admits that the
Divine image is not wholly effaced among the heathen. But later, in Epist.
217, s. 10, and C. Julian, iv. s. 17, he is driven by controversy to deny that
heathen worthies had any real virtue. On the gravity of this error see
Trench's Huls. Lect. p. 288. Augustine habitually misunderstood Rom.
xiv. 23 ; De Gest. Pel. s. 34 ; De Grat. Chr. s. 27 ; C. duas Ep. i. s. 7.

* See e.g. De Natura et Gratia, s. 9, on the case of infants dying un-
baptised, and s. TO, on that of men who die without having heard of Christ.
To the former Augustine assigned a 'damnatio omnium mitissima' (De
Pecc. Merit, i. s. 21), which was probably not worse than non-existence
(C. Jul. V. s. 44; dp. Epist. 184, s. 2). As to the latter, also, he referred
to the different degrees of future perdition : see De Sp. et Litt. s. 48 ; De
Grat. et Lib. Arb. s. 5. Yet he admitted the ' baptism of martyrdom,' De
Anima, i. s. 11; and also the * baptism of desire,' see De Baptismo, iv. s. 29.

^ Grace proper is named, e. g. in some twenty of our Sunday and Holy-
day Collects, but is implied in many more.

Introduction^ xv

Something must now be said, in their order, of the Anti-
Pelagian treatises which have been selected by the Theological
Board of Studies as specimens of their class, and of the in-
valuable formulary of the Second Council of Orange, which is
appended to them.

I. Be Spiritu et Littera.

Augustine, who had been bishop of Hippo Regius^ since 396,
was by no means in haste to tax Pelagius with heterodoxy.
He had heard him warmly commended, and even felt a friendly
regard for him ^, although without personal acquaintance. By
degrees, however, disquieting rumours reached him : this emi- 1
nent ascetic was said to be * arguing against the grace of God ^7
The incident above mentioned, as to the words ' Da quod jubes,'
may illustrate this statement, to which Augustine adds that
his informants were persons of credit, but that he had sus-
pended his judgment until he could either see Pelagius, or read
something that he had written. For himself, he had his hands
full of the Donatist controversy ; and when Pelagius, probably
soon after the taking of Rome in 410, sailed for Africa, and
landed on the coast of Hippo, Augustine happened to be ab-
sent. On his return home he found that Pelagius had ' de-
parted sooner than was expected,' but during his brief stay
had said nothing like what was imputed to him. After this,
in the early summer of 411, Augustine ' once or twice saw
the face of Pelagius' at Carthage, while the business of the
great Conference with the Donatists was absorbing his whole
attention*. He also heard some persons say, in casual con-
versation, that what infants gained through Baptism was not
remission of sin, but sanctification ^ But, although 'startled
by this novel assertion ^, he had no opportunity of contradict-

^ Coadjutor in 395. ^ Ep. 186, s. i.

3 J)e Gest. Pel. s. 46. * Fleury, b. xxii. 32 ff.

* De Pecc. Merit, iii. s. 12. So, years after, the Pelagians spoke of
infants as needing baptism in order to be made God's children, but not also
in or'ler to be cleansed from an inherited taint, C duas Epist. iv. s, 2.

* Of the novelty of Pelagianisrn he speaks confidently, De Pecc, Merit.
iii, s. 6, II, 12 ; C, duas Ep. iv, 29, 32 ; C, Jul, i. s, 4 tF.

xvi Introduction,

ing it : the speakers were not men whose influence could make
him anxious, and he was content to treat the matter as past
and forgotten.' Pelagius departed for Palestine, and Augustine
had no chance of a personal discussion with him. But he left
in Africa his disciple ^ and friend, Coelestius, a man of high
birth, who had practised at the bar ^, and could bring to the
support of his cause an unusual amount of dialectical acuteness ',
ready eloquence, and resolute persistency, and whom Augustine
describes as ^ more candid and outspoken ' than his master *.
He devoted himself to the diffusion of their common sen-
timents, wrote a book for this purpose^, and made a con-
siderable impression on the Church society of Carthage and
of the adjacent district ^ After some months' residence in
the capital, and when he was entertaining hopes of admission
to the priesthood'^, he was suddenly accused, in 412, before
a council of bishops, by Paulinus, a deacon of Milan, then
staying in Africa for the purpose of communicating with Au-
gustine in reference to his intended Life of St. Ambrose ®. A
*short^' charge was drawn up under seven heads; it asserted
that Coelestius * not only taught, but employed others to teach
throughout the provinces *",'

I. That " Adam was created mortal, and would have died
even if he had not sinned.

* De Pecc. Orig. s. 8, 48. * Mar. Merc. Commonit. ii. 4.
3 De Perfect. Justit. iff. * De Pecc. Orig. s. 2, 13.

' See De Pecc. Merit, i. s. 64. « De Gest. Pel. s. 62.

' Ep. 157, s. 22.

' Mar. Merc. Commonit. i. i. I ; Paulinus, Vit. Ambros. i.

• De Pecc. Orig. s. 3. '° Mar. Merc. 1. c.

'^ Mercator gives two lists of these charges, in one of which, though
professedly taken from the official minutes, only six propositions are found,
in the order given above, No. 4 being accidentally omitted. In the other
list, Commonit. ii. 5, the charges seem to be grouped on a different principle,
and the one reckoned above as No. 7 is paraphrased. Augustine, in De
Gest. Pel. s. 23, De Pecc. Orig. s. 12, places Nos. 6 and 7 between Nos. 2
and 3, although in De Pecc. Orig. s. 2, 3, where he quotes the official record,
Nos. 2 and 3 stand together. The proposition here marked (according to
what seems the more natural order) No. 4 is omitted in De Gest. Pel. s. 23,
and appears in De Pecc. Orig. s. 12, as attributed to the Pelagians of
Sicily.

Introduction. xvii

2. That his sin injured himself only, and not the human race.

3. That infants, when born, were in the state in which Adam
was before his transgression.

4. That infants, even though not baptised, would have eternal
life.

5. That mankind did not die through Adam's death or
transgression, nor would they rise again through Christ's re-
surrection.

6. That the Law had the same effect as the Gospel in ^ send-
ing men to the kingdom of heaven.'

7. That even before Christ came there had been sinless men.
The inquiry lasted some time ; the presiding bishop was

Aurelius of Carthage. Coelestius, when questioned on the
second article, answered that he was in doubt as to the ' trans-
mission' of sin, but was ready to learn from those who had
the 'gift of knowledge.' He had heard different opinions on
the subject from presbyters of the Church ; for instance, a
negative opinion from ' Rufinus, who lived at Rome with the
holy Pammachius^' On the third article, after some fencing
between Paulinus and Coelestius, the latter repeated his as-
sertion that the question of * transmission of sin' was, and
ought to remain, an open one among Churchmen, and that he
had oftener heard it denied than affirmed ; adding, ' I have
always said that infants need baptism, and ought to receive
it. What more is asked of me^?' It was natural to rejoin,
' We want to know on what you base this necessity ;' and
he so far yielded to pressure of this sort as to present —
probably at some later session ^ — a short paper admitting that
infants needed * redemption ^' To say this, as Augustine ob-
serves, was equivalent to saying that they needed ' remission
of sins®;' and this, as we shall see, Coelestius did at a later
time acknowledge. But it seems that on both occasions he
was relying on the paradox that infants were, from their very

^ For this good and charitable man see Jerome, Epist. 66.

* De Pecc. Orig. s. 3, 26.

^ See Baluze's ed. of Mar. Merc. p. 133.

* De Pecc. Orig. s. 21 ; De Pecc. Merit, i. s. 63.
' De Pecc. Merit, ii. s. 58.

xviii Introduction,

birth, capable of actual sin ^. At any rate, the bishops attached
no value to his admission, but required him to condemn the
several propositions impugned, and on his persistent refusal
deprived him of their communion. He spoke of appealing
to the bishop of Eome, but gave up for the time the thought
of doing so, and sailed from Carthage to Ephesus ^.

Augustine now entered on the controversy. He informed
himself^ as to the views held, and the points urged, by Coeles-
tius and his adherents. They maintained, for instance, that the
relation of mankind to Adam's transgression was simply that
of individual imitation*; and put aside, somewhat superciliously,
the ordinary interpretation of Rom. v. 12-14 ^ Constrained to
provide themselves with a rationale of Infant Baptism which
should fit in at once with their own theory and with the uni-
versal belief in the spiritual efficacy of the Sacrament, aflSrnied
by such texts as John iii. 5 ^, they adopted a distinction between
ordinary salvation, or 'eternal life,' and Hhe kingdom of heaven'
as a higher state of bliss, reserved for those who by Baptism
had been made God's children'^. And they were primed with
objections — for the most part shallow enough — in the form of
inference from the doctrine which they opposed^. The bishop
of Hippo, whose polemical powers had been trained by long
contests with Manicheans and with Donatists, was fully equal
to the new emergency. In sermons he urged that infants as
well as adults needed Christ as a Saviour, and that this need
was the ground of their participation in Baptism, and also,
according to tlie Church usage of that time, in the Holy Com-
munion^; and he made an important addition to doctrinal ter-

* De Pecc. Merit, i. s. 64. ' Mar. Merc. Com. i. i. 2.
^ E. g. De Pecc. Merit, i. s. 64. * De Pecc. Merit, i. s. 9.

^ De Pecc. Merit, i. s. 10.

* It never occurred to them to deny * baptismal regeneration ; ' see C. duas
Epist. ii, s. 1 1 ; De Pecc. Orig. s. 20.

^ De Pecc. Merit, i. s. 23, 58 ; ii. s. 41, &c. Cp. C. duas Epist. i. s. 40 ;
Serm. 294, s. 2 ; Epist. 194, s. 32.

' E. g. ' If baptism effaces original sin, can the child of baptised parents
be born in sin V from Pelagius ; De Pecc. Merit, iii. s. 16.

* E. g. Serm. 1 74, s. 7. For other references to Infant Communion, see

Introduction, xix

minology by dwelling on grace as 'prevenient' or antecedent
to all good desires or acts of man^. In this same year, also,
in reply to a letter from his friend Marcellinus, tribune and
secretary of state, who was * daily harassed' by Pelagianising
disputants, he produced his first Anti-Pelagian treatise, Be
Peccatorum Meritis et Remissione et de Baptismo Parvulorum,
completed in three books ^; in the first of which he drew out
the Pauline antithesis between the first and the Second Adam ^,
and argued from Baptism as the recognised means of incor-
poration into Christ, and from the unquestioned practice of
Infant Baptism, to an inherited sinfulness as requiring such a
remedy*; in the second he maintained at some length that while
entire sinlessness even in this life was abstractedly possible, it
had never in fact existed, nor could exist, in any man upon
earth, save in the 'One Mediator^;' and in the third, which
was properly supplementary ^, he criticised some statements on
the condition of infants, found in certain Notes on St. Paul's
Epistles, which Pelagius had written before the taking of Rome
and had circulated among his friends ''. Marcellinus, on reading
the treatise, found a difficulty in Augustine's view of the ques-
tion of sinlessness^; and the result was another book, which
took its name not from this subject, but from the far more
interesting discussion of 2 Cor. iii. 6, into which the writer's
thought conducts him^ — the De Spiritu et Littera. Without

De Pecc. Merit, i. s. 34; Pe Pecc. Orig. s. 19; Ep. t86, s. 30; C. duas
Epist. ii. s. 7 ; iv. s. 4, 8 ; Op. imp. ii. 30.

^ Serm. 176, s. 5. The phrase was suggested by the Latin version of our
Ps. lix. 10; comp. De Nat. et Grat. s. 35 ; C. duas Epist. i. s. 28 ; ii. s. 27,

2 See De Gest. Pel. s. 25.

^ De Pecc. Merit, i. s. 19; cp. De Pecc. Orig. s. 28.

* De Pecc. Merit, i. s. 23.

^ At this time he thought the opposite opinion no serious error : of. De
Sp. et Litt. s. 3 ; and even in De Gest. Pel. s. 55, he treats the question
as still open among churchmen. Not so later, C. duas Ep. iv. 27.

® De Pecc. Merit, iii. s. i.

'' Mar. Merc. Commonit. i. 1. 1 ; ii. 3 ; cp. De Gest. PeL s. 39 ; De Pecc.
Orig. s. 24. * De Sp. et Litt. s. i.

^ The connection lies in the query, Whether the possibility of sinlessness
was, or was not, dependent simply on man ; De Sp. et Litt. s. 2, 63.

XX Introduction,

excluding that application of the text to the ' spiritual inter-
pretation ' of certain parts of Scripture which he had formerly
learned from the sermons of Ambrose^, Augustine now read
the words in the light of their context, and of Rom. vii. 7 ff.,
and explained 'the letter which killeth' to be, in the fullest
sense, the Mosaic law as a system of mere commandment and
prohibition, enlightening the conscience as to duty^, but im-
parting no adequate strength to fulfil it', enkindling no free and
filial affection^, and thus, by its imperative and minatory tone^
irritating the principle of self-assertion into fatal resistance ^ ; in
contrast to that * life-giving' presence of the Holy ' Spirit V
which by inwardly * lifting ' up the will ^, and ' writing God's
law upon the heart',' could impart justification on the one
condition of vital faith ^°, and thereby produce an obedience
prompted by love '\ and rendered with grateful joy^^. It is,
then, — Augustine argues — neither by natural free-will, nor by
mere Divine admonition or precept, that man can attain to
righteousness^^; but by grace only. Yet, on the one hand, the
Law is not disparaged ^* ; it is called 'good and just;' its function
is to prove to man his weakness, and lead him to his true
Helper ^^. On the other hand, free-will is not annulled ^®, it is

^ Cp. De Sp. et Litt. s. 6 with Confess, vi. s. 6.

' De Sp. et Litt. s. 8. He is speaking of the mor-^l law, s. 14, 24. The
interpretation recurs, De Nat. et Grat. s. 67 ; De Gest. Pel. s. 20 ; De
Grat, Chr. s. 9 ; C. duas Ep. iii. s. 2, 11, 25.

3 De Sp. et Litt. s. 26, 32. * De Sp. et Litt. s. 5, 26, 56.

* De Sp. et Litt. s. 15, 22, 29.

* De Sp. et Litt. s. 6, 25. See Abp. Trench on St. Augustine as an
Interpreter, p. 127.

' De Sp. et Litt. s. 36. « De Sp. et Litt. s. 20.

' De Sp. et Litt. s. 29, 36, 42.

^^ De Sp. et Litt. s. 16. 45, 51. He here considers justification to precede
and cause Christian ' works,' but to presuppose love and a good will.

" De Sp. et Litt. s. 5, 31, 36, 51. He lays strews, of course, (e.g. s. 26,
46) on Gal. V. 6 ; but he understands ' the love of God ' in Rom. v. 5 to be
love /or God (e. g. s. 56), whereas it stems rather to be God's love for man.

" De Sp. et Litt. s. 16, 18, 26, 42, " De Sp. et Litt. s. 51.

»* De Sp. et Litt. s. 6, 16, 21, 24.

^ De Sp. et Litt. s. 15, 16, 22, 34 ; cp DeNat. et Grat s. 13; De Grat.
Chr. s. 9 ; De Perf. Just. s. 42. ^* De Sp. et Litt. a. 52 ; cp. s. 58.

Introduction. xxi

implied in the act of faith ^, and in all acceptable service ^ ; and
is brought into a healthy condition^ by the help of a Divine
energy *.

Such is the general teaching of a book which, perhaps, next
to the ' Confessions/ tells us most of the thoughts of that ' rich,
profound, and affectionate mind,' on the soul's relation to its
Grod. Archbishop Trench has observed that some stanzas of the
great mediaeval hymn- writer, Adam of St. Victor, would be best
explained by a few chapters in the De Sinritu et Littera ^; and
the spirit of the book is not less strikingly concentrated in a
line or two of a Pentecostal hymn in the Parisian Breviary,
addressed to the Holy Spirit,

* Pel' quem legis amor, cordibus insitus,
Dat quod lex jubet exsequiV

II. De Natura et Gratia.

Augustine found that the new opinions were spreading
widely in Africa''. The danger was plainly urgent; the ad-
mirers of Coelestius were retorting the charge of innovation*,
and threatening their opponents with the censure of the Eastern
Churches^, which had no doubt been wont to lay stress on
man's responsibility for the use of his free-will. He preached
a controversial sermon at Carthage ^^ on June 27, 413; and to-
wards its close, taking into his hands a copy of St. Cyprian's
Epistles, read the great Carthaginian Martyr's assertion that
infants were specially competent to receive through baptism the
remission of that ' sin ' which they had but ' contracted through

* De Sp. et Litt. s. 54. ^ De Sp. et Litt. s. 52.
^ De Sp. et Litt. s. 15, 52. The will is ' set free ' by grace, ib.

* In s, 60, which Dr. Mozley (Doctr. Predest. p. 241) interprets of a will
controlled by grace, the stress seems rather to be laid on its ' consent,' as
suflBciently verif3ring i Cor. iv. 7.

^ Trench's Sacred Latin Poetry, p. 157 ff-

• Brev. Par. Pentecost, ad Noct.

^ Serm. 294, s. i. ' Serm. 294, s. 19.

• De Gest. Pel. s. 29; cp. C. Julian, i. s. 15 ff. on Eastern Fathers.
'" ' In basilica Majorum ; * De Gest. Pel. s. 25.

C

xxii Introduction.

their birth ^. But he still persevered in hoping the best for
Pelagius himself, replied to a letter of his in terms of respectful
cordiality, and, singularly enough, refrained from any direct,
almost from any perceptible allusion to the great question at
issue '^. In the next year, after he had reclaimed some of the
Pelagianisers of Africa, but still ' knew not where the evil might
break out afresh ^,' he was informed by a correspondent named
Hilary that in Sicily, and particularly at Syracuse, some Christians
were maintaining the possibility of entire sinlessness, denying
'original sin,' and insisting that riches were an absolute hin-
drance to salvation * ; and he wrote to Hilary a long letter on the
subject^. He also found that the influence of Pelagius had
induced two young men of birth and education, Timasius and
James, to give up secular prospects for an ascetic life, and also
to adopt his theory^. But they were greatly impressed by
Augustine's arguments on the subject of ' Christian grace,' and
gave him a book which, they said, was written by Pelagius, and
to which, out of regard for Pelagius himself, as well as for
the truth's sake, they begged him to furnish an answer ^. In
this work, which professed to deal with the objections of an
adversary^, the sufficiency of human nature for good was
energetically affirmed, professedly in the interests of moral
progress^. It was possible, said the author, to live without
sin, by the grace or aid of God. But he illustrated this position
by a reference to natural faculties, and spoke of a capacity
of not sinning, which nature, as endowed with free-will, had
I received from God^^. Sin was avoidable, if it was matter of

* Cypr. Epist. 64 (al. 59), 5. This was a Synodical letter of a.d. 253.
Augustine again quotes it, De Pecc. Merit, iii. s. 10 ; C. duas Epist. iv.
s. 23 ; C. Jul. i. s. 6, &c.

2 Ep. 146 ; see it in De Gest. Pel. s. 52. ^ gp^ j-^^ g 22.

* Ep. 156. Had the 'British monk' taught this doctrine about riches?
It is again referred to in De Gest. Pel. s. 23, 57 ; De Pecc. Orig. s. 12.

6 Ep. 157.

* Ep. 177, s. 6; 179, s. 2.

' See their letter, in De Gest. Pel. s. 48. Cp. s. 31.

* See, e.g. De Nat. et Grat. s. 13, 15.

« De Nat. et Grat. s. i, 7. ^» De Nat. et Grat. s. 12, 53.

Introduction. xxiii

true responsibility*; and not being a substantive thing, but a
negation or deficiency'^, — according to the then prevalent mode
of defining evil, — it could not vitiate human nature as such^.
But what if a man had not escaped sin % He then, undoubtedly,
stood in need of Divine help in the way of exceptional interven-
tion, as when a physician was called in to cure a wound * ; and
such intervention consisted in forgiveness ®. Of real grace, as a
supernatural preservative against sin, there was no recognition
throughout the treatise^. There was much 'vindication of
nature '^,' as if the goodness of the original creation ^ were im-
peached by the averment of a subsequent corruption ; Scriptural
testimonies to the holiness of certain men and women were used
as testimonies to their sinlessness ^ ; the objection that to affirm
the possibility of sinlessness would feed that ' pride' which the
author viewed as a grave sin was parried by the remark — ■
most true, says Augustine, in itself, — ' Where truth is, there is
humility ^^.' Pelagius added some observations on St. Paul's use
of the word 'flesh",' and some quotations from Catholic writers,
including Augustine himself, on the Christian's power over sin*^
Augustine reviewed and answered the book in his Be Natura -et
Gratia, written early in 415 ; in which, fearing to irritate and
harden Pelagius, he never mentions his name*^, and at the
same time expresses a friendly regard for him ^*. He meets him
on the points above mentioned, and on some which arise out of
them^^; and after discussing the passages quoted from Ambrose,

^ De Nat. et Grat. s. 34.

^ De Nat. et Grat. s. 21. For this theory, that evil was a privation of
good, see De Perf. Justit. s. 4; Confess, iii. s. 12 ; vii. s. 18; Athanas. de
Incarn, 47 ; see Mozley on Doctr. Predest. p. 271.

2 De Nat. et Grat. s. 21, 22. * De Nat. et Grat. s. 29.

^ De Nat. et Grat. s. 20. * De Nat. et Grat. s. 25.

' De Nat. et Grat. s. 39. ' De Nat. et Grat. s. 59.

» De Nat. et Grat. s. 42. ^0 De Nat. et Grat. a. 38.

" De Nat. et Grat. s. 60 ff.

'^ De Nat. et Grat. s. 7 1 ff. By mistake he quoted Sextus, a Pythagorean,
as if he were Xystus or Sixtus II. of Rome ; Retract, i, ^7.

^3 See De Gest. Pel. s. 47. " De Nat. et Grat. s. 71.

^* E.g. Pelagius characteristically thought it inconceivable that one sin
should penally entail abandonment to another, s. 23.

C 2

xxiv Introduction.

and others, he urges that the words quoted from his own work
on Free-will, should be read in connection with their context ^.
One passage in the treatise before us has been quoted, perhaps
oftener than any other, — that in which Augustine, while main-
taining that entire sinlessness could not be predicated of the
Saints of Scripture, excepts ' the Holy Virgin Mary' from the
discussion ^. Another has a personal interest, as a reminiscence
of the happy days spent at Milan after his baptism, when he
became familiar with the hymns of St. Ambrose ^. But a third
shows U3 his inner mind, — ^when he says that to hear a Christian
ignoring the need of grace is that which ' Christian hearts find
it hardest of all to endure *.' He received from Timasius and
James a letter of warm thanks for his 'thorough examination' of
the book which they had placed in his hands ®.

III. De Perfectione Justitiae Hominis.
In the year after Augustine wrote to Hilary in reference to
the Sicilian Pelagians, he received from two bishops, named
Eutropius and Paul ^, a paper brought by some Churchmen from
Sicily, and containing certain questions which were intended to
reduce to a logical difficulty the Anti-Pelagian views of sin and
sinlessness. The paper was attributed to Coelestius ; and Au-
gustine says that it agreed with the tone of his mind, as in-
dicated * in another work of which he was known to be the
author '^.' The questions, or * definitions,' or * arguments ^' all

* De Nat. et Grat. s. 80, 81. That context had mentioned Divine help,
and pointed out the judicial character of moral delusion and weakness.

^ De Nat. et Grat. s. 42. He does not absolutely affirm that she was
wholly free from actual sin. Cp. Chr. Remembr., Apr. 1852, p. 382.

^ De Nat. et Grat. s. 74. Cp. Confess, ix. s. 32, where he quotes another
Ambrosian hymn.

* De Nat. et Grat. s. 52.

= Ep. 168 ; De Gest. Pel. s. 48.

^ They were probably Spanish refugees ; they had recentty presented to
Augustine a memorial against certain heresies, Ores, ad Aug. i. See Tille-
mont, xiii. 650, 665.

' De Perf. Justit. i. Cp. Jerome, Epist. 133.

' In De Perf. Justit. they are sixteen. Abp. Usher gives them, in a
condensed form, as fourteen in his Antiquitates, p. 123. Jerome attacks a

Introduction, ' xxv

tend to one point — that man can live entirely without sin, and
that there is no tenable, ground between this position and the
denial of human responsibility, or, in other words, of the reality
of sin. As we look at these sharply cut dilemmas^ — for the
questions are mostly cast in this shape — we see that they might
well have come from the ex -barrister Coelestius j and are led to
think that the writer who presents them with such obvious con-
fidence in their cogency must have dwelt among the dry bones
of mere logic until he had forgotten the living facts of his own
moral nature ; and that in his hands, at any rate, * the heresy
was exclusively an intellectual system, and, as such, one which,
however formidable in mere words, must break down on the
first practical trial ^,' and could not support a working religion.
But after these dialectic thrusts, he proceeded to quote Scrip-
ture for his thesis ; he mentioned the texts quoted against it ',
and then adduced other texts on his own side, without attempt-
ing to explain the former or to harmonise them with the latter.
Augustine dealt with this work in the Be PerfectioTie Justitiae,
the date of which is clearly earlier than 418, when a Council
of Carthage condemned the theory of sinlessness ; for at the
end of this treatise he declines to censure, although he ' cannot
defend,' those who hold that there are, or have been, men
(beside Christ) devoid of sin, or, at least, of grave sin *.

lY. De Gestis Pelagii,

We now come to a more interesting chapter in our story.
A new scene opens, in which a variety of troubles in "Western
Europe contributed to bring the Pelagian case before the

similar production, which he ascribes to Coelestius without naming him,
Epist. 133 (to Ctesiph.), s. 5 ; cp. his Dial. c. Pelag. s. 21.

' E. g. ' Sin is either matter of nature or necessity, and therefore not
really sin, or else it is wholly avoidable.' The charge of Manicheism, after-
wards urged so freely by Pelagians against Catholics, is hinted here ; De
Perf. Justit. ratioc. 14.

* Ciir. Remembr., Jan. 1856, p. 144.

^ De Perf. Just. s. 23 ff. These texts are nine in number.

♦ He supposes some to mean that the sins of such men are not imputed
to them. De Perf. Juat. s. 44.

xxvi Introduction.

Church authorities in the Holy Land, where Pelagius, as we
have seen, had taken up his abode. In the early part 05415,
a young priest from the north-west of Spain ^, named Paulus
Orosius, came over to Africa in order to consult Augustine
as to certain Priscillianist ^ and Origenist opinions, which he
described as more pestilent to his native country than the in-
vading barbarians ^ from whom he had but narrowly escaped *.
Augustine was pleased with his * quick intelligence, fluent
speech, and fervent zeal ^ ;' and after answering his questions ^,
advised him to consult Jerome in Palestine, and made him'^
tlie bearer of letters to Jerome on the Pelagian question,
which was then occupying the mind of the venerated recluse
of Bethlehem ^. Orosius arrived in Palestine about midsummer ;
and after spending a short time at Bethlehem ®, was invited on
July 28 ^° to a diocesan synod at Jerusalem. Pelagius was then
in the city, and Orosius appears to have had some conversation
with him ^^. On being received by the bishop John ^^ and his
assembled presbyters, he was asked what he could tell them
about Pelagius and Coelestius. He spoke of the trial of Coeles-
tius at Carthage, added that Augustine was writing in refuta-
tion of Pelagius ^^, and produced a copy of his letter to Hilary.

' See Tillemont, xiii. 648.

^ For Priscilliamsm see Robertson, Hist. Ch. i. 405.

^ Oros. Consult, ad Aug. I.

* Oros. Hist. iii. 20 ; cp. vii. 40. See Tillemont, xiii. 648.

^ Aug. Ep. 166, s. 2. The ' Apology ' of Orosius shows a somewhat fiery
temper.

® Aug. ad Oros.

' 'Occasionem raihi credidi . . . qua tibi scriberem,' Ep. 166, s. 2. The
letters were 166 and 167.

* He had written his letter to Ctesiphon ; and he was now writing his
* Dialogue against the Pelagians ' in three books.

' Oros. Apol, 3; Jerome, Ep. 134, *I welcomed him for his own desert,
and at your desire' (to Aug.).

^^ I. e. 47 days before the Dedication festival, which was Sept. 13 ; Oros.
Apol. 4 ; Tillemont, xiii. 668.

" Oros. Apol. 2, 'Ego autem vobis annuentibus iixi, Pelagius mihi
dixit,' etc.

'^ It was fifteen years since Jerome had attacked this prelate for
*Origenising;' Jerome, ed. Vallars. ii. 406.

13 The ' De Natura et Gratia.'

Introduction. xxvii

The bishop, who was favourably disposed towards Pelagius,
deemed it but fair to send for him ; and he came accordingly,
— an elderly man, tall and stout, as we learn from the coarse
gibes of Jerome and the sarcasm of Orosius ^. The presbyters
asked him ^ whether he '■ had taught what had been answered
by Augustine.' He bluntly rejoined, 'And what is Augustine
to me'?' An outcry followed; how dared he speak disrespect-
fully of one who by his success against Donatism had been the
means of restoring 'unity to all Africa?' But the bishop of
Jerusalem was not minded to allow a doctrinal question to be
settled, in his own church, by the mere weight of a foreign
prelate's name. He felt, and with justice, that since Pelagius
had been virtually accused by Orosius, an inquiry into the
merits of the case must follow; and observing significantly,
'It is I who am Augustine here,' he desired Pelagius (unor-
dained as he was) to sit down among the clergy, and called
on Orosius to state his charge. The latter, who was specially
supported by two priests named Posserius and Avitus, declared
that Pelagius had said to him, ' My teaching is that a man can,
if he will, live without sin, and easily keep God's command-
ments.' Pelagius owned it. ' But this,' said Orosius, ' is just
what the Council of Africa, and Augustine, and Jerome ^ have
condemned.' John asked him whether he and his friends were
prepared to undertake the responsibility of accusers ; but it
appeared that they regarded the African judgment as final,
and were therefore broadly at issue with the bishop*. The
complication was increased by the fact that he and Orosius
could only communicate through an ill-qualified interpreter.
Adhering, however, to his point, he asked Pelagius to explain
himself on the subject of sinlessness, as to which he was taxed

^ Jerome, pref. to b. 3 on Jerem., ' Albinum canem, grandem et corpu-
lentum.' Orosius describes him as fattened -by ' baths and feasts,' Apol. 31 ;
cp. ib. 2, 16.

^ See Oros, Apol. 4.

' He referred to Jerome's recent letter to Ctesiphon (Ep, 133) and to the
Dialogue against Pelagians which he was then writing.

* Oros. Apol. 5.

xxviii Introduction.

with 'heresy^.' Pelagius qualified his statement by saying,
* I do not mean that human nature is endowed with impecca-
bility ; but that if a man is resolved to labour and struggle
in order to keep clear of sin, he has from God the possibility
of doing so.' The auditors began to ' whisper ' or mutter, to
the effect that this was inadequate ; the bishop quoted texts
which enforced the necessity of Divine aid ; and Pelagius, thus
urged, anathematised any one who should say that a man could
without such aid advance in all virtue. John, who had al-
ready alluded to Scriptural instances of blameless life ^, asked
whether the admission now made was not satisfactory ^. * Do
you deny the efficacy of God's help % ' * Not I, assuredly,' said
Orosius ; ' but this question is of Latin origin, and is best
understood by Latins : let it be referred to Innocent, pope of
Rome, and let both sides accept his ruling/

This was agreed to, and the conference broke up * ; but six
weeks later, when Orosius went to pay his respects to John
at the annual festival of the dedication of the church of the
Resurrection*^, the bishop unexpectedly denounced him as
having ' blasphemously ' said that a man could not, even with
God's help, live without sin. 'I never said so,' answered
Orosius; and, to clear himself, he wrote an 'Apology,' addressed
to the priests of Jerusalem, and consisting chiefly of an attack
on Pelagius ^, in which he referred to the celebrated letter
written by Pelagius in the preceding year to the high-born
maiden Demetrias, and containing, together with much good
advice in eloquent language, some passages '' only too likely
to foster spiritual pride in a young lady whose abandonment

^ For this see De Gest. Pel. s. 37, 54, and cp. Ep. 186, s. 36.

' Such as that of Zacharias and Elizabeth, which the Pelagians often
misinterpreted by straining the words of Luke i. 6 ; see De Perf. Justit. s.
38 ; De Grat. Chr. s. 53. Cp. Jerome, Ep. 133. 13.

* Oros, Apol. 5, 6.

* No minutes of it had been taken ; De Gest. Pel. s. 39.

' For this festival, which was in the middle of September, see Sozomen,
ii. 26.

* He unfairly accuses him of having said, 'se esse sine macula atque
peccato;' Apol. 16. Cp. De Nat. et Grat. s. 14.

' Ep. ad Demetr. s. 10, 11, 25 ; cp. De Grat. Chr. s. 23, 28.

Introduction, xxix

of the world had excited the interest and admiration of the
Church \

This collision between John and Orosius prevented the appli-
cation to E,ome from being carried out; but the next turn of
events resulted in two such applications, one from each side in
the controversy. Two Galilean bishops, Heros of Aries and
Lazarus of Aix, one of whom, at least, had been a disciple of
St. Martin ^, and both of whom were apparently undeserving of
the bitter censures afterwards bestowed on them by a prejudiced
Eoman bishop, had been expelled from their sees, and had
found a home in Palestine. There they found ecclesiastical
society excited by the Pelagian question ; they studied Pelagius's
book of * Testimonies ^,' or ' Chapters *,' or ' Eulogiae ^ ' — a
collection of practical maxims, illustrated by Scriptural texts,
after the model of a work of St. Cyprian, and also two letters
or tracts, said to have been addressed by Pelagius to a pious
widow ^. ' Offended,* says Augustine, ' by his perverse disputa-
tions "^j' they drew up a formal indictment, supported by extracts
from his writings, and from an anonymous work generally
attributed to Coelestius*, and also by the charges brought
against Coelestius at Carthage, and the opinions imputed to
their followers in Sicily ^. Tliis ' libellus ' they presented to
Eulogius ^°, who appears to have been metropolitan of Caesarea,
and, as such, primate of Palestine " : and who thereupon sum-
moned thirteen ^^ bishops, including John of Jerusalem", to
meet in synod at Diospolis, the ancient Lydda, about the 20th

* Newman, Church of the Fathers, p. 314, ed. 4.

2 Heros ; see Fleury, b. xxiii. 4, 44; cp. De Gest. Pel. s. 2, 53. Zosimus
called them ' turbines ecclesiae,' Epist. 4. 2.

^ So quoted by Aug., c. duas Epist. iv. s. 21 ; cp. Oros. Apol. 11. St.
Cyprian's book is so called. Cp. Jerome, Dial. c. Pelag. i. 32.

* De Gest. Pel. s. 7, 54.

® Gennadius, de Vir. Illustr. 42.

* De Gest. Pel. s. 16 ; cp. Jerome, Dial. c. Pelag. iii. 14.

' De Gest. Pel. s. 53. » De Gest. Pel. s. 29, 65.

» De Gest. Pel. s. 23. ^o De Gest. Pel. s. 9.

" See Nicene Can. 7 ; Le Quien, Oriens Christ, iii. 1 10.
" Their names are recited in C. Julian, i. s. 19, 32.
" De Gest. Pel. s. 37.

XXX Introduction.

of December, 415 ^ But on the day appointed, the accusers
were not forthcoming : one was seriously ill, and the other
would not appear without him ^ : and Orosius, who had no
* locus standi ' in the assembly, was also absent. Pelagius was
present, and complacently read aloud some friendly letters from
bishops of high repute^, including the one which he had
received, some two years before, from Augustine *. The Council
ordered the accusers' document to be read into Greek; and
Pelagius was asked, under each head, what he had to say.
Some ten propositions, quoted as from his own writings, formed
counts in the indictment. As to the first, second, and fifth, relating
respectively to the ' knowledge of the law' as a safeguard against
sin ^, to the power of the will ^, and to Old Testament promises'^,
he availed himself, in defence, of somewhat ambiguous tenns. The
fourth, relating to evil in thought, he declared to be a mere mis-
representation ^. The third is important, as illustrating the view
taken at that time, in the Eastern as in the Western Church, on
the subject of Origenistic Universalism. It was easy for Pelagius
to satisfy the judges, when he limited his assertion respecting
the eternal perdition of * sinners ' to the case of sinners con-
demned as such at the Last Judgment, and added that to deny
this would be ' Origenism ®.' To a charge of maintaining the
possibility of sinlessuess, based on four propositions, he replied
by disowning all but the first, — condemning them, ' not as heretical,
but as foolish, for it was no matter of dogma,' — and explaining
the first by adding an important qualification which combined
' the grace of God ' with man's own efforts, and by denying that
he had ever said that any human being had from infancy to old age
been wholly free from sin ^^. Another statement, that the Church

* See Fleury, b. xxiii. 20; Tillemont, vol. xiii. p. 682.

2 De Gest. Pel. s. z, 62. » De Gest. Pel. s. 50, 53.

* De Gest. Pel. s. 45, 51-53; Aug. Ep. 146.

' De Gest. Pel. s. 2 ; cp. Jerome, Dial. o. Pel. i. 25.
« De Gest. Pel. s. 5.

' De Gest. Pel. s. 13 ; cp. Jerome, Dial. c. Pel. i. 31.
8 DeGest. Pel. s, 12.

» De Gest. Pel. s. 9 ff. Cp. De Civ. Dei, xxi. 1 7. Pelagius had been
accused of * Origenising' on other points.
*•* De Gest. Pel. s. 16. Three of these statements were quoted from the

Introduction. xxxi

on earth was spotless, he described as referring to the baptismal
' laver ^' He was also questioned as to the propositions laid to
the charge of Coelestius in the Council of 412, and the opinions
of his followers in Sicily ^. He adverted to what he had already
said on the question of sinlessness, altered an assertion as to
eases of sinlessness before the Advent by turning them into
cases of * sanctity,' and disclaimed responsibility for the other
dicta, but 'for the satisfaction of the Council' anathematised all
who held or ever had held them', — thus condemning, for instance,
the assertions that Adam's death was not due to his sin, and
that infants were born in Adam's unfallen state. But another
series of propositions was brought forward, which had been
formed by quotation, admitted to be not verbally accurate, from
a book ascribed to Coelestius *. Of one of these, * that we do
more than is commanded us,' Pelagius said, ' My statement was,
The virginal life is not commanded^.' Three others were, in
Augustine's phrase, ' capitula capitalia ^ j' they asserted that grace
was not given for each act, but consisted in free-will, or in the
law and teaching, — was given with reference to the recipient's
"^ deserts "^j' and thus depended on his will to deserve them, — and
that if it was by God's grace that we overcame sin, He was in fault
when we were defeated. To this Pelagius replied that whether
Coelestius held these opinions or not, they were none of his, and
he, for his part, anathematised those who held them^. The
Council * accepted him, as thus anathematising these false state-

* letters to a widow;' and although Pelagius disowned them, Augustine
ascertained that they were in some tracts generally believed to be his,
s. 19. The widow was Juliana, mother of Demetrias (Vallarsi).

* This is mentioned further on, s. 27 ; cp. C. duas Epist. iv. s. 17.
2 De Gest. Pel. s. 23, 33. s De Gest. Pel. s. 24.

* De Gest. Pel. s, 29, 65. ^ He cited i Cor. vii. 25.

* De Gest. Pel. s. 30.

^ This famous proposition, that grace was given 'secundum merita,' was
a main point of the heresy, in Augustine's view; see De Grat. Chr. s. 23 ;
C. duas Epist. 1. s. 6, 37, ii. s. 18 ; De Grat. et Lib. Arb. s. 10 flf., 27 ; De
Dono Per.sev. s. 31, &c. It annulled grace by representing it as the pay-
ment of what was strictly due, Augustine recognised 'merita' in the
sense of Christian good works done through grace, De Pecc. Orig. s. 28.

8 De Gest. Pel. s. 30 ; De Grat. Chr. s. 23.

xxxii Introduction,

ments ; ' and it might have seemed that he had here, at last,
adequately acknowledged real grace, but for an explanation
which he gave to the next article, and which, Augustine says, ap-
peared to make the graces bestowed on St. Paul a matter of strict
desert ^. The bishops, however, were content with his statements,
— the rather that bishop John repeated, with the tacit assent
of Pelagius, the admissions which he had made at Jerusalem.
Finally, seven other propositions, taken from the same book,
and making eleven in all, were read 2; the Council solemnly
condemned them in the name of the Holy Catholic Church, and
asked Pelagius what he had to say of them. Thereupon he
disowned, and also rejected them, with a general anathema
against all doctrine foreign to that of the Church ; and on these
terms he was recognised as ' within Catholic communion ^/

What was the value of this acquittal ? * Morally, none at all,
in regard to himself,' is, in effect, Augustine's answer *. 'His
disclaimer of certain Pelagian doctrines is really inconsistent
with what he wrote, both before and after the Council ^. Even
in itself, his language at Diospolis will not, as a whole, bear
scrutiny. One may wonder, perhaps, that it was deemed suffi-
cient ^ ; but the bishops had the defendant before them without
the accusers^, were obliged to rely on an interpreter^, and
therefore could not go thoroughly into the case. In this diffi-
culty, they were disposed to put the best construction on his

* DeGest. Pel. s. 32ff.

^ One of these denied that forgetfulness or ignorance could in any case
be sinful (which Pelagius would not have said, De Nat. et Grat. s. 19) ;
another, referring to 2 Pet. i. 4, seems to have exaggerated the sense of
the original, which is given in De Gest. Pel. s. 65. The last of the eleven
propositions asserts that men must ' by penitence become worthy of mercy.'
See this also, with others, in Ep. 186, s. 32.

3 De Gest. Pel. s. 42-44, 58.

* When he first heard of the acquittal, he was charitably hopeful :
♦ Forsitan correctus est,' Serm. Fragm. i. 5 ; cp. Ep. 177, s. 3. See also De
Pecc. Orig. s. 15.

* De Grat. Chr. 3, 23 ; De Pecc. Orig. s. 15. Also De Grat. et Lib. Arb.
s. 10; 'That his anathema was insincere, his later works indicate.'

« De Gest. Pel. s. 41. ' De Gest. Pel. s. 3, 9, 17.

» De Gest. Pel. s. 2, 39.

Introduction. xxxiii

assurances^; and lis thus obtained an acquittal on false pretences,
at the expense of the opinions whicli they understood him to
disown ^. Pelagius, in short, would have been condemned,
unless he had condemned Pelagianism ^. Is this a matter for
exultation on the part of his friends * % '

He and his friends, however, made the most of the verdict,
and the least of the conditions under which it was given, A
letter, said to be his, and addressed to a priest who had
admonished him not to cause a schism, came speedily into
Augustine's hands. It was written in a tone of ' unspiritual
elation/ ' The judgment of fourteen bishops,' said the writer,
'has broken up the whole band of conspirators.' Augustine
found that the letter quoted, as approved by the Council, the
assertion about sinlessness as it stood in the text of the * Testi-
monies ' or * Chapters,' with the word ' easily,' which the accusers
had omitted by an oversight, and which Pelagius, therefore,
had ignored at the trial, but without the qualifying references to
Divine help which he had added by way of explanation at the
trial '". It soon appeared that Pelagius was not incapable of such
disingenuousness ; for Char us, a deacon of Palestine, by birth a
citizen of Hippo, brought to Augustine, as from Pelagius, a
'paper' professing to be an account of the late Synod, and of his
own replies to the ' Gallic' charges ^, which, even when first read,
seemed inconsistent with the language of some hortatory works
generally ascribed to him '^, and which was afterwards proved to
be seriously inaccurate. No letter from Pelagius accompanied
this paper ; but soon afterwards he wrote a ' Defence of Free-

» De Gest. Pel. s. 8.

"^ De Gest. Pel. s. 3, 5, 8, 41, 45 ; De Pecc. Orig, s. 9, 15, 17; C. duaa
Epist. ii. s. 10 ; iv. s. 15, &c. If Jerome speaks bitterly of ' that wretched
Synod of Diospolis,' Ep. 143, he had specially suffered from its local
results.

3 De Gest. Pel. s. 30, 59 ; De Pecc. Orig. s. 14.

* De Gest. Pel. s. 45.

^ See De Gest. Pel. s. 54, 55. As Augustine remarks, what he had said
both at Jerusalem and at Diospolis, about ' labour and struggle/ was in-
compatible with the word ' easily.'

<* De Gest. Pel. s. i, 57, 58 ; Ep. 179, s. 7.

' De Gest. Pel. s. 19.

xxxiv Introduction,

will/ in four books ^, in which he professed to acknowledge
grace, but limited its scope to the * capacity' for goodness
bestowed, as he said, by the Creator, as 'distinct from volition
and action,' which he referred entirely to man's will^; and even
under this limitation he represented ' grace ' as merely ' facilita-
ting' obedience^, and as consisting of instruction, warning,
promises*, or, more properly, of the example of Christ^; such
gifts of illumination being, according to him, the proper object
to be aimed at in prayer. A passage in the first of these books
asserted that men were born with a capacity for good or for
evil, but with nothing more, — a virtual denial of any inherited
taint". He explained his anathemas on the ground tliat Adam's
sin did harm his descendants by the force of example ; and that
infants were not born in his unfallen state, because they were as
yet without the use of reason'^. It is to be feared that he
did not think himself forbidden by Christian morality from
* paltering in a double sense ' by the use of ambiguous terms ^
which would bear one tneaning to critics, and another to initiated
disciples*; and he made some way in the good opinions of the
Church-people of Jerusalem, although we are told that the
majority saw through him, and withstood him ' in the cause of
Christ's grace ^*'.' If they did so, they were doubtless much
indebted to Jerome, on whom some of the more violent
Pelagians, in the course of the year 416, took vengeance by a
furious raid on the monastic settlement at Bethlehem, in which
the old man barely escaped with life ^*.

^ De Grat- Chr, 8.45. The work is quoted, De Grat. Chr. s. 5, 8, 11,
17-19, 24, 29, 30, 43, 47; De Pece. Orig. s. 14.

3 DeGrat. Chr. s. 5 ff .

3 De Grat. Chr. s. 8, 30. This notion was suggested in the letter to
Demetrias. It is referred to in C. duas Epist. ii. s. 17, and in Epist. 186,
Si 35, where, indeed, Augustine for once writes as if Pelagius did 'some-
times ' use grace in the received sense ; but this must be taken with his
fuller statements in De Grat. Chr. s. 3, 8, 34, 40-46.

* De Grat. Chr. s. 3, 8, 9, 11. "> V>q Grat. Chr. s. 43. 45.

* De Peec. Orig. s. 14, 45, 52. ' De Pece. Orig. s. 16.

* See De Grat. Chr. s. 2, 10, 40; De Pece. Orig- s. 20, 24.
» De Gest. Pel. s. 22 ; De Grat. Chr. s. 45.

10 Epist. 1 76, s. 4.

" De Gest. Pel. s. 66; Innocent, Ep. 32 (JNIansi, Concil. iii. 1127).

Introduction. xxxv

■ Long before this outrage, Orosius had left the holy ground of
the Nativity, and returned to Africa with a letter from Jerome ^,
and one from Heros and Lazarus, which was read in a synod
of some seventy bishops^ at Carthage, about midsummer in
416. It was resolved that Coelestius, who had recently ob-
tained ordination at Ephesus, and also Pelagius, should be
anathematised, unless they anathematised the errors imputed
to them. A letter was written to Innocent of Rome, requesting
him to add to this sentence 'the authority of the Apostolic
see.' The Numidian bishops, sixty- one in number, including
Augustine as bishop of Hippo, met soon afterwards at Milevum,
and wrote to Innocent in similar strain ^ ; and Aurelius and
Augustine, with three other bishops, wrote to him as in-
dividuals *, describing the Pelagian misuse of the word ' grace,'
insisting on the importance of its true sense, discussing the
question of sinlessness, and requesting him to send for, or write
to, Pelagius, and demand from him an unequivocal disclaimer.
The treatise criticised in the De Natura et Gratia was for-
warded with this letter. Augustine also wrote to Paulinus of
Nola, whom he addressed in most affectionate terms, a letter of
some historical importance °, called forth by the rumour that
some persons at Nola had said, ' We will rather forsake and
despise Pelagius for having condemned his former teaching, than
give up that teaching itself^.' He began by summarising the
events of the controversy, and then entered on its theological
merits ; insisting that the first grace received by a soul could not
be in any sense merited, although faith, after obtaining justifica-
tion, could ' merit ' further grace with a view to future conduct,
— and then setting forth his view of predestination as an ab-
solute selection of a certain number of souls out of the multitude
justly condemned in Adam, and as the necessary explanation of

* Jerome, Ep. 134. ^ Aug, Ep. 175.
^ Ep. 1 76. See, on both these letters, Ep. 1 78, to Hilary.

* Ep. 177. 'Litteras familiares,' Ep. 186, s. 2. Cp. De Pecc. Orig. s. 10.
® Ep. 186. 'Plusquam diei potest desiderabili fratri.' To speak of

grace, he says, is always ' jucundissimura ;' s. 39.

* Ep. 186, s. 29.

xxxvi Introduction.

the non-salvation of infants unbaptised. He then returned to
the narrative of the proceedings in Palestine, and after adverting
to the later language of Pelagius, compared Pelagianism to a
* philosophy of this world \'

If the theory thus characterised had a strong footing in
Campania, it was natural that its founder's long sojourn in
E-ome itself should have produced effects among the Church-
men of 'the City.' Some did not believe him really to hold
what was imputed to him ; others had deliberately adopted his
opinions "^ ; and an African bishop, visiting Rome, and entering
into conversation with one of the latter, to whom he cited the
petition, * Lead us not into temptation,' was horror-struck at
hearing it promptly explained as a prayer against bodily acci-
dents ^. Although, by his own account, Innocent did not know
of any Roman Pelagians ^ he seems to have fortified himself
with the assent of a local synod before replying to his African
correspondents on January 27, 417 ^ Taking the opportunity,
as was his custom, of magnifying his own see ^, he strongly
affirmed the necessity of real grace, pronounced Pelagius and
Coelestius to have denied it, and to be therefore excommuni-
cate until they should return to orthodoxy. He told the five
bishops that some laymen had brought him a document, pro-
fessing to be the *gesta,' or official record, of the Council of
Diospolis ; but since he could not be sure of its authenticity,
he could neither approve nor blame the Council's decision '^. No
such document had as yet arrived in Africa ; and Augustine had
some suspicion that it was purposely kept back ^ He therefore

^ Referring to the ' philosophic ' opinion that men could * sibi beatam
vitam virtute propriae voluntatis efi&cere,' s. 37.
^ Ep. 177, s. 2.
' Fragm. Serm. i. i : ' Ne ruam de equo . . . ne latro me interficiat.'

* Ep. 183, 8. 2, The priest Sixtus (afterwards Slxtus III.) was unfairly
claimed by Pelagians as a patron, Ep. 191, and 194, s. i ; cp, C. duas Epist.
ii. 8. 5.

^ Aug. Ep. 181-183. Part of Ep. 182 is cited, C. duas Ep. ii« s. 7 ; part
of Ep. 183 in De Pecc. Orig. s. 10.

* E. g. nothing ought to be settled until it has been reported to the
Roman see, Ep. 181, s. i.

' Ep. 183, s. 4. « De Gest. Pel. s. 55.

Introduction, xxxvii

wrote to the bishop of Jerusalem ^, asking him to send a copy ;
he intimated, with great courtesy and delicacy'^, a hope that
John would not allow himself to be imposed upon by Pelagius,
and, while still speaking of the latter as a ' brother,' pointed out
the incompatibility of some statements in the 'paper* received
from Pelagius ^ with the language of the book ascribed to him *,
to which he himself had replied in his work Be Natura et
Gratia. At last, about the end of 416 or the beginning of 417,
the ' gesta ' came into Augustine's hands ; on examining them,
he proved that Pelagius's 'paper' was by no means a fair
abridgment of the proceedings, inasmuch as it suppressed the
facts that he had not only disowned, but anathematised certain
statements, and that his final and general anathema against all
uncatholic doctrine had been uttered after the Council itself had
condemned the propositions impugned, and ' in accordance with'
that condemnation ^. Augustine was ' thankful ^ to find in this
authorised record a full confirmation of his previous surmise as
to the terms on which, and therefore the sense in which, Pelagius
had been acquitted by the Council : it was now indisputable, he
thought, that this acquittal could not be cited as in favour of
Pelagianism, but might justly be cited as against it.' And in
order to enforce this conclusion, he wrote, in the early part
of 417, and addressed to Aurelius of Carthage, as primate or
senior bishop '', the historical tract which we call the De Gestis
Pelagii, but which he had more accurately entitled De Gestis
Palaestinis.

» Ep. 179. ^

^ Compare also as to his kindly tone towards this somewhat suspected
prelate (now an aged man), De Gest. Pel. s. 37, 54.

^ T. e. as to the question, whether any person had lived wholly
without sin.

* He sent to John by the bearer, a monk named Luke, copies of the
book and of his own reply.

5 De Gest. Pal. s. 57, 58. « De Gest. Pel. s. 2, 65.

'' De Pecc. Orig. s. 15. The African primates were called *Senes;' see
Bingham, b. ii. c. 16, s. 6.

xxxviii Introduction,

V. Be Gratia Ghristij and De Peccato Originali.

These books, which form one treatise, and are desciibed as
* against Pelagius and Coelestius,' because their object is to place
Pelagius on the same platform as Coelestius, were written after
the * cause of grace ' had narrowly escaped a serious check, and
the credit of the see of Rome had for a time been seriously
imperilled. Innocent had been succeeded by the Greek Zosimus,
who received Coelestius as an appellant, after his attempt to
settle at Constantinople had been defeated by the bishop
Atticus^ He presented to the Pope a written profession of
faith, which dealt with many doctrines not in question^, and
in which he admitted that infants should receive * baptism for
remission of sins ; ' but, as he took care to add, did not thereby
intend to affirm the transmission of sin, on the ground that
there was no sin that was not personal '. He declared himself
ready, if he had erred on points not of faith, to be guided by the
judgment of Zosimus*, who thereupon examined him before
a local synod, in the basilica of St. Clement on the Caelian
bill ^. Two points came out clearly on this occasion. On
the one hand, Coelestius refused to condemn the statements
previously imputed to liim at Carthage ^ ; on the other hand,
he said that he was willing to abide by the letters of Pope
Innocent '^. As the former referred mainly to the question
of the Fall, and the latter mainly to that of Grace, he might
represent his position as tenable^; but it is not easy to un-
derstand the line taken by Zosimus. He repeatedly asked
Coelestius whether his written formula expressed his real mind ;

^ Merc. Commonit. i. i, 3. ^ De Pecc. Orig. s. 26.

3 De Pecc. Orig. s. 2, 5, 6 ; De Grat. Chr. s. 36.

* De Pecc. Orig. s. 7, 26.

' Zos. Ep. 3, s. 2. On this basilica see Hemans, Historic and Monu-
mental Rome, p. 325.

* De Pecc. Orig. s. 8 ; Paulinus, Libell. c. Coel. s. 2.
^ De Pecc. Orig. s. 8 ; C. duas Epist. ii. s. 5.

* Yet, of course, the two points were in close connection ; and Mercator
says that his acceptance of Innocent's letter raised a hope that he would
condemn the * articles' impugned at Carthage, Commonit. i. i, 4.

InU'oduction. xxxix

which implied that it was, in itself, free from error*. More
than this — he allowed this formula to be described as ' Catho-
lic/ not simply, as Augustine persuaded himself, because it
expressed docility^, but, as we must infer from his own lan-
guage, because it was 'good, plain, and explicit,' and the
writer was a person of sincere faith, who needed only to be
warned against unpractical speculation '. Yet he did not admit
Coelestius to communion, but adjourned his final decision for
two months, within which time he desired the African bishops
to send to Eome any person competent to confront Coelestius,
whom, in his opinion, they had been too ready to condemn. In
regard to Heros and Lazarus, he 'went,' as Tillemont drily
remarks, 'a little faster^;' for, instead of acting on his own
principle of judicial caution, he condemned them both unheard.

Shortly after writing this letter, he received one which Pela-
gius had addressed to his predecessor, and which was earnestly
supported by Praylius, who had succeeded John as bishop of
Jerusalem ^. In his memorial, Pelagius very untruly described
himself as accused of rejecting infant baptism ®. He also re-
plied to the charges of 'promising the kingdom of heaven
to some apart from Christ's redemption, and of repudiating the
aid of grace as unnecessary for the avoidance of sin.' In terms
partially ambiguous, he admitted that infants were capable
subjects of redemption'^; and he owned that free-will was
always in need of Divine help ^. He referred the Pope to his
' Defence of Free-will,' and to his letters to Paulinus of Nola, to
another bishop named Constantius, and to Demetrias^; and with
his letter he forwarded a profession of faith *^, which from its
copiousness on points irrelevant, combined with its brevity on
the points at issue ", would have probably made an unfavourable

^ Zos. Ep. 3, s. 3. 2 Q ^jj^g Epist. ii. s. 5.

3 Zos. Ep. 3, s. 4, 5, * Tillemont, xiii. 722.

* Zos. Ep. 4, s, 1, ' enixius.'

* On this ignoratio elenchi see De Grat. Chr. s. 32 ; de Pecc. Orig. s. 19.
' De Pecc. Orig. s. 21. ^ j)g Qj-g^^ Qj^p g ^3.

' De Grat. Chr. s. 37-40 ; De Pecc. Orig. s. 14.
'" His Libellus Fidei, in App. to Aug. torn. x.
" De Grat. Chr. s. 35.

d2

xl Introduction,

impression upon Innocent. It affirmed that baptism should be
administered to infants in the same form of words as to adults ^ ;
and, while asserting free-will, it admitted the continual necessity
of Divine help, but added that * those were in error who said that
man could not avoid sin/ It concluded with a request that
whatever was faulty in its wording might be corrected by him
who 'held both the faith and the seat of Peter.' Zosimus,
as a Greek, was naturally more disposed to rely on the recom-
mendatory letter of Praylius than to adopt the standpoint of
Anti-Pelagian Latins ; he was also, very likely, weary of the
question, and glad to close it by a henigna interpretatio of the
explanations of men whom the African bishops had so perti-
naciously, and, as he might think, dictatorially, denounced as
heretics ; but he was supported by the clergy, as a body, when
in solemn assembly he declared both Pelagius and Coelestius
to be orthodox, and soon afterwards (Sept. 21, 417) wrote*
to *all the bishops throughout Africa,' reproving them for
their hasty severity, and exhorting them that the persons
who had been slandered had not, indeed, like the prodigal,
died and come to life again, but had ' never died, and never
been lost.*

This mistake on the part of Zosimus has no direct bearing on
the claim of Papal infallibility, for he erred on the question of
fact, whether certain persons did or did not hold the faith which
he himself held ; but still, to use exact and measured language,
his was * a very hasty judgment in a matter touching the very
centre of the faith ^.* The African bishops must have been pain-
fully startled by his letter. While it was on its way, Augustine,
preaching at Carthage in a church called after St. Cyprian *, on
Sunday, the 23rd of September, had said with somewhat pre-
mature exultation, * In this cause ' of the Pelagians ' the letters

* De Grat. Chr. s. 35 ; De Pecc. Orig. s. i, 24.

^ Z08. Ep. 4, * Postquam a nobis.' He vituperates Heros and Lazarus.

^ Dr. Pusey, Second Letter to Dr. Newman, p. 219. Augustine, desiring
to represent Kome as consistently Anti -Pelagian, slurs over these false
steps, De Pecc. Orig. s. 8, C. duas Epist. ii. s. 5, but just indicates them
in De Pecc. Orig. s. 9, 24.

* See Tillemont, iv. 183. The letter arrived Nov. a. Paulin. Libel. 4.

\

Introduction, xli

of two Councils have been sent to the Apostolic see, and replies
have come from thence. The cause has been ended ; would that
the error might one day end ^ ! ' The African hierarchy were
resolved to treat the cause as ended. Instead of bowing to the
decision of Zosimus, they stood up against it, but, in so doing,
treated him with all respect, and ingeniously utilised the judg-
ment of his predecessor. A large Council met in January,
and sent two letters to Zosimus, protesting in the first against
a premature decision, and announcing in the second that they
had ' determined that the sentence given by Innocent should hold
good until Pelagius and Coelestius expressly acknowledged that
through Christ we are aided by grace, not only to know but to
do what is right, so that without it we can neither have, think,
speak, or do anything pertaining to piety ^ ; ' and further urging
that a mere general acceptance of Innocent's letter, on the
part of Coelestius, would not meet the case, and might even
lead some to think that Home had approved his errors ^. Zosi-
mus replied on the 2 ist of March, 418, in a tone which betrayed
uneasiness under the guise of magniloquent assumption. After
claiming for his see a right of final judgment, he informed them,
by way of concession, that he had all along wished to consult
them, and as yet had taken no decisive step*. It is remarkable
that whereas on the 30th of April the Emperor Honorius, in a
rescript, dated at Kavenna, condemned the denial of the Fall, and
ordered Coelestius and Pelagius — both of whom he supposed to
be in Home — to be expelled from the city, and their followers,
on conviction, to be banished, — on the very next day. May ist, a
' Greneral Council of Africa ' met at Carthage, and passed nine
doctrinal canons against Pelagianism. These canons seem to fall
into triads ; the first three affirming the relation of mortality to

* Serm. 131, s. 10. This is the passage so often misquoted as *Eoma
locuta est, causa finita est;' see Dr. Littledale's •Plain Keasons against
joining the Church of Rome,' p. 118, s. 55.

2 See the words in Prosper, c. CoUat. s. 15. Cp. Mansi, iv. 373 ff.

3 C. duas Epist. ii. s. 5.

* Zos. Ep. 10, s. 2. This letter, which arrived on April 29, refers to the
Council's two letters.

xlii Introduction,

the Fall, and of infant baptism to original sin', and the impossibility
of salvation for unbaptised infants ; the ne*t three insisting that
grace was more than forgiveness or illumination, and that it did
not simply ' facilitate ' obedience ; the last three asserting that
even the holiest persons had in truth sins, for which they must
entreat God's pardon. It is natural to see in these two facts,
coupled with what Augustine tells us as to the Anti-Pelagian
sentiment in Rome ^, one motive, at least, for the next step of
Pope Zosimus. He prepared to withdraw from an untenable
position, and to re-examine Coelestius : but the latter declined
the test, and quitted Eome'. Thereupon Zosimus put forth
a long letter, called ' Tractoria *,' in the sense of 'judicial;'
in it he quoted largely from the commentary of Pelagius on
the Epistle to the Romans, and from another work of his, pro-
ceeded to condemn the two men whom he had once declared
orthodox, and affirmed the doctrines of true grace, of original
sin, and of the efficacy of Baptism for every age and state ^.
' This letter,' says Marius Mercator, * was sent to Constantinople,
and thence all over the world.'

About this time a Roman exile named Pinianus, with his
wife Melania and her mother Albina, all three well known
to Augustine ^, although now resident in Palestine, had a con-
versation with Pelagius. They begged him to condemn in
writing the opinions ascribed to him. By way of answer he
showed them his * confession of faith,' read the passage which
related to the administration of baptism'^, admitted, in reply to a
plain question, that infants were baptised for remission of sin ^,
and, moreover, deliberately anathematised all who should deny
the necessity of Christian grace, at every moment, for every good
action ^. They were naturally well pleased with what seemed so

* This second canon concludes with ' Ut in eis regeneratione mundetur
quod generatione traxerunt.'

* De Pecc. Orig. s. 9, 24 ; cp. Op. imperf. iii. 35.

^ C. duas Epist. ii, s. 5. * Cf. Merc, ed. Garn. p. 19.

^ Some of his words are in Ep. 190, s. 23.

* See Fleury, xxii. c. 23. "^ De Pecc. Orig. s. i, 5.
« De Grat. Chr. s. 35. 9 De Grat. Chr. s. 2.

Introduction. xliii

explicit a disclaimer *, but thought it best to consult Augustine
as to its value : whereupon he, at short notice ^, composed the
treatise in two books, De Gratia Christi and Be Peccato Ori-
ginali, in order to prove by such evidence as that of Pelagius's
' Defence of Free-will ' (which he had read with care, marking
its chief points ^) the impossibility of relying on his assurance as
to grace, and to identify his real position as to original sin with
that of Coelestius, which had been condemned at the beginning
of the controversy. He declared that he had never found in the
writings of Pelagius and Coelestius any recognition of that
grace* which consisted in the infusion of love^, and which
prevailed on the will to perform known duty^; and that the
vague language of Pelagius, in the documents which he sent
to Rome, on the question of the Fall and its results, was illus-
trated by the distinct language of his ' Defence '^,' which placed
him beside his more ingenuous companion ^. In both of these
two books Augustine denies the right of Pelagius to claim (as he
confidently did) the support of Ambrose^. One of the most
interesting features in the treatise is the emphatic extension
of * the grace of the Mediator ' and Second Adam to the case
of all the Old Testament saints ^°, in the very spirit of Keble's

stanza : —

'Now of thy love we deem

As of an ocean vast,
Mounting in tides against the stream
Of ages gone and past^^'

' De Pecc. Orig. s. 5. Cp. Aug. Serm. 26. 8 on the pleasure with which
lay churchmen would hear a Pelagian acknowledge grace : • Erectae sunt
aures piorum . . . Deo gratias ! ' Pelagius seems to have said, ' Writings of
mine, not finally revised, have been stolen from me and used against me,' &c.
De Grat. Chr. 2. ^ De Grat. Chr. s. i.

3 De Grat. Chr. s. 45. He also quotes the letter to Demetrias, written
earlier, s. 23, 28, 40-42, 44.

* De Grat. Chr. s. 31. ' De Grat. Chr. s. 38.

8 DeGrat. Chr. s. 11.

' De Grat. Chr. s. 7 ff. ; De Pecc. Orig. s. 14.

8 De Grat. Chr. a. 36 ; De Pecc. Orig. s. 11, 13, 14, 17.

9 De Grat. Chr. s. 47 ff.; De Pecc. Orig. s. 47. Cp. C. duas Ep. iv. s. 29.
^•^ De Pecc. Orig. s. 28 ff. Cp. C. duas Epist. i. s. 39 ; iii. s. 8.

" Christian Year, The Circumcision.

k

xliv Introduction.

It is also observable that in one short sentence he assumes that
interpretation of the ' E-ock ' in Matt. xvi. 1 8 as meaning Christ
Himself, which, as he elsewhere says, he had ^rnost frequently'
adopted ^.

VI. Contra dims Epistolas Pelagianorum.

The final decision of Zosimus against Pelagianism, which was
in effect an act of agi*eement with the decision of his prede-
cessor, with the judgment of that African Church which then
reigned in the sphere of dogma, and with the decisive action
of the two imperial governments, was presented to, and accepted
by, a multitude of bishops; but the remaining strength of
Pelagianism in Italy was shown by the recusancy of eighteen ^
Italian prelates, the leader of whom was Julian of Aeculanum,
or Eclanum, in Campania, who had imbibed the new opinions
before the death of Innocent ^ and was now deposed by Zosimus
for upholding them *. He soon ^ displayed ' the courage of his
convictions/ In the face of overpowering odds, he lifted the
fallen banner of the party ; and his energy gave it a new lease of
life. Augustine, to whose authority he paid no deference ^, and
on whom his peijtinacity imposed much labour, calls him * a very
confident young man"^;' and it is easy to see that in the full
consciousness of argumentative and oratorical ability^, and in a
chivalrous zeal for some great ideas as to the Divine justice, and
the goodness of all that God had created^, which he deemed to
be menaced by the dominant theology, Julian rushed into the

* De Grat. Chr, s. 50; Retract, i. 21,

^ See G. duas Epist. i. s. 3 ; Op. imperf. c. Jul. ii. 178.
' C. Jul. i. s. 13. * Merc. Commonit. i. 3, i.

^ Mercator accuses him of disingenuousness in one of his two letters
to Zosimus; Subnotat. 6. 10.

* E.g. see C. Jul. iii. s. i ; v. s. 3. '' C. Jul. ii. s. 30 ; cp. iii. s. i.

* C. Jul. i. s. 2. On Julian's fondness for Aristotelian logic, ii. s. 37 ;
iii. s. 7 ; Op. imp. ii. 51. Cp. C. Jul. ii. s. 16 on his * verbosity.'

^ Including the goodness of marriage as His ordinance. He also held
that virtue, wherever found, was to be recognised as such, C. Jul. iv. s. 14.
Mercator says that he once at Rome, in conversing with some ' simpli-
ciores,' argued that since God could not create what was evil, sin was not a
'substantia,* and could not be transferred, &c. Subnotat. 7. 2.

Introduction. xlv

conflict, not doubting that all thinkers were on his side, and not
concealing his scorn for the * mob of clerics, the young ex-monks,
soldiers, lawyers, tradesmen,' whom he pictured to himself as
swelling the Catholic host ^ He began his controversial career
by writing 'four thick books'^' in reply to the first part of
a work Be Nuptiis et Concupiscentia, published by Augustine
at the beginning of 419, and addressed to a trusted servant
of Honorius, the devout and studious Count Valerius ^, who had
seen a Pelagian statement that the Catholic view condemned
marriage*. About the same time a letter was sent to Rome,
with the intention of strengthening the Pelagian cause in that
city by associating the triumphant orthodoxy of Rome and
Africa with a name of abhorrent sound to all good Christians ^
'It is a new Manicheism.' To say this was to assume the
identity of the two propositions 'that human nature had re-
ceived a taint,' and ' that its material part was intrinsically evil ^.'
But many might let this assumption pass ; and the stigma had
also a reference keenly personal. It meant, in effect, ' Take care
what you do in letting Augustine shape your faith: he will
involve you in those Manichean meshes'^ from which he has never
yet shaken himself free®.' The writer of the letter was evi-
dently Julian, although he afterwards stooped to a poor evasion
about the authorship ^. It referred to ' four books ' which the
writer had recently composed in reply to the first book De
Nuptiis. It accused ' those Manicheans, with whom we are not

* See C. Jul. ii. s. 37 ; cf. v. s. 4 on his contempt for the • simplices. '
And Op. imp. i. 41 ; ii. 2 flf.

2 C. Jul. i. s. 2. 3 Ep. 200.

* De Nupt. et Cone. i. s. 2.

^ C. duas Epist. i. s. 4; ii. s. i, etc. Cp. Pelagius, Libell. 13.
^ C. duas Epist. ii. s. 2 ; Op. imp. iii. 37.

' Confess, iii. s. 10; see Trans. Lib. Fath. p. 322 ; and cp. C. duas Epist.
iv. 8. 19.

* Cp. Op. imp. ii. 147, 226.

^ Op. imp. i. 18 ; cp. C. duas Epist. i. s. 9. Julian had previously written
two letters to Zosimus ; the first, before his deposition, was the profession
of faith still extant (App. 2 to Aug. torn, x) ; the second, according to his
fierce assailant Marius Mercator (Subnotat. 6. 10), contained some illusory
admissions.

xlvl Introduction,

now in communion,' of saying that free-will had utterly perished
in the Fall, that marriage was not ordained by God (the ac-
cusation of which Valerius had heard), that Baptism did not
thoroughly extirpate sin, but * left its roots in the evil flesh ' —
a charge which was an ingenious attempt to expel Churchmen
from the stronghold of the baptismal argument, on the ground of
Augustine's repeated and self-evident assertion that after baptism
there still remained a ' concupiscence ' to be resisted, and a need
of pardon for sins, at least, of infirmity ^. Other imputations
were added : the Pelagian view was then set forth, in opposition
to the Catholic ; and a plea was urged for a re-hearing of the
whole case, that is, for a new Council, to which proposal the
Catholics, treating the question as authoritatively settled, were
determined not to accede, and which they had power effectually
to defeat '^.

A second letter was addressed by eighteen Pelagianising
bishops, including Julian, to Rufus, bishop of Thessalonica,
who, like his predecessors, was the deputy of the bishop of
Rome in regard to Achaia and Macedonia, which, although
politically annexed to the Eastern Empire in the reign of
Arcadius ^, were regarded by Rome as still ecclesiastically
"Western. It was desired to win over this influential prelate,
and thus to gain a footing in Eastern Illyricum for the prin-
ciples which elsewhere were put under ban. The writers,
accordingly, began by making free use of the nickname of
Manicheans*. They then vilified the Roman clergy as a set
of cowardly turncoats °, and represented the Anti-Pelagian doc-
trines as fatalistic ^, injurious to the Divine impartiality '^, dis-
paraging to the ancient Law^, and incompatible with a full

* De Pecc. Merit, i. s. 70 ; ii. s. 4 ; Serm. 57, s. 9 ; 155, s. 9 ; cp. C. duas
Epist. i. s. 26. This attempt illustrates the importance assigned to Baptism
by all schools of ancient Christianity.

' Count Valerius used his influence with Honorius. Julian said that
this policy showed a fear of inquiry, Op. imp. c. Jul. i. 10, ii. 14.

' See Fleury, b. xxiv. 31. * C. duas Epist. ii. s. i ; iii. s. 25.

' C. duas Epist. ii. s. 5. ^ C. duas Epist. ii. s. 10.

^ C. duas Epist. ii. s. 13. * C. duas Epist. iii. s. a.

Introduction. xlvii

recognition of the efficacy of Baptism^. They charged their
opponents with not admitting that the Holy Spirit had aided
the good men of the Old Testament^, and with insulting the
sanctity of prophets and apostles ^ ; misconstrued their language
as to the relation of Christ to sin*, and (with singnlar per-
versity) as to the imperfection of righteousness in the present
life ^ ; and insidiously descanted on the excellence of God's
created works, of marriage, of the Law, of free-will, and of
the lives of Saints, with the view of prejudicing the reader
against the assertion of original sin, of unmerited grace, and
of an element of frailty in the holiest men^. They further
complained that 'a dogma not less foolish than impious had
been received throughout nearly the whole "West, and that
unlearned bishops, sitting at home and not in synod, had been
compelled to affirm it by their signatures'^.'

Through the activity of some Roman Churchmen ^, these two
letters came into the hands of Pope Boniface, who had succeeded
Zosimus in the last week of 418. He gave them to Alypius,
an African bishop and an intimate friend of Augustine^,
and desired him to show them to the latter, whose name was
injuriously mentioned in both ^*'. Alypius also received from
Count Valerius a paper of extracts from Julian's reply to
Augustine's first book Be Nwptiis^^. Thus furnished, he re-
turned to Africa ; and Augustine, without waiting to verify the
extracts and to read the whole work^'^, wrote a second book Be
Nujptiis in rejoinder; and then composed the treatise Contra
duas E2nstolas Pelagianorum, which he dedicated to Boniface,

* C. duas Epist. iii. s. 4. ^ C. duas Epist. iii. s. 6.
' C. duas Epist. iii. s. 14.

* C. duas Epist. iii. s. 16. Augustine here misunderstands the Latin ver-
sion of Rom. viii. 3.

5 C. duas Epist. iii. s. 17; cp. De Perf. Just. s. 19, 31.
^ C. duas Epist. iv. s. 2 ff. ' C. duas Epist. iv. s. 20.

^ C. duas Epist. i. s. 3.

® He had been converted with Augustine in 386 ; Confess, viii. s. 30.
'" C. duas Epist. i. s. 3. " De Nupt. et Concup. ii. s. 2.

^* He thus exposed himself to a taunt from Julian, ' Why did he not wait
until he had read the whole treatise V etc. Op. imp. i. 19.

xlviii Introduction,

in terms of respect for his personal character, as well as for hia
pre-eminent place among bishops. In the first of the four
books into which he divided this work, he dealt with the first of
the two letters : in the remaining three, with the second. The
first book contains an explicit retractation of the opinion which
Augustine had formerly held and repeatedly expressed, to the
effect that St. Paul in Romans vii. 14 ff. was describing the state
of mind of a person ' under the law ^' This opinion had been
more recently avowed by Pelagius, who had claimed for it the
support of 'all Church writers'^.' Augustine now contended
that the Apostle was referring to himself and to other Chris-
tians ; and added that * concupiscence/ in the baptised, was
called * sin, because it was a result of sin ^' Another interesting
point in this book is his assertion that in his own time sudden
conversions to Christianity were matters of constant occurrence*.
In the second book, after a defence of the Eoman clergy from
the charge of tergiversation ^, the quotation by Pope Innocent of
the words, 'Except ye eat the flesh of the Son of Man,' &c.
is so explained as to refer to a ' participation of the Body and
Blood of Christ' distinct from Christian Baptism, although
elsewhere, if not in the former book, baptism had been spoken
of as if it included such participation ^ A predestinarian
tone characterises this book; the election of one soul and
the reprobation of another are treated as an 'awful' mys-
tery"^. In the third book, Augustine points out the different
senses of such words as ' regeneration ' and ' perfection ; ' sets
forth the obligation of the moral law as against Antinomianism,
although he treats as temporary and ceremonial the 'absti-
nence even from necessary works on a Sabbath^;' characteris-

1 Cp. C. duas Epist. i. s. 17 ff. with Expos. Prop. Rom. 45, and De Div.
Qu. ad Simplician. i. i. i.

2 De Grat. Chr. s. 43.

^ C. duas Epist. i. s. 27; cp. De Pecc. Merit, ii. s. 45.

* C. duas Epist. i. s. 37. * C. duas Epist. ii. s. 5.

* C. duas Epist. ii. s. 7 ; cp. iv. s. 4, 8. In De Pecc. Merit, iii. s. 8,
Augustine speaks of infants being made partakers of Christ's flesh by
being incorporated into His body (mystical). In C. Duas Ep. i. s. 40 his
thought may be that Baptism led at once to Communion.

' C. duas Epist. ii. s. 15. ® C. duas Epist. iii. s. 10.

Introduction. xlix

tically insists that 'right faith ^/ with an ordinary moral
standard, leads to salvation, while an exceptionally high moral
standard, without such faith, avails not against condemnation ;
and sets aside as irrelevant the obscure question as to the origin
of souls ^. In the fourth book, after showing wherein Catholics
differed alike from Manicheans and Pelagians, he asks the latter
how, on their principles, they account for the death of infants,
and insists, not without a mistranslation of Romans v. 1 2, that
all sinned in Adam ^ ; he treats their * praise of marriage ' as an
evasive truism; contends that in pre-Christian times, not the
law, but the faith of men who lived under it, gave life;
denounces the attempt of Pelagians to resolve grace into illu-
mination, and to uphold the notion of precedent merit ; rebukes,
as presumptuous, the inquiry as to why grace visits one soul and
not another ; separates the doctrine of baptismal * forgiveness *
from the exaggeration which Pelagians had encouraged in the
interest of their theory of impeccability; appeals to Cyprian
and Ambrose* for the doctrine of the Fall, the necessity of
grace, and the imperfection of all earthly holiness; and con-
cludes by arguing that the living Church had spoken out too
decisively against the Pelagians to leave them any excuse for
demanding a new Synod.

VII. Acts oftJie Second Council of Orange.

This series of doctrinal statements belongs to the history of
that modification of the Pelagian theory which is called Semi-
Pelagianism, and which may be defined to be the denial of the
necessity of grace as * prevenient ' to the first motions of con-
version in man.

* C. duas Epist. iii. s. 14. Compare the ' Quicunque,' v. i, 3.

^ As between Traducianism and Creatianism, he could not make up his
mind clearly, and did not think it necessary to do so, De Anima et ejus
Orig. i. s. 17, etc. Cp. Liddon, Some Elements of Keligion, p. 102.

3 C. duas Epist. iv. s. 7. That Augustine was misled, grammatically, by
the ' in quo' of the Latin version of Kom. v. 12, but that the doctrine itself
was independent of that mistake, see Abp, Trench on St. Augustine as an
Interpreter, p. 124; Mozley, Doctr. Predest. p. 393. Cp. C. Jul. vi. s. 75.

* Compare the appeal to Fathers, C. Jul. i. s. 5, ii. s. 33 ff. etc.

I Introduction.

It may be said, without injustice to a high saint and a great
teacher, that this particular question would not have become
prominent but for the exaggeration, already referred to, which
had increasingly characterised St. Augustine's treatment of the
doctrine of Grace. Intent above all things on magnifying the
Divine sovereignty, he practically forgot the complexity of
the problem in hand, and failed to do justice to the human
element in the mysterious process of man's salvation \ Year
after year he must have pondered more deeply the wonderful
experiences of that earlier time, when, as he believed, a Divine
purpose of grace had pursued him through his wild youth and
restless manhood, until it conquered him 'under the fig-tree' at
Milan ^. And amid these musings, the awe which lay so deep
in his piety would root in his mind the thought, 'In God's
moral realm He must be the sole Mover ; He cannot allow His
subjects to limit His action or to cross His design ^' Grace,
intensely contemplated, would fill the whole mental scene, and,
regarded in its fulness, would appear to issue from an in-
scrutable decree *, and to necessitate obedience and perseverance
in its subject ^ His studies of St. Paul's Epistles would more
and more seem to require this conclusion, — to shape in his
mind the idea of a Will Absolute, which out of a 'mass^' of
souls, all alike deserving perdition on account even of original
sin"^, selected a minority^ to be vessels of Divine mercy, and

^ See Mozley, Doctr. Predest. p. 155, 173. ^ Confess, viii. s. 28.

3 See Enchirid. c. 103 ; De Corrept. et Grat. s. 14, 45.

* Hence the increased frequency, in his later writings, of references to
Rom. ix. 20; xi. 33. His 'Theodicy' is resolved into an appeal to such
texts ; De Grat. et Lib. Arb. s. 44 ; de Corrept. et Grat. s. 1 8, etc.

5 In De Dono Persev. s. 33 he speaks of a 'gratia inchoandi' as distinct
from a 'gratia perseverandi ; ' but from a predestinarian standpoint he
would treat that grace only as ' true ' which was preordained to be per-
manent. Cp. De Corr. et Grat. s. 20. See below, p. liii.

^ ♦ Massa ' was borrowed from the Latin version (retained by Jerome) of
Rom. ix. 21 ; see De Div. Qu. ad Simplician. i. 2. 20; C. duas Epist. ii.
s. 13; De Pecc. Orig. s. 36; Ep. 186, s. 19.

' See C. duas Epist. ii. s. 13 ff.; Enchirid. c. 99 ; Serm. 26, s. 13; 165,
S.9.

8 De Corrept. et Grat. s. 28.

Introduction. li

abandoned* the majority as vessels of Divine wrath, without
any regai"d, in either case, to foreseen moral character ^. And
in the case of souls predestinated or elected to salvation, he
came to hold that grace so bent the will to its own pleasure,
as literally to 'make' it respond and obey; in a word, that
grace was irresistible ^, and therefore indefectible * ; for, being
irresistible, it must needs achieve its object.

These beliefs, which Augustine had not derived from tra-
dition, but developed by his own method of thought from
those for which he could appeal to tradition, had found partial
expression quite early in his episcopate ^, but had gained sys-
tematic solidity and distinctness in the course of his battle with
Pelagianism. The first of them is expounded, the latter in-
dicated, in his famous letter to the Roman priest Sixtus,
written in the latter part of 418^. About nine years later
a monk of Adrumetum named Floras, during a temporary
absence from his monastery, met with this letter, admired it,
copied it, and sent it home for the edification of his brethren ^.
Strange to say, it was read aloud without the cognizance of
the abbot Valentinusj and some five or six of the monks ^
raised objections to its doctrine as practically annihilating free-
will. Floras, on his return, showed it to the abbot, whose
attempts to allay the controversy were vain. Two of the
objectors were allowed to repair to Hippo, in order to ask
explanations from Augustine himself. He wrote to Valentinus,
intimating his opinion that misunderstanding was at the bottom

^ *In massa perditionis relinquuntur,' De Dono Persev. s, 35. Cp. De
Perf. Justit. s. 31, * praedestinatum ad interitum;' De Anima,iv, s. 16, 'ad
aetemam mortem;' and we find 'damnandi praedestinati ' in the earlier De
Pecc. Merit, ii. s. 26. Compare the first Lambeth Article.

^ De Praed. Sanct. s. 24 ff.

2 De Corr. et Grat. s. 31, etc. * De Corr. et Grat. s. 14.

^ In Div. Quaest. ad Simplician. i. 2. 12 jBF. (a.d. 397).

* Ep. 194. In this letter (s, 30) Augustine exaggerates what St. Paul
says in Rom. ix. 21, 22 ; 'Quamvis itaque Deus faciat vasa irae in perdi-
tionem,' etc. Compare with this an earlier letter, Ep. 186, to Paulinus.

' See Ep. 2 1 6, a letter of Valentinus, calling Augustine 'domine papa,'
and speaking of ' apostolatum tuum.' ^ Ep. 216, s. 3.

Hi Introduction.

of the matter * ; he also read the letter to Sixtus with them,
and explained it as levelled against the Pelagian theory that
grace was a reward of previous 'merits^;' and he composed
a new treatise, Be, Gratia et Libera Arhitrio, to the effect that
both grace ^ and free-will must be maintained. But in his
account of free-will * it appeared that he regarded the will as
free ft)r good in the sense of being turned by a dominant grace
towards God, and secured against a lapse into evil^; which
was simply to use the word *free' in an esoteric sense, and
to make it mean less, even as the phrase 'Divine assistance,'
as applied to Christian grace, was made to mean more ^, than
the natural meaning would contain. And although Yalentinus
expressed reverential gratitude for the ' sweet ' and * healing *
instruction thus conveyed '', Augustine learned that one inmate
of the monastery, after hearing the treatise read, had remarked,
* On this showing, we ought not to rebuke a man for not keep-
ing God's commandments, but only to pray that he may keep
them.' This was reported to Augustine ^, who saw that others
might feel the same diflBculty, and thereupon wrote another
book, De Correjytione et Gratia. In this he contended that in
the case of Christians who had fallen into sin, rebuke was just,
even though, if they were not of the elect, it would be purely
inflictive ^ ; that baptised persons who for a time lived piously,
but were afterwards allowed to fall away, were thereby proved

^ Ep. 214. This letter was written before Easter; after it was sent,
a third monk came from Adrumetum to Hippo, and all three kept their
Easter with Augustine, who then sent them home with another letter for
their community, Ep. 215.

" Ep. 215.

^ He pursues the Pelagians into a new subterfuge which seems to anti-
cipate the Semi-Pelagian view, that grace might be given in view of the
'merits' of a good will, De Grat. et Lib. Arbitr. s. 27. Cp. C. duas Ep.
i. s. 37.

* De Grat. et Lib. Arbitr. s. 31, 32.

" De Grat. et Lib. Arbitr. s. 31, 32, 41. Compare the use of 'liberata,'
C. duas Epist. i. s. 7 ; De Corr. et Grat. s. 35. See Mozley, Doctr. Predest.
p. 235. Julian calls this a 'necessitas boni,' Op. imp. i. 103.

^ See Mozley, p. 157. "^ Ep. 216, s. 4. * Retract, ii. 67.

^ De Corr. et Grat. s. 7, 43. If the persons should be of the elect, the
rebuke would be beneficial, s. 46.

i

Introduction. liii

to have never been * truly ' God's children ^ ; that whereas
Adam before his sin had, in aid of his free-will, such grace
as made perseverance possible, his weaker'^ descendants needed
for their recovery such grace as would make it certain ^ ; and
that those who, as not belonging to the fixed number * of the
predestinate, had not received this ' greater freedom ^,' were left
by a 'just though hidden judgment^' to the doom which they
had not been enabled to avoid. It may be observed that while
in his later writings Augustine puts the most unqualified sense
on texts which describe the Divine action in 'giving, making,
working,' and the like '^, he could explain away such a text as
I Tim. ii. 4 by confining its scope to 'all the predestinate, be-
cause among them were representatives of every class of men ^.'
It was impossible even for him to remove objections by a
style of argument which did but bring out his increased one-
sidedness, and the 'hardness^' which a protracted controversy
had given to his conception of the Gospel scheme. Such
objections had already been urged in Southern Gaul, where
John Cassian, a ' Scythian ' by birth, who had been ordained
by St. Chrysostom ^'', was presiding over a great monastic body

^ De Corr. et Grat. s. 17-23. For this use of ' truly' he cites John viii.
31, reading it, of course, in the light of his own predestinarian principle
(which must also be taken to explain his famous words, ' Qui non manet in
Christo . . . procul dubio nee manducat earn em ejus,' etc., in Joan. Evan.
Tract, xxvi. 18). Yet he speaks of the persons in question as 'regenerate,'
s. 22. And piety must be the fruit of grace ; therefore some grace existed
in the non-elect, even in his view.

^ As not having, to begin with, a will free for good ; C duas Epist. i. s. 7.

^ ' Adjutorium quo fit,' as distinct from the less potent 'adjutorium sine
quo non fit,' De Corr. et Grat. s. 34.

* De Corr. et Grat. s. 39. God only knows, he adds, who are of this
number.

^ So he calls irresistible grace, s. 35. ^ De Corr. et Grat. s. 42.

■^ See De Grat. et Lib, Arbit. s. 32 ; De Corr. et Grat. s. 36, 38, 45 ; De
Praed. Sanct. s. 19. Cp. Mozley, Doctr. Predest. p. 173.

® De Corr. et Grat, s. 44. This and another gloss are given for the
reader's choice in Enchirid, s, 103, That other, ' None are saved but by His
will,' is preferred in C. Jul, iv, s, 44. Cp. De Praed. Sanct. s. 14.

^ Chr. Remembr., Jan. 1856, p. 157.

*° Chrysostom has some * Semi-Pelagian ' language, e.g. in Horn, i, 'de

e

liv Introduction.

which he had formed at Marseilles, and had recently composed
his ' Conferences,' in order to explain the internal habits of
the ascetic solitaries of Egypt*. He and his monks, together
with other persons of high religious character, among whom
was Hilary, the young archbishop of Aries ^, rejected Augus-
tine's Predestinarianism as unsupported by antiquity, and un-
favourable to Christian practiced They said in effect, 'To
treat predestination as irrespective of foreseen conduct*, and
to limit the Divine goodwill to a fixed number of persons
thus selected, who, as such, are assured of perseverance, is not
only to depart from the older theology, and from the earlier
teaching of the bishop of HijDj^o himself, but to cut at the
root of religious effort, and to encourage either negligence or
despair.' They insisted that whatever theories might be de-
vised concerning this mystery, which was not a fit subject for
popular discussion, the door of salvation should be regarded
as open to all, because the Saviour * died for all.' To explain
away this Scriptural assurance was, they maintained, to falsify
the Divine promise, and to nullify human responsibility. They
believed iii the doctrine of the Fall; they acknowledged the
necessity of real grace in order to man's restoration ; they even
admitted that this grace must be 'prevenient' to such acts of
will as resulted in Christian good works " ; but * some of them * '
thought, — and herein consisted the error called Semi-Pelagian',

verbis Apostoli, Habentes,' s. 5 ; but from the context he seems to be op-
posing the notion that the will is simply passive in the first act of faith ;
and elsewhere, in Rom. Hom. 8, 4, he says that * faith comes when attracted
by grace.' The question had not come definitely before his mind ; Tille-
mont, xi. 357..

^ !See Fleury, b. xxiv. c. 97; on Cassian's visit to Egypt, b xx. 3.

2 This excellent man, afterwards constrained to oppose Pope Leo's arbi-
trary policy, succeeded Honoratus in the see of Aries in January of 428.
He agreed with Augustine on all other points. Ep. 225, s. 9.

^ See the letters of Prosper, and of the layman Hilary, to Augustine, Ep.
225 and 226.

* They supposed that religious advantages were granted or not, as God
foresaw the use which would have been made of them.

5 See De Praed. Sanct. s. 2 ; De Dono Persev. s. 41 .

« 'Quidani horum,' writes Prosper, Ep. 225, s. 4.

' ' The whole question being grown . . . unto this issue, whether man

Introduction. Iv

— that nature, unaided, could take the first step towards its
recovery, by desiring to be healed through faith in Christ ^
If it could not, — if the very beginning of all good were strictly
a Divine act, — exhortations seemed to them to be idle, and
censure unjust, in regard to those on whom no such act had
been wrought, and who therefore, until it should be wrought,
were helpless, and so far guiltless, in the matter. Now, allow-
ing for the inconsistent and untenable position which Cassian
had taken up on the question of originating grace '^, we may
well believe that others who are referred to would have ad-
mitted grace to be necessary at the outset, as well as through-
out the after-process, if Augustine had not connected it with
the ideas of irresistibility in its working ^, and of unconditional
predestination as its source *. In these theories of his, especially
as set forth in his letter to Paulinus ^, they found their stum-
bling-block; and the perusal of his work on 'Hebuke and Grace'
not unnaturally deepened their aversion for his view ^.

Augustine was informed as to this state of Gallican opinion
by one Hilary, apparently the same who had written to him
about the Sicilian Pelagians, and by Prosper, a native of Aquitaine,
then living in Provence, who had corresponded with him, and
who was to become conspicuous by enthusiastic devotion to his
memory and, his theology. They requested him to assist them

may' [i. e. can] ' without God seek God,' Hooker, ed. Keble, ii. 547. See
Wilberforce on Baptism, p. 169. The fourth and fifth of the condemned.
Five Propositions made Semi-Pelagianism to consist in saying that grace
was not irresistible, and that Christ died ' pro omnibus omnino.'

' Cp. Origen, Ser. Comm. in Matt. 69. 'Fidem habenti, quae est
ex nobis, dabitur gratia fidei quae est per spiritum fidei.' Also a long
passage in Horn. 24 in Num. See above, p. ix-

^ Although in Collat. xiii. 3 he asserts, by the mouth of Chaeremon, that
even good thoughts, and * initia sanctae voluntatis,' come from God, he
teaches further on that the first movement of goodwill is sometimes from
God, sometimes from human endeavour, xiii. 8, 1.1, 12, 14, 15, 17, 18^

^ Apart from this, the language on prevenient grace in De Grat. et Lib.
Arb. 8. 33 (cp. De Nat. et Grat. s. 35) is most valuable, and clearly sug-
gested part of our tenth Article.

* See Prosper, Epist, ad Rufin. s. 12.

^ De Dono Persev. s. 55. « See Ep. 225, s. 2 ; 226, s. 6.

Ivi Introduction.

in replying to the objectors ; and their letters ^ produced a new
exhibition of his marvellous facility and activity as a controver-
sialist '^. The opinion to which his attention was called, as to
the purely natural origin of the first movements of faith or good
desire, was already familiar to him : he had been arguing against
it as held by a Carthaginian named Yitalis^, and had found
other Pelagians disposed to fall back upon it *. He was there-
fore ready at once to take up the question, together with the
other points raised in Gaul : and he wrote, in reply to Prosper
and Hilary, two books called Be Praedestinatione Sanctorum
and De Bono Per sever antiae. In the first of these, he begins
by fully acknowledging that the ' brethren ' who differ from him
are separated from the Pelagians by their * Catholic' belief in
the necessity of grace for all ordinary Christian duties ^ : they
only err in thinking that the beginnings of faith are from
unaided free-will. It is true, he says, as they have urged, that
he once (some thirty-four years previously) expressed that
opinion ^ : but this was before he became a bishop, and shortly
afterwards a further study of i Cor. iv. 7 convinced him that
even the initial act of faith must come from a strength 'received "^.^
The very basis of Christian life, as well as the superstructure,
must be of ' the Lord's building ^.' In regard to predestination,
they had quoted a few words from an old letter of his, to the
effect that Christ came when He did because He foresaw that
many would then believe in Him ; but let them look at the
context, and see that he there expressly allowed for deeper
reasons, grounded in the counsels of God^. He insists, with

^ Ep. -225, 226. (a.d. 428 or 429.)
^ Mozley, Ruling Ideas in Early Ages, p. 254.

^ Ep. 217. Here, as in De Dono Persev. s. 63, he quotes, and somewhat
strains, liturgic language,

* C. duas Epist. i. s. 37 ; ii. s. 18 ; De Grat. et Lib. Arb. s. 27.
^ De Praed. Sanct. s. 2, 25.

^ In his Exposition of some * propositions ' in Ep, Rom. s, 60-62 ; De
Praed, Sanct, s, 7.

■^ See his De Div, Quaest. ad Simplician. i, 2. 1.2, In De Dono Persev.
s. 30 he refers to another change of opinion,

^ De Praed. Sanct, s, 12,

* Ep. 102, q. 2, s. 14; De Praed. Sanct. s. 18.

Introduction, Ivii

characteristic reiteration, that men are chosen that they may
believe, not because they believe, or because God foresees that
they will believe ^. Predestination must be regarded as wholly
irrespective of foreseen piety ^, and no one could be 'judged'
according to what under different circumstances would have been
his conduct^. Alluding to the objection of novelty, and tacitly
treating it as if it did not point directly to his predestinarianism,
he observes that the older Christian teachers had not been con-
cerned to treat of grace otherwise than ' in a cursory manner*.'
In the second book he argues that perseverance is a special
Divine gift, bestowed and withheld for reasons to us ' inscru-
table^;' that predestination to life, and abandonment to perdi-
tion, are alike absolute ^ ; that the doctrine of grace had been
asserted by Cyprian, Ambrose, and Gregory Nazianzen '^, and by
himself even in his early writings, as the ' Confessions ^.' If, he
urges, that of predestination can be abused by human perverse-
ness, — and of this he gives a striking instance from his own
* monastery ",' — so can other truths : if men are not to be
exhorted to believe, because faith is a Divine gift, a like reason
might forbid us to urge them to be pure. The doctrine, being
true, must not be suppressed ^°, but discretion must be used in
the mode of stating it : the bare fact that the elect, as such, will
be certainly saved, and the non-elect, as such, certainly lost,
must be rather suggested than asserted in addresses to a general
congregation ^^

^ De Praed. Sanct. s. 34.

^ The argument from Christ's Manhood in s. 30 (see Mozley, Doctr. Pred.
p, 152) seems to fail just because He had no human personality.

2 De Praed. Sanct. s. 24. * De Praed. Sanct. s. 27.

^ De Dono Persev. s. i, 21, 30, 35. * De Dono Persev. s. 35.

' De Dono Persev. s. 4 ff., 20, 48, 49. In s. 36 he attempts to extract
predestinarianism from a few words of Cyprian, but unsuccessfully.

* De Dono Persev. s. 53, 55. He observes that he is employed on his
' Retractationes.'

^ He adds of this fallen man, * And yet it is still uncertain how he will
turn out,' i.e. he may be of the elect, and so repent ; s. 38.

^ ' De Dono Persev. s. 40.

^* E.g. Augustine says in effect, 'In church the non-elect must not be
supposed to be present, but alluded to as if absent. Do not say, " Some of

Ivlii Introduction.

Although in these tracts he referred to the objectors in a
tone of respect and kindness^, deprecated such discussions as
were merely verbal^, and concluded in a strain of touching
modesty ', he did not abate an iota of the contention that election
and rejection were arbitrary, that salvation was not really within
the reach of all Christians, that grace was * strictly controlling,'
and that the will, considered as responding to grace, was in fact
a 'determined' will; and therefore he *did not satisfy the natural
doubts/ or meet ' the real objections, of the Church of Marseilles* '
upon this subject. Prosper threw himself enthusiastically into
the work of upholding Augustine's doctrines against the objec-
tions urged by many of his own countrymen, whom he describes
as ' spreading their teaching through famous towns, and infusing
it into large populations,' where * the intrepid lovers of complete
grace ' could be reckoned as but ' few ^.' Those who criticised
his oracle were men of well-deserved influence : their piety and
charity were undeniable; but he did not slirink from accusing
them of jealousy and self-righteousness ^ and attacking their
whole position, in a letter to a friend named Rufinus, and in a
curious poem entitled * On the Unthankful,' both written before
Augustine's death. The ' Carmen,' for the most part very un-
musical, is marked by much polemical bitterness, and avows the
Writer's opinion that grace always effects its pui'pose, and that
the Divine will could not be dependent on the consent of the
human '^ ; but its conclusion is a really beautiful protest against

you have not received grace, and therefore have not been raised up to holi-
ness;" but speak as if they might receive grace,' etc. De Dono Persev.
s. 58 ff.

^ De Praed. Sanct. s. 2, 25, 43; De Dono Persev. s, 66.

^ ' Verborum controversias auferamus,' De Dono Persev. s. 11. Cp. s. 1.

^ See De Dono Persev. s. 68. Augustine was then about 74 or 75.

* See Chr, Kemembr., Jan. 1856, p. 162.

^ Prosp, Carm. de Ingratis, i. 213; Ep. to Aug. (Ep. 225) s. 7. The
* paucos ' in the latter passage is hardly reconcilable with the ' plurimos '
of his letter to Rufinus, s. 4.

® Prosp. Ad Rufin. s. 5 ; De Ingratis, 775, ' Licet in cruce vitam Ducant
. . . siht casti, sintque benigni,' etc.

' De Ingrat. 319^ S^S-

Introduction. lix

the notion of independent merit, as fatal to the truth that the
Christian lives in and by his Lord ^.

The great aid holy man to whom that trutli was so dear did
not live to finish a second and more elaborate treatise against
Julian the Pelagian ^. He died at Hippo on the 28th of August,
430, with his eyes fixed on the penitential psalms, and with the
sound of a besieging Vandal host in his ears, — taken away, it
might well be said, from evil to come. The Gallic school, soon
afterwards, put forth a series of fifteen deductions from his
writings, by way of * deterring the reader ^ ' from the predes-
tinarian theory which they contained, as fatalistic, and incon-
sistent with the intrinsic justice and the promised mercy of God.
The wording, in part, was highly invidious*, and might well
incense Prosper, who replied in a tract whicli exhibits some
rlietorical evasiveness ^, and a disposition to rely on a distinction
between predestination in regard to the good, and simple
prescience in regard to the wicked ^. Another series of sixteen
objections proceeded from a Vincent whose identity with the
famous author of the 'Commonitory'^' has been matter of debate.
To these Prosper replied with somewhat increased acrimony^.
It was in a diff^erent spirit that two presbyters of Genoa,
Camillus and Theodore, sent to him nine extracts from the De
Praedestinatione Sanctorum and the De Bono Per sever antiae,
which they wished him to explain. He answered them in a

^ De Ingrat. 979 : 'Gratia Christi est

Qua currit, gaudet, tolerat, cavet, eligit, iiistat/ etc.

^ The 'Opus Imperfectum ;' a series of extracts from Julian's second
treatise (of eight books) with comments upon them.

^ Prosp. Resp. ad Capit. Gall, praef.

* E.g. 'Quod per potentiam Deus homines ad peccata compellat ; ' Obj. 11.

^ See Resp. 5, 6, 8. Wickedness is traced to men's evil will ; but, by the
hypothesis, to a will which has never been helped to become good. The ' all
men ' of i Tim. ii. 4 are those who are adopted out of all men. This
Augustinian gloss was reproduced in a letter of some exiled African bishops,
A.D. 523, in Mansi, viii. 598.

^ Resp. 3, 12. Foreseen wickedness is made the ground of non-
predestination.

■^ This Vincent was at the time a monk in the isle of Lerins.

^ ' Diabolico indiculo,' etc. Resp. ad Obj. Vincent, praef.

Ix Introduction.

courteous tone, although he professed surprise that some of these
passages should have caused them any difficulty ^ He and his
friend Hilary the layman now took the step of appealing to
Celestine, bishop of Rome, in the character of men unjustly
attacked, and obtained from him a letter addressed to Gallican
bishops, and reproving them for tacitly allowing presbyters to
dogmatise on such high subjects, to the injury of the pious
appellants, and in disparagement of one whom ' his predecessors
had ever honoured as among the best of teachers, Augustine of
holy memory ^.' The doctrinal articles appended to this letter
were in fact compiled at a later date, partly from the letters of
Innocent and Zosimus, and from the Council of May i, 418 '.

This visit of Prosper and Hilary to Rome must be dated in
431. On their return. Prosper found that the general approba-
tion bestowed by Celestine on Augustine's writings was not
•understood to cover the latest of those writings*; and after
Celestine's death (in April, 432) a fresh attack was made in
Provence on their characteristic teaching by men who, as Prosper
thought, were too intelligent to misunderstand it, and must be
credited with a deliberate purpose of putting it down^. By
way of rejoinder to these ' rigorous ' critics, he undertook to
criticise the teaching of Cassian in a book * Against the Author
of the Conferences * {Contra Collator em), in which he maintained
that Cassian, having admitted in one * most Catholic ' statement ^
that even the beginnings of good desire came from Divine inspi-
ration, proceeded to cancel the admission by ascribing to God
a diversity of procedure in the training and salvation of dif-
ferent souls, so that some were drawn to Him by his originating
grace, and others approached Him by their own unaided will.
It cannot be said that Prosper, in this elaborate treatise, is an

* E. g. Resp. ad Genuen. 7.

^ Celest, Epist. i. Celestine had, two years before, taken some part in
the mission of Germanus, bishop of Auxerre, to confute the Pelagians of
Britain, Prosper alludes to this, c. Collat. s. 58.

3 See Newman's note to Fleury, b. xxvi. 11.

* Prosp. 0. Collat. s. 59. ^ C. Collat. s. i.
« C. Collat. 8. 44, 47.

Introduction. Ixi

uniformly fair controversialist*; and he exhibits the Augustinian
proneness to explain away texts that are urged against him ^, to
exaggerate the extent of inherited depravity, to ignore the
reality of non- Christian excellence, and to make grace simply
omnipotent over will. But he shows that Cassian had opened
a door by which Pelagianism might re-enter, and could interpret
simple texts with a perverse exclusiveness^; and his description
of the manifold forces which * draw ' men to God exhibits a
spiritual insight which may remind us of the ' Confessions ' of
his master *. A treatise in two books, On the Calling of all
Nations, which appeared some years later, is too unlike his tone
and style to be called his, but in style, at least, resembles the
writings of Leo, and may have been written by him before his
pontificate^. The author, whoever he was, adheres to the
Augustinian point of view^, but softens its expression, parti-
cularly by emphasising, and even describing as a general kind of
* grace,' the providential manifestations of God vouchsafed to all
men in all ages, as ' tables ' of an * eternal ' and natural ' law '^.'

The hostility to Predestinarianisra ^ was kept up in Gaul by
the influence of the great monastery of Lerins, whence * came
forth the greatest saints and scholars of the time^.' Faustus,
who is called a 'Briton'*^, became its abbot about 433, and was
raised to the see of Riez, in Provence, about 460. He was much

^ He omits some important words in Coll. xiii. 13, 16; and see C. CoUat.
8. 55, 56.

^ E.g. s. 29-31, as to Rom, ii. 14, Luke xii. 57.

^ E.g. I Kings viii. 18 ; Matt. viii. 10; C. Coll. s. 33, 49.

* C. Collat. s. 18 ; an exquisite comment on John vi. 44. Photius calls
Prosper * truly a man of God,' Biblioth. 54.

5 See Prosp. Op. ed. 1 711, p. 825 ff.

* He virtually explains the ' all ' in i Tim. ii. 4 as meaning all the elect ;
but it is significant that he neither cites nor names Augustine.

"^ Cp. De Voc. omn. Gent. ii. 4, 23, 25. He refers to the wide spread of
Christianity, ii. 1 7, but also to the residue of Paganism * in many homes
and families of Christian cities,' ii. 3.

^ The book called ' Praedestinatus ' was probably an outcome of this
hostility.

3 Kitchin, Hist. France, i. 65.

" Sidonius, Epist. ix. 9 ; Avitus, Epist. 4 ; see Tillemont, xvi. 408.

Ixii Introduction.

admired as a preacher, and retained, as bishop, his habits of
monastic piety \ In 475 he took an active part in a Council
held at Aries ^, in the case of a ' predestinarian ' presbyter
named Lucidus, to whom, at the Council's request, he wrote, re-
quiring his assent to six anathemas directed against Pelagianism
and against the opposite extreme. Lucidus yielded, and wrote
to the Council disclaiming a series of statements, such as that
Christ did not die for all men, and acknowledging that He came
even for the lost, because they were lost against His will.
Faustus, therefore, at the desire of his colleagues, wrote two
books on ' Grace and Free-will,' which he dedicated to the
archbishop of Aries ; and a subsequent Council of Lyons
requested him to enlarge the work, by way of meeting some
newly discovered errors. The main object of the treatise, which
is extant ^, is to insist on the necessity of responding to grace by
exertion *, and on the reality of the Divine goodwill towards all
men ^ ; but it contains not only attacks on predestinarianism *',
but also some language of a Semi-Pelagian character, illustrating
the case of a soul which desires to be drawn towards God by
that of a sick man trying to rise, and asking for a helping hand,
— as if the desire in question were not itself stirred up by grace ^.
The slumbering controversy was thus re-awakened^, and was
not settled until nearly a century after the death of St. Augustine.

1 Sidonius, Epist. ix. 3.

"^ Man si, vii. 1007 ff. See Keble's Hooker, vol. ii. p. 582.

' Migne's Patrologia Latina, Iviii. 783 fF.

* Faustus, however, condemns Pelagianism as blasphemous, i. i, and
impious, i. 6. He admits that free-will has been ' weakened,' but contends
that it can still move towards good, by Divine help, i. 9.

'" De Grat. etc. i. 16.

^ De Grat. i. 4, 16 ; ii. 3. In i. I2 he argues from 2 Tim. ii. 11 that a
vessel of dishonour may become a vessel of honour. Cp. Origen, de Princip.
iii. I. 20.

'' De Grat. i. 17. 'Many passages might be almost supposed to have
come from the pen of an Arminian controversialist,' Diet. Chr. Biogr. ii.
469. Faustus was honoured as a saint by his own church of Riez for ages.

^ It is thought that Avitus of Vienne, who had already criticised a work
of Faustus as disparaging to free grace, wrote against this treatise ; Tille-
mont, xvi. 426.

Introduction. Ixiii

Its settlement was largely due to one of the best men of a
century to which belonged Columba and Gregory tlie Great.

Caesarius, for some time a monk and afterwards abbot of
Lerins ^, was elected to the chair of Aries in 501. A man of
warm heart, of considerate judgment, and of deep practical
piety, as his extant sermons indicate^, — -distinguished for his
unwearied and plain-spoken preaching^, for his monastic regu-
lations *, for his care of divine service ®, for the charity which
led him to relieve captives by selling the altar-vessels of his
cathedral ^, and for the fearless dignity with which he disarmed
the suspicions and commanded the admiration of his new sove-
reign Theodoric'^, he enjoyed a moral preeminence among the
Gallic bishops of his time. In his own words, he * loved the
Catholic sentiments of Augustine ^,' although he had evidently
no liking for extremes ; but, as his biographers tell us, his
preaching of grace encountered suspicion and misconstruction ',
which existed among the Galilean prelates, one of whom sent to
Caesarius a letter of Semi-Pelagian tone ^", and for the removal
of which the bishops of the neighbouring province of Yienne
resolved to meet in council, and invited Caesarius to attend
and speak. The Council was held at Valence " ; but Caesarius
was detained at home by illness, and sent some bishops and
other ecclesiastics to represent his mind on the question of pre-

^ Vit. S. Caesarii, i. s. 5, 12.

" Many of theiii are in App. to Aug. torn. v. See tlie sermons there
numbered as 28, 29, 67, 107 (on charity), 115, 116 (on Advent), 129, 140,
249, etc.

3 Vit. S. Caes. i. s. 40, 42 ; ii. s. 24.

* ' Regulae ad Monachos — ad Virgines.^

5 Vit. S. Caes. i. s. 15, 19.

® Vit. S. Caes. i. s. 23. In this he imitated other saintly bishops.

■^ Vit. S. Caes. i. s. 26, For Theodoric's victory over the Franks at Aries,
whereby he * saved a little remnant of the Visigothic kingdom,' see Kitchin,
Hist. France, i. 71 ; Gibbon, v. 17.

^ Vit. S. Caes. ii. s. 33. These were his words when dying ; they are
quoted by Alban Butler, August 27. He died in 542.

» Vit. S. Caes. i. 46.

^^ See the letter of Boniface II. to Caesarius.

" See Vit. S. Caes. i. s. 46.

Ixiv Introduction.

venient grace. It was, most probably, soon after tbis^ that
Caesarius, having fortified himself with a series of doctrinal
articles sent to him by Pope Felix IV, took occasion to bring
the subject before a Synod of his own province. The oppor-
tunity was afforded by the dedication, on the 3rd of July, 529,
of a new church built in the old Roman town of Arausio or
Orange ^, by Liberius the * Patrician,' a man of signal excel-
lence ^, who had held with great public benefit under Theodoric,
and retained under his grandson Athalaric, the office of prae-
torian prefect for the Ostrogothic territory in Gaul. The cere-
mony being concluded, the archbishop of Aries, with thirteen
suffragans then present, held a Council, the second which had
assembled in that place *, and solemnly adopted the ' articles '
received from Rome. They were twenty-five in number, and
were partly extracted from Augustine's works, partly based upon
statements of his, and in some instances copied from Prosper °.
The first two articles simply affirm the doctrine of the Fall as
against Pelagianism, to the effect that through Adam's sin man's
whole being was changed for the worse, and not only death but
sin was transmitted to his posterity. Then follow six articles
directed against Semi-Pelagianism, and insisting on grace as an
invariable " antecedent to all goodness, as calling forth prayer,
* preparing the will ' to desire purification, inspiring the soul
with the first principle of faith ; nature itself, it is added, being
so marred and disordered by the Fall that it is wholly dependent
on grace for its recovery. The third set of * articles,' drawn up

* For the pi-obable priority of the Council of Valence to that of Orange,
see Hefele, Hist. Counc. s. 242. The biographers of Caesarius mention that
of Valence only,

"^ Caesarius, when in Italy, had ransomed some captives belonging to this
town, Vit. S. Caes. i. s. 27.

^ See letters to Liberius by Elinodius, Ep. v. i ; ix. 23, 29 ; cp. Sirmond,
Op. i. 873.

* The first Council of Orange was held by Hilary of Aries in 441. For
this second Council see App. to Aug. torn, x ; Mansi, viii. 711; Hefele, 1. c.

^ E.g. cap, 9, 12 ; from Prosper 's collection of 'sentences,' verbally or
substantially ' Augustinian.'

^ As against Cassian's theory, that some persons were able to come to
God through free-will without the aid of grace. See cap. 8,

Introduction. Ixv

in less formal style, are designed to exhibit the chief aspects of
the one great idea, that man's spiritual activity depends through-
out on grace, as originating, assisting, and sustaining it to the
end. It is very remarkable that in this whole series there is not
a word about Predestinarianism ; and this reticence on a point
to which Augustine attached such vital importance illustrates
the cautious and discriminating adhesion which the Roman
church, through several successive bishops*, had given to his
theology. The articles are followed by a continuous doctrinal
statement, referring to them, and reaffirming the necessity of
originative grace, as grounded on the mischief wrought by the
Fall, which had ' warped and weakened ' the human will for
good. It is urged that grace, and not nature, was the source
of that faith through which 'the elders obtained a good report;'
and that this grace, since the Advent, has equally been the
source of all genuine desire for Baptism. Some of the texts
which Augustine was never weary of quoting on this subject
are adduced as examples of a much larger number ; and then
the Council's formulary turns, with a breadth of view unhappily
absent from Augustine's Predestinarian writings, to the com-
plementary truth that 'according to the Catholic faith, all the
baptised are capable, by Christ's aid and co-operation, if they
choose to work faithfully, of fulfilling the conditions of eternal
salvation,' and are accordingly ' bound ' to fulfil them ; and an
anathema is pronounced against those, * if any there be, who
hold that any persons are predestined to evil by Divine power,*
while the absence of any positive assertion about predestination
renders this language the more significant. Returning to their
immediate object, the bishops repeat their condemnation of
Semi-Pelagianism by affirming that faith and love, as well
before baptism as after baptism, are the result of God's in-
spiration ^, as if to say, in the words of our second Evening

* Such as Celestine, Sixtus, Leo, Gelasius (who condemned Faustus's
works as 'apocryphal,' Mansi, viii. 152) and Hormisdas (Ep. 70, to
Possessor, a.d. 520 ; Mansi, viii. 499).

^ The references, at this point, to Zacchaeus, the penitent robber, and
Cornelius, are directed against Cassian. Cp. Prosp. c. Coll. s. 1 7.

Ixvl Introduction.

Collect, tlien, perhaps, some thirty years old ^ that from Him
'proceed all holy desires/ as well as 'all just works.' If
Augustine could only have met the ' Massilian ' objectors in
the spirit of these concluding paragraphs, in which, no doubt,
we may trace the hand of Caesarius, the Semi-Pelagian con-
troversy might have been speedily allayed. But, although he
would have disclaimed the notion of a predestination to moral
' evil ' as distinct from punishment '^\ the acknowledgment, or
rather the plain assertion, that all baptised persons might be
saved if they chose, could by no means have fitted into his
system ; and it was by daring to depart from that system, in
order to vindicate a truth which its rigorism had virtually
discarded, that this little Gallican Council earned the respect
and gratitude of ages for having brought a great question to
a comprehensive settlement, and preserved the Christianity of
Western Europe from a onesidedness baneful to its soul-attract-
ing power '.

The ' definiti^jn,' including the * articles ' and the concluding
statement of faith, was deemed so important, that Liberius and
seven other laymen of * illustrious ' rank were invited to sign it

* Gelas. Sacram. ; Muratori, Lit. Rom. Vet. i. 727.

^ Predestination to perdition he freely asserts : see above, p. li ; and in
C. duas Epist. ii. s. 13 he speaks of such punishment as 'malum.'

* For the Gottschalk controversy in the ninth century, see Robertson,
Hist. Ch. iii, 350 ff. Predestination was the matter in debate ; prevenient
grace was acknowledged by the adversaries of a rigid predestinarianism, as
at the Council of Quiercy or Kiersy in 853; Mansi, xiv. 921. The third
Council of Valence, in 855, which censured the 'capitula' of Quiercy,
expiessly adhered to the anathematism of Orange against any who believed
that some were predestinated to evil, adding the explanation, 'videlicet, ut
quasi aliud esse non possint ;' Mansi, xv. 5. The principle of prevenient
grace finds expression, as in our Gregorian Collect for Easter-day, and in
the Collect of the same age, ' Prevent us,' or in the loth Article (cp. Hard-
wick's Hist, of the Articles, p. 398, ed. 3), so, very beautifully, in Words-
worth's sonnet * from the Italian of Michael Angelo : '

' The prayers I make will then be sweet indeed
If Thou the spirit give by which I pray :
My unassisted heart is barren clay,
That of its native self can nothing feed,' &c.

Introduction. Ixvii

after the bishops. ' It is remarkable,' says Hefele *, ' that they
signed with the very same formula as the bishops, namely,
" consentiens subscripsi.'" But it is certain that they were not,
and did not pretend to be, constituent members of the synod :
the bishops speak of themselves as having * assembled,' and as
'promulgating the articles,' and of the definition as Hhe Fathers'
and their own ; ' and it is simply by virtue of a * resolution ' of
theirs that the lay signatures are annexed. The document
(which has sometimes been loosely described as a work by
Caesarius on 'Grace and Free-will') was sent to Rome, with a re-
quest to a Eoman ecclesiastic named Boniface, that he would pro-
cure for it the Papal sanction. But the messenger, an abbot named
Armenius, found Boniface himself enthroned as the successor
of Felix ; and obtained for him, in that capacity, a letter for
Caesarius, affirming the necessity of prevenient grace, approving
the formulary of the Council as * agreeable to the Catholic rules
of the Fathers,' and expressing a hope that, by the instru-
mentality of Caesarius, all those whom he had represented as
* dissenting ' from sound doctrine would be brought to ex-
perience the Divine bestowal of a ' good will.' If the date
of this letter, January 25, 530, be correct, Felix IV. must
have died in the September of 529, not, as is usually said, of
530 ; and if the latter date were in fact that of his death,
it would be hard to understand wliy Caesarius should have
60 long delayed the application for a sanction so earnestly
desired.

In this reprint, the Benedictine text has been adhered to,
except in some details of punctuation. The marginal references
to Scripture, in which the verses are given according to the
Vulgate, have been amplified. The use of italics has generally
been confined to those texts on which special stress is laid. It
has not been thought necessary to add the various readings as
distinct from the conjectural emendations. The headings pre-

^ Hefele, Hist, of Councils, Introduct. 4. 12. Sixty years later, at the
memorable third Council of Toledo, the- great laymen present signed the
dogmatic confession ; Mansi^ ix. 989.

Ixviii Introduction.

fixed, in Migne's edition, to chapters in some of the treatises,
have been translated, with a few alterations.

I wish to acknowledge the kind assistance which I have
received, in the revision of these sheets, from Mr. W. E. Gabbett,
B.A., of Lincoln College, Assistant Secretary to the Delegates
of the Press, who have undertaken the present publication.

W. B.

Christ Church, March 2, 1880.

DE SPIEITU ET LITTEEA.

CHAPTER I.

The occasion of vrriting this hoolc. The fact that a thing has not happened
is wo proof that it is impossible.

I. Lectis opusculis, quae ad te nuper elaboravi, fill cliarissime
Marcelline, de Baptismo parvulorum, et de perfectione justitiae
hominis, quod earn nemo in hac vita vel assecutus, vel asse-
cuturus videatur, excepto uno Mediatore, qui humana perpessus
est in similitudine carnis" peccati, sine ullo omnino peccato : Rom. viii. 3.
rescripsisti te moveri eo, quod in posteriore duorum libro De Pecc.

(. . T . . , . . , , . Mer. ii. 6,

neri posse dixi, ut sit homo sme peccato, si voluntas ejus 7, 20.

non desit ope adjuvante divina, et tarn en praeter unum in quo

oinnes vivificabuntur, neminem fuisse vel fore in quo hie vivente i Cor. xv. 22.

esset ista perfectio. Absurdum enim tibi videtur dici, aliquid

fieri posse cujus desit exemplum, cum, sicut credo, non dubites,

nunquam esse factum ut per foramen acus camelus transiret, et Matt. xix. 24,

26.
tamen ille hoc quoque dixit Deo esse possibile : legas etiam

duodecim millia legiones Angelorum pro Christo, ne pateretur, Matt. xxvi.

pugnare potuisse, nee tamen factum : legas fieri potuisse ut ^'

semel gentes exterminarentur a terra quae dabatur filiis Israel, Deut. xxxi. 3.

Deum tamen paulatim fieri voluisse : et alia sexcenta possunt J"^s- H. 3.

occurrere, quae fieri, vel potuisse, vel posse fateamur, et eorum

tamen exempla quod facta sint proferre nequeamus. Unde non

ideo negare debemus, fieri posse ut homo sine peccato sit, quia

nullus est hominura, praeter ilium qui non tantum homo, sed

etiam natura Deus est, in quo id esse perfectum demonstrare

possimus.

B

De Spiritu et Litter a. [Chap. ii.

CHAPTER II.

The error of those who say that men can live here without sin, less pernicious.
The error of those who deny the necessity of Grace, more serious, and to
he vigorously refuted.

2. Hic fortasse respondeas, ista quae commemoravi facta non
esse et fieri potuisse, opera esse divina; ut autem sit homo
sine peccato, ad opus ipsius hominis pertinere, idque opus
esse optimum, quo fiat plena et perfecta et ex omni prorsus
parte absoluta justitia : et ideo non esse credendum, neminem
vel fuisse, vel esse, vel fore in hac vita qui hoc opus irapleverit,
si ab homine impleri potest. Sed cogitare debes, quamvis ad
hominem id agere pertineat, hoc quoque munus esse divinum,

Phil. ii. 13. atque ideo non dubitare opus esse divinum. Deus est enim
qui ojperatur in vobis, ait Apostolus, et velle et ojyerarij pro
bona voluntate.

[As in p. 16.] 3. Proinde non multum molesti sunt, et instandum est eis, ut
si possunt, ostendant ita esse, qui dicunt vivere hic hominem,
sive vixisse sine ullo omnino peccato. Nam si testimonia
Scripturarum, quibus existimo definitum, nullum hominem hic
viventem, quamvis utatur libero arbitrio, inveniri sine peccato,

Ps. cxiii. sicuti est, JVe intres in judicium cum servo tuo, quoniam non

(cxliii.) 2. . ^ , . . . . XT'

justificabitur in conspectu tuo omnis vivens, et caetera talia, quis-
quam docere potuerit aliter accipienda quam sonant, et demon-
straverit aliquem vel aliquos sine ullo hic vixisse peccato ; qui
non ei, non solum minime adversatus, verum etiam plurimura
gratulatus fuerit, non mediocribus invidentiae stimulis agitatur.
Quin etiam si nemo est, aut fuit, aut erit, quod magis credo, tali
puritate perfectus, et tamen esse, aut fuisse, aut fore defenditur
et putatur ; quantum ego judicare possum, non multum erratur,
nee pemiciose, cum quad am quisque benevolentia fallitur : si
tamen qui hoc putat, se ipsum talem esse non putet, nisi revera
ac liquid© talem se esse perspexerit.

4. Sed illis acerrime ac vehementissime resistendum est, qui
putant sine adjutorio Dei per se ipsam vim voluntatis humanae
vel justitiam posse perficere, vel ad cam tenendo proficere : et
cum urgeri coeperint, quomodo id praesumant asserere fieri sine

I

Chap. IV.] De Spivitu et Litter a. 3

ope divina, reprimunt se, nee banc vocem audent emittere, quo-
niam vident quam sit impia, et non ferenda. Sed aiunt, ideo'
ista sine ope divina non fieri, quia et hominem Deus creavit
cum libero voluntatis arbitrio, et dando praecepta ipse docet
quemadmodum homini sit vivendum ; et in eo utique adjuvat,
quod docendo aufert ignorantiam, ut sciat homo in operibus
suis quid evitare, et quid appetere debeat ; quo per liberum
arbitrium naturaliter insitum, viam demonstratam ingrediens,
continenter et juste et pie vivendo ad beatam eandemque aeter-
nam vitam pervenire mereatur. ^

CHAPTEE III.

Trxhc Grace, a gift of the Holy Spirit, whereby a delight in and love of '
goodness is produced in the soul.

5. Nos autem dicimus humanam voluntatem sic divinitus ad-
juvari ad faciendam justitiam, ut praeter quod creatus est homo
cum libero arbitrio voluntatis, praeterque doctrinam qua ei
praecipitur quemadmodum vivere debeat, accipiat Spiritum
Sanctum, quo fiat in animo ejus delectatio dilectioque summi
illius atque incommutabilis boni quod Deus est, etiam nunc
cum adhuc per fidem ambulatur, nondum per speciem : ut hac 2 Cor, v, 7.
sibi velut arrha data gratuiti muneris inardescat inhaerere Crea-

tori, atque inflammetur accedere ad participationem illius veri
luminis, ut ex illo ei bene sit, a quo habet ut sit. Nam neque
liberum arbitrium quidquara nisi ad peccandura valet, si lateat
veritatis via: et cum id quod agendum et quo nitendum est
coeperit non latere, nisi etiam delectet et ametur, non agitur,
non suscipitur, non bene vivitur. Ut autem diligatur, charitas Rom. v. 5.
Dei difFunditur in cordibus nostris, non per arbitrium liberum
quod surgit ex nobis, sed per Spiritum Sanctum qui datus est
nobis.

CHAPTER IV.

The teaching of Law, without the life-giving Spirit, is the * letter that Tcilleth.^

6. DocTRiNA quippe ilia, qua mandatum accipimus continenter
recteque vivendi, littera est occidens, nisi adsit vivificans Spi-

s 2

De Spiritti et Litter a.

[Chap. IV.

Rom. vii.
7. II-

ritus. Neque enim solo illo mode intelligendum est quod
2 Cor. Hi. 6. legimus, Littera occidit, spiriUis autem vivijicat, ut aliquid
figurate scriptum, cujus est absurda proprietas, non accipiamus
sicut littera sonat, sed aliud quod significat intuentes, inte-
riorem hominem spirituali intelligentia nutriamus, quoniam
Rom. viii. 6. < sapere secundum carnem mors est, sapere autem secundum
spiritum vita et pax.' Yelut si quisquam multa quae script a
sunt in Cantico Canticorum carnaliter accipiat, non ad luminosae
charitatis fructum, sed ad libidinosae cupiditatis affectum. Non
ergo solo illo modo intelligendum est quod ait Apostolus, Lit-
tera occidit, spiritus autem vivijicat : sed etiam illo, eoque vel
maxime, quo apertissime alio loco dicit, Concupiscentiam nescie-
ham, nisi lex diceret, Non concu2)isces. Et paulo post ait :
Occasione accepta peccatum per mandatum fefellit me, et 2ier
illud occidit. Ecce quid est, Littera occidit. Et utique non
figurate aliquid dicitur, quod accipiendum non sit secundum
litterae sonum, cum dicitur, Non concujrisces : sed apertissimum
saluberrimumque praeceptum est, quod si quis impleverit, nul-
lum habebit omnino peccatum. Nam hoc ideo elegit Apostolus
generale quiddam, quo cuncta complexus est, tanquam haec
esset vox legis ab omni peccato prohibentis, quod ait, Non
concvpisces ; neque enim uUum peccatum nisi concupiscendo
committitur : proinde quae hoc praecipit, bona et laudabilis lex
est. Sed ubi Sanctus non adjuvat Spiritus, inspirans pro con-
cupiscentia mala concupiscentiam bonam, hoc est, charitatem

[difFundens in cordibus nostris; profecto ilia lex, quamvis bona,
auget prohibendo desiderium malum : sicut aquae impetus, si in
earn partem non cesset influere, vehementior fit obice opposite,
cujus molem cum evicerit, majore cumulo praecipitatus violen-
tius per prona provolvitur. Nescio quo enim modo, hoc ipsum
quod concupiscitur fit jucundius dum vetatur. Et hoc est
Rom iv. 15. quod fa] lit peccatum per mandatum, et per illud occidit, cum
accedit etiam praevaricatio, quae nulla est ubi lex non est.

Vlll.

29, 30.

Chap. V.] De Spivitu et Litter a. 5

CHAPTER V.

What is to he here treated of.

7. Sed totum ipsum apostolicae epistolae locum, si placet,
consideremus, et sicut Dominus adjuverit pertractemus. Volo
enim, si potuero, demonstrare illud quod ait Apostolus, Littera
occidit, spiritus autem vivijicat, non de figuratis locutionibus
dictum, quamvis et illinc congruenter accipiatur; sed potius de
\ege aperte quod malum est prohibente. Quod cum ostendero,
profecto manifestius apparebit, bene vivere donum esse divi-
num : non tantura quia homini Deus dedit liberum arbitrium,
sine quo nee male nee bene vivitur; nee tantum quia prae-
ceptum dedit, quo doceat quemadmodum sit vivendum: sed
quia per Spiritum Sanctum diffundit charitatem in cordibus
eorum quos praescivit ut praedestinaret, praedestinavit ut Rom
vocaret, vocavit ut justificaret, justificavit ut glorificaret. Hoc
autem cum apparuerit, videbis, ut existimo, frustra dici ilia
tantum esse possibilia sine exemplo, quae Dei opera sunt ; sicut
de cameli transitu per foramen acus commemoravimus, et quae-
cumque alia sunt apud nos impossibilia, apud Deum autem
facilia : et ideo non inter haec humanam deputandam esse
justitiam, quod non ad Dei, sed ad hominis opus pertinere
debeat; cujus perfectio, ^i est in hac vita possibilis, nullam
esse causam cur sine exemplo esse credatur. Hoc ergo frustra
dici, satis elucebit, cum et ipsam humanam justitiam opera-
tioni Dei tribuendam esse claruerit, quamvis non fiat sine
hominis voluntate : et ideo ejus perfectionem etiam in hac vita
esse possibilem, negare non possumus ; quia omnia possibilia Mark x. 27
sunt Deo, sive quae facit sola sua voluntate, sive quae cooper-
antibus creaturae suae voluntatibus a se fieri posse constituit,
Ac per hoc quidquid eorum non facit, sine exemplo est quideni
in operibus factis ; sed apud Deum et in ejus virtu te habet
causam qua fieri possit, et in ejus sapientia quare non factum
sit : quae causa etiam si lateat hominem, non se obliviscatur
esse hominem, nee proi)terea Deo det insipientiam, quia non
plene capit ejus sapientiam.

6 De Spiritii et Litter a. [Chap. vi.

8. Attende igitur Apostolum ad Romanos explicantem, satisqiie
monstrantem quod scripsit ad Corinthios, Littera occidit, S2)iritus
autem vivificat, sic magis accipiendum, quemadmodum supra
diximus ; quoniam legis littera quae docet non esse peccandum,
si spiritus vivificans desifc, occidit : sciri enim facit peccatum
potius quam caveri, et ideo magis augeri quam minui, quia
malae concupiscentiae etiam praevaricatio legis accedit.

CHAPTEE VI.

The ' abounding of the offence ' through the Law.

9. VoLENS ergo Apostolus commendare gratiam, quae per
Jesura Christum omnibus gentibus venit, ne Judaei adversus
caeteras gentes de accepta lege se extollerent; posteaquam
dixit peccatum et mortem per unum hominem intrasse in
genus liumanum, et per unum hominem justitiam et vitam
aeternam, ilium Adam, hunc Christum apertissime insinuans,
ait : Lex autem suhintravit ut ahundaret delictum ; ubi autem
ahundavit delictum, su2)erabundavit gratia : ut quemadmo-
dum regnavit i^eccatum in mortem, sic et gratia regnet ^;er
justitiam in vitam aeternam, jyer Jesum Christum Dominum

Rom. vi, I. nostrum. ' Deinde opponens sibi ipse quaestionem, Quid ergo
dicemus ? inquit. Fermanebimus in 2)eccato, ut gratia abundet ?
Ahsit. Vidit enim a perversis perverse posse accipi quod dix-
erat, Lex subintravit ut abundaret delictum ; ubi autem abun-
davit delictum, su2)erabundavit gratia : tanquam dixerit, propter
abundantiam gratiae prodesse peccatum. Hoc diluens, respondit,
Absit : atque subjecit, Qui mortui sumus j^eccato, quomodo vive-
mus in eo ? Hoc est, cum id praestiterit gratia, ut moreremur
peccato, quid aliud faciemus, si vivemus in eo, nisi ut gratiae
simus ingrati? Neque enim qui laudat beneficium medicinae,
prodesse morbos dicit et vulnera, a quibus ilia hominem sanat :
sed quanto majoribus medicina laudibus praedicatur, tanto
magis vituperantur et horrentur vulnera et morbi, a quibus
liberat quae ita laudatur. Sic laus et praedicatio gratiae vitu-
peratio et damnatio est delictorum. Demonstranda enim fuerat
homini foeditas languoris ejus, cui contra iniquitatem suam nee

Rom.

V.

12

sq.

Rom,

V,

20.

Chap. VII.] De Spivitu et Litter a. 7

praeceptum sanctum in bonum profuit, quo magis aucta est
iniquitas quam minuta ; quandoquidem lex sub intra vit, ut
abundaret delictum ; ut eo modo convictus atque confusus,
videret non tantum doctorem sibi esse necessarium, verum etiam
adjutorem Deum, a quo ejus itinera dirigantur, ne dominetur ei Ps. cxviii.
omnis iniquitas, ^t confugiendo ad opem divinae misericordiae ^^^'^' ^^^'
sanetur : atque ita ubi abundavit delictum, superabundet gratia,
non peccantis merito, sed subvenientis auxilio.

10. Consequenter eamdem medicinam in passione et resurrec-
tione Christi mystice demonstratam ostendit Apostolus, dicens :

An ignoratis quoniam quicumque ba2)tizati sumus in Christo Jesu, Rom. vi. 3sq.
in morte ijysius hajptizati sumus ? Consepulti ergo sumus illi
per baptismum in mortem ; ut quemadmodum surrexit Ghristus
a mortuis per gloriam Patris, ita et nos in novitate vitae am,bu-
lenius. Si enim com2)lantati fuimus similitudioii mortis ejus,
sed et resurrectionis erimus : hoc scientes, quia vetus homo noster
siuiul crucifixus est, ut evacuetur corjms 2)eccati, ut ultra non
serviamus ^;ecca^o. Qui enim mortuus est, justijicatus est a
peccato. Si autem mortui sumus cum Christo, credimus quia
simul vivemus cum illo ; scientes quia Ghristus surgens a mor-
tuis jam no'ifh moritur, et mors ei ultra non dominahitur. Quod
enim mortuus est ^^^ccato, mortuus est semel : quod autem vivit,
vivit Deo. Ita et vos existimate vos mortuos esse peccato, vivere
autem Deo in Christo Jesu. Nempe satis elucet mysterio Domi-
nicae mortis et resurrectionis figuratum vitae nostrae veteris
occasum, et exortum novae, demonstratamque iniquitatis abo-
litionem renovationemque justitiae. Unde igitur hoc tantum
beneficium homini per litteram legis, nisi per fidem Jesu
Christi %

CHAPTER VII.

From what source good works flow.

11. Haec cogitatio sancta servat filios hominum, in protectione Ps. xxxv.

1 TN • • T • 11 1 • (xxxvi.)8-ii.

alarum Dei sperantes, ut inebrientur ab ubertate domus ejus,
et torrente voluptatis ejus potentur : quoniam apud ipsum est
fons vitae, et in lumine ejus videbimus lumen ; qui praetendit
misericordiam suam scientibus cum, et justitiam suam iis qui

8 De Spiritii et Litter a. [Chap. vii.

recto sunt corde. Neque enim quia sciunt, sed etiam ut sciant
eum, praetendit misericordiam suam : nee quia recti sunt corde,
sed etiam ut recti sint corde, praetendit justitiam suam, qua

Rom. iv. 5. justificat impium. Haec cogitatio non efifert in superbiam ;
quod vitium oritur, cum sibi quisque praefidit, seque sibi ad
vivendum caput facit. Quo motu receditur ab illo fonte vitae,
cujus solius haustu justitia bibitur, bona scilicet vita ; et ab illo
incommutabili lumine, cujus participatione anima rationalis
quodam modo accenditur ut sit etiam ipsa factum creatumque

_^john V. 35. lumen : sicut erat Joannes lucerna ardens et lucens ; qui tamen

John i. 16. unde luceret agnoscens, Nos, inquit, de 2)l€^t^ity>dine ejus acce-
jyimus : cujus, nisi illius utique in cujus comparatione Joannes

John i. 9. non erat lumen 1 Illud enim erat verum lumen quod illuminat
omnem hominem venientem in hunc mundum. Proinde cum
dixisset in eodem psalmo, Praetende misericordiam tuam scienti-

Ps. XXXV. hus te, et justitiam tuam his qui recto sunt corde : Non venfiiat,

(xxxvi.) . . .

11-13. mquit, mihi /;es sujyerbiaey et manus jyeccatorum non moveat me :

ihi ceciderunt omn£S qui 02)erantur iniquitatem ; ex2)uJsi sunt,
nee jwtuerunt stare: Hac quippe impietate, qua tribuit sibi
quisque quod Dei est, pellitur in tenebras suas, quae sunt opera
iniquitatis. Haec enim plane ipse facit, et ad haec implenda
sibi est idoneus. Opera vero justitiae non facit, nisi quantum
ex illo fonte atque ex illo lumine percipit, ubi nullius indigens

James i. 17. vita est, et ubi non est commutatio, nee momenti obumbratio.

Actsxiii. 9. 12. Ideo Paulus Apostolus, qui cum Saulus prius vocaretur,
non ob aliud, quantum mihi videtur, hoc nomen elegit, nisi ut se
ostenderet parvum, tanquam minimum Apostolorum ; multum
contra superbos et arrogantes, et de suis operibus praesumentes,
pro commendanda ista Dei gratia fortiter atque acriter dimi-
cans ; quia revera in illo evidentior et clarior apparuit, qui cum
talia operaretur vehementer Ecclesiam Dei persequens, pro
quibus summo supplicio dignus fuit, misericordiam pro damna-
tione suscepit, et pro poena consecutus est gratiam ; merito pro
ejus defensione clamat atque concertat, nee in re profunda et
nimis abdita non intelligentium, et verba sua sana in perversum
sensum detorquentium curat invidiam ; dum tamen incuno-
tanter praedicet donum Dei, quo uno salvi fiunt filii promis-

r

Chap. VIII.] De Spiritu et Litter a, 9

sionis, filii beneficii divini, filii gratiae et misericordiae, filii
Testamenti Novi. Primum, quod omnis ejus salutatio sic se
habet : Gratia vobis et fax a Deo Patre et Domino Jesu Christo. Rom. i. 7 ;
Deinde. ad Romanes peue ipsa quaestio sola versatur, tarn pug- 2Cor. i.2^,
iiaciter, tarn multipliciter, et fatiget quidem legentis intentioaem,
sed tamen fatigatione utili ac salubri, ut interioris homiuis
magis exerceat membra quam frangat.

CHAPTER VIIL

Observance of the Law. The toasting of the Jews described. Fear of
punishment. Circumcision of the heart. In. what sense Pelagians
acknowledge God as the Author of justification.

13. Inde sunt quae supra commemoravi. Inde est quod Ju-
daeum arguit, eumque dicit Judaeum cognominari, et nequaquam
id quod profitetur implere. Si autem tu, inquit, Judaeus cogno- Rom. ii.
minaris, et requiescis in lege, et gloriaris in Deo, et nosti volun-
tatem, et j)rohas distantia, instructus ex lege, conjidis te ipsum
ducem esse caecorum, lumen eorum qui in tenebris, eruditorem
insipientium, magistrum infantium^ habentem, formam scientiae
et veritatis in lege. Qui ergo alium doces, te ijysum non doces ?
qui j)raedicas non /urandum, furaris f qui dicis non adulte-
randum^ adulteras 2 qui abominaris idola, sacrilegium fads ?
qui in lege gloriaris, 2)er 2)raevaricationem legis Deum inhonoras ?
Nomen enirn Dei 2)er vos blasjjhematur in Gentibus, sicut scri2)tum isa. Hi. 5.
est. Circumdsio quidem 2>i^odest, si legem custodias : si autem
2)raevaricator legis sis, circumdsio tua prae2)utittm facta est.
Si igitur 2yrae2)utium justitias legis custodiat, nonne 2>rae2)utium
ejus in circumcisionem re2)utabitur ; et judicabit quod ex natura
est 2>rae2)utiu7n, legem 2)efjidens, te qui 2)er litteram et circum-
cisionem jpraevaricator legis es ? Non enim qui in manifesto,
Judaeus est, neque quae in manifesto in came, est circumdsio ;
sed qui in abscondito, Judaeus est, et circumdsio cordis in
S2)iritu, non littera, cujus laus non ex hominibus, sed ex Deo est.
Hie manifestavit quemadmodum dixerit, gloriaris in Deo. Nam
utique si vere talis Judaeus gloriaretur in Deo, eo modo quo
postulat gratia, quae non operum meritis, sed gratuito datur,

lO

Dc Spiritu et Litter a.

[Chap. VIII.

ex Deo esset laus ejus, non ex hominibus. Sed ita gloriabantur
in Deo, velut qui soli meruissent legem ejus accipere, secundum

Ps. cxivii. 20. illam vocem Psalmi, qua dictum est, Non fecit sic ulli genti, et
judicia sua non manifestavit eis. Quam tamen Dei legem sua
justitia se arbitrabantur implere, cum magis ejus praevaricatores

Rom. iv. 15. essent. Unde illis iram operabatur, abundante peccato, quod
ab scientibus perpetrabatur. Quia et quicumque faciebant quod
lex jubebat, non adjuvante Spiritu gratiae, timore poenae facie-
bant, non amore justitiae : ac per hoc coram Deo non erat in
voluntate, quod coram hominibus appare"bat in opere ; potiusque
ex illo rei tenebantur, quod eos noverat Deus malle, si fieri
posset impune, committere. Circumcision em autem cordis dicit,
puram scilicet ab omni illicita concupiscentia voluntatem : quod
non fit littera docente et minante, sed Spiritu adjuvante atque
sanante. Ideo laus talium non ex hominibus, sed ex Deo est,
qui per suam gratiam praestat unde laudentur, de quo dicitur,
In Domino laudabitur anima mea ; et cui dicitur, Ajmd te laus
mea : non quales illi sunt qui Deum laudari volunt quod
homines sunt, se autem quod justi sunt.

14. ' Sed laudamus,' inquiunt, ' et Deum nostrae justificationis
auctorem, in eo quod legem dedit, cujus intuitu noverimus

Rom. iii. 20 qucmadmodum vivere debeamus.' Nee audiunt quod legunt,
I Quia non justificahitur ex lege omnis oaro coram Deo. Potest
j enim fieri coram hominibus, non autem coram illo qui cordis
lipsius et intimae voluntatis inspector est, ubi videt, etiamsi
Wliud faciat qui legem timet, quid tamen mallet facere, si liceret.
Ac ne quisquam putaret hie Apostolum ea lege dixisse neminem
justificari, quae in sacramentis veteribus multa continet figurata

Lev. xii. 3. praecepta, unde etiam ipsa est circumcisio carnis, quam die
octavo accipere parvuli jussi sunt; continue subjunxit quam
legem dixerit, et ait, Per legem enim cognitio 2>eccati. Ilia igitur

Rom. vii. 7. lex est, de qua postea dicit, Feccatum non cognovi nisi j^er legem.
Nam concujnscentiam nesciebam, nisi lex diceret, Non concu-
'pisces. Nam quid est aliud. Per legem enim cognitio peccati ?

Vs. xxxiii
(xxxiv.) 3.
Ps. xxi.
(xxii.) 26.

Chap. IX.] De Spivitu et Litter a. ii

CHAPTER IX.

' The righteousness of God manifested through the Law and the Prophets.^

15. Hic forte dicat ilia humana praesumptio, ignorans Dei Rom. x. 3.
justitiam, et suam volens constituere, merito dixisse Apostolum,
Quia ex lege nemo justi^cabitur : ostendit enim tantummodo Cp. Gal. iii.
lex quid faciendum, quidve cavendum sit, ut quod ilia ostenderit
voluntas impleat, ac sic homo justificetur, non per legis impe-
rium, sed per liberum arbitrium. Sed, o homo, attende quod
sequitur : Nunc autem, inquit, sine lege justitia Dei manifestata Rom. iii. 21.
est, testificata ^;er Legem et Pro^hetas. Parumne insonat surdis 1
Justitia, inquit, Dei manifestata est. Hanc ignorant qui suam
volunt constituere : huic nolunt esse subjecti. Justitia, inquit,
Dei manifestata est : non dixit, Justitia hominis, vel justitia
propriae voluntatis ; sed, justitia Dei, non qua Deus Justus est,
sed qua induit hominem, cum justificat impium. Haec testifi-
eatur per Legem et Prophetas : huic quippe testimonium perhi-
bent Lex et Prophetae. Lex quidem hoc ipso, quod jubendo
et minando, et neminem justificando, satis indicat, dono Dei
justificari hominem per adjutorium Spiritus : Prophetae autem,
(juia id quod praedixerunt, Christi implevit adventus. Nam
hinc sequitur et adjungit, dicens, Justitia autem Dei 2)&i' fidem Rom. iii. 22.
Jesu Christi, hoc est, per fidem qua creditur in Christum.
Sicut autem ista fides Christi dicta est non qua credit Christus :
sic et ilia justitia Dei non qua Justus est Deus. Utrumque
enim nostrum est; sed ideo Dei et Christi dicitur, quod ejus
nobis largitate donatur. Justitia ergo Dei sine lege, non sine
lege manifestata est. Quomodo enim per legem testificata, si
sine lege manifestata *? Sed justitia Dei sine lege est, quam
Deus per Spiritum gratiae credenti confert sine adjutorio legis,
hoc est, non adjuto a lege. Quandoquidem per legem ostendit
homini infirmitatem suam, ut ad ejus misericordiam per fidem
confugiens sanaretur. De sapientia quippe ejus dictum est,
quod legem et misericordiam in lingua 2>ortet : legem scilicet, Prov. iii. 16 ;
qua reos faciat superbos; misericordiam vero, qua justificet
humiliates. Justitia ergo Dei 'per jidem Jesu Christi in omnes

12

De Spiritu et Litter a.

[Chap. X.

Cp. I Cor.
iv. 7.

Rom. iii. 23. qui creduut : non enim est distinctio : om^ies enim 2>QCcaverunt,
et egent gloria Dei, non gloria sua. Quid enim habent, quod
non acceperunt 1 Si autem acceperunt, quid gloriantur, quasi
non acceperint ? Egent itaque gloria Dei. et vide quid se-

Rom. iii. 24. quatur : Justificati gratis j)^t gratiam ijmus. Non itaque justi-
ficati per legem, non justificati per propriam voluntatem : sed
justificati gratis jper gratiam ipsius ; non quod sine voluntate
nostra fiat, sed voluntas nostra ostenditur infirma per legem, ut
sanet gratia voluntatem, et sanata voluntas impleat legem, non
constituta sub lege, nee indigens lege.

Tim.

Gal. iii. 24. 1

Rom.

xi

6.

Matt.

V.

17

John

i.

4-

CHAPTER X.

Jfow it is that ' the Law was not made for a righteovs man."

16. Justo enim lex non est 2)osita : quae tamen bona est, si quis
ea legitime utatur. Haec duo Apostolus velut inter se contraria
connectens, monet movetque lectorem ad perscrutandam quae-
stionem atque solvendam. Quomodo enim bona est lex, si quis
ea legitime utatur; si etiam quod sequitur verum est, Sciens
hoc, quia justo lex non est posita ? Nam quis legitime utitur
lege, nisi Justus 1 At ei non est posita, sed injusto. An et
injustus, ut justificetur, id est, ut Justus fiat, legitime lege uti
debet, qua tanquam paedagogo perducatur ad gratiam, per quam
j solam quod lex jubet possit implere ? Per ipsam quippe justi-
ficatur gratis, id est, nullis suorum operum praecedentibus
meritis ; alioquin gratia jam non est gratia ; quando quidem
ideo datur, non quia bona opera fecimus, sed ut ea facere valea-
nius ; id est, non quia legem implevimus, sed ut legem implere
possimus. Ille enim dixit, JVon veni solvere legem, sed implere :
de quo dictum est. Vidimus gloriam ejus, gloriam tanquam
Unigeniti a Patre, plenum gratia et veritate. Haec est gloria
de qua dictum est, Omnes enim jieccaverunt, et egent gloria Dei :
et haec est gratia de qua continuo dicit, Justificati gratis per
gratiam ijysius. Injustus ergo legitime lege utitur, ut Justus
fiat; quod cum factus fuerit, ea jam non utatur tanquam vehi-
culo cum pervenerit, vel potius, ut supra dicta similitudine
Apostoli utar, tanquam paedagogo cum eruditus fuerit. Quo-

Chap. XI.] De Spivitii et Litter a. 13

modo enim justo lex non est posita, si et justo est necessaria,
noil qua injustus ad justificantem gratiam perducatur, sed qua
legitime jam Justus utatur ] An forte, imo vero non forte, sed
certe, sic legitime utitur lege jam Justus, cum earn terrendis
imponit injustis, ut cum et in ipsis coeperit inolitae concupis-
centiae morbus incentivo prohibitionis et cumulo praevarica-
tionis augeri, confugiant per fidem ad justificantem gratiam,
et per donum Spiritus suavitate justitiae delectati poenam
litterae minantis evadant % Ita non erunt contraria, neque
inter se duo ista pugnabunt, ut etiam Justus bona lege legitime
utatur, et tamen justo lex posita non sit : non enim ex ea
justificatus est, sed ex lege fidei, qua credidit nullo modo posse
suae infirmitati ad implenda ea, quae lex factorum juberet, nisi
divina gratia subveniri.

1 7. Ideo dicit, Vhi est ergo gloriatio tua ? Exclusa est. Per Rom. lii. 27.
quam legem ? factorum .? Non, sed jy^r legem fidei. Sive glo-
riationem dixerit laudabilem, quae in Domino est, eamque
exclusam, id est, non ut abscederet pulsam, sed ut emineret
expressam. Unde et exclusores dicuntur quidam artifices
argentarii. Hinc est et illud in Psalmis, Ut excludantur ii Ps. ixvli.
(pii probati sunt argento : hoc est, ut emineant qui probati

sunt eloquio Domini. Nam et alibi dicitur : Eloquia Domini Ps.xl(x[i.)7.
eloquia casta, argentum, igne examinatum. Sive gloriationera
vitiosam de superbia venientem commemorare voluerit, eorum
.scilicet, qui cum sibi juste videntur vivere, ita gloriantur, quasi
non acceperint : eamque non per legem factorum, sed per
legem fidei dicit exclusam, id est, ejectam et abjectam; quia
per legem fidei quisque cognoscit, si quid bene vivit, Dei gratia
se habere, et ut perficiatur in dilectione justitiae non se aliunde
consecuturum.

CHAPTER XI.

Godliness is wisdom. That is called * the righteousness of God^
which God produces.

18. Quae cogitatio pium facit, quia pietas est vera sapientia:
pietatem dico quam Graeci Qeoatfteiav * vocant : ipsa quippe
comraendata est, cum dictum est homini, quod in libro Job

14 De Spiritu et Litter a. [Chap. xii.

Job xxviii. legitur, Ecce pietas est sajmntia. eeoae^eia porro, si ad verbi
originem Latine expressam interpretaretur, Dei cultus dici pote-
rat, qui in hoc maxime constitutus est, ut anima ei non sit

ium^cordan ^^o^^*^' Unde et in ipso verissimo et singulari sacrificio,
Domino Deo nostro agere gratias admonemur. Erit autem
ingrata, si quod illi ex Deo est, sibi tribuerit, praecipueque jus-
titiam, cujus operibus velut propriis et velut a semetipsa sibi-
met partis, non vulgariter, tanquam ex divitiis aut membrorum
forma aut eloquentia, caeterisque, sive externis sive internis,
sive corporis sive animi bonis, quae habere etiam scelerati
Solent, sed tanquam de iis quae proprie sunt bona bonorum
quasi sapienter inflatur. Quo vitio repulsi a divinae stabili-
tate substantiae, etiam raagni quidam viri ad idololatriae de-
decus defluxerunt. Unde idem Apostolus in eadem Epistola,
in qua vehemens defensor est gratiae, cum se dixisset esse

Rom. i. Graecis ac Barbaris, sapientibus et insipientibus debitorem, et
ideo quod ad ipsum pertineret, promptum esse et his qui
Komae essent evangelizare : Non enim confundor, inquit, de
Evangelia; virtus enim Dei est in salutem omni credenti,
Judaeo jyrimum et Graeco. Justitia enim Dei in eo revelatur
ex Jide in fidem, sicut scri2)tum est, Justus autem ex Jide vivit.
Haec est justitia Dei, quae in Testamento Veteri velata, in
Novo revelatur : quae ideo justitia Dei dicitur, quod imper-

Ps. iii. 9. tiendo eam justos facit ; sicut Domini est solus, qua salvos
facit. Et haec est fides, ex qua et in quam revelatur, ex fide
scilicet annuntiantium, in fidem obedientium : qua fide Jesu
Christi, id est, quam nobis contulit Christus, credimus ex Deo
nobis esse, pleniusque futurum esse, quod juste vivimus ; unde
illi ea pietate, qua solus colendus est, gratias agimus.

CHAPTER XII.

Knowledge of God through creatures. Law without Grace.

19. Nec immerito se Apostolus ex hoc articulo convertit ad
eos cum detestatione commemorandos, qui vitio illo, quod su-
perius memoravi, leves et inflati, ac per se ipsos velut per inane
sublati, ubi non requiescerent, sed fracti dissilirent, in figmenta

Chap. XII.] De Spivitu et Litter a, 15

iciolorum tanquam in lapides deciderunt. Quia enim commen-
daverat pietatem fidei, qua Deo justificati grati esse debemus,
velut contrarium quod detestaremur subinferens : Revelatur Rom. i. 18-
enim, inquit, ira Dei de coelo super omnem iTnpietatem et injus-
titiam hominum eorwm qui 'veritatem in injustitia detinent :
quia quod notwm est Dei, manifestum est in illis ; Deus enim
illis manifestavit. Invisihilia enim ejus, a creatura 'mundi,
•per ea quae facta sunt, intellecta conspiciuntur, semjpiterna
quoque virtus ejus ac divinitas, ut sint inexcusabiles ; quia
cognoscentes Deum, non ut Deum glorificaverunt, aut gratias
egerunt, sed evanuerunt in cogitationihus suis, et obscwatum est
insijnens cor eorum, : dicentes se esse sapientes, stultifacti sunt, et
mutaverunt gloriam incorruptihilis Dei in similitudinem ima-
ginis corru])tibilis hoTninis, et volucrum, et quadrupeduwj, et
serpentium. Vide quemadmodum non eos dixerit veritatis igna-
ros, sed quod veritatem in iniquitate detinuerint. Quia vero
occurrebat animo, ut quaereretur unde illis esse potuerit cognitio
veritatis, quibus Deus legem non dederat ; neque hoc tacuit
unde habere potuerint : per visibilia namque creaturae perve-
nisse eos dixit ad intelligentiam invisibilium Creatoris. Quo-
niam revera, sicut magna ingenia quaerere perstiterunt, sic
invenire potuerunt. Ubi ergo impietas? Quia videlicet cum
cognovissent Deumy non sicut Deum glorificaverunt, aut gratias
egerunt, sed evanuerunt in cogitationibu^s suis. Eorum proprie
vanitas morbus est, qui se ipsos seducunt, dum videntur sibi Cp. Gai. vi. 3.
aliquid esse cum nihil sint. Denique hoc tumore superbiae sese
obumbrantes, cujus pedem sibi non venire deprecatur sanctus Ps. xxxv.
ille cantor, qui dixit, In lumine tuo videbimus lumen ; ab ipso 12^ ^o!
lumine incommutabilis veritatis aversi sunt, et obscuratum est
insijnens cor eorum. Non enim sapiens cor, quamvis cognovis-
sent Deum ; sed insipiens potius, quia non sicut Deum glorifi-
caverunt, aut gratias egerunt. Dixit enim Jiomini, Ecce 2netas
est sajnentia : ac per hoc dicentes se esse sa^nentes, quod non
aliter intelligendum est, nisi, hoc ipsum sibi tribuentes, stulti
facti sunt.

20. Jam quae sequuntur quid opus est dicere ? Per hanc
quippe impietatem illi homines, illi, inquam, homines qui per

i6

De Spiritii et Litter a.

[Chap. XIII.

James iv. 6. creaturam Creator em cognoscere potuerunt, quo prolapsi, cum Deus
superbis resistit, atque ubi demersi sint, melius ipsius Epistolae
consequentia docent, quam hie commemoratur a nobis. Neque
enim isto opere banc Epistolam exponendam suscepimus, sed
ejus maxime testimonio demonstrare quantum possumus nitimur,
non in eo nos divinitus adjuvari ad operandam justitiam, quod
legem Deus dedit plenam bonis sanctisque praeceptis ; sed quod
ipsa voluntas nostra, sine qua operari bonum non possumus,
adjuvetur et erigatur impartito Spiritu gratiae, sine quo adju-
torio doctrina ilia littera est occidens, quia reos potius prae-
varicationis tenet, quam justificat impios. Nam sicut illis per
creaturam cognitoribus Creatoris ea ipsa cognitio nihil profuit
ad salutem, (luia cognoscente^ Deum, non sicut Deum gloriji-
caverunt, aut gratias egerunt, dicentes se esse sajnentes : ita eos
qui per legem cognoscunt quemadmodum sit homini vivendum,

Rom. X. 3. j non justificat ipsa cognitio, quia volentes suam justitiam consti-
\ tuere, justitiae Dei non sunt subjecti.

CHAPTER XIII.

Kom. V. 20.

* The Law of Worlcs ' and * the Law of Faith.*

21. Lex ergo factorum, id est, operum, per quam non exclu-
ditur ilia gloriatio, et lex fidei, per quam excluditur, quo inter
se differant, operae pretium est considerare ; si tamen valemus
advertere atque discernere. Cito enim quisque dixerit legem
operum esse in Judaismo, legem autem fidei in Christianismo,
propterea quia circuracisio caeteraque opera talia legis sunt,
quae Christiana jam disciplina non servat : sed quantum fallat
ista discretio, jam diu quidem est ut molimur ostendere, et acutis
ad dignoscendum, tibique potissimum ac talibus, fortasse jam os-
tendimus : verumtamen quoniam res magna est, non incongru-
enter in ea manifestanda pluribus etiam atque etiam testimoniis
immoramur. Ipsam enim dicit legem ex qua nemo justificatur,
quam dicit subintrasse ut abundaret delictum, quam tamen
ne quisquam ob hoc imperitus argueret et sacrilegus accusaret,
defendit eam, dicens : * Quid ergo dicemus ? Lex peccatum

I

Chap, xiii] Dc SpiHtu et Litteva. 17

est % Absit : sed peccatum non cognovi nisi per legem : nam

concupiscentiam nesciebam nisi lex diceret, Non concupisces.

Occasione itaque accepta, peccatum per mandatum operatum

est in me omnem concupiscentiam.' Dicit etiam, Lex quidem Rom. vU.

7-12.
sancta, et mandatum sanctum et justum et honum ; sed peccatum,

ut appareat imccatum, per honum mihi operatum est mortem.

Ipsa est ergo littera occidens, quae dicit, Non concujrisces de

qua item dicit quod paulo ante commemoravi, Per legem enim Rom. iii.

cognitio peccati. Nunc autem sine lege justitia Dei manifestata

est, testijicata per Legem et Prophetas, justitia autem Dei per

Jidem Jesu Christi in omnes qui credunt : non enim est distinctio.

Omnes enim peccaverunt, et egent gloria Dei : justificati gratis

per gratiaTYi ipsius, per redemjytionem quae est in Christo Jesu;

quern proposuit Deus jjropitiatorium per Jidem in sanguine i2)sius,

ad ostensionem justitiae ejus, jyropter propositum praecedentium,

2)eccatorum in Dei 2)atientia, ad ostendendam justitiam ipsius in

hoc temjyore, ut sit Justus et justijicans eum qui ex jide est Jesu.

Deinde subinfert unde nunc agimus : Uhi est ergo gloriatio tua ?

Exclusa est. Per quam legem ? factorum ? Non, sed per legem

fdei. Lex ergo ista factorum ipsa est quae dicit, Non concupisces :

quia per illam cognitio peccati est. Volo igitur scire, si quis

mihi dicere audeat, utrum lex fidei non dicat, Non concujnsces.

Hi enim non dicit, quid causae est cur non in ea positi securi

atque impnne peccemus ^ Hoc enim et illi putaverunt Apos-

tolum dicere, de quibus ait : Et sicut dicunt nos quidam dicere, Rom. iii.

faciamus mala, ut veniant bona; quorum judicium justum est.

Si autem dicit etiam ipsa, Non concujdsces ; sicut tarn multa

praecepta evangelica et apostolica testificari et clamare non

cessant : quare lex factorum etiam ipsa non dicitur 1 Neque

enim quia non habet opera veterum sacramentorum, circum-

cisionis videlicet atque caeterorum, ideo non sunt ' opera' quae

liabet in sacramentis suis huic tempori congruis ; aut vero

de operibus sacramentorum quaestio fuit, quando mentio legis

ob hoc fiebat, quia per ipsam cognitio peccati est, et ideo ex ea

nemo justificatur : unde non per illam exclusa est gloriatio, sed

per legem fidei, ex qua Justus vivit. Sed numquid et per istam

lion fit cognitio peccati, cum et ipsa dicat, Non concupisces ?

c

Exod. XX. 17,
Wisd. viii. 21

/<

18 De Spiritu et Litter a» [Chap. xiii.

I 22. Quid igitur interest, breviter dicam. Quod operum lex

Iminando imperat, hoc fidei lex credendo impetrat. Ilia dicit,

. Non concujnsces ; ista dicit, Cum, scirem quia nemo esse votest

continens nisi Deus (let, et hoc ipsum erat sajnentiae, scire

cujus esset hoc donum ; adii Dominum, et deprecatus sum.

(Ipsa est ilia sapientia quae pietas vocatur, qua colitur Pater
luminum, a quo est omne datum optimum, et omne donum
perfectum. Colitur autem sacrificio laudis actionisque gra-
. ^ tiarum, ut cultor ejus non in se ipso, sed in illo glorietiir.
Ac per hoc lege operum dicit Deus, ' Fac quod jubeo : ' lege
fidei dicitur Deo, * Da quod jubes/ Ideo enim jubet lex, ut
admoneat quod faciat fides ; id est, ut cui jubetur, si nondum
potest, sciat quid petat : si autem continuo potest, et obe-
dienter facit, debet etiam scire quo donante possit. Non

I Cor. ii. 12. enim spiritum hujus mwndi accejrimus, ait idem ipse constan-
tissimus gratiae praedicator; sed sjnritum qui ex Deo est, ut
sdamus quae a Deo donata sunt nobis. Quis est autem spiritus

Rom. i. mundi hujus, nisi superbiae spiritus 1 Quo cor insipiens ob-
scuratum est eorum, qui cognitum Deum non ut Deum gratias
agendo glorificaverunt : nee alio spiritu decipiuntur etiam illi,

Rom. X. 3. qui ignorantes Dei justitiam, et suam justitiam volentes con-
stituere, justitiae Dei non sunt subjecti. Unde mihi videtur
magis esse fidei filius, qui novit a quo speret quod nondum
habet, quam qui sibi tribuit id quod habet : quamvis utrique
horum praeferendus sit, qui et habet et novit a quo habet;
si tamen non se credat esse quod nondum est; ne incidat in

Lukexviii. vitium ilHus Pharisaci, qui quanquam Deo gratias ageret ex
iis quae habebat, nihil tamen petebat dari sibi, tanquam nihilo
indigeret ad augendam perficiendamve justitiam. His igitur
consideratis pertractatisque pro viribus quas Dominus donare
dignatur, colligimus non justificari hominem praeceptis bonae
vitae nisi per fidem Jesu Christi, hoc est, non lege operum,
sed fidei ; non littera, sed spiritu ; non factorum meritis, sed
gratuita gratia.

Chap. XIV.] De Spiritu et Litter a» 19

CHAPTEE XIV.

Tht Becalogue also ' Jcills,' unless Grace is present.

23. QuAMVis itaque ilios, quibus circumcisio persuadebatur,
ita corripere atque corrigere videatur Apostolus, ut legis nomine
eamdem circumcisionem appellet, caeterasque ejusmodi legis
observationes, quas tanquam umbras futuri jam nunc respuunt
Christiani, id tenentes quod per illas umbras figurate pro-
mittebatur : tamen legem ex qua neminem dicit justificari, non
tantum in illis sacramentis quae habuerunt promissivas figuras,
verum etiam in illis operibus vult intelligi, quae quisquis fe-
cerit, juste vivit : ubi est et illud, Non concu2)isces. Atque
ut hoc quod dicimus fiat planius, ipsum Decalogum videamus.
Certe enim legem Mbyses ministrandam populo accepit in
monte, scriptam in lapideis tabulis digito Dei : haec decern Exod. xxxi.
praeceptis constringitur, ubi nihil de circumcisione mandatum ix.'io,
est, nihil de victimis pecorum, quae nunc a Christianis non
immolantur. In illis igitur decern praeceptis, excepta sabbati
observatione, dicatur mihi quid non sit observandum a Chris-

tiano, sive de non faciendis colendisque idolis aliisque uUis
diis praeter unum verum Deum, sive de non accipiendo no-
mine Dei in vanum, sive de honore parentibus deferendo, sive
de cavendis fornicationibus, homicidiis, furtis, falsis testimoniis,
adulteriis, re aliena concupiscenda. Quid horum quisquam
dixerit Christianum non debere servare ? An forte non istam
legem quae in illis duabus tabulis scripta est, Mitteram occi-
dentem' appellat Apostolus, sed illam circumcisionis aliorumque
veterum jamque abolitorum sacramentorum 1 Sed quomodo
putabimus, cum in ea sit, Non concupisces. : per quod man-
datum, quamvis sanctum et justum et bonum, fefellit me, inquit,
peccatum, et per illud occidit ? Quid enim aliud est, Littera
occidit ?

24. Quamvis evidentius eo ipso loco ad Corinthios, ubi ait,
Littera occidit, spiritus autem mvijlcat ; non aliam velit in-
telligi litteram, quam ipsum Decalogum in illis duabus tabulis
Bcriptum. Sic enim dicit: ' Quoniam estis ejnstola Christi 2 Cot. m.2-g.
ministrata per nos, scripta non atramento, sed spiritu Dei

c 2

26 De Spiritu et Littera, [Chap. xiv.

mm; non in tahulis lajndeis, sed in tahulis cordis carnalihus.
ConfldentiaTn autem talem habemus j^&r Christum ad Deum, non
quia idonei simus cogitare aliquid a nobis quasi ex nobisme-
tipsis; sed sufficientia nostra ex Deo est, qui idoneos nos fecit
ministros Novi Testamenti, non litterae, sed spiritus. Littera
enim occidit, spiritus autem mvificat. Si autem ministratio
mortis in litteris Jigurata in lapidibus fuit in gloria; ita ut
non 2^08sent intendere filii Israel in faciem Moysi, pro2)ter
gloriam miltus ejus quae evacuatur; quare non magis mini-
stratio S2)iritus erit in gloria ? Si enim ministratio damna-
tionis gloria est, multo magis abundabit ministerium justitiae
in gloria. Dioi de his verbis multa possunt, sed postea fortasse
opportunius. Nunc autem adverte quam dicant litteram quae
occidit, cui velut e contrario vivificantem spiritum ingerit.
Ea certe est ministratio mortis in litteris figurata lapideis,
Rom. V. 20. et ministratio damnationis ; quia lex subintravit, ut abundaret
delictum. Porro autem praecepta ipsa tarn sunt utilia facienti
atque salubria, ut nisi quis ea fecerit, vitam habere non possit.
An vero propter unum praeceptum quod ibi de sabbato est
positum, dictus est Decalogus littera occidens, quoniam quis-
quis ilium diem nunc usque observat sicut littera sonat, car-
Rom, viii. 6. naliter sapit ; sapere autem secundum carnem mors est ; et
ilia novem praecepta quae sic recte observantur ut scripta
sunt, non ad legem operum ex qua nemo justificatur, sed ad
legem fidei ex qua Justus vivit, pertinere putanda sunt 1 Quis
tam absurde sentiat, ministrationem mortis in litteris figuratam
lapideis, non dici ex omnibus decem praeceptis, sed ex uno
Rom. iv. 15. solo quod ad sabbatum pertinet 1 Ubi ergo ponimus. Lex
tram operatur ; ubi enim non e^t lex, nee jyraevaricatio : et,
Rom. V. 13. Usque ad legem 2)6Gcatum in mundo fuit ; peccatum autem
non deputabatur, cum lex non esset: et illud quod jam toties
Rom. iii. 20. commcmoravimus. Per legem cognitio peccati : maximeque illud
Rom. vii. 7. ubi cvidentius expressit unde agitur, Concu2nscentiam nesciebamf
nisi lex diceret, Non concupisces ?

25. Quem totum locum attende, et vide utrum quidquam
propter circumcisionem vel sabbatum, vel quid aliud umbratilis
sacramenti, ac non totum propter hoc dicat, quod littera prohi-

Chap. XIV.] Dc Spivitu ct Litter a. %\

bens peccatum non vivificat hominem, sed potius occidit, augendo
concupiscentiam, et iniquitatem praevaricatione cumulando, nisi
liberet gratia per legem fidei quae est in Christo Jesu, cum
diffunditur charitas in cordibus nostris per Spiritum sanctum Rom. v. 5.
qui datus est nobis. Cum enim dixisset, ^ TJt serviamus in Rom. vii.
novitate S2)iritus, et non in vetustate litterae: Quid ergo di-
cemus,' inquit ? ' Lex iieccatwm est ? Ahsit : sed i^eccatwm
non cognovi, nisi per legem. Nam concujnscentiam nescieham,
nisi lex diceret, Non concupisces. Occasione autem accepta^
peccatum per mandatum operatum est in me omnem concu-
2)iscentiam. Sine lege enim peccatum mortuum erat. Ego
autem viveham aliquando sine lege, adveniente autem mandato
2)eccatum revixit. Ego autem Tnortuus sum, et inventum est
mihi mandatum quod erat in vitam, hoc esse in mortem. Pec-
catum enim occasione accepta per mandatum fefellit me, et
per illud occidit. Itaque lex quidem sancta, et mandatum
sanctum,, et justum, et honum. Quod ergo honum est, factum^
est mihi mors? Ahsit, Sed peccatum, ut appareat peccatum,
per honum mihi operatum est mortem, ut fiat super modum
peccans peccatum per m^andatum,. Scimus enim quid lex sjn-
ritualis est; ego autem carnalis sum, venumdatus sub 2>eccato.
Quod enim op&ror, ignoro: nmi enim quod volo, hoc ago;
sed quod odi, illud facio. Si autem quod nolo, hoc facio;
consentio legi, quoniam honxi. Nunc autem non jam ego operor
illud, sed quod habitat in me peccatum. Scio enim quia non
habitat in me, hoc est in carne mea, honum. Velle enim ad'
jacet mihi, perfixiere autem honum non. Non enim quod volo
facio honum; sed quod nolo malum, hoc ago. Si autem quod
nolo ego hoc facio, jam non ego operor illud, sed quod habitat
in me peccatum,. Invenio ergo legem volenti mihi facere ho-
num, quoniam mihi malum adjacet. Condelector enim legi Dei
secundum interiorem hominem: video autem aliam legem in
memhris meis repugnantem legi mentis meae, et ca2)tivantem
me in lege p)eccati, quae est in memhris meis. Miser ego homo,
quis me liberahit de corpore mortis hujus? Gratia Dei per
Jesum Christum Dominum nostrum. Igitur ego ipse mente
servio legi Dei, carne autem legi peccati'

2% De Spiritu et Litter a. [Chap. xv.

26. Apparet igitur litterae vetustatem, si desit novitas spiritus,
reos facere potius cognitione peccati, quam liberare a peccato.

Eccies. i. i8. Unde et alibi scriptum est, Qui ajyjtonit scientiam, ajyjjonit et
dolorem : non quia ipsa lex malum est, sed quia mandatum
bonum babet in littera demonstrante, non in adjuvante spiritu :
^ ' quod mandatum si fit timore poenae, non amore justitiae, ser-
viliter fit, non liberaliter, et ideo nee fit. Non enim fructus
est bonus, qui de charitatis radice non surgit. Porro autem

Gal. V. 6. si adsit fides quae per dilectionem operatur, incipit condelec-
tari legi Dei secundum interiorem bominem, quae delectatio non
litterae, sed spiritus donum est ; etiamsi alia lex in membris
adhuc repugnat legi mentis, donee in novitatem, quae de die in
diem in interiore bomine augetur, tota vetustas mutata per-
transeat, liberante nos de corpore mortis bujus gratia Dei per
Jesum Cbristum Dominum nostrum.

CHAPTER XV.

Grace, concealed in the Old Testament, is revealed in the New.

27. Haec gratia in Testamento vetere velata latitabat, quae
in Cbristi Evangelio revelata est dispensatione temporum ordi-
natissima, sicut Deus novit cuncta disponere. Et fortasse ad
illud ipsum ejus latibulum pertinet, quod in eo Decalogo, qui
datus est in monte Sina, boo solum praecepto figurato occul-
tatum est, quod ad sabbatum pertinet. Sabbatum autem dies
sanctificationis est. Nee vacat, quod inter omnia opera quae
fecit Deus, illic primo sanctificatio sonuit, ubi ab omnibus
Gen, il. 3. operibus requievit : unde nunc non est disserendi locus. Ve-
rumtamen, quod rei de qua agitur satis esse arbitror, non
frustra illo die populus ab omni opere servili abstinere prae-
ceptus est, quo significatur peccatum, nisi quia non peccare
sanctificationis est, hoc est, muneris Dei per Spiritum Sanctum :
quod in lege, quae duabus lapideis tabulis conscripta est, solum
inter ca tera in umbra figurae positum est, in qua Judaei
sabbatum observant ; ut boc ipso significaretur tempus tunc
fuisse occultandae gratiae, quae Novo Testamento fuerat per

Chap, xvil] Dc Spivitu et Litteva. 23

Christi passionem, tanquam scissionem veli, revelanda. Cum 2 Cor. iii. 16.
enim transierit, inquit, ad Christum, ixuferetur velamen.

CHAPTER XVI. .

Why the Holy Spirit is called the Finger of God.

28. Hic autem Spiritus Dei, cujus dono justificamur, quo
fit in nobis ut non peccare delectet, ubi libertas est; sicut
piaeter hunc Spiritum peccare delectat, ubi servitus, a cujus
operibus abstinendum est : hic Spiritus Sanctus per quern dif-
fuuditur charitas in cordibus nostris, quae plenitudo legis est, Rom. v. 5 ;
etiam digitus Dei in Evangelio dicitur. Unde quia et illae ^ukg xi 20.
tabulae digito Dei conscriptae sunt, et digitus Dei est Spiritus

Dei per quern sanctificamur, ut ex fide viventes per dilectionem
bene operemur; quern non moveat ista congruentia ibidemque
distantia 1 Dies enim quinquaginta computantur a celebratione
Paschae, quae occisione figuratae ovis per Moysen fieri prae-
cepta est, in significationem utique futurae Dominicae passionis,
usque ad diem qua Moyses legem accepit in tabulis digito Dei
conscriptis : similiter ab occisione et resurrectione illius qui
sicut ovis ad immolandum ductus est, quinquaginta diebus isa. liii. 7.
completis, congregatos in unum fideles digitus Dei, hoc est,
Spiritus Sanctus implevit. A.cts ii. 2-4.

CHAPTER XYII.

Comparison of the Law of Moses with the New Law.

29. In hac mirabili congruentia illud certe plurimum distat,

luod ibi populus accedere ad locum ubi lex dabatur, horrendo Exod. xx. 18.
kerrore probibetur : hic autem in eos supervenit Spiritus Sanc-
tus, qui eum promissum exspectantes in unum fuerant con-
fgregati. Ibi in tabulis lapideis digitus Dei operatus est ; hic,
[in cordibus hominum. Ibi ergo lex extrinsecus posita est,
[ua injusti terrerentur : hic intrinsecus data est, qua justifi-
[carentur. Nam, Non adulterahis, Non homicidium fades, Non Rom. xiii.
:oncupisces, et si quod est aliud mandatum, quod utique m
His tabulis scriptum est, in hoc, inquit, sermone recapitulatur.

24 De Spiritu et Litter a. [Chap. xvii.

in eo quod diliges proximum tuum tanquam te ijysum. Dilectio
jyroximi malum non operatur. Plenitudo auteifn legis est
charitas. Haec non in tabulis conscripta lapideis, sed diffusa

Rom. V. 5. est in cordibus nostris per Spiritum Sanctum qui datus est

Rom. viii. 7. nobis. Lcx crgo Dei est charitas. Huic prudentia carnis non
est subjecta ; neque enim potest : sed ad banc prudentiam carnis
terrendam cum in tabulis scribuntur opera cbaritatis, lex est
operum, et littera occidens praevaricatorem : cum autem ipsa
charitas diffunditur in corde credentium, lex est fidei, et spi-
ritus vivificans dilectorem.

30. Vide nunc quemadmodum consonet ista discretio illis
apostolicis verbis, quae paulo ante ob aliud commemorata et dili-

2 Cor. iii. 3. gcutius pcrtractauda distuleram. Manifestati, inquit, quoniam
estis ejyistola Christi, ministrata />er nos, scrijita non atram£nto,
sed Spiritu Dei vivi ; non in tabulis lajndeis, sed in tabulis
cordis carnalibus. Ecce quemadmodum ostendit, quia illud
extra hominem scribitur, ut eum forinsecus terrificet ; hoc in
ipso homine, ut eum intrinsecus justificet. Carnales autem
tabulas cordis dixit, non carnalis prudentiae, sed tanquam vi-
ventis sensumque habentis, in comparatione lapidis qui sine

2 Cor. iii. scusu cst. Et quod paulo post dicit, quod non poterant in-
tendere filii Israel usque in finem vultus Moysi, et ideo eis
per velum loquebatur ; hoc significat, quia littera legis ne-
minem justificat, sed velamen positum est in lectione Veteris
Testamenti, donee ad Christum transeatur, et auferatur ve-
lamen ; id est, transeatur ad gratiam, et intelHgatur ab ipso
nobis esse justificationem, qua faciamus quod jubet. Qui
propterea jubet, ut in nobis deficientes ad ilium confugiamus.

2 Cor. iii. 4-6. Ideo vigilautissimc cum dixisset, Confidentiam talem habemus
per Christum ad Deum ; ne nostris hoc viribus tribueretur,
continuo commendavit unde agitur, dicens : Non quod idovM
sumus cogitare aliquid a nobis quasi ex nobismetijms ; sed
sufficientia nostra ex Deo est, qui et idoneos nos fecit ministros
Novi Testamenti, non litterae, sed spiritus. Littera enim occi-
dit, S2)iritus autem vivificat.

Chap, xviii.] De SpiHtu et Litter d. 25

CHAPTER XVIII.

The, Old Law ministers death ; the New, righteousness.

31. Pboinde quia lex, sicut alibi dicit, praevaricationis gratia Gai. iH. 19.
posita est, id est, littera ista extra hominem scripta, propterea
earn et ministrationem mortis et ministrationem damnationis
appellat : hanc autem, id est, Novi Testamenti, ministrationem
spiritus et ministrationem justitiae dicit, quia per donum
spiritus operamur justitiam, et a praevaricationis damnatione
liberamur. Ideo illud evacuatur, hoc manet : quoniam terrens
paedagogus auferetur, cum timori successerit charitas. Ubi 2 Cor. iH. 17.
enim Spiritus Domini, ibi libertas, Hanc autem ministra-
tionem non ex meritis nostris, sed ex misericordia esse sic
dicit : Fropter quod Tiahentes ministrationem hanc, sicut mi- 2 Cor. iv. i, ?..
sericordiam consecuti non infirmemur ; sed abjiciamus occulta
confusionis, non ambulantes in astutia, neque dole adulterantes
verhum Dei. Hanc astutiam et dolum hypocrisim vult in-
telligi, qua volunt justi superbi videri. Unde et in illo psalmo,
quern ad hujus ipsius gratiae testificationem commemorat idem
apostolus : Beatus, inquit, cui non imjmtavit Dominus pec- Ps. xxxi.
catum, neque est in ore ejus dolus. Haec est humilium sane- Rom" iv! k
torum confessio, non se jactantium esse quod non sunt. Et
paulo post : Non enim nosmetijysos, inquit, jyraedicamus, sed 2 Cor. iv. 5-7.
Jesum Christum Dominum, nos autem servos vestros jr;er Jesum :
quia Deus qui dixit de tenebris lumen clarescere, claruit in cor^
dibus nostris ad illuminationem scientiae glorias ejus in faciem
Christi Jesu. Haec est scientia gloriae ejus, qua seimus ipsum
esse lumen, quo tenebrae nostrae illuminentur. Et id ipsum
attende quemadmodum inculcet : Habemus autem^ thesaurum
istum in vasis fictilibus, ut emimeniia virtutis sit Dei, et non
ex nobis. Et paulo post cum eamdem gratiam uberius in
Domino Jesu Christo commenuans, usque ad illud veniret in-
dumentum justitiae fidei, quo induti non nudi inveniamur, 2 Cor. v. 3, 4.
et propter hoc ingemiscimus mortalitate praegravati, habita-
culum nostrum quod de coelo est superindui cupientes, ut
absorbeatur mortale a vita, vide quid adjungat : Qui autem 2 Cor. v. 5,21.

26 De Spiritu et Litter a. [Chap. xix.

operatus est nos, inquit, in hoc ipsum Deus qui dedit nobis
pignus Spiritus. Et post pauca intulit : Ut nos simus justitia
Dei in i2)so. Haec est ilia justitia Dei, non qua ipse Justus
est, sed qua nos ab eo facti.

CHAPTER XIX.

Christian, Faith as to the assistance of Grace. The prophecy of Jeremiah
as to the New Testament. The Law. Grace.

32. Nemo ergo Christianorum aberret ab hac fide, quae sola
Christiana est ; neque quisquam, cum verecundatus fuerit di-
cere, per nos ipsos fieri nos justos, non hoc in nobis operants
gratia Dei, quia videt hoc a fidelibus et piis ferri non posse
<!um dicitur, ad hoc se convertat ut dicat, ideo sine Operatione
gratiae Dei nos justos esse non posse, quia legfem dedit, quia
doctrinain instituit, quia bona praecepta mandavit. Ilia enim
sine adjuvante spiritu procul dubio est littera occidens; cum
vero adest vivificans spiritus, hoc ipsum intus conscriptum
facit diligi, quod foris scriptum lex faciebat timeri.

33. Inspice hoc paululum et in eo testitnonio quod per pro-
jer. xxxi. phctam dc hac re praeclarissimum edictum est : Ucde diesvenitmtj

didtDominus, et consummabo super doinum Israel et super domum
Juda Testamentum Novum, non secundum Testamentum quod
fed patribus eorum in die qua ajyjyrehendi manum eorum, ut
educerem eos de terra Aegypti : quia ipsi non jiCT sever averunt in
Testamento meo, et ego neglexi eos, dicit Dorninus. Quia hoc
Testamentum est quod ordinabo domui Israel : Post illos dies,
dicit Dominus, dabo leges meas i7i cor illdrum, et in mente eorum
scribam eas : et ero eis in Deum, et ipsi erunt mihi in j^ojndum.
Et non docebit unusquisque civem suum et um^usquisque fratrem
8uum, dicens, Cognosce Dominum : quia omnes cognoscent me, a
minore usque ad majorem eorv/m ; quia jyojyitius ero iniquitati
eorum, 'et jyeccata eorum non memorabor ultra. Quid ad haec
dicimus ? Nempe in veteribus Libris aut nusquam aut difficile
praeter hunc propheticum locum legitur facta commemoratio
Testamenti Novi, ut omnino ipso nomine appellaretur : nam
multis locis hoc significatur et praenuntiatur futurum, sed non

31-34-

Chap. XIX.] De Spiritu et Litter a. 27

ita ut etiam nomen legatur expressum. Considera igitur dili-
genter, quam differentiam inter duo Testamenta, id est, Yetus
et Noviim, Dens esse testatus sit.

34. Cum dixisset, Non seeundztm Testdmentum quod feci patri-
bus eorum in die qua apprehendi manum eorum, ut educerem eos
de terra Aegy2)ti; vide quid adjunxit : Quia ijm non per sever a-
verunt in Testamento meo. Vitio eorum deputat, quod in Tes-
tamento Dei non permanserunt ; ne lex, quam tunc acceperunt,
culpanda videatur. Ipsa est enim, quam non venit Christus Matt. v.
solvere, sed implere : non tamen per eamdem legem justificatis
impiis, sed per gratiara : hoc quippe agit vivificans spiritus, sine
quo littera occidit. Si enim data esset lex quae posset vivificare, Gai. iii.
omnino ex lege esset justitia : sed conclusit Scriptura omnia sub ^^ ^^"
peccato, lit promissio ex fide Jesu Christi daretur credentibus.
Ex hac promissione, hoc est, ex Dei beneficio ipsa lex impletur,
sine qua promissione praevaricatores fecit; vel usque ad efFec-
tum mali operis, si etiam repagula timoris concupiscentiae
flamma transcendent, vel certe in sola voluntate, si timor poenae
suavitatem libidinis vicerit. Quod enim ait, Conclusit Scriptura
omnia sub jyeceato, ut promissio ex fide Jesu Christi daretur
credentibus; ipsius conclusionis utilitas dicta est. Nam Con-
clusit ad quos usus, nisi quemadmodum alibi dicit, Friusquam
autem veniret fides, sub lege custodiehamur, conelusi in eamfidem
quae postea revelata est ? Lex ergo data est, ut gratia quae-
reretur : gratia data est, ut lex impleretur. Neque enim suo
vitio non implebatur lex, sed vitio prudentiae carnis : quod
vitium per legem demonstrandum, per gratiam sanandum fuit.
Quod enim impossibile erat legis, in quo infirmabatur per car- Rom. vi
nem, misit Deus Filium suum in similitudine carnis peccati, et de '
peccato damnavit peccatum in carne, ut justitia legis impleretur
in nobis, qui non secundum carnem ambulamus, sed secundum
spiritum. Unde et in isto prophetico testimonio, Consummdbo,
inquit, super domum Israel et super domunti Juda Testamentum
Novum: quid est, Consummabo, nisi, Implebo ? non secundum
Testamentum quod feci j^citribus eorum in die qua ap2)rehendi
manum eorum, ut educerem eos de terra Aegy2)ti.

28 De Spiritu et Litter a. [Chap. xx.

CHAPTER XX.

Tlie Old Law. The New Law.

35- Ergo illud vetus erat, quia hoc novum est. TJnde igitur
illud vetus, hoc novum, cum lex eadem impleatur per Tes-
tamentum Novum, quae dixit in Yetere, Non concupisces ? Quia
i2)si, inquit, Tion 2)erseveraverunt in Testamento meo, et ego neglexl
COS, dicit Dominus. Ergo propter veteris hominis noxam, quae
per litteram jubentem et rainantem minime sanabatur, dicitur
illud Testamentum vetus ; hoc autem novum, propter novitatem
spiritus, quae hominem novum sanat a vitio vetustatis. Denique
attende quod sequitur, et vide quanta luce fiat perspicuum, quod
sibi fidentes nolunt homines intueri : Quia Jioc testamentum est,
inquit, quod ordradbo domui Israel: Post dies illos, dicit Domi-
nus, daho leges meas in cor illorwm, et in mente eorum scribam
2 Cor. iii. 3. 6. eas. Eccc cst unde Apostolus ait, quod supra commemoravimus,
Non in tabulis lajyideis, sed in tabulis cordis; quia non atra-
mento, sed spiritu Dei vivi. Nee ob aliud arbitror in eo loco
Apostolum voluisse commemorare Testamentum Novum (ibi
quippe ait. Qui et idoneos nos fecit ministros Novi Testamenti,
non litter ae, sed sjnritus), nisi quia istam intuebatur prophetiam,
cum diceret, Non in tabulis lapideis, sed in tabulis cordis car-
nalibus: quoniam hie dictum est. In cordibus eormn scribam eas,
ubi nominatim promissum est Testamentum Novum.

CHAPTER XXI.

The Law written in the hearts.

I 36. QtriD sunt ergo leges Dei ab ipso Deo scriptae in cordi-
I bus, nisi ipsa praesentia Spiritus Sancti, qui est digitus Dei, quo
I praesente diffunditur charitas in cordibus nostris, quae plenitudo
I legis est, et praecepti finis 1 Nam quia Veteris Testamenti
promissa terrena sunt licet (exceptis sacramentis, quae umbra
erant futurorum, sicut est cireumcisio, et sabbatura, et aliae
See below, dicrum obscrvationes, et quarumdam escarum cerimoniae, et
multiplex sacrificiorum sacrorumque ritus, quae vetustati carnalis

p. 58,

Chap. XXII.] De SpiHtu et Litter a, 29

legis jugoque servili congruebant,) talia contineat praecepta jus- |
titiae, qualia nunc quoque observare praecipimur, quae maxime
duabus illis tabulis sine figura adumbratae significationis ex-
pressa sunt, sicuti est, Non adulterahisj Non homicidium fades, Rom. xiii. 9.
Non concujnsces, et si quod aliud est mandatum quod in hoc
sermone recajntulatur, Diliges proximum tuum sicut te ipsum :
tamen quia in eo, sicut dixi, promissa terrena et temporalia
recitantur, quae bona sunt hujus corruptibilis carnis, quamvis
eis sempiterna atque coelestia ad Novum scilicet Testamentum
pertinentia figurentur; nunc ipsius bonum cordis promittitur,
mentis bonum, spir^us bonum, hoc est, intelligibile bonum, cum
dicitur, Dabo leges meas in mente eorum, et in cordihus eorum
scribam eas. Unde significavit eos non forinsecus terrentem
legem formidaturos, sed intrinsecus habitantem ipsam legis
justitiam dilecturos.

CHAPTER XXII.

The eternal reward.

37. Deinde addidit et mercedem : Et ero eis in Deum, et ijysi
erunt mihi in populwrn. Hoc est illud quod Deo ait ille, MiM Ps. ixxif.
autem adhaerere Deo honum est. Ero, inquit, illis in Deum, et
ijysi erunt mihi populus. Quid hoc bono melius, quid hac feli-
citate felicius, vivere Deo, vivere de Deo, apud quem est fons
vitae, et in cujus lumine videbimus lumen % De hac vita dicit ^^- ^xxv.

-r\ ' TT ' (xxxvi.) 10.

ipse Dommus, Uaec est autem vita aeterna, ut cognoscant te John xvii. 3.

unwm verum Deum, et quem misisti Jesum Christum : id est, te

et quem misisti Jesum Christum unum verum Deum. Hoc

enim et ipse promittit dilectoribus suis, dicens. Qui diligit me, John xiv. 21.

mandata mea custodit : et qui diligit me, diligetur a Patre meo;

et ego diligam eum, et ostendam me ipsum illi : utique in forma Phil. ii. 6, 7.

Dei in qua aequalis est Patri ; non in forma servi, in qua se et

impiis ostendet. Tunc enim fiet quod scriptum est, Tollatur isa. xxvi. 10.

imiyius, ut non videat gloriam Domini; quando ibunt sinistri Matt. xxv.

. . 46.

in ignem aeternum, justi autem in vitam aeternam. Quae vita

aeterna, sicut commemoravi, definita est ea esse, ut cognoscant

unum verum Deum. Hinc dicit et Joannes : Dilectismni,Jllii Dei - John iii. 2.

30 De Spiritu et Litter a, [Chap, xxiii.

1 John iii. 2. sujYius, et nondum ajyparuit quid erimus. Scimus quia cum

apj)aruerit, similes ei erimus, quoniam videbimus eum sicuti est.

2 Cor. iv. 16. Haec similitudo nunc incipit reformari, quamdiu homo interius
Col. iii. ID. renovatur de die in diem secundum imaginem ejus q^ui creavit

eum.

CHAPTEB XXIII.

The renovation which is now wrought, compared icith the perfection of the
future life.

38. Sed ad illius eminentiae perfectionem quae tunc futura est,
quid hoc, aut quantum est ? Siquidem Apostolus ad ilia ineffa-
bilia qualecumque adhibens de notis rebus exemplum, parvulam

I Cor. xiii. actatcm virili comparavit aetati. Cum essem, inquit, parvulus,
quasi jparvulus loquehar, quasi parvulus sajneham, quasi parvu-
lus cogitabam: cum autem /actus sum vir, dejiosui ea quue
jyarvuli eranjt. Cur autem hoc dixerit, consequenter ostendens,
Videmus, inquit, nu^w per speculum in aenigmate^ tunc autem
facie ad faciem: nunc scio ex parte^ turw autem cognoscam sicut
et cognitus swm.

CHAPTER XXIV.

The eternal reward, proper to the New Testament, foretold hy the Prophet.
How that reward will belong to all. The Apostle an earnest defender of
Grace. The law written in the hearts, and the reward consisting in the
everlasting vision, belong to the New Testament. Who among the blessed
are greater and lesser.

39. Pkoinde etiam per hunc prophetam, cujus testimonium
pertractamus, hoc additur: ut in eo merces, in eo finis, in eo
perfectio felicitatis, in eo beatae aeternaeque vitae summa con-
sistat. Cum enim dixisset, Et ero illis in Deum, et ipsi erunt
mihi pojmlus; continuo addidit, £Jt non docebit unusquisque
civem suum et unusquisque fratrem suum, dicens, Cognosce
Dominum: quia omnes cognoscent me, a minore usque ad ma-
jorem eorum. Nunc certe jam tempus est Testamenti Novi,
cujus per prophetam facta est promissio per haec verba quae
ex ilia prophetia commemoravimus : cur ergo adhuc dicit
unusquisque civi suo et fratri suo, * Cognosce Dominuxu ? ' An

Chap. XXIV.] De Spiritu et Litter a. ^i

forte non dicitur, cum Evangelium praedicetur, et ejus ipsa sit
praedicatio, ut hoc ubique dicatur % Nam unde se Apostolus
Gentium dicit esse doctorem, nisi quia hoc fit quod ipse ait, i Tim. h'. ^.
Quomodo invocahunt in quern 7ion crediderunt ? aut quomodo Rom. x, 14.
credent quern non audierunt ? quomodo autem audient sine jprae-
dicante ? Cum ergo nunc ista praedicatio usquequaque crebres-
cat, quomodo tempus est Testamenti Novi, de quo Propheta
dixit, Et non docehit unusquisque civem suum et unusquisque
fratrem suum, dicens, Cognosce Dominum: quia omnes cog- .
noscent me, a minore usque ad majorem eorum; nisi quia
ejusdem Testamenti Novi aeternam mercedem, id est, ipsius
Dei beatissimam contemplationem promittendo conjunxit 1

40. Quid ergo est, omnes a minore usqus ad majorem eorum;
nisi, omnes pertinentes spiritualiter ad domum Israel, et ad
domum Juda, hoc est, ad filios Isaac, ad semen Abrahae 1 Ipsa
est enim promissio, qua ei dictum est. In Isaac vocabitur tibi Rom. ix.

t . ... 7~i3'

sem,en. 'Non enim qui Jilii carnis, hijilii Dei; sed Jllii 2f^omis-
sionis dejyutantur in semen. Promissionis autem verbum hoc
est: Ad hoc tem^yus veniam, et erit Sarae jilius. Non solum
autem, sed et Rebecca ex uno concubitu habens Isaac patris nostri.
De nxmdum enim natis, nsque qui aliquid ojyerati fuerant boni
aut mali, ut secundum electionem jyropositum Dei maneret, non
ex ojyeribus, sed eco vocante, dictum est ei quia major serviet minori.
Haec est domus Israel, vel domus Juda propter Christum, qui
venit ex tribu Juda. Domus filiorum promissionis haec est, non
operum propriorum, sed beneficii Dei. Hoc enim Deus pro-
mittit, quod ipse facit : non enim ipse promittit et alius facit,
quod jam non est promittere, sed praedicere. Ideo non ex
operibus, sed ex vocante: ne ipsorum sit, non Dei; ne merces
non imputetur secundum gratiam, sed secundum debitum, atque Rom. w. 4 ;
ita gratia jam non sit gratia, cujus vehemens defensor est atque
assertor minimus Apostolorum, qui plus omnibus illis laboravit, i Cor. xv.
non ipse autem, sed gratia Dei cum illo. Omnes enim, inquit,
agnoscent me : Omnes, domus Israel et domus Juda. Neque Rom. ix. 7.
enim omnes qui ex Israel, hi sunt Israel : sed omnes quibus
dicitur in Psalmo pro suscejytione matutina, hoc est, pro luce
nova, Testamenti scilicet Novi, Universum semen Jacob, magni- Ps. xxi.

(xxii.) I, 24.

3^ De Spiritu et Litter a, [Chap. xxiv.

jicate eum; timeat eum omrw semen Israel. Universum omnino
semen, prorsus omne semen promissorum atque vocatorum, sed

Rom. vlii. eorum qui secundum propositum vocati sunt. Quos enim jr;rae-
destinavit, iilos et vocavit, qiios autem, vocavit, illos et justijlcavit ;

Rom. iv. quos mitem justijlcavit, illos et glofificavit. Ideo ex Jide^ ut
secundum gratiam Jlrm,a sit 2^07nissio omni semini, non ei tan-
tum quod ex lege est, id est, quod ex Vetere Testamento venit ad
IN^ovum ; sed et ei quod ex fide est, non sibi praemissa lege : ex
fide autem Ahfaham,, id est, imitatores fidei Abraham : qui est
2)ater omnium nostrum, sicut scri2)tum est, Quia jpatrem multa-
rum g&ntium posui te. Omnes ergo hi praedestinati, vocati,
justificati, glorificati cognoscent Deum gratia Testamenti Novi,
a minore tisque ad majorem eorum.

41. Sicut ergo lex factorum scripta in tabulis lapideis, merces-
que ejus terra ilia promissionis, quam carnalis domus Israel cum ex
Aegypto liberata esset accepit, pertinet ad Testamentum Vetus :
ita lex fidei scripta in cordibus, mercesque ejus species contem-
plationis, quam spiritualis domus Israel ab hoc mundo liberata
percipiet, pertinet ad Testamentum Novum. Tunc fiet quod

I Cor. xiii. dicit Apostolus, Sive prophetiae evacuahuntur, sive linguae
cessahunt, sive scientia evacuabitur; ilia scilicet parvulorum
scientia in qua hie vivitur, quae ex parte est per speculum in
aenigmate : propter banc enim necessaria est prophetia, cum
adhuc praeteritis futura succedunt ; propter banc linguae, id
est, multiplicitas significationum, cum ex alio atque alio aliud
atque aliud admonetUr, qui nondum aeternam lucem perspicuae
veritatis mente purgatissima contemplatur. Cum autem venerit
quod perfectum est, et totum hoc quod ex parte est fuerit eva-
cuatum ; tunc quod assumpta carne carni apparuit, ostendet se

John xvii. 3. ipsum dilcctoribus suis : tunc erit vita aeterna, ut cognoscamus

I John iii. 2. uuum vcrum Deum ; tunc similes ei erimus, quoniam tunc

I Cor. xiii. 12. cognoscemus sicut et cogniti sumus. Tunc non docebit unus-
quisque civem suum, aut fratrem suum, dicens, Cognosce
Dominum : omnes enim cognoscent eum, a minore usque ad
majorem eorum. Quod multis modis intelligi potest. Sive

1 Cor. XV. 41. quia et illic quisque sanctorum tanquam stella ab stella difFert
in gloria. Nee ad rem quidquam interest, utrum a minore

Chap. XXV.] De SpiHtu et Litter a. '3,'^

usque ad major em, sicut dictum est, an si a majore usque ad
minorem diceretur : quod similiter nihil interest, etiamsi mi-
nores intellexerimus, qui tantummodo credere, majores autem
qui etiam intelligere, quantum in hac vita potest, lumen incor-
poreum atque incommutabile valuerunt. Sive minores, tempore
posteriores; majores autem, tempore priores, intelligi voluit.
Simul enim promissam Dei contemplationem accepturi sunt
omnes ; quia et illi pro nobis meliora providerunt, ne sine nobis Heb. xi. 40.
perfecti perficerentur. Et ideo velut priores reperiuntur minores,
quia minus dilati sunt ; sicut in illo evangelico denario per
similitudinem dicitur, quem prius accipiunt qui posterius vene- Matt. xx.
runt ad vineam. Sive quolibet alio modo, qui me in praesentia
forsitan fugit, minores majoresque accipiendi sunt.

CHAPTER XXV.

The difference between the Old and New ' Testaments^

42. Illud tamen, quantum potes, diligenter attende, quod
tanto molimine conor ostendere : cum Testamentum Novum Pro-
pheta promitteret, non secundum Testamentum quod prius factum
est populo Israel ex Aegypto liberato, nihil eum de sacrificiorum
vel quorumque sacramentorum commutatione dixisse, quamvis
et ipsa sine dubio fuerat secutura, sicut secutam videmus, quod
multis aliis locis eadem prophetica Scriptura testatur : sed
tantummodo istam commendasse distantiam, quod leges suas
daturus esset Deus in mentem eorum qui pertinerent ad hoc
Testamentum, et eorum scripturus in cordibus ; unde Apostolus
sumpsit, non atramento, sed Spiritu Dei vivi, non in tabulis 2 Cor. iii. 3.
lajndeis, sed in tabulis cordis carnalihus : sempiternaraque mer-
cedem justificationis hujus, non terram de qua pulsi sunt
Amorrhaei et Chettaei, et aliae gentes quae ibi commemorantur, josh. xii.
sed ipsum Deum, cui adhaerere bonum est, ut bonum Dei quod Ps. ixxii.
diligunt, Deus sit ipse quem diligunt ; inter quem et homines
nisi peccata non separant, quae nonnisi per eamdem gratiam
dimittuntur. Unde cum dixisset, Omnes enim cognoscent me,
a minor e usque ad major em eorum; mox addidit. Quia lyro-
jyitius ero iniquitati eorum, et peccata eorum nrni memorahor

D

34 De Spiritu et Litter a. [Chap. xxvi.

Exod. XX. 17. vltra. Per legem ergo factorum dicit Dominus, Non concu-

john XV. 5. pisces : per legem fidei dicit Dominus, Sine me nihil potestis

facere; agebat enim de bonis operibus, hoc est, de palmitum

fructibus. Cum igitur haec appareat distantia Veteris et Novi

Testamenti, quod lex ibi in tabulis, hie in cordibus scribitur,

ut quod ibi forinsecus terret, hie delectet intrinsecus, ibique fiat

praevaricator per occidentem litteram, hie dilector per vivifican-

Phii. ii 13. tem spiritum : non ideo dicendum est quod Deus adjuvet nos ad

operandam justitiam atque operetur in nobis et velle et operari

I Cor. Hi. 7. pro bona voluntate, quia praeceptis justitiae forinsecus insonat

Rom. V. 5, sensibus nostris ; sed quia intrinsecus incrementum dat, diffun-

dendo charitatem in cordibus nostris per Spiritum sanctum, qui

datus est nobis.

CHAPTER XXVI.

Discussion of the Apostle^ a passage on the Gentiles, who are said to fulfil the
Law hy nature, and to have it written in their hearts.

Rom. ii. 43. ViDENDUM cst autcm quomodo dicat Apostolus, Cum enim

14, 15, ,

Gentes, quae legem, non hahent, naturahier quae legis sunt

faciuntj hi legem non habentes ipsi sibi sunt lex, qui ostendunt

opus legis scriptum in cordibus suis : ne videatur non esse

certa distantia Novi Testamenti, quod leges suas Dominus in

cordibus populi sui se scripturum esse promisit, quandoquidem

hoc Gentes naturaliter habeant. Pertractanda igitur haec

quaestio, quae non mediocris exorta est. Dicet enim aliquis,

' Si Deus hinc discernit a Vetere Testamento Novum, quod in

Vetere legem suam scripsit in tabulis, in Novo autem scripsit

in cordibus : fideles Novi Testamenti unde discernuntur a

Gentibus, quae habent opus legis scriptum in cordibus suis,

quo naturaliter quae legis sunt faciunt ; quasi jam illo populo

vetere potiores, qui legem accepit in tabulis, et novo populo

priores, cui hoc praestatur per Testamentum Novum, quod his

natura jam praestitit 1 '

44. An forte eas gentes commemoravit Apostolus, scriptam in

cordibus habere legem, quae ad Novum pertinent Testamentum 1

Ad hoc enim unde venerit, intuendum est. Primo Evangelium

Rom. i. 16,17. commendans, ait : Virtus enim Dei est in salutem omni credenti,

Chap. XXVI.] De Spiritu et Litter a, 2>S

Judaeo jprimum et Graeco. Justitia enim Dei in eo revelatur ex
Jlde in Jidem, sicut scriptum est, Justus autem ex fide vivit.
Deinde loquitur de illis inipiis, quibus propter superbiam nee
cognitio Dei profuit, quia non sicut Deum glorificaverunt, aut Rom. i. 21.
gratias egerunt. Inde transit ad eos qui judicant et agunt
talia, qualia condemnant, nimirum propter Judaeos, qui de lege
Dei gloriabantur ; quamvis adhuc eos nominatim non exprimat,
et ideo dicit : Ira et indignatio, trihulatio et angustia in omnem Rom. ii. 8-13.
animam hominis operantis malum, Judaei primum et Graeci:
gloria autem et honor et pax omni operanti bonum, Judaeo
primum et Graeco. Non est enim personarum acceptio a2)ud
Deum. Quicumque enim sine lege peccaverunt, sins lege et
2)eribunt; et quicumque in lege peccaverunt, per legem judica-
huntur. Non enim auditores legis justi sunt apud Deum, sed
factores legis justi ficahuntur. His verbis hoc unde agitur sub-
jungit, et dicit, Gum Gentes quae legem non Jiahent, naturaliter
quae legis sunt faciunt : et caetera quae jam supra commemoravi.
Proinde non videtur alios hie significasse sub nomine Gentium,
quam eos quos nomine Graeci supra significabat, cum diceret,
Judaeo 2yTimum et Graeco. Porro si Evangelium virtus Dei est Rom. i. 16 ;
in salutem omni credenti, Judaeo primum et Graeco ; et ira et
indignatio et tribulatio et angustia in omnem animam hominis
operantis malum, Judaei primum et Graeci; gloria autem et
honor et pax omni operanti bonum, Judaeo primum et Graeco ;
iste autem Graecus nomine Gentium significatus est naturaliter
quae legis sunt facientium, et quae scriptum habent opus legis
in cordibus suis : profecto ad Evangelium pertinent Gentes,
quibus lex in cordibus scripta est; eis quippe credentibus virtus
Dei est in salutem. Quibus autem Gentibus bene operantibus
gloriam et honorem pacemque promitteret, extra Evangelii
gratiam constitutis '? Quia enim personarum acceptio non est
apud Deum, et non auditores legis, sed factores justificantur ;
ideo sive Judaeus sive Graecus, hoc est, quilibet ex Gentibus
crediderit, salutem in Evangelic pariter habebit. Non enim est Rom. iii.
distinctio, sicut postea dicit. Omnes enim pecca/oeruM, et egent ^^ ^'^'
gloria Dei; justi/lcati gratis per gratiam ipsius. Unde autem
factorem legis Graecum justificari diceret, sine gratia Salvatoris ?

D 2

3^ De Spiritu et Littera. [Chap. xxvi.

45. Neque enira contra se ipsum diceret, quod ait, factores
legis justificahuntur ; tanquam per opera, non per gratiam justi-

Rom. iii. 28. ficcntur .* cum dicat gratis justificari Jiominem i)er fdem sine
ojyeribus legis, nihil aliud volens intelligi in eo quod dicit,
gratis, nisi quia justificationem opera non praecedunt. Aperte

Rom.'xi. 6. quippe alibi dicit, Si gratia, jam non ex operibus ; alioquin

gratia jam non est gratia. Sed sic intelligendura est, factores

legis justificahuntur, ut sciamus eos aliter non esse factores legis,

nisi justificentur : ut non justificatio factoribus accedat, sed ut

^ factores justificatio praecedat. Quid est enim aliud, ' justificati,'

Rom. iv. 5, quam justi facti, ab illo scilicet qui justificat impium, ut ex
impio fiat Justus % Si enim ita loqueremur, ut diceremus,
'Homines liberabuntur ;' hoc utique intelligeretur, eis qui jam
homines essent accedere liberationem : si autem diceremus,

* Homines creabuntur ; ' non utique intelligeretur eos creari qui
erant, sed ipsa creatione homines fieri. Ita si dictum esset,

* Factores legis honorabuntur ; ' non recte acciperemus nisi hono-
rem illis qui jam essent factores legis accedere : cum vero dictum
est, factores legis justificahuntur ; quid aliud dictum est quam,
justi justificahuntur 1 factores enim legis utique justi sunt. Ac
per hoc tantumdem est ac si diceretur, ' Factores legis creabun-
tur, non qui erant, sed ut sint : ' ut sic intelligerent etiam Judaei
legis auditores, indigere se gratia justificatoris, ut possint esse
factores. Aut certe ita dictum est, justificahuntur, ac si dice-
retur, 'justi habebuntur, justi deputabuntur,' sicut dictum est

Luke X. 29. de quodam, Ille autem volens se justificare ; id est, ut Justus
haberetur et deputaretur. Unde aliter dicimus, *Deus sancti-

Matt vi. 9. ficat sanctos suos : ' aliter autem, Sanctijlcetur nomen tuum.
Nam illud ideo, quia ipse illos facit esse sanctos, qui non erant
sancti : hoc autem ideo, ut quod semper apud se sanctum est,
sanctum etiam ab hominibus habeatur, id est, sancte timeatur.

46. Si ergo Grentes commemorans, naturaliter quae legis sunt
facientes, et scriptum habentes opus legis in cordibus, illos
intelligi voluit qui credunt in Christum ; qui non sicut Judaei
praemissa sibi lege veniunt ad fidem : non est cur eos conemur
discernere ab iis quibus Dominus per Prophetam promittens
Testamentum Novum, dixit leges suas se scripturum in cordibus

Chap. XXVII.] De Spivitu et Littera. 37

eorum ; quia et ipsi per insertionem, quam oleastro praestitam Rom. xi. 24.
dicit, ad eamdem oleam, hoc est, ad eumdem Dei populum per-
tinent : potiusque concordat prophetico etiam hoc apostolicura
testimonium : ut hoc sit pertinere ad Testamentum Novum,
legem Dei habere non in tabulis, sed in cordibus scriptam ; hoc
est, in intimo affectu justitiam legis amplecti, ubi fides per Gai. v. 6.
dilectionem operatur. Quia ex fide justificat gentes Deus ; quod Gal. iii. 8.
Scriptura praevidens, praenuntiavit Abrahae, dicens, In semine
tuo benedicentur omnes gentes ; ut per banc promissionis gratiam
olivae insereretur oleaster, et fierent fideles Gentes filii Abrahae
in semine Abrahae, quod est Christus ; sectantes ejus fidem, qui Gai. iii. 16.
non accepta in tabulis lege, nondumque habens ipsam circum-
cisionem, credidit Deo, et deputatum est illi ad justitiam. Ac Gen. xv. 6 ;

Rom. iv. 3.

SIC tale ent hoc quod de ejusmodi Gentibus dixit Apostolus,
quod opus legis scriptum habeant in cordibus suis : quale est Rom. ii. 15.
illud ad Corinthios, non in tabulis lajddeis, sed in tabulis cordis 2 Cor. iii. 3.
carnalibus. Ita enim fiunt de domo Israel, cum praeputium Rom. ii. 26.
eorum in circumcisionem deputatur, eo quod justitiam legis non
praecisione carnis ostendunt, sed cordis charitate custodiunt :
quoniam si praejmtiuTn justitias legis custodiat, nonne prae-
jmtium ejus, inquit, in circumcisionem deputabUur? Et prop-
terea in domo veri Israel, in quo dolus non est, participes sunt Jo^" i- 47-
Testamenti Novi, quia dat Deus leges in mentem ipsorum, et in
cordibus eorum scribit eas digito suo, Spiritu Sancto, quo ibi ^om. v. 5.
difFunditur charitas, quae legis est plenitudo. Rom- ^"J- ^°

CHAPTER XXYII.

To fulfil the Law * naturally,^ means according to nature as restored
by Orace.

47. !Nec moveat quod natv/raliter eos dixit, quae legis sunt
facere, non Spiritu Dei, non fide, non gratia. Hoc enim agit
Spiritus gratiae, ut imaginem Dei, in qua naturaliter facti sumus,
instauret in nobis. Vitium quippe contra naturam est, quod
utique sanat gratia: propter quam Deo dicitur, Miserere mei, |s.xi.(xii.)5.
sana animam meam, quoniam peccavi tibi. Proinde naturaliter
homines quae legis sunt faciunt : qui enim hoc non faciunt,

Rom. V. 12.

Rom. iii.
22-24.

38 De Spiritu et Littera. [Chap, xxviii.

vitio suo non faciunt. Quo vitio lex Dei est deleta de cordi-
bus ; ac per hoc, vitio sanato, cum illic scribitur, fiunt quae legis
sunt naturaliter : non quod per naturam negata sit gratia, sed
potius per gratiam reparata natura. Per unum quippe homiuem
peccatum intravit in mundum, et per peccatum mors ; et ita in
omnes homines pertransivit, in quo omnes peccaverunt : et ideo
quia non est distinctio, egent gloria Dei, justificati gratis per
gratiam ipsius. Qua gratia in interiore homine renovato jus-
I titia scribitur, quam culpa deleverat : et haec misericordia super
I Tim. ii. 5. ' genus humauum per Christum Jesura Dominum nostrum. Unus
enim Deus, unus et mediator Dei et hominum homo Christus
Jesus.

48. Si autem hi qui naturaliter quae legis sunt faciunt non-
dum sunt habendi in numero eorum quos Christi justificat gratia,
sed in eorum potius, quorum etiam impiorum, nee Deum verum
veraciter justeque colentium, quaedam tamen facta vel legimus,
vel novimus, vel audimus, quae secundum justitiae reguJam non
solum vituperare non possumus, verum etiam merito recteque
laudamus : quanquam si discutiantur quo fine fiant, vix in-
veniuntur quae justitiae debitam laudem defensionemve mere-
antur :

CHAPTER XXVni.

The Image of God not wholly effaced in unbelievers. Venial sins.

Veritmtambn quia non usque adeo in anima humana imago
Dei terrenorum affectuum labe detrita est, ut nulla in ea velut
lineamenta extrema remanserint, unde merito dici possit etiam
in ipsa impietate vitae suae facere aliqua legis vel sapere ; si hoc
est quod dictum est, quia Gentes quae legem non hahent, hoc est,
legem Dei, naturaliter quae legis sunt faciunt, et quia hujus-
modi homines ipsi sihi sunt lex, et scriptum opus legis hahent
in cordihus suis, id est, non omni modo deletum est, quod ibi
per imaginem Dei cum crearentur impressum est : etiam sic
ilia differentia non perturbabitur, qua distat a Yetere Testa-
mentum Novum, eo quod per Novum scribitur lex Dei in corde
fidelium, quae per Vetus in tabulis scripta est. Hoc enim illic

Chap, xxviil] De SpiHtu et Litter a. 39

scribitur per renovationem, quod non omni modo deletum est
per vetustatem. Nam sicut ipsa imago Dei renovatur in mente
credentium per Testamentum Novum, quam non penitus impietas
aboleverat ; nam remanserat utique id quod anima hominis nisi
rationalis esse non potest : ita etiam ibi lex Dei, non ex omni
parte deleta per injustitiam, profecto scribitur renovata per
gratiam. Nee istam inscription em, quae justificatio est, poterat
efficere in Judaeis lex in tabulis scripta, sed solum praevarica-
tionem. Nam et ipsi homines erant, et vis ilia naturae inerat
eis, qua legitimum aliquid anima rationalis et sentit et facit :
sed pietas quae in aliam vitam transfert beatam et aeternam,
legem babet immaculatam, convertentem animas, ut ex illo Ps. xviii.
lumine renoventur, fiatque in eis, Signatum est super nos lumen ps. iv. 7.
vultus tui, Domine. Unde aversi obsolescere meruerunt : re-
novari autem nisi gratia Christiana, hoc est, nisi Mediatoris
intercessione non possunt. Unus euim Deus, unus et mediator iTim. H. s, 6.
Dei et hominum homo Christus Jesus, qui dedit semetipsum
redemptionem pro omnibus. A cujus gratia si alieni sunt illi
de quibus agimus, qui secundum ilium modum de quo superius
satis diximus, naturaliter quae legis sunt faciunt ; quid eis pro- Rom. ii.
derunt excusantes cogitationes, in die qua judicabit Deus occulta
hominum, nisi forte ut mitius puniantur? Sicut enim non
impediunt a vita aeterna justum quaedam peccata venialia, sine
quibus haec vita non ducitur : sic ad salutem aeternam nihil
prosunt impio aliqua bona opera, sine quibus difficillime vita
cujuslibet pessimi hominis invenitur. Verumtamen sicut in
regno Dei velut stella ab stella in gloria differunt sancti ; sic i Cor. xv. 41.
et in damnatione poenae sempiternae tolerabilius erit Sodomae Luke x. 12.
quam alteri civitati, et erunt quidam duplo amplius quibusdam Matt, xxiii.
gehennae filii : ita nee illud in judicio Dei vacabit, quod in ipsa
impietate damnabili magis alius alio minusve peccaverit.

49. Quid ergo hinc Apostolus efficere voluit, quod jactantiam
cohibens Judaeorum, cum dixisset, Non auditores legis justi Rom. ii. 13.
sunt apud Deum, sed f actor es legis justificabuntur, continuo
subjecit de his, qui legem non habentes, naturaliter quae legis
sunt faciunt; si non illi sunt intelligendi, qui pertinent ad
gratiam Mediatoris, sed illi potius, qui cum Deum verum vera

40 De Spiritu et Litter a. [Chap. xxix.

pietate non colant, habent tamen quaedam opera bona in vita
impia? An forte hoc ipso probandum credidit, quod supra

Rom. ii. ii; dixerat, quia nrni est jpersonarum accejptio apud Deum; et quod
postea dixit, quia non Judaeorum est Dens tantwm, sed et
Gentium: quod quantulacumque legis opera naturaliter insita
non invenirentur in eis, qui legem non acceperunt, nisi ex
reliquiis imaginis Dei ; quam non contemnit, cum in eum
credunt, apud quern non est acceptio personarum ? Sed quod-
libet horum accipiatur, constat gratiam Dei promissam ess-e
Testaraento Novo etiam per Proplietam : eamdemque gratiam
in eo definitam, ut scribantur legis Dei in cordibus hominum,
perveniantque ad earn cognitionem Dei, ubi non docebit unus-
quisque civem suum vel fratrem suum, dicens, Cognosce Deum ;
quia omnes cognoscent eum a minors usque ad majorem eorura.
Hoc donum Spiritus Sancti est, quo diffunditur charitas in
cordibus nostris : charitas non quaelibet, sed charitas Dei de

1 Tim. i. 5. corde puro et conscientia bona et fide non ficta, ex qua Justus in
hac peregrinatione vivens, ad speciem quoque perducitur post

I Cor. xiii. 12. speculum et aenigma, et quidquid erat ex parte, ut facie ad faciem

Ps. xxvi. cognoscat, sicut et cognitus est. Unam enim petiit a Domino,
et banc requirit, ut inhabitet in domo Domini per omnes dies
vitae suae, ad hoc ut contempletur delectationem Domini.

CHAPTER XXIX.

Bighteoumess from the gift of Ood.

X Cor. iv. 7. 50. Nemo itaque glorietur ex eo quod videtur habere, tan-

quam non acceperit; aut ideo se putet accepisse, quia littera

extrinsecus, vel ut legeretur apparuit, vel ut audiretur insonuit.

Gal. ii. 21. Nam si per legem justitia, ergo Christus gratis mortuus est.

Ps. ixvii. Porro autem si non gratis mortuus est, ascendit in altum,

Eph. i'v.^8.' captivam duxit captivitatem, et dedit dona hominibus : inde

Lukeviii.i8; habct, quicumquc habet. Quisquis autem inde se habere negat,

Rom. iii. 30. ^^* ^^^ habet, aut id quod habet auferetur ab eo. Vnus enim

Deus qui justificat circumcisio7iem ex fide, et jpraepitium 2)erfidem :

quod non ad aliquam dififerentiam dictum est, tanquam aliud

sit ^ex fide,' et aliud 'per fidem;' sed ad varietatem locutionis.

Chap. XXIX.] De Spiritti et Litter a. 41

Alio quippe loco cum de Gentibus diceret, hoc est, de praeputio :
Praevidens, inquit, Scriptura, quia ex fide justificat Gentes Deus. Gai. iii. 8.
Itemque cum de circumcisione loqueretur, unde erat ipse : Nos, Gal. ii. 15, 16.
inquit, natura Judaei, et non ex Gentibus peccatores, scientes
quia non justificatur homo ex operihus legis, nisi per fidem Jesu
Christi, et nos in Christum Jesum credimus. Ecce et prae-
putium dixit justificari ex fide, et circumcisionem per fidem, si
tamen circumcisio justitiam fidei teneat. Sic enim Gentes quae non Rom. ix.
sectabantur justitiam, apprebenderunt justitiam, justitiam autem
quae ex fide est : impetrando eam ex Deo, non ex semetipsis prae-
sumendo. Israel vero persequens legem justitiae, in legem justitiae
nonpervenit. Quare? Quia non ex fide, sed tanquam ex operibus :
id est, tanquam eam per semetipsos operantes, non in se credentes
operari Deum. Deus est enim qui operatur in nobis et velle Phil. ii. 13.
et operari, pro bona voluntate. Ac per hoc offenderunt in lapidem Rom. ix. 32.
offensionis. Nam quid dixerit, quia non ex fide, sed tanquam ex
operibus; apertissime exposuit, dicens, Ignor antes enim Dei Ro™- ^- 3, 4-
justitiam, et suam volentes constituere, justitiae Dei non sunt
subjecti. Finis enim legis Christus, ad justitiam omni credenti.
Et adhuc dubitamus quae sint opera legis, quibus homo non
justificatur, si ea tanquam sua crediderit sine adjutorio et dono
Dei, quod est ex fide Jesu Christi '? et circumcisionem caeteraque
talia suspicamur, quia etiam de his sacramentis aliis in locis
talia quaedam leguntur? Sed hie utique non circumcisionem
tanquam suam justitiam volebant constituere : quia et ipsam
Deus praecipiendo constituit. Nee de illis operibus hoc intelligi
potest, de quibus Dominus eis dicit, Eejicitis mandatuin Dei, ut Mark vii. 9.
traditiones vestras statuatis. Quia 2)ersequens, inquit, legem ,
justitiae, in legem justitiae non pervenit Israel : non dixit, Per-
sequens traditiones suas, id est, consectans. Haec ergo sola
distantia est, quia ipsum, Non concu2)isces, et caetera mandata Exod. xx. 17.
ejus sancta et bona sibi tribuebant : quae ut possit homo facere,
Deus operatur in homine per fidem Jesu Christi, qui finis est
ad justitiam omni credenti ; id est, cui per spiritum incorporatus
factusque membrum ejus, potest quisque illo incrementum in-
trinsecus dante operari justitiam, de cujus operibus etiam ipse
dixit, quia sine me nihil j^otestis facere. Johnxv. 5.

4^ De Spiritu et Litter a. [Chap. xxix.

Rom. X. 5. 51. Ideo quippe proponitur justitia legis, quod qui fecerit earn,

vivet in ilia ; ut cum quisque infirmitatem suam cognoverit, non
per suas vires, neque per litteram ipsius legis, quod fieri non
potest, sed per fidem concilians justificatorem perveniat, et
faciat, et vivat in ea. Opus enim quod qui fecerit, vivet in eo,

Rom. X. 6-9. non fit nisi a justificato. Justificatio autem ex fide impetratur :
de qua scriptum est, Ne dixeris in corde tuo, Quis ascendit in
coelum? hoc est Christum deducere : Aut, Quis descendit in
abyssum ? hoc est Christum a mortuis reducere. Sed quid dicit ?
Prope te est verbum in ore tuo, et in corde tuo : hoc est, inquit,
verhum fidei quod iwaedicamus : quia si confitearis in ore tuo
quia Dominus est Jesus, et credideris in corde tuo quia Deus
ilium suscitavit a mortuis, salvus eris. In tantum Justus, in
quantum salvus. Per banc enim fidem credimus, quod etiam
nos Deus a mortuis excitet : interim spiritu, ut in novitate ejus

Tit. ii. 12. gratiae temperanter et juste et pie vivamus in hoc saeculo ; post
etiam carne nostra ad immortalitatem resurrectura, quod est
meritum spiritus, qui eam in resurrectione sibi congrua, boc

Rom. vi. 4. est, in justificatione praecedit. Consepulti enim sumus Cbristo
per Baptismum in mortem; ut quemadmodum Cbristus resur-
rexit a mortuis per gloriam Patris, sic et nos in novitate vitae
ambulemus. Fide igitur Jesu Cbristi impetramus salutem, et
quantum nobis incboatur in re, et quantum perficienda exspec-

joei H. 32; tatur in spe. Omnis enim qui invocaverit nomen Domini, salvus

Rom. X. 13. ^ -^ _

Ps. XXX. erit. Quam multa multitudo, ait Psalmista, dulcedinis tuae,
(xxxi.) 20. ])omine, quam abscondisti timentibus te, perfecisti autem speran-
tibus in te! Ex lege timemus Deum, ex fide speramus in
Deum: sed timentibus poenam absconditur gratia. Sub quo
timore anima laborans, quando concupiscentiam malam non
vicerit, nee timor ille quasi custos severus abscesserit ; per
fidem confugiat ad misericordiam Dei, ut det quod jubet, atque
inspirata gratiae suavitate per Spiritum Sanctum faciat plus
delectare quod praecipit, quam delectat quod impedit. Ita
multa multitudo dulcedinis ejus, hoc est, lex fidei, charitas ejus
conscripta in cordibus atque diffusa, perficitur sperantibus in
eum, ut anima sanata non timore poenae, sed amore justitiae
operetur bonum.

Chap. XXXI.] De Spiritu et Litter a, 43

CHAPTER XXX.

Whdher Free Will is made void through Grace.

52. LiBERUM ergo arbitrium evacuamus per gratiam 1 Absit : t
sed magis liberum arbitrium statuimus. Sicut enim lex per kom. iii. 31 ,
fidem, sic liberum arbitrium per gratiam non evacuatur. sed
statuitur. Neque enim lex impletur nisi libero arbitrio : sed
per legem cognitio peccati, per fidem impetratio gratiae contra <^om.
peccatum, per gratiam sanatio animae a vitio peccati, per animae
sanitatem libertas arbitrii, per liberum arbitrium justitiae dilec-
tio, per justitiae dilectionem legis operatio. Ac per hoc, sicut
lex non evacuatur, sed statuitur per fidem, quia fides impetrat
gratiam, qua lex impleatur : ita liberum arbitrium non evacuatur
per gratiam, sed statuitur, quia gratia sanat voluntatem, qua
justitia libere diligatur. Omnia haec quae velut catenatim con-
nexi, habent voces suas in Scripturis Sanctis. Lex dicit : JVon Exod. xx. 17.
concupisces. Fides dicit : Sana animam meam, quoniam peccavi Ps.xi.(xii.)5.
tihi. Gratia dicit : ^cce sanus f actus es, Jam noli peccare, ne John v. 14.
quid tihi deterius contingat. Sanitas dicit : Domine Deus meus, Ps. xxix.
exclamavi ad te, et sanasti me. Liberum arbitrium dicit : Vo- Ps. mi.
luntarie sacrificaho tihi. Dilectio justitiae dicit : Narraverunt ^l \xvm
mihi injusti delectationes, sed non sicut lex tua, Domine. Utquid (cxix.) 85.
ergo miseri homines aut de libero arbitrio audent superbire
antequam liberentur, aut de suis viribus, si jam liberati sunt 1

Nee attendunt in ipso nomine liberi arbitrii utique libertatem
sonare. Ubi autem Spiritus Domini, ibi libertas. Si ergo servi 2 Cor. Hi. 17,
sunt peccati, quid se jactant de libero arbitrio 1 A quo enim 2 Pet. ii. 19.
quis devictus est, huic et servus addictus est. Si autem liberati
sunt, quid se jactant velut de opere proprio, et gloriantur quasi i Cor. iv. 7.
non acceperint 1 An ita sunt liberi, ut nee ilium velint habere
Dominum, qui eis dicit. Sine me nihil potestis facere ; et, Si vos Johnxv. 5.
Filius liheraverit, tunc vere liheri eritis ? John viii. 36.

CHAPTER XXXI.

Whether Faith is in our own power.

53. QuAERET aliquis, utrum fides ipsa, in qua salutis vel ad
salutem connexionis hujus, quam commemoravi, esse videtur

44 De Spiritu et Litter a, [Chap. xxxi.

exordium, in nostra constituta sit potestate ; quod facilius vide-
bimus, si prius quid sit potestas aliquanto diligentius per-
spexerimus. Cum enim duo quaedam sint, velle et posse,
unde nee qui vult continuo potest, nee qui potest continuo vult ;
quia sicut volumus aliquando quod non possumus, sic etiam
possumus aliquando quod nolumus: satis evolutis ipsis etiam
vocabulis resonat, quod ab eo quod est velle, voluntas; ab eo
autem quod est posse, potestas, nomen accepit. Quapropter,
sicut qui vult babet voluntatem, ita potestatem qui potest.
Sed ut potestate aliquid fiat, voluntas aderit. Neque enim
dici solet quispiam potestate fecisse, si quid fecit invitus.
Quanquam, si subtilius advertamus, etiam quod quisque invitus
facere cogitur, si facit, voluntate facit : sed quia mallet aliud,
ideo invitus, lioc est, nolens facere dicitur. Malo quippe aliquo
facere compellitur, quod volens evitare vel a se removere, facit
quod cogitur. Nam si tanta voluntas sit, ut malit hoc non
facere quam illud non pati ; cogenti procul dubio resistit, nee
facit. Ac per hoc, si facit, non quidem plena et libera volun-
tate, sed tamen non facit nisi voluntate ; quam voluntatem
quia effectus consequitur, non possumus dicere potestatem
defuisse facienti. Si enim cogenti cedens vellet facere, nee
posset; ei voluntatem adfuisse licet extortam, sed potestatem
defuisse diceremus. Cum vero ideo non faciebat, quia nolebat,
erat utique potestas, sed voluntas deerat, quamdiu cogenti
reluctando non fecit. Hinc est quod etiam illi qui cogunt, vel
qui suadent, solent dicere : * Quod babes in potestate, quare non
facis, ut hoc malo careas ?' Et qui omnino facere non possunt,
quod ideo coguntur ut faciant, quia posse creduntur, solent
excusando respondere et dicere : ' Facerem, si esset in potestate.'
Quid igitur ultra quaerimus, quandoquidem banc dicimus
potestatem, ubi voluntati adjacet facultas faciendi % Unde
hoc quisque in potestate habere dicitur, quod si vult, facit ;
si non vult, non facit.

54. Attende jam illud quod excutiendum posuimus, utrura
fides in potestate sit. De hac enim fide nunc loquimur, quam
adhibemus cum aliquid credimus, non quam damns cum ali-
quid pollicemur ; nam et ipsa dicitur fides. Sed aliter dicimus.

Chap. XXXI.] Dc SpiHtu et Litteva. 45

* Non milii habuit fidem :' aliter, 'Non mihi servavit fidem/
Nam illud est, ' Non credidit quod dixi:' illud, 'Non fecit quod
dixit/ Secundum hanc fidem qua credimus, fideles sumus Deo :
secundum illam vero qua fit quod promittitur, etiam Deus ipse
fidelis est nobis. Hoc enim dicit Apostolus : Fidelis Deus, qui i Cor. x. 13.
non vos permittat tentari super id quod potestis. De ilia itaque
fide quaerimus, utrum in potestate sit, qua credimus Deo, vel
credimus in Deum. Hinc enim scriptum est, Credidit Abraham Rom. iv. 3, 5.
Deo, et deputatum est illi ad justitiam ; et, Credenti in eum qui
justificat impium, deputatur fdes ejus ad justitiam. Vide nunc
utrum quisque credat, si noluerit ; aut non credat, si voluerit.
Quod si absurdum est (quid est enim credere, nisi consentire
verum esse quod dicitur ? consensio autem utique volentis est) ;
profecto fides in potestate est. Sed, sicut Apostolus dicit, Non Rom. xiii. i.
est potestas nisi a Deo. Quid igitur causae est cur non et de
ista nobis dicatur, Quid enim habes quod non accepisti ? Nam i Cor. iv. 7.
et ut credamus, Deus dedit. Nusquam autem legimus in
Scripturis Sanctis, Non est voluntas nisi a Deo. Et recte non
scriptum est, quia verum non est : alioquin etiam peccatorum,
quod absit, auctor est Deus, si non est voluntas nisi ab illo :
quoniam mala voluntas jam sola peccatum est, etiam si desit
efFectus, id est, si non habeat potestatem. Porro cum voluntas
mala potestatem accipit implere quod intendit, ex judicio Dei
venit, apud quem non est iniquitas. Punit enim etiam isto Rom. ix. 14.
modo ; nee ideo injuste, quia occulte. Caeterum iniqiius puniri
se ignorat, nisi cum manifesto supplicio senserit nolens, quantum
mali sit quod perpetravit volens. Hoc est quod de quibusdam
Apostolus ait : Tradidit illos Deus in concupiscentias cordis Rom. i. 24, ,
illorum, ut faciant quae non conveniunt. Hinc et Dominus
Pilato, Non haberes in me, inquit, potestatem, nisi data esset John xix. n.
tibi desuper. Sed cum potestas datur, non necessitas utique
imponitur. Unde cum David Saulis occidendi potestatem ac-
cepisset, maluit parcere, quam ferire. Unde intelligimus malos
accipere potestatem ad damnationem malae voluntatis suae,
bonos autem ad probationem bonae voluntatis suae.

4^ De Spiritti et Litter a. [Chap, xxxii.

CHAPTER XXXII.

What Faith is to he praised.

55. Cum ergo fides in potestate sit, quoniara cum vult quis-
que credit, et cum credit, volens credit; deinde quaerendum
est, imo recolendum, quam fidem tanta conflictatione commendet
Apostolus. Non enim quodlibet credere bonum est : nam unde

I John iv. 1. est illud, FratreSf nolite omni spiritui credere; sed probate
spiritum qui ex Deo est 7 Nee in laudibus charitatis quod

I Cor. xiii. 7. dictum est, Omnia credit, sic accipiendum est, ut charitati
cujuspiam derogemus, si non quod audierit statim crediderit.
Quid, quod eadem charitas admonet, non facile de fratre mali
aliquid esse credendum, et cum tale aliquid dicitur, hoc ad se
magis judicat pertinere ne credat ? Postremo ipsa charitas qua
omnia credit, non omni spiritui credit: ac per hoc, omnia
quidem credit, sed Deo ; quia non dictum est, Omnibus credit.
Nulli itaque dubium est, cam fidem ab Apostolo commendari,
qua creditur Deo.

56. Sed adhuc aliquid discemendum est : quoniam et illi qui
sub lege sunt, et timore poenae justitiam suam facere conan-
tur, et ideo non faciunt Dei justitiam, quia charitas cam facit,
quam non libet nisi quod licet, non timor, qui cogitur in opere
habere quod licet, cum aliud habeat in voluntate, qua mallet, si
fieri posset, licere quod non licet : et illi ergo credunt Deo ;
nam si omnino non crederent, nee poenam legis utique formida-
rent. Sed non banc fidem commendat Apostolus, qui dicit,

Rom. viii. IS, iV^on enim, accejpistis spiritum servitutis iterum in timorem;
sed accepistis spiritum adoptionis filiorum, in quo clamamus,
Abba, Pater. Timor ergo ille servilis est : et ideo quam vis
in illo Domino credatur, non tamen justitia diligitur, sed dam-
natio timetur. Filii vero clamant Abba, Pater, quarum duarum
Rom. ii. 9. vocum uua est ex circumcisione, altera ex praeputio, Judaei
Rom. iii. 30. primum et Craeci : quoniam unus est Deus, qui justificat cir-
cumcisionem ex fide, et praeputium per fidem. Cum autem
clamant, aliquid petunt : et quid petunt nisi quod esuriunt et
sitiunt ? Et hoc quid est, nisi quod de illis dictum est, Beati

Chap. XXXII.] De Spivitu et Litter a, 47

qui esuriunt et sitiunt justitiam, quoniam ipsi saturahuntur ? Matt. v. 6.
Hue ergo transeant qui sub lege sunt, ut ex servis filii fiant :
nee sic tamen, ut servi esse desistant; sed ut tanquam filii
domino et patri liberaliter serviant, quia et hoc acceperunt :
dedit enim potestatem ille Uuicus, filios Dei fieri credentibus in John i. 12.
nomine ejus : eosque admonuit petere, quaerere, pulsare, ut Matt. vii.
accipiant, et inveniant, et aperiatur eis ; addens increpationem,
et dicens, Si vos cum sitis mali, nostis bona data dare Jiliis
vestris, quanta magis Pater vester qui in coelis est dabit bona
petentibus se ! Cum ergo virtus peccati lex inflammaverit i Cor. xv. 56.
aculeum mortis, ut occasione accepta peccatum per mandatum Rom. vii. 8.
operetur omnem concupiscentiam, a quo petenda est continentia,
nisi ab illo qui novit bona data dare filiis suis % An forte wisd. viii.
nescit insipiens, quod nemo esse possit continens, nisi Deus
det? Hoc ergo ut sciat, ipsa indiget sapientia. Cur itaque
non audit Patris sui spiritum dicentem per apostolum Christi,
vel ipsum Christum qui dicit in Evangelio suo, Petite, et ac- Matt. vii. 7.
cipietis ? loquentem etiam in apostolo suo, et dicentem, Si quis James i. 5, 6.
vestrum indiget sajnentia, postulet a Deo, qui dat omnibus
affluenter et non imprcperat, et dabitur illi; postulet autem in
fide, nihil haesitans ? Haec est fides, ex qua Justus vivit : haec Rom. i. 17.
est fides, qua creditur in eum qui justificat impium : haec est ^°™- ^^- 5-
fides, per quam excluditur gloriatio ; sive ut abscedat qua in ^"^' "*' ^^'
nobis inflamur, sive ut emineat qua in Domino gloriamur : haec
est fides, qua impetratur largitas Spiritus, de quo dicitur, JVos Gai. v. 5.
enim Spiritu ecc fide spem justitiam exspectamus. Ubi quidem
quaeri adhuc potest, utrura ' spem justitiae ' dixerit, quas perat
justitia, an qua speratur ipsa justitia : quoniam j'ustus ex fide
vivens, sperat utique vitam aeternam ; itemque fides esuriens
sitiensque justitiam renovatione de die in diem interioris hominis 2 Cor. iv. 16.
proficit in ea, et sperat in ea satiari in vita aeterna, ubi fiet id
quod in Psalmo de Deo dicitur. Qui satiat in bonis desiderium Ps. di.
iuum. Haec est fides, qua salvi fiunt, quibus dicitur : Gratia gpjj jj*
salvi facti estis per fidem^; et hoc non ex vobis, sed Dei donum est: ^"^°*
non ex qjyeribus, ne forte quis extollatur. fysius enim sumius
fijgmentum, creati in Christo Jesu in operibus bonis, quae jyrae-
paravit Deus ut in illis ambulemus. Postremo haec est fides,

48 De Spiritu et Litter a. [Chap, xxxiil

Gal. V. 6. quae per dilectionem operatur, non per timorem ; non formi-

dando poenam, sed amando justitiam. Unde ergo ista dilectio,

id est, charitas per quam fides operatur, nisi unde illam fides

ipsa impetravit % Neque enim esset in nobis, quantacumque

Rom. V. 5. git in nobis, nisi diffunderetur in cordibus nostris per Spiritum

Sanctum, qui datus est nobis. Charitas quippe Dei dicta est

diffundi in cordibus nostris, non qua nos ipse diligit, sed qua

Rom. iii. 21. nos facit dilectores suos : sicut justitia Dei, qua justi ejus munere

Ps. iii. 9. efficimur ; et Domini salus, qua nos salvos facit ; et fides Jesu

Gal. n. 16. diristi, qua nos fideles facit. Haec est justitia Dei, quam non

solum docet per legis praeceptum, verum etiam dat per Spiritus

donum.

CHAPTER XXXIII.

TFAewce comeB the will to believe. Free will a ' midway power. ^

57. Sed consequens est paululum quaerere, utrum voluntas ilia

li qua credimus, etiam ipsa Dei donum sit, an ex illo naturaliter

insito libero adhibeatur arbitrio. Si enim dixerimus earn non

esse donum Dei, metuendum est ne existimemus invenisse nos

1 Cor. iv. 7. aliquid, quod Apostolo increpanti et dicenti, Quid envm Tiabes
quod non accejnsti ? Si autem et accejmti, quid gloriaris quasi
non accejyeris 1 respondere possimus, ' Ecce habemus voluntatem
credendi, quam non accepimus : ecce ubi gloriamur, quod non
acceperimus.' Si autem dixerimus, etiam hujusmodi voluntatem
non esse nisi donum Dei, rursus metuendum est, ne infideles
atque impii non immerito se veluti juste excusare videantur, ideo
non credidisse, quod dare illis Deus istam noluit voluntatem.

Phil. ii. 13. Nam illud quod dictum est, Deus est enim qui ojyeratur in nobis
et velle et operari, 2)ro bona voluntate : jam gratiae est, quam fides
impetrat, ut possint esse hominis opera bona, quae operatur
fides per dilectionem, quae diffunditur in corde per Spiritum
Sanctum qui datus est nobis. Si credimus ut impetremus banc
gratiam, et utique voluntate credimus, de bac quaeritur unde sit
nobis. Si natura, quare non omnibus, cum sit idem Deus
omnium creator % Si dono Dei, etiam boc quare non omnibus,

1 Tim. ii. 4. cum omncs homines velit salvos fieri, et in agnitiouem veritatis
venire 1

Chap. XXXIII.] De Spiritu et Litter a. 49

58. Prius igltur illud dicamus, et videamus utrum huic
satisfaciat quaestioni, quod liberum arbitrium, naturaliter at-
tributum a Creatore animae rational!, ilia media vis est, quae
vel intendi ad fidem, vel inclinari ad infidelitatem potest :
et ideo nee istam voluntatem qua credit Deo, dici potest
homo habere quam non acceperit; quandoquidem vocante
Dei surgit de libero arbitrio, quod naturaliter cum crearetur
accepit. Vult autem Deus omnes homines salvos fieri, et in i Tim. ii. 4.
agnitionem veritatis venire; non sic tamen, ut eis adimat
liberum arbitrium, quo vel bene vel male utentes justissime
judicentur. Quod cum fit, infideles quidem contra volun-
tatem Dei faciunt, cum ejus Evangelio non credunt : nee ideo
tamen eam vincunt, verum se ipsos fraudant magno et summo
bono, malisque poenalibus implicant, experturi in suppliciis
potestatem ejus, cujus in donis misericordiam contempserunt.
Ita voluntas Dei semper invicta est : vinceretur autem, si non
inveniret quid de contemptoribus faceret, aut uUo modo possent
evadere quod de talibus ille constituit. Quid enim dicit, verbi
gratia, * Yolo ut hi omnes servi mei operentur in vinea, et post
laborem requiescentes epulentur, ita ut quisquis eorum hoc
noluerit, in pistrino semper molat:' videtur quidem quicumque
contempserit, contra voluntatem domini sui facere; sed tunc
eam vincet, si et pistrinum contemnens effugerit : quod nuUo
modo fieri potest sub Dei potestate. Undo scriptum est, Semel Ps. ixi. (ixii.)

• . . Jt2, 13.

locutus est Deus, hoc est, incommutabiliter : quanquam et de
unico Verbo possit intelligi. Deinde subjungens quid incom-
mutabiliter sit locutus: Duo haec, inquit, audivi, quoniam
2)otestas Dei est, et tibi, Domini, misericordia, quia tu reddes

»unicuique secundum oj^era sua, Ille igitur reus erit ad dam-
nationem sub potestate ejus, qui contempserit ad credendum
misericordiam ejus. Quisque autem crediderit, eique se a pec-
catis omnibus absolvendum, et ab omnibus vitiis sanandum, et
calore ac lumine ejus accendendum illuminandumque commiserit;
habebit ex ejus gratia opera bona, ex quibus etiam secundum
corpus a mortis corruptione redimatur, coronetur, bonisque
satietur, non temporalibus, sed aeternis, supra quam petimus et Eph. iil. 20.
intelligimus.

50 De Spiritu et Littera, [Chap, xxxiii.

Ps. cii. (ciii.) 59. HuDc ordinem tenuit Psalmus, ubi dicitur : Benedic. anima
2-5.

mea, Dominumy et noli ohlivisci omnes retributiones ejus; qui

propitius Jit omnibus iniquitatibus tuis, qui sanat omnes lan-
guores tuos, qui redimit de corrujytione vitam tuam, qui coronat
te in miseratiooie et misericordia, qui satiat in bonis desiderium
tuum. Et ne forte haec tanta bona hujus vetustatis, hoc est,
mortalitatis deformitas desperaret : Eenovabitur, inquit, sicut
aquilae juventus tua. Tanquam diceret : Haec quae audisti,
ad novum hominem et ad Novum pertinent Testamentum.
E,ecole mecum eadem ipsa paululum, obsecro te, et inspice
delectabiliter laudem misericordiae, hoc est, gratiae Dei. Bene-
dic, inquit, anima mea, Dominum, et noli oblivisci omnes re-
tributiones ejus : non ait, Tributiones, sed, retributiones ejus;
quia retribuit bona pro malis. Qui 2)ro2ntius Jit omnibus iniqui-
tatibus tuis: hoc agitur in Baptismatis sacramento, Qui sanat
omnes languores tuos : hoc agitur in hac vita fidelis hominis,
Gal. V. 17. dum caro concupiscit adversus spiritum, et spiritus adversus
Rom. vii. camem, ut non quae volumus faciamus ; dum alia lex in mem-
bris repugnat legi mentis; dum velle adjacet, perficere autem
bonum non : qui languores vetustatis, si perseverante intentione
proficimus, de die in diem crescent e novitate sanantur, ex fide
Gal. V. 6. quae per dilectionem operatur. Qui redimit de corruptione
vitam tuam : hoc fit in ultima resurrectione mortuorum. • Qui
Matt. xvL 27. coronat te in miseratione et misericordia : hoc fit in judicio, ubi
XX. 8, 9. cum Hex Justus sederit in throno redditurus unicuique secundum
opera ejus, quis gloriabitur castum se habere cor? aut quis
gloriabitur mundum se esse a peccato 1 Ideo illic necessarium
fuit commemorare miserationem et misericordiam Domini, ubi
jam exigi debita et reddi merita sic possent videri, ut nullus
esset misericordiae locus. Coronat ergo in miseratione et mise-
ricordia, sed etiam sic secundum opera. Segregabitur enim ad
Matt. XXV. dexteram, cui dicatur, Esurivi, et dedisti mihi manducare :
James ii. 13. ^uoniam judicium sine misericordia, sed illi qui non fecit
Matt. V. 7. misericordiam : Beati autem misericordes, quoniam ipsorum
Matt. XXV. miserebitur Deus. Jam vero cum sinistri ierint in ambustionem
John xvii. 3. acternam, justi autem in vitam aeternam : quia haec est, inquit,
vita aeierna, ut cognoscant te unum verum Deum, et quern misisti

Chap. XXXIV.] De Spivitu et Litter a, 51

Jesum Christum; ilia cognitione, ilia visione, ilia contemplatione Ps. cH. 5.
satiabitur in bonis animae desiderium. Hoc enim solum ei sat
est ; ultra non babet quod appetat, quod inbiet, quod requirat.
Nam desiderio bujus satietatis ardebat, qui Domino Cbristo ait :
Ostende nobis Patrem, et sufftcit nobis, Cui responsum est : Qui Johnxiv 8,9.
me vidit, vidit et Patrem. Quia ipsa est vita aeterna, ut cogno-
scant unum verum Deum te, et quem misisti Jesum Cbristum.
Sed si ille qui vidit Eilium, vidit et Patrem ; profecto qui videt
Patrem et Filium, videt et Spiritum Sanctum Patris et Filii.
Ita nee arbitrium liberum tollimus, et benedicit anima nostra
Dominum, non obliviscens omnes retributiones ejus : nee igno- Rom. x. 3.
rans Dei justitiam, suam vult constituere ; sed credit in eum qui
justificat impium, et vivit ex fide, donee ad speciem perducatur ;
fide scilicet quae per dilectionem operatur. Quae dilectio dif-
funditur in cordibus nostris, nee per sufficientiam propriae
voluntatis, nee per littemm legis, sed per Spiritum Sanctum qui
datus est nobis.

CHAPTER XXXIV.

The will to believe, from God.

60. Haec disputatio, si quaestioni illi solvendae sufficit, suflB-
ciat. Si autem respondetur, cavendum esse ne quisquam Deo tri- .
buendum putet peccatum, quod admittitur per liberum arbitrium,
si in eo quod dicitur, Quid habes quod non accepisti ? pro^jterea
etiam voluntas qua credimus dono Dei tribuitur, quia de libero
existit arbitrio, quod cum crearemur accepimus: attendat, et
videat, non ideo tantum istam voluntatem divino muneri tri-
buendam, quia ex libero arbitrio est, quod nobis naturaliter
concreatum est; verum etiam quod visorum suasionibus agit
Deus, ut velimus, et ut credamus, sive extrinsecus per evan-
gelicas exhortationes, ubi et mandata legis aliquid agunt, si ad
hoc admonent hominem infirmitatis suae, ut ad gratiara justi-
ficantem credendo confugiat ; sive intrinsecus, ubi nemo habet
in potestate quid ei veniat in mentem, sed consentire vel dissen-
tire propriae voluntatis est. His ergo modis quando Deus agit
cum anima rationali, ut ei credat; neque enim credere potest
quodlibet libero arbitrio, si nulla sit suasio vel vocatio cui

E 2

5^ -^^ ^pi^ii^^ ^i Litter a. [Chap. xxxv.

credat ; profecto et ipsum velle credere Deus operatur in homine,
et in omnibus misericordia ejus praevenit nos : consentire autem
vocationi Dei, vel ab ea dissentire, sicut dixi, propriae voluntatis
est. Quae res non solum non infirmat quod dictum est, Quid
enim habes quod non accepisti? verum etiam confirmat. Ac-
cipere quippe et habere anima non potest dona, de quibus hoc
audit, nisi consentiendo : ac per hoc quid habeat, et quid accipiat,
Dei est : accipere autem et habere utique accipientis et habentis
est. Jam si ad illam profunditatem scrutandam quisquam nos
coarctet, cur illi ita suadeatur ut persuadeatur, illi autem non
ita ; duo sola occurrunt interim quae respondere mihi placeat :
Rom. XI. 33. 0 altitudo divitiarum I et, Numquid iniquitas apud Deum ?
om. IX. 14. ^^. j.ggpQjjg|Q jg^g^ displicet, quaerat doctiores, sed caveat ne
inveniat praesumptores.

CHAPTER XXXV.

Conclusion of the work.

61. CoNCLUDAMTJS igitur librum aliquando, cujus tanta prolixi-
tate utrum aliquid egerimus, nescio ; non apud te, cujus fidem
scio, sed apud animos eorum propter quos me scribere voluisti;
qui non contra nostram, sed (ut mitius loquar, et non dicam
illius qui in suis Apostolis est locutus) certe contra tanti apostoli
Pauli, non unam sententiam, sed tam vehementem, tam inten-
tam vigilemque conflictationem malunt suam defensitare sen-
Rom. xii. 1,3- tentiam, quam eum audire obsecrantem jper misefrationem Dei, et

dicentem, ^;er gratiam Dei quae data est illi, non plus sapere
2)raeter quam oportet sapere, sed sajyere ad tem2)erantiam, unicui-
que sicut Deus partitus est mensuram fidei.

62. Tu autem quid mihi proposueris, et quid tam longo dispu-
tationis hujus opere effecerimus, adverte. Movit te certe quem-
admodum dictum fuerit, fieri posse ut sit homo sine peccato, si
voluntas ejus non desit, ope adjuvante divina : quamvis nemo
tam perfectae justitiae in hac vita fuerit, vel sit, vel futurus sit.
Sic enim hoc ipsum in illis prius ad te conscriptis libris propo-

De Pecc. sui I * Si a me quaeratur/ inquam, * utrum homo sine peccato
er. u. b. 7. p^gg-^ ^ggg '^^ j^^^ Yii2i, ; confitebor posse per Dei gratiam et

Chap. XXXV.] De Spivitu et Litter a, ^'>^

liberum ejus arbitrium: ipsum quoque liberum arbitrium ad

Dei gratiam, hoc est, ad Dei dona pertinere non ambigens, nee

tantum ut sit, verum etiam ut bonum sit, id est, ad facienda

mandata Domini convertatur ; atque ita Dei gratia, non solum

ostendat quid faciendum sit, sed adjuvet etiam, ut fieri possit

quod ostenderit.' Tibi autem absurdum visum est, sine exemplo

esse rem quae fieri potest. Hinc exorta est hujus libri quaestio ;

ac per hoc ad nos pertinebat ostendere, fieri posse aliquid

quamvis desit exemplum. Hinc ex Evangelio et ex Lege quae-

dam posuimus in sermonis hujus exordio, sicut de cameli tran- Matt. xix. 24.

situ per foramen acus, et de duodecim millibus legionum Cp. Matt.

Angelorum, qui potuerunt, si vellet, pugnare pro Christo, et

de illis gentibus quas Deus dicit potuisse se a facie populi sui Deut. xxxi.

semel exterminare : quae omnia facta non sunt. His addi ^ '

possunt etiam ilia quae leguntur in libro Sapientiae, quam

multa posset nova tormenta Deus exercere in impios ad nutum Wisd. xi. 18 ;

sibi serviente creatura, quae tamen non exercuit. Potest et de Mark xi. 23.

monte illo quem fides in mare transferret : quod tamen nus-

quam factum, vel legimus, vel audivimus. Quisquis enim

horum aliquid Deo dixerit esse impossibile, vides quam desi-

piat, quamque adversus fidem Scripturae ejus loquatur. Multa ^

alia hujusmodi possunt occurrere vel legenti vel cogitanti, quae

possibilia Deo negare non possumus, quamvis eorum desit

exemplum.

63. Sed quia dici potest, ilia opera esse divina, juste autem
vivere ad nostra opera pertinere ; suscepi ostendere etiam hoc
opus esse divinum, et hoc egi libro isto loquacius fortasse quam
sat est : sed contra inimicos gratiae Dei etiam parum mihi
dixisse videor ; nihilque me tarn multum dicere delectat, quam
ubi mihi et Scriptura ejus plurimum suffragatur ; et id agitur, 2 Cor. x. 17.
ut qui gloriatur in Domino glorietur, et in omnibus 'gratias
agamus Domino Deo nostro, sursum cor habentes,' unde a Patre James i. 17
luminum omne datum optimum et omne donum perfectum est.
Nam si propterea non est opus Dei, quia per nos agitur, vel
quia illo donante nos agimus, nee illud est opus Dei, ut mons
transferatur in mare; quia per fidem hominum fieri posse
Dominus dixit, et hoc ipsorum operi attribuit, dicens, Si Ixahw*

54 De Spiritu et Litter a. [Chap, xxxvi.

Mark xi. evitis in vohis Jidem tanquam granum sinajds, dicetis monti
Lukexvii, 6. huic, Toiler 6 et mittere in mare; et fiet, et nihil imiwssihile erit
vohis. Certe vohis dixit ; non, Mihi aut Patri : et tamen hoc nullo
modo facit homo, nisi illo donante et operante. Ecce quemad-
modum sine exemplo est in hominibus perfecta justitia, et tamen
impossibilis non est. Fieret enim, si tanta voluntas adhibe-
retur, quanta sufficit tantae rei. Esset autem tanta, si et nihil
eorum quae pertinent ad justitiam nos lateret, et ea sic delec-
tarent animum, ut quidquid aliud voluptatis dolorisve impedit,
delectatio ilia superaret : quod ut non sit, non ad impossibili-
» tatem, sed ad judicium Dei pertinet. Quis enim nesciat, non

esse in hominis potestate quid sciat, nee esse consequens ut
quod appetendum cognitum fuerit appetatur, nisi tantum de-
lectet, quantum diligendum est? Hoc autem sanitatis est
animae.

CHAPTER XXXVI.

When the commandment of Love will be perfectly fulfilled. Sins of igno-
rance. What sort of Righteousness belonging to this life can be asserted
as existing without sin. Although perfect Righteousness is not found
here, it is yet not impossible.

Rom. ix. 28. 64. Sed fortasse quispiam putaverit, nihil nobis deesse ad cogni-
tionem justitiae, quod Dominus verbum consummans et brevians

Matt. xxii. super tcrram, dixit in duobus praeceptis totam Legem Prophe-
tasque pendere ; nee ea tacuit, sed verbis apertissimis prompsit,
Diliges, inquit, Dominum Deum twum ex toto corde tuo, et ex
tota anima tua, et ex tota mente tua ; et diliges iwoxim/u/m tuum
tanquam te ipsum. Quid verius, his impletis impleri omnino
justitiam ? Yerumtamen qui hoc attendit, etiam illud attendat,

James iii. 2, quam in multis offendamus omnes, dum putamus Deo, quern
diligimus, placere, vel non displicere quod facimus ; et postea
per Scripturam ejus, sive certa et perspicua ratione commoniti,
cum didicerimus quod ei non placeat, poenitendo precamur ut
ignoscat. Plena humana vita est documentis talibus. Unde
autem minus novimus quid ei placeat, nisi quia et ipse minus

I Cor. xiii. 12. notus cst nobis 1 Yidemus enim nunc per speculum in aenig-
mate, tunc autem facie ad faciem. Quis vero existimare audeat,

Chap. XXXVI.] De SpiriUi et Littera. ^"^

cum eo ventum fuerit, quod ait, TJt cognoscam sicut et cognitus i Cor. xiil. 12.
sum, tantam Dei dilectionem fore contemplatoribus ejus, quanta
fidelibus nunc est : aut ullo modo banc illi tanquam de proximo
comparandara 1 Porro si quanto major notitia, tanto erit major
dilectio ; profecto nunc quantum deest dilectioni, tantum perfi-
ciendae justitiae deesse credendum est. Sciri enim aliquid vel
credi, et tamen non diligi potest : diligi autem quod neque
scitur neque creditur, non potest. At si credendo ad tantam
dilectionem sancti pervenire potuerunt, qua certe majorem in
liac vita esse non posse Dominus ipse testatus est, ut animam John xv. 13.
suam pro fide vel pro fratribus ponerent : cum ab hac peregri- 9 Cor. v. 7.
natione in qua per fidem nunc ambulatur, perventum erit ad
speciem, quam nondum visam speramus, et per patientiam Rom. viii. 25.
exspectamus, procul dubio et ipsa dilectio non solum supra
(juam hie habemus, sed longe supra quam petimus e*t intelligi- Eph. m. 20.
mus erit ; nee ideo tamen plus esse poterit, quam ex toto corde,
ex tota anima, ex tota mente. Neque enim restat in nobis
aliquid quod addi possit ad totum ; quia si restabit aliquid,
illud non erit totum. Proinde hoc primum praeceptum justi-
tiae, quo jubemur diligere Deum ex toto corde, et ex tota anima,
et ex tota mente, cui est de proximo diligendo alterum conse-
quens, in ilia vita implebimus, cum videbimus facie ad faciem.
Sed ideo nobis hoc etiam nunc praeceptum est, ut admonere-
mur, quid fide exposcere, quo spem praemittere, et obliviscendo Phil. iii. 13.
quae retro sunt, in quae anteriora nos extendere debeamus.
Ac per hoc, quantum mihi videtur, in ea quae perficienda est
justitia multum in hac vita ille profecit, qui quam longe sit a
perfect ione justitiae, proficiendo cognovit.

65. Sed si dici potest quaedam justitia minor huic vitae com-
peteus, qua Justus ex fide vivit, quamvis peregrinus a Domino, Rom. i. 17.
et ideo per fidem ambulans, nondum per speciem : non absurde
dicitur etiam ad istam pertinere ne peccet. Neque enim, si
esse nondum potest tanta dilectio Dei, quanta illi cognitioni
plenae perfectaeque debetur, jam culpae deputandum est. Aliud
est enim totam nondum assequi charitatem, aliud nullam sequi
cupiditatem. Quamobrem debet homo, quamvis longe minus
amet Deum, quam eum potest amare conspectum, nihil tamen

'56 De Spiritu et Litter a. [Chap, xxxvi.

appetere illicitum : sicut etiam in his quae adjacent sensibus
corporis, potest oculus null is tenebris delectari, quamvis non
possit in fulgentissima luce defigi. Yerum ecce jam talem
constituamus animam humanam in hoc corruptibili corpore,
quae etsi nondum ilia supereminentissima perfectione charitatis
Dei omnes motus terrenae libidinis absorbuerit atque con-
sumpserit, attamen in ista minore justitia ad illicitum aliquid
operandum eidem libidini nulla inclinatione consentiat; ut ad

Deut. vi. 5. illam vitam jam immortalem pertineat, Diliges Dorainum Deum
tuum ex toto corde tuo, et ex tota anima tua, et ex tota virtute

Rom. vi. 12. tua ; ad banc autem, Non regnet 2>eccatum in vestro mortali
corjwre ad obediendum desideriis ejus: ad illam, JVon concu-

Eccius. xviii. pisces / ad istam, Post concu2)iscentias tuas non eas : ad illam,
nihil amplius quaerere, quam in ea perfectione persistere; ad
istam, hoc quod agit in opere habere, et illius perfectionem
pro mercede sperare : ut per illam Justus sine fine vivat in
specie, quam in ista desideravit; per banc autem Justus vivat

[Qu. insert ex fide, in qua illam certo fine desiderat. (His constitutis

this before . . . . . n , .

'Verum pcccatum crit hominis ex nde viventis, aliquando alicui delecta-

Bened.] tioni illicitae consentire : non tantum in illis horrendis faci-
noribus et flagitiis perpetrandis, verum etiam in levioribus ; ut
vel aurem alicui voci quae audienda non esset, vel linguam
alicui quae dicenda non esset, accommodet ; vel in ipso corde
aliquid ita cogitet, ut mallet licitum quod male delectat, et per
praeceptum scitur illicitum : etiam ista quippe consensio est
ad peccatum, quae utique fieret, nisi poena terreret.) Tales justi

Matt. vi. 12. ex fide viventes, non opus habent dicere, Dimitte nobis debifa
nostraj sicut et nos dimittimus debitoribus nostris ? falsumque

Ps. cxHi. esse convincunt, quod scriptum est, Non justificabitu/r in can-

(cxliii.) 2. . . 'n 1 o* 7' •

I John i. 8. spectu tuo OTTims vivens I et illud, oi atxerimus quia "peccatwrn

non habemuSj nosmetipsos dec72>i'nius, et Veritas in nobis non est ?

3 Kings et illud, Quia non est homo qui non peccabit ? et illud, Non est

46. '"^ ' * Justus in terra qui faciet bonum et non 2)eccabit ? (utrumque

virL?.* enim hoc testimonium non de praeterito dicit, id est, Peccavit ;

sed de futuro, id est, peccabit) et si qua alia in banc sententiam

sancta Scriptura commemorat 1 Sed quoniam haec falsa esse non

possunt, illud esse consequens video, ut qualemlibet vel quantam-

Chap. XXXVI.] De Spivitu et Litter a, 57

libet in hac vita potuerimus definire justitiam, nullus in ea sit
hominum qui nullum habeat omnino peccatum; omnique homini
sit necessarium dare ut detur illi, dimittere ut dimittatur illi: Lukevi.
et si quid habet justitiae, non de suo sibi esse praesumere, sed
de gratia justificantis Dei, et adhuc tamen ab illo esurire et sitire
justitiam, qui est panis vivus, et apud quem est fons vitae : qui Jphn vi. 51.
sic operatur justificationem in Sanctis suis in hujus vitae ten-
tatione laborantibus, ut tamen sit et quod petentibus largiter
adjiciat, et quod coniitentibus clementer ignoscat.

66. Sed inveniant isti, si possunt, aliquem sub onere corrup-
tionis hujus viventem,cui jam non habeat Deus quod ignoscat: nisi
tamen eum fateantur non doctrina legis datae, sed etiam infuso
spiritu gratiae, ut talis esset, adjutum ; non cujuscemodi peccati
crimen, sed ipsius impietatis incurrent. Sane quanquam talem,
si testimonia ilia divina competenter accipiant, prorsus invenire
non possunt: nullo modo tamen dicendum, Deo deesse possibili-
tatem, qua voluntas sic adjuvetur humana, ut non solum justitia Rom. x. 6.
ista quae ex fide est, omni ex parte modo perficiatur in homine,
verum etiam ilia secundum quam postea in aeternum in ipsa
ejus contemplatione vivendum est. Quandoquidem si nunc velit
in quoquam etiam hoc corruptibile induere incorruptionem, i Cor. xv. 53.
atque hie inter homines morituros eum jubere vivere minime
moriturum, ut tota penitus vetustate consumpta nulla lex in Rom. vii. 23.
membris ejus repugnet legi mentis, Deumque ubique praesen-
tem ita cognoscat, sicut sancti postea cognituri sunt, quis
demens audeat affirmare, non posset Sed quare non faciat,
quaerunt homines; nee qui quaerunt, se attendunt esse homines.
Scio quod sicut impossibilitas, ita et iniquitas non est apud Rom. ix. 14.
Deum. Et scio quod superbis resistit, humilibus autem dat James iv. 6.
gratiam. Et scio quod illi, cui ne extoUeretur datus erat 2 Cor. xii.
stimulus carnis, angelus Satanae, qui eum colaphizaret, semel
et iterum et tertio deprecanti dictum est, Sufficit tihi gratia
mea ; nam virtus in infirmitate lyerficitur. Aliquid ergo est in
abdito et profundo judiciorum Dei, ut etiam justorum omnes os
obstruatur in laude sua, et non aperiatur nisi in laudem Dei.
Hoc autem aliquid quis possit scrutari, quis investigare, quis
nosse 1 tam sunt inscrutabilia judicia ejus, et investigabiles viae 33-36.

5^ • De Spiritu et Litter a.

ejus! Quis eriim cognovit sensum Domini? aut quis consili-
arius illi fuit^ Aut quis prior dedit illi, et retribuetur ei ?
Quoniam ex ipso, et per ipsum, et in ipso sunt omnia; ipsi
gloria in saecula saeculorum. Amen.

•Eetractations,' ii. 37.
Be Spiritu et Littera, ad Marcellinum, liber unus.

Ad quem scripseram tree libros, quorum titulus est 'De Peccatorum
Meritis et Remissione,' ubi diligenter disputatur etiam de baptismo parvu-
• lorum, rescripsit mihi se fuisse pennotum, quod dixerim fieri posse ut sit

homo sine peccato, si voluntas ejus non desit, ope adjuvante divina ; quam-
vis nemo tam perfectae justitiae in hac vita vel-fuerit, vel sit, vel fu turns
sit. Quaesivit enim quomodo dixerim posse fieri, cujus rei desit exemplum.
Propter banc ejus inquisitionem scripsi iibrum cujus est titulus, *De Spiritu
et Littera ' ; pertractans Apostolicam sententiam ubi ait, ' Littera occidit,
spiritus autem vivificat.' In quo libro, quantum Deus adjuvit, acriter dis-
putavi contra inimicos gratiae Dei, qua justificatur impius. Cum autem
agerem de observationibus Judaeorum, a quibusdam escis secundum vete-
De Sp. et rem legem abstinentium, dixi, * Quarumdam escarum caerimoniae,^ quod
. ' • ^' 3 • tamen non est in usu Litterarum Sanctarum : ideo tamen mihi congruens
visum est, quod a * carendo ' appellatas caerimonias, quasi ' carimonias,'
memoria tenebam, eo quod observantes careant his rebus a quibus se absti-
nent. Quod si est origo alia hujus nominis, quae abhorret a vera religione,
secundum hanc ego non sum locutus, sed secundum istam quam supra
memoravi. Hie liber sic incipit : ' Lectis opusculis quae ad te nuper
elaboravi, fill charissime Marcelline.*

DE NATURA ET GRATIA

AD TIMASIUM ET JACOBUM CONTRA PELAGIUM
LIBEE UNUS.

CHAPTER I.

The occasion of the publication of this work. What the Righteoumess
of God is.

1. LiBEiTM quern misistis, charissimi filii, Timasi et Jacobe,
intermissis paululum quae in manibus erant, cursim quidem,
seel non mediocri intentione perlegi : et vidi hominem zelo
ardentissimo accensum adversus eos, qui cum in suis peccatis
humanam voluntatem debeant accusare, naturam potius accu-
santes hominum, per illam se excusare conantur. Nimis
exarsit adversus banc pestilentiam, quam etiara litterarum
saecularium auctores graviter arguerunt, exclamantes : * Falso Saiiust,
queritur de natura sua genus bumanum/ Hanc prorsus jugurthine
etiam iste sententiam quantis potuit ingenii viribus aggeravit.
Yerumtamen timeo ne iilis potius suffragetur, qui zelum Dei Rom. x. 2-4.
habent, sed non secundum scientiam : ignorantes enim Dei
justitiam, et suam volentes constituere, justitiae Dei non sunt
subjecti. Quae sit autem justitia Dei de qua bic loquitur,
consequenter aperit adjungens, Finis enim legis Ohristus,
ad justitiam omni credenti ? Hanc itaque justitiam Dei, non
ill praecepto legis, quo timor incutitur, sed in adjutorio
gratiae Cbristi, ad quam solam utiliter legis velut paeda- Gai, iii. 24.
gogi timor ducit, constitutam esse qui intelligit, ipse intelligit
quare sit Cbristianus. Nam si per legem justitia, ergo Cbristus Gal. ii. 21.
gratis mortuus est. Si autem non gratis mortuus est, in illo

6o De Natiira et Gratia. [Chap. ii.

Rom. iv. 5. solo justificatur impius, cui credent! in eum qui justificat im-

Rom. iii. pium, deputatur fides ad justitiam. Omnes enim peccaverunt,

^^' ^'^" et egent gloria Dei ; justificati gratis per sanguinem ipsius.

Quicumque autem non putantur pertinere ad lios omnes, qui

peccaverunt et egent gloria Dei, profecto nullam necessitatem

habent ut Cliristiani fiant; quia non est opus sanis medicus,

Matt. ix. sed aegrotantibus : unde non venit ille vocare justos, sed

'^' '^" peccatores.

CHAPTER II.

Faiik in Christ is not necessary to salvation, if it is possible for a man
to live righteously without it.

2. Ac per hoc natura humani generis ex illius unius praevari-
catoris carne procreata, si potest sibi sufficere ad implendam
legem perficiendamque justitiam, de praemio debet esse secura,
hoc est, de vita aeterna, etiamsi in aliqua gente aut aliquo
superiore tempore fides earn latuit sanguinis Christi. Non
enim injustus Deus, qui justos fraudet mercede justitiae, si eis
non est annuntiatum sacramentum divinitatis et humanitatis

I Tim. Hi. 1 6. Christi, quod manifestatum est in carne. Quomodo enim cre-

J^?'?7,''i8. derent quod non audierunt? aut quomodo audirent sine prae-
dicante? Fides enim ex auditu, sicut scriptum est; auditus
autem per verhum Christi. Sed dico, inquit, Numquid non

Ps. xviii. audierunt % In omnem terram exivit sonus eorum, et in fines
orbis terrae verba eorum. Sed antequam hoc inciperet fieri,
antequam denique usque ad fines totius orbis terrae praedicatio
ipsa perveniat; quoniam non desunt adhuc ultimae gentes,
licet ut perliibetur paucissimae, quibus hoc nondum fuerit
praedicatum; quid faciet humana natura, vel quid fecit, quae
vel ante non audierat hoc futurum, vel adhuc non comperit
factum, nisi credendo in Deum, qui fecit coelum et terram,
a quo et se factam naturaliter sentit, et recte vivendo ejus
impleat voluntatem, nulla fide passionis Christi et resurrec-
tionis imbuta 1 Quod si fieri potuit aut potest, hoc et ego dico,

Gal. ii. 21. quod de lege dixit Apostolus : j&V^o Christus gratis mortuufi
est. Si enim hoc ille dixit de lege quam accepit gens una
Judaeorum; quanto justius dicitur de lege naturae, qupjxi ac-

Chap. IV.] De Natura et Gratia, 6i

cepit universum genus humanum, Si per naturam justitia, ergo
Christus gratis mortuus est? Si autem non gratis Christus
mortuus est, ergo omnis humana natura justificari et redimi
ab ira Dei justissima, hoc est, a vindicta, nullo modo potest,
nisi per fidem et sacramentum sanguinis Christi.

CHAPTER III.

Nature, created in a sowad state, was afterwards corrupted hy sin.

3. Natuba quippe hominis primitus inculpata et sine ullo vitio
creata est : natura vero ista hominis, qua unusquisque ex Adam
nascitur, jam medico indiget, quia sana non est. Omnia quidera
bona, quae habet informatione, vita, sensibus, mente, a summo
Deo habet creatore et artifice suo. Vitium vero, quod ista natu-
ralia bona contenebrat et infirmat, ut illuminatione et curatione
opus habeat, non ab inculpabili artifice contractum est ; sed ex
originali peccato, quod commissum est libero arbitrio. Ac per

hoc natura poenalis ad vindictam ' justissimam pertinet. Si 2 Cor. v. 17,
enim jam sumus in Christo nova creatura, tamen eramus natura
filii irae, sicut et caeteri : Deus autem qui dives est in miseri- ^p^- "• s-s-
cordia, propter multam dilectionem qua dilexit nos, et cum
essemus mortui delictis, convivificavit nos Christo, cujus gratia
sumus salvi facti.

CHAPTER IV.

Free Grace.

4. Haec autem Christi gratia, sine qua nee infantes, nee
aetate grandes salvi fieri possunt, non meritis redditur, sed gratis

datur ; propter quod et gratia nominatur. Justificati, inquit, Rom. iii. 24,
gratis per sanguinem ipsius. Unde ii qui non per illam libe-
rantur, sive quia audire nondum potuerunt, sive quia obedire
noluerunt, sive etiam cum per aetatem audire non possent,
lavacrum regenerationis quod accipere possent, per quod salvi
fierent, non acceperunt, juste utique damnantur : quia sine pec-
cato non sunt, vel quod originaliter traxerunt, vel quod malis
moribus addiderunt. Omnes enim peccaverunt, sive in Adam, Rom. iii. 23.
sive in se ipsis, et egent gloria Dei.

Rom.

ix. 23.

Cp. I
1. 15-
Rom.

29. 30

Tim.
viii.

62 De Natura et Gratia. [Chap. v.

CHAPTER V.

It was a matter of justice thai all should he condemned.

5. Univeesa igitur massa poenas debet : et si omnibus debi-
tum damnationis supplicium redderetur, non injuste procul dubio
redderetur. Qui ergo inde per gratiam liberantur, non vasa
meritorum suorum, sed vasa misericordiae nominantur. Cujus
misericordiae, nisi illius qui Cbristum Jesum misit in hunc
mundum peccatores salvos facere, quos praescivit, et praedes-
tinavit, et vocavit, et justificavit, et glorificavit? Quis igitur
usque adeo dementissime insaniat, ut non agat ineffabiles gratias
misericordiae quos voluit liberantis, qui recte nullo modo posset
culpare justitiam universos omnino damnantis ?

CHAPTER VI.

The Pelagians very able and quicJc-mtted.

6. Hoc si secundum Scripturas sapiamus, non cogimur
contra Christianam gratiam disputare, et ea dicere quibus de-
monstrare conemur, naturam humanam neque in parvulis
medico indigere quia sana est, et in majoribus sibi ipsam ad
justitiam, si velit, posse sufficere. Acute quippe videntur haec

I Cor. i. 17. (Jicij sed in sapientia verbi, qua evacuatur crux Christi. Non

James iii. 15. est ista dcsursum sapientia descendens. Nolo quod sequitur

dicere, ne amicis nostris, quorum fortissima et celerrima ingenia

non in perversum, sed in directum currere volumus, facere

existimemur injuriam.

CHAPTER VII.

He enters on the task of refuting Pelagius. Pelagitis' distinction between
the possible and the actual.

7. QuANTO igitur zelo accensus est libri hujus, quem misistis,
conditor, adversus eos qui peccatis suis patrocinium de naturae
humanae infirmitate perquirunt ; tanto et multo ardentiore zelo
nos oportet accendi, ne evacuatur crux Christi. Evacuatur

Chap. VII.] De Natuva et Gratia. 6^

autem, si aliquo modo praeter illius Sacramentum ad justitiam
vitamque aeternam perveniri posse dicatur : quod in libro isto
agitur, nolo dicere ab sciente, ne ilium qui eum scripsit, ne
Christianum quidem habendum judicem ; sed quod magis credo,
a nesciente; magnis sane viribus; sed eas sanas volo, non
quales phrenetici habere consuerunt.

8. Nam prius distinguit, 'aliud esse quaerere, an possit aliquid
esse, quod ad solam possibilitatem pertinet : aliud, utrumne sit.'
Hanc distinctionem veram esse nemo ambigit : consequens enim
est ut quod est, esse potuerit ; non est autem consequens ut
quod esse potest, etiam sit. Quia enim Dominus Lazarum John xi.
suscitavit, sine dubio potuit : quia vero Judam non suscitavit,
numquid dicendum est, Non potuit 1 Potuit ergo, sed noluit.
Nam si voluisset, eadem etiam hoc potestate fecisset : quia et John v. 21.
Filius quos vult vivificat. Sed hac distinctione vera atque
manifesta quo tendat, et quid efficere conetur, advertite : ' Nos,'
inquit, ' de sola possibilitate tractamus ; de qua nisi quid certum
constiterit, transgredi ad aliud, gravissimum esse atque extra
ordinem ducimus/ Hoc versat multis modis et sermone
diuturno, ne quis eum aliud, quam de non peccandi possibilitate
quaerere existimet. Unde inter multa quibus id agit, etiam hoc
dicit : ' Idem iterum repeto. Ego dico posse esse hominem sine
peccato ; tu quid dicis ? Non posse esse hominem sine peccato 1
Neque ego dico,' inquit, * hominem esse sine peccato, neque tu
dicis non esse hominem sine peccato : de posse et non posse, non
de esse et non esse contendimus.' Deinde nonnulla eorum quae
adversus eos de Scripturis proferri solent, ad istam quaestionem
non pertinere, in qua quaeritur, possitne an non possit homo esse
sine peccato, ita commemorat : ' Nam " nullus," inquit, " mun- Job xlv. 4.
dus est a sorde." Et, " Non est homo qui non peccet ; " et, ^i Khfgs)
"Non est Justus in terra ;" et, " Non est qui faciat bonum ;" et ^"^j '^ *
caetera his similia,' inquit, * ad non esse, non ad non posse pro- ^ii- 21.
ficiunt. Hujusmodi enim exemplis ostenditur, quales homines (xiv.) 3.'
quidam tempore aliquo fuerint ; non quod aliud esse non potue-
rint : unde et jure inveniuntur esse culpabiles. Nam si idcirco
tales fuerunt, quia aliud esse non potuerunt, culpa carent.'

' 64 De Natura et Gratia, [Chap. viii.

CHAPTER VIII.

Even those who are not able to he justified are condemned.

9. ViDETB quid dixerit. Ego autem dico, parvulum natum
in eo loco ubi ei non potuit per Christi Baptismum subveniri, .
moi'te praeventum, idcirco talem fuisse, id est, sine lavacro

John iii. 5. regcnerationis exisse, quia esse aliud non potuit. Absolvat ergo
eum, et aperiat ei contra sententiam Domini regnum coelorum.

Rom. V. 12. Sed non eum absolvit Apostolus, qui ait : Per unum hominem
peccatum intravit in mundum, et ^;e7' peccatum mors; et ita in
• omnes homines pertransiit, in quo omnes peccaverunt. Recte

ergo ea damnatione, quae per universam massam currit, non
admittitur in regnum coelorum, quamvis Christianus non solum
non fuerit, sed nee esse potuerit.

CHAPTER IX.

He who had not heard of the name of Christ was not ahle to he justified.
' Making Christ's cross of none effect.^

10. Sed, 'Non damnatur,' inquiunt : 'quia in Adam peccasse
omnes, non propter peccatum nascendi origine attractum, sed
propter imitationem, dictum est.' Si ergo ideo dicitur Adam
auctor omnium, qui subsecuti sunt, peccatorum, quia primus
peccator in hominibus fuit ; cur non potius Abel, quam Christus,
ponitur caput omnium justorum, quia primus in hominibus
Justus fuit 1 Sed de infante non loquor : juvenis vel senex in
ea regione defunctus est, ubi non potuit Christi nomen audire ;
potuit fieri Justus per naturam et liberum arbitrium, an non
potuit? Si potuisse dicunt; ecce quod est, crucem Christi
evacuare, sine ilia quemquam per naturalem legem et voluntatis
arbitrium justificari posse contendere. Dicamus et hie, £rgo
Christus gratis mortuus est: hoc enim omnes possent, etiamsi
mortuus ille non esset ; et si injusti essent, quia vellent, essent,
non quia justi esse non possent. Si autem sine Christi gratia
justificari omnino non potuit, etiam istum si audet absolvat
secundum verba sua : quia * si idcirco talis fuit, quod aliud esse
omnino non potuit, culpa caruit.'

Chap. XI.] De Natuva et Gratia. 6^

CHAPTER X.

Pelagius acknowledges Grace in a subtle manner.

11. Sed objicit sibi quasi ab alio dictum, et ait: * Potest
quidem esse, sed per gratiam Dei, inquies.' Deinde velut re-
spondendo subjungit : * Ago Humanitati tuae gratias, quod
assertionem meam, quam dudum oppugnabas, non modo non
oppugnare, aut confiteri solum contentus non es, verum etiam
non refugis comprobare. Nam dicere. Potest quidem, sed per
illud aut illud ; quid aliud est, quam non solum consentire quod
])ossit esse, verum etiam quomodo vel qualiter possit ostendere %
NuUus itaque magis alicujus rei possibilitatem probat, quam qui
ejus etiam qualitatem fatetur ; quia neque absque re esse qualitas
l>otest.' His dictis iterum sibi objicit : ' Sed tu, inquies, hoc in
loco Dei gratiam, quandoquidem eam non commemoras, videris
abnuere/ Deinde respondet : ' Egone abnuo, qui rem confitendo,
confitear necesse est et per quod res effici potest; an tu, qui rem
negando, et quid quid illud est per quod res efficitur procul dubio
negas T Oblitus est, jam se illi respondere, qui rem non negat,
cujus objectionem paulo ante proposuerat dicentis, 'Potest quidem
esse, sed per gratiam Dei/ Quomodo ergo illam, pro qua iste
multum laborat, possibilitatem negat, qui ei jam dicit, ' Potest
esse, sed per Dei gratiam T Verumtameu quia isto dimisso qui
rem jam confitetur, agit adhuc ad versus eos qui negant esse
possibile hominem esse sine peccato, quid ad nos 1 Contra quos
vult agat, dum tamen boo confiteatur, quod impietate sceleratis-
sima negatur, sine gratia Dei hominem sine peccato esse non
posse. Dicit ergo : ' Sive per gratiam, sive per adjutorium, sive
])er misericordiam, et quidquid illud est per quod esse homo
absque peccato peccat, confitetur, quisquis rem ipsam fatetur.'

CHAPTER XI.

In the discussion of ' Graced we do not speaJc of that which helongs to the
JEl constitution of nature, hut to its restoration.

HL. 12. Fateor Dilectioni vestrae, cum ista legerem, laetitia
^^tepente perfusus sum, quod Dei gratiam non negaret, per quam

I

^6 De Natura et Gratia, [Chap. xii.

solam homo justificari potest ; hoc enim in disputationibus
talium maxime detestor, et horreo. Sed pergens legere caetera,
primo ex datis similitudinibus coepi habere suspectum. Ait
enim : ' Nam si dixero, Homo disputare potest, avis volare, lepus
currere ; et non etiam per quae haec effici possunt commemora-
vero, id est, linguam, alas, pedes ; num ego officiorum qualitates
negavi, qui officia ipsa confessus sum?' Videtur certe, haec
eum commemorasse, quae natura valent ; creata sunt enim haec
membra hujusmodi naturis, lingua, alae, pedes ; non tale aliquid
posuit, quale de gratia intelligi volumus, sine qua homo non
justificatur; ubi de sanandis, non de instituendis naturis agitur.
Hinc jam ergo sollicitus coepi legere caetera, et me non falso
comperi suspicatum.

CHAPTEE XII.

The aim of the threatenings of the Law. ' Perfect travellers.*

13. Quo priusquam veniam, videte quid dixerit. Cum tractaret
quaestionem de differentia peccatorum, et objiceret sibi, quod
quidam dicunt, 'levia quaedam peccata ipsa multitudine, quod
saepe irruant, non posse cuncta vitari ; ' negavit ' debere argui
ne levi quidem correptione, si vitari omnino non possunt:'
scripturas utique non advertens Novi Testameati, ubi dicimus
banc esse intentionem legis arguentis, ut propter ilia quae per-
peram fiunt, confugiatur ad gratiam Domini miserantis ; velut

Gal. iii. 23. pacdagogo concludente in eadem fide, quae postea revelata est ;
ubi et remittantur quae male fiunt, et eadem gratia juvante non
fiant. Proficientium est enim via ; quamvis bene proficientes
dicantur ' perfecti viatores.' Ilia est autem summa perfectio cui
nihil addatur, cum id quo tenditur coeperit possideri.

CHAPTER XIII.

Refutation of Pelagitis.

1 4. Jam vero illud quod ei dicitur, * Ipse tu sine peccato es 1 '
revera non pertinet ad eam rem de qua vertitur quaestio. Sed
quod dicit, ' negligentiae suae potius imputari, quod non est

Chap. XIV.] De Natuva et Gratia. 67

sine peccato :' bene quidem dicit ; sed dignetur inde et orare
Deum, ne illi haec iniqua negligentia dominetur ; quern rogabat
quidam, quando dicebat, Itinera mea dirige secundum verhum Ps. cxviii.

, . .J . .... , (cxix.) 133.

tuum, et non dominetur mini omnis iniquitas : ne dum suae
diligentiae quasi propriis viribus fidit, neque hie ad veram
justitiam, neque illic, ubi sine dubio perfecta desideranda est
et speranda, perveniat.

CHAPTER XIV.

All (points of truth) are not in Scripture.

15. Et illud quod ei a quibusdam dicitur, * nusquam esse
scriptum his omnino verbis, posse esse hominem sine peccato'
facile refellit, ' quia non est ibi quaestio, quibus verbis dicatur
quaecumque sententia/ Non tamen fortasse sine causa, cum
aliquoties in Scripturis inveniatur homines dictos esse sine Luke ;. 6.
querela, non invenitur qui sit dictus sine peccato, nisi unus
solus de quo aperte dictum est, Eum qui non noverat 2)eccatum. 2 Cor. v. 21.
Et eo loco ubi de sacerdotibus agebatur, Etenim expertus est Heb. iv. 15.
omnia, secundum similitudinem absque 'p^cato ; in ilia scilicet
carne, quae habebat similitudinem carnis peccati, quamvis non Rom. viii. 3.
esset caro peccati ; quam tamen similitudinem non haberet, nisi
caetera omnis esset caro peccati. Jam illud quomodo accipi-
endum sit, Omnis qui natus est ex Deo, non i^eccat, et non j^otest i John iii. 9.
jyeccare, quia semen ejus in ijyso manet ; cum ipse apostolus
Joannes, quasi non sit natus ex Deo, aut eis loqueretur qui
nondum nati essent ex Deo, aperte posuerit, Si dixerlmus quia i John i. 8.
peccatum non habeifnus, nos ijysos seducimus, et Veritas in nobis
non est ; in libris quos de hac re ad Marcellinum scripsi, sicut De Pecc.
potui, explicare curavi. Et illud quod dictum est, non potest s. 8-10.
2)eccare, pro eo dictum esse, ac si diceretur, Non debet peccare ;
non improbanda mihi videtur hujus assertio. Quis enim in-
sanus dicat debere peccari ; cum ideo sit peccatum, quia non
debet fieri 1

P 2

68

De Natura et Gratia,

[Chap. XV.

CHAPTER XV.

Pelagius perverts a text of the Apostle James, by adding a
note of interrogation.

James iii. 8. 16. Sane quod apostolus Jacobus ait, Linguam autem nullus
hominum domare potest; non mihi videtur ita intelligendum,
ut exponere voluit, ' quasi per exprobrationem dictum, tanquam
diceretur, Ergone linguam nullus hominum domare potest ?
tanquam objurgans et dicens, Domare feras potestis, linguam
non potestis? quasi facilius sit linguam domare, quam feras.'
Non puto quod iste sit sensus hoc loco. Si enim hoc sentiri
vellet de facilitate domandae linguae, caetera sequerentur in
bestiarum comparatione : nunc vero sequitur, Inquietum malumj
jdena veneno mortifero; utique nocentiore, quam bestiarum est
atque serpentum : nam illud carnem interficit, hoc vero ani-

Wisd. i. II. mam. Os enim quod mentitur, occidit animam. Non ergo
quasi id esset facilius, quam mansuefactio bestiarum, sanctus
Jacobus illam sententiam pronuntiavit, aut ea voce voluit pro-
nuntiari : sed potius ostendens quantum sit in homine linguae
malum, ut a nuUo homine domari possit, cum ab hominibus
domentur et bestiae. Neque hoc ideo dixit, ut hujus in nos
mali dominationem per negligentiam permanere patiamur : sed
ut ad domandam linguam divinae gratiae poscamus auxilium.
Non enim ait, Linguam nullus domare potest : sed, nullus
hominum; ut cum domatur, Dei misericordia, Dei adjutorio,
Dei gratia fieri fateamur. Conetur ergo anima domare linguam,
et dum conatur, poscat auxilium : et oret lingua, ut dometur

Matt. X. 2o. lingua, domante illo qui dixit ad suos, JVon enim vos estis qui
loquimini, sed Sjpiritus Patris vestri qui loquitur in, vobis.
Itaque praecepto facere commonemur, quod conantes et nostris
viribus non valentes, adjutorium divinum precemur.

CHAPTER XVI.

Explanation of the same text.

17. Peoinde et ipse cum exaggerasset linguae malum, inter
jameb iii. y hacc diccus, Non oportet, fratres m&i, haec ita fieri : continue

Chap. XVII.] De Natuva et Gratia. 69

monuit, consummatis his quae liinc dicebat, quo adjutorio ista
non fierent, quae dixit fieri non oportere. Quis enim saj>iens James iii. 10,
et discijylinatus inter vos ? Ostendat ex bona conversatione ^
02)erationem suam in mansuetudine sapientiae. Quod si zelum
amarum habetis et contentiones in cordibus vestris, nolite gloriari
et mendaces esse adversus veritafem. Non est ista sapientia
d^9ursum descendens, sed terrena, animalis, diabolica. Ubi
enim zeltos et contentio, ibi inconstantia, et omne opus jyravum.
Quae autem desursum est sapientia, j^i'^^um quidem 2>^ica
est, deinde pacifica, modesta, suadibilis, 2>^ena misericordia et
fructibus bonis, in/iestimabilis, sine simulations. Haec est
sapientia quae linguam domat, desursum descendens, non ab
humano eorde prosiliens. An et istam quisquam abrogare
audet gratiae Dei, et earn superbissima vanitate pouit in liomi-
nis potestate ? Cur ergo oratur ut accipiatur, si ab homine est
ut habeatur % An et huic orationi contradicitur, ne fiat injuria
libero arbitrio, quod sibi sufficit possibilitate naturae ad im-
plenda omnia praecepta justitiae? Contradicatur ergo eidem
ipsi apostolo Jacobo admonenti et dicenti. Si quis autem ve- James i. 5.
strum indiget sajnentia, postulet a Deo, qui dat omnibus afflu-
enter et non im^woi^erat, et dabitur ei : postulet autem in fide
nihil Jiaesitans. Haec est fides, ad quam praecepta compellunt,
lit lex imperet, et fides impetret. Per linguam enim, quam
nuUus hominum domare potest, sed sapientia desursum de-
scendens, in multis offendimus omnes. Non enim et hoc iste James iif. 2.
apostolus alio modo pronuntiavit, sicut illud quod ait, Linguam
nullus hominum domare jpotest.

CHAPTER XVII.

Who are said to he 'in the flesh.'' Sins of ignorance. Who they are
to whom at their request God gives wisdom.

18. Nec illud quisquam istis pro impossibilitate non pec-
candi similiter objecerit, quod dictum est : Sapientia carnis Rom. viii.
inimica est in Deum : legi enim Dei non est subjecta ; nee enim
2)otest. Qui autem in came sunt, Deo j^;^acere non 2^ossunt.
Sapientiam quippe carnis dixit, non sapientiam desursum de-

7^ -^^ Nattira et Gratia. [Chap, xviii.

scendentem : et in carne esse, non eos qui nondum de corpore

exierunt, sed eos qui secundum camem vivunt, significatos

esse manifestum est. Non autem ibi est quaestio quae ver-

satur. Illud est quod exspecto ab isto audire si possim, eos

qui secundum spiritum yivunt, et ob hoc etiam hie adhuc

viventes jam quodam modo in carne non sunt, utrum gratia

Dei vivant secundum spiritum ; an sibi sufficiant, jam data

cum creantur possibilitate naturae, et sua propria voluntate :

Rom. xiii. lo. cum plcuitudo Icgis uou sit nisi charitas, et charitas Dei diffusa

Rom. V. 5. sit in cordibus nostris, non per nos ipsos, sed per Spiritum

* Sanctum qui datus est nobis.

19. Tractat etiam iste de peccatis ignorantiae, et dicit,
* hominem praevigilare debere ne ignoret ; ideoque esse cul-
pandam ignorantiam, quia id homo nescit negligentia sua, quod
adhibita diligentia scire debuisset : ' dum tamen omnia potius

Ps. cxviii. disputet, quam ut oret et dicat, Da mihi intellectum ut discam

(cxix.) 73.

mandata tua. Aliud est enim, non curasse scire, quae negli-
gentiae peccata etiam per sacrificia quaedam legis videbantur
expiari : aliud, intelligere velle, nee posse, et facere contra
legem, non intelligendo quid fieri velit. Unde admonemur a
Deo petere sapientiam, qui dat omnibus affluenter^ utique his
omnibus qui sic petunt et tantum petunt, quomodo et quan-
tum res tanta petenda est.

CHAPTER XVIII.

WJiat prayer Pelagius has admitted to be necessary.

20. * DiviNiTUS tamen esse expianda peccata commissa, et
pro eis Dominum exorandum' fatetur, propter veniam scilicet
promerendam ; ' quia id quod factum est, facere infectum,'
multum ab isto laudata 'potentia' ilia * naturae et voluntas
hominis,' etiam ipso fatente, ' non potest : ' quare hac neces-

! sitate restat ut oret ignosci. Ut autem adjuvetur ne peccet,
nusquam dixit, non hie legi, mirum de hac re omnino silen-
tium : cum oratio Dominica utrumque petendum esse commo-
neat, et ut dimittantur nobis debita nostra, et ut non inferamur
in tentationem ; illud, ut praeterita expientur ; hoc, ut futura

Chap. XIX.] De Natiira et Gratia, 71

vitentur. Quod licet non fiat, nisi voluntas adsit; taihen ut
fiat, voluntas sola non sufficit : ideo pro hac re nee superflua
nee impudens Domino imraolatur oratio. Nam quid stultius,
quam orare ut facias quod in potestate habeas'?

CHAPTER XIX.

Pelagius denies that human nature has been depraved or corrupted by sin.

21. Jam nunc videte, quod ad rem maxime pertinet, quo-
modo humanam naturam tanquam omnino sine ullo vitio sit,
conetur ostendere, et contra apertissimas Scripturas Dei luctetur
sapientia verbi, qua evacuetur crux Christi. Sed plane ilia i Cor. i. 17.
non evacuabitur, ista potius sapientia subvertetur. Nam cum
hoc ostenderimus, aderit fortasse misericordia Dei, ut et ipsum
haec dixisse poeniteat. * Primo,' inquit, ' de eo disputandum
est, quod per peccatum debilitata dicitur et immutata natura.
Unde ante omnia quaerendum puto/ inquit, 'quid sit pecca-
tum : substantia aliqua, an omnino substantia carens nomen,
quo non res, non existentia, non corpus aliquod, sed perperam
facti actus exprimitur.' Deinde adjungit : * Credo, ita est. Et
si ita est,' inquit, ' quomodo potuit humanam debilitare vel
mutare naturam, quod substantia caret 1 ' Videte, quaeso, quo-
modo nesciens nitatur evertere medicinalium eloquiorum voces
saluberrimas .* £Jgo dixi, Domine, miserere mei ; sana animam Ps.x\.ixil) 5.
meam, quia peccavi iihi. Quid sanatur, si nihil est vulneratum,
nihil sauciatum, nihil debilitatum atque vitiatum? Porro si
est quod sanetur, unde vitiatum est ? Audis confitentem : quid
desideras disputantem ? Sana, inquit, animam meam. Ab illo
quaere, unde vitiatum sit, quod sanari rogat : et audi quod
sequitur, Quoniam peccavi tihi. Hunc iste interroget, ab isto
quaerat quod quaerendum putat, et dicat : * 0 tu qui clamas,
Sana animam meam, quoniam 2)eccavi tihi, quid est peccatum %
substantia aliqua, an omnino substantia carens nomen, quo
non res, non existentia, non corpus aliquod, sed tantum per-
peram facti actus exprimitur?' Respondet ille : 'Ita est ut
dicis ; non est peccatum aliqua substantia, sed tantum hoc
nomine perperam facti actus exprimitur. Et contra iste : Quid

f% De Natiira et Gratia. [Chap. xx.

ergo clamas, Sana animam meam, quoniam jpeccavi tihi ? Quo-
modo potuit vitiare animam tuam quod substantia caret ] '
Nonne ille moerore confectus vulneris sui, ne disputatione ab
oratione averteretur, breviter responderet et diceret: 'Kecede
a me, obsecro : cum illo potius disputa, si potes, qui dixit,
Matt. ix. ^on est ojyus sanis medicus, sed aegrotantihus : non veni vocare

12, 13. ,

justos, sed 2>^catores ; ubi justos utique sanos, peccatores autem

appellavit aegrotos?'

CHAPTER XX.

How nature can have been corrupted hy sin, even if sin is not a
substantive thing.

22. Ceknitisne quo tendat, et quo manus porrigat haec
Matt. i. 21. disputatio 1 ut omnino frustra dictum putetur, Vocabis nomen
ejus Jesum ; ipse enim salvum faciet impuluTn suum a 2^eccatis
eorum. Quomodo enim salvum faciet, ubi nulla est aegritudo 1
Peccata quippe, a quibus dicit Evangelium salvum faciendum
populum Christi, substantiae non sunt, et secundum istum
vitiare non possunt. 0 frater, bonum est ut memineris te
esse Christianum. Credere ista fortasse sufficeret : sed tamen
quia disputare vis, nee obest, imo etiam prodest, si firmissima
praecedat fides ; nee existimemus peccato naturam humanam
non posse vitiari, sed divinis credentes Scripturis peccato eam
esse vitiatam, quomodo id fieri potuerit inquiramus. Quoniam
peccatum jam didicimus non esse substantiam ; nonne atten-
ditur, ut alia omittam, etiam non manducare, non esse sub-
stantiam ? A substantia quippe receditur ; quoniam cibus
substantia est. Sed abstinere a cibo non est substantia, et
tamen substantia corporis, si omnino abstinetur a cibo, ita
languescit, ita valetudinis inaequalitate corrumpitur, ita ex-
hauritur viribus, ita lassitudine debilitatur et frangitur, ut
si aliquo modo perduret in vita, vix possit ad eum cibuui
revocari, unde abstinendo vitiata est. Sic non est substantia
peccatum : sed substantia est Deus, summaque substantia, et
solus verus rationalis creaturae cibus ; a quo per inobedientiani
recedendo, et per infirmitatem non valendo capere quo debuit
Ps. ci. (cii.)5. et gaudere, audis quemadmodum dicat : Percussum est sictU

Chap. XXII.] De Natuva et Gratia. 73

fenum et aruit cor meum, quoniam oblitus sum manducare
2)anem meum ?

CHAPTER XXI.
Adam set free by the mercy of Christ.

23. Attenditjj autem quomodo adhuc se urgeat verisimi-
libus ratiouibus contra Scripturae sanctae veritatem. Dominus
Jesus dicit, qui propterea Jesus vocatur, quia ipse salvum
facit populum suum a peccatis eorum : dicit ergo Dominus
Jesus, Non est opus sanis msdicus, sed aegrotantibus. Non Matt.
veni vocare justos, sed peccatores. TJnde dicit et Apostolus
Fidelis sermo et omni accejytione dignus, quia Jesus Christus i Tim
venit in hunc mundum j^eccatores salvos facere. Et iste contra
fidelem sermonem et omni acceptione dignum, dicit *non de-
buisse banc aegritudinem contrahi peccatis, ne ad hoc esset
ista poena peccati, ut committerentur plura peccata.' Quae-
ritur etiam parvulis tantus medicus opitulator : et iste dicit,

' Quid quaeritis 1 Sani sunt propter quos medicum quaeritis.
Nee ipse primus homo ideo morte damnatus est; nam postea
non peccavit/ Quasi aliquid postea de perfectione justitiae
ejus audierit, nisi quod commendat Ecclesia et ipsum Domini
Christi misericordia liberatum. 'Ejus quoque posteros' iste
dicit, 'non solum illo non esse infirmiores, sed etiam plura
implevisse praecepta, cum ille unum implere neglexerit:' quos
posteros videt ita nasci, quomodo certe ille factus non est,
non solum praecepti incapaces, quod omnino non sentiunt,
sed vix capaces papillae cum esuriunt; eos tamen in matris
Ecclesiae gremio cum salvos gratia sua facere velit, qui salvum
facit populum suum a peccatis eorum, contradicunt homines,
et quasi creaturam, quae per ilium condita est, melius illo
inspicere noverint, voce non sana sanos esse pronuntiant.

CHAPTER XXII.

Sin and the punishment of sin identical.

24. ' Mateeiam peccati ' dicit ' esse vindictam, si ad hoc
peccator infirm atus est, ut plura peccaret.' Nee cogitat prae-
varicatorem legis quam digne lux deserat veritatis ; qua desertus

IX.

3-

74 De Natiira et Gratia. [Chap. xxii.

utique fit csecus, et plus necesse est offendat, et cadendo vexetur,
vexatusque non surgat, ut ideo tantum audiat vocem legis, quo
admoneatur implorare gratiam Salvatoris. An nulla poena est

Rom. i. eorum, de quibus dicit Apostolus, Quia cum cognovissent Deum,
non sicut Deum glorificaverunt, aut gratias egerunt; sed evanue-
runt in cogitationihus suis, et obscuratum est insipiens cor eorum 1
Utique ista obscuratio vindicta et poena jam fuit : et tamen per
banc poenam, id est, per cordis caecitatem, quae fit deserente luce
sapientiae, in plura et gravia peccata coUapsi sunt. Dicentes
enim se esse sajnentes, stultifacti sunt. Gravis baec poena est, si

* quis intelligat, et ex hac poena vide quo ierunt : Et immutave-

runt, inquit, glofiam incorruptibilis Dd in similitudinem ima-
ginis corruptibilis hominis, el volucrum, et quadrujpedum, et
serpentium. Ista fecerunt ex peccati poena, qua obscuratum
est insipiens cor eorwm. Et propter baec tamen, quia licet
poenalia, etiam ipsa peccata sunt, adjungit et dicit : Propteftea
tTadidit illos Deus in desideria cordis illorum, in immunditiam.
Ecce quemadmodum Deus gravius condemnavit, tradens illos in
desideria cordis illorum, in immunditiam. Videte etiam ex bac
poena quae faciant : XJt contumeliis, inquit, afficiant corpora
sua in sermtipsis. Et quia poena est ista iniquitatis, cum sit
et iniquitas, evidentius commendat dicens : Qui transmutave-
runt veritatem Dei in mendacium, et coluerurit et servi&tunt
crea,turae potius quam Credlori, qui est benedictus in saecida.
Amen. Pro2)ter hoc, inquit, tradidit Deus itlos in j^O'Ssiones
ignominiae. Ecce quoties vindicat Deus, et ex eadem vin-
dicta plura et graviora peccata consurgunt. Nam feminae
eoTU7n immutaverunt naturalem usum in eum usum qui est
contra naturam : similiter autem et masculi relicto naturali usu
feminae, exarserunt in appetitum suum, in invicem, masculi in
TYiasculos def&rmitatem operantes. Atque ut ostenderet sic esse
ista peccata, ut etiam poenae sint peccatorum, etiam bis ad-
junxit : Et mercedem m,utuam, quam oportuit, err oris sui in
semetijysis recipiientes. Videte quoties vindicet, eademque vin-
dicta quae pariat puUuletque peccata. Adbuc attendite : Et
sicut non j^'i'obaverunt, inquit, Deum habere in notitia, tradidit
illos Deus in reprobam, menfitem, ut faciant quae non conveniunt,

Chap. XXIII.] De Natuva et Gratia. y^

repletos omni iniquitate, cum circumventione, malitia, avaritia,
2)lenos invidiam homicidio, contentione, dolo, malignitate, susur-
rones, detractores, Deo odibiles, contumeliosos, superbos, elatos;
inventores malorum, parentibus non obedientes, insi]nentes, in-
com2)Ositos, sine qffectu, sine misericordia. Hie nunc iste dicat,
* Nou debuit sic vindicari peccatum, ut peocator per vindictam
plura committeret/

CHAPTER XXIII.

God forsakes none hut those who deserve to he forsaken. We are siifficient of
ourselves for sinning, hut not so for returning to righteousness. Death is
the punishment, not the cause of sin.

25. FoRTAssE respondeat, Deum ad ista non cogere, sed dig-
nos deseri tantum deserere. Si hoc dicit, verissime dicit : deserti
quippe, ut dixi, luce justitiae et per hoc contenebrati quid
pariant aliud, quam haec omnia, quae commemoravi opere tene-
brarum, donee dicatur eis, si dicto obaudiant, Surge, qui dormis, Ephes.
et exsurge a moriuis, et illuminabit te Christus ? Mortuos Veritas
dicit, unde est et illud, Sine wiortuos sepelire mortuos suos: Matt.v
mortuos ergo Veritas dicit, quos iste dicit laedi et vitiari non
potuisse peccato, quia videlicet didicit peccatum non esse sub-
stantiam. Nemo ei dicit, ' sic hominem factum, ut de justitia
quidem posset in peccatum ire, et de peccato ad justitiam redire
non posset : ' sed ut in peccatum iret, suffecit ei liberum arbi-
trium, quo se ipse vitiavit; ut autem redeat ad justitiam,
opus habet medico, quoniam sanus non est; opus habet
vivificatore, quia mortuus est. De qua gratia omnino nihil
iste dicit, quasi sola sua voluntate se possit sanare, quia
eum potuit sola vitiare. Non ei dicimus, mortem corporis ad
peccatum valere, ubi sola vindicta est; nemo enim peccat cor-
pore moriendo : sed ad peccatum valet mors animae, quam
(leseruit vita sua, hoc est, Deus ejus, quae necesse est mortua
opera faeiat, donee Christi gratia reviviscat. Famem et sitim
et caeteras molestias corporales, absit ut dicamus necessitatem
habere peccandi, quibus molestiis exercitata vita justorum splen-
didius enituit, et eas per patientiam superando majorem gloriam
comparavit ; sed adjuta gratia Dei, adjuta Spiritu Dei, adjuta

76

De Natura et Gratia.

[Chap. XXIV

Ps. Ixx.
(Ixxi.) 5.

De Pecc.
Mer. et Re-
miss, ii.
*. 49-56.

misericordia Dei ; non superba voluntate se extoUens, sed humili
confessione fortitudinem promerens. Noverat enim Deo dicere,
Quoniam tu es j^cttierdia mea, De qua gratia et adjutorio et
misericordia, sine qua bene non possumus vivere, nescio quare
iste omnino nihil dicit : imo etiara velut sibi ad justitiam suffi-
cientem, si sola voluntas adsit, defendendo naturani, gratiae
Christi, qua justificamur, apertissime contradicit. Cur autem
soluto per gratiam peccati reatu ad exercitationem fidei mors
corporis man eat, quamvis venerit de peccato, jam et hoc in illis
ad sanctae memoriae Marcellinum libris, ut valui, disserui.

CHAPTER XXIY.

John xiv.
30, 31-

Christ died by (His own) power. Even evil tMngs, through God's mercy,
are profitable.

26. Quod vero 'Dominum' dicit ' sine peccato mori potuisse : '
illi etiam nasci, potestas misericordiae, non conditio naturae fuit ;
sic etiam mortuus est potestate; et hoc est pretium nostrum
quo nos a morte redimeret.. Et hoc istorum disputatio evacuare
contendit, cum ab eis ita natura humana defenditur, ut poss^it
liberum arbitrium isto pretio non egere, ut a potestate tene-

Heb. Ii. 14. brarum et praepositi mortis in regnum Christi Domini trans-
ferantur. Et tamen quando Dominus ad passionem perrexit^
Ucce, inquit, veniet jyi^'njcejys hujus mwidi, et in me nihil inveniei :
et utique nihil peccati, unde praepositus mortis jure suo ageret,
ut perimeret, Sed ut sciant crnines^ inquit, quia voluntateni
Patris mei facio, surgite, eamus hinc : id est, quia non morior
necessitate peccati, sed obedientiae voluntate.

27. Dicit 'nullum malum boni alicujus esse causam.' Quasi
poena bonum sit, qua tamen multi emendati sunt. Sunt ergo
mala quae prosunt mirabili misericordia Dei. Numquid ille
boni aliquid passus eet, qui dixit, Avertisti faciem tuam a me, et
f actus sum conturhatus ? Non utique : et tamen haec ei contur-
batio contra superbiam fuit medicinalis quodam modo. Dixerat
enim in abundantia sua, Non movebor in aMernwm: et sibi
tribuebat quod a Domino habebat. Quid enim habebat quod
non acceperat % Quare ostendendum ei fuerat unde haberet, ut
reciperet humilis, quod superbus amiserat. Ideo, Domine, in-

Ps. xxix.
(xxx.) 8, 7,

I Cor. iv. 7.

Chap. XXVI.] De Natura et Gratia. 77

quit, in voluntate tua 2)raestitisti decori meo virtutem. In qua
ego abundantia mea dicebam, Nan movehor, cum hoc mihi esset
abs te, non a me. Denique avertisti faciem tuam a me, et factus
sum conturhatus.

CHAPTER XXV.

The disposition of those who go astray. Certain heretics must be dealt with
not by arguments, but by prayers.

28. Hoc superbus animus omnino non sapit : sed magnus est
Dominus, qui id persuadeat quomodo ipse novit. Nam pro-
cliviores sumus quaerere potius quid contra ea respondeamus,
quae nostro objiciuntur errori, quam intendere quam sint salu-
bria, ut careamus errore. Unde cum istis non tam disputationi-
])us, quam pro eis, sicut pro nobis, orationibus est agendum.
Non enim hoc eis dicimus, quod sibi iste opposuit, ' ut esset
causa misericordiae Dei, necessarium fuisse peccatum.' Utinam
non fuisset miseria, ne ista esset misericordia necessaria. Sed
iniquitatem peccati tanto graviorem, quanto facilius homo non
peccaret, quem nulla adhuc tenebat infirmitas, poena justissima
subsecuta est: ut mercedem mutuam peccati sui in semetipso
reciperet, amittens sub se positam sui corporis quodam modo
obedientiam, quam praecipuam sub Domino suo ipse contemp-
serat. Et quod nunc cum eadem lege peccati nascimur, quae Rom. vii. 23.
in membris nostris repugnat legi mentis ; neque adversus Deum
murmurare, neque contra rem manifestissimam disputare, sed pro
poena nostra illius misericordiam quaerere et orare debemus.

CHAPTER XXVI.

An illustration to explain how God^s Grace is necessary for the doing
of any good act.

29. Attendite sane vigilanter quomodo dixerit : ' Adhibet
quidem huic etiam parti, si quando necessarium fuerit, miseri-
cordiam suam Deus ; quia homini post peccatum ita subveniri
necessum est, non quia Deus causam hujusce necessitatis optaverit.'
Videtisne quemadmodum non dicat necessariam misericordiam
Dei ut non peccemus, sed quia peccavimus 1 Deinde subjungit :

78 De Natttra et Gratia. [Chap, xxvii.

' Sed et medlcus ad curandum jam vulneratum paratus esse debet ;
non debet autem ut sanus vulneretur optare/ Si ista similitudo
rebus de quibus agimus congruit, certe vulnerari non potest
natura humana peccato, quoniam peccatum nulla substantia
est. Sicut ergo vulnere, verbi gratia, claudicans ideo curatur,
ut sanato malo praeterito, futurus dirigatur incessus : sic mala
nostra non ad hoc solum supemus medicus sanat, ut ilia jam
non sint, sed ut de caetero recte ambulare possimus ; quod
quidem etiam sani nonnisi illo adjuvante poterimus. Nam
medicus homo cum sanaverit hominem, jam de caetero susten-
tandum elementis et alimentis corporalibus, ut eadem sanitas
apto subsidio convalescat atque persistat, Deo dimittit; qui
praebet ista in carne viventibus, cujus erant etiam ilia quae,
dum curaret, adhibebat. Non enim quemquam medicus ex
Ms rebus quas ipse creaverit sanat ; sed ex illius opibus, qui
creat omnia necessaria sanis atque vitiosis. Ipse autem Deus,
I Tim. ii. s. Gum per Mediatorem Dei et hominum hominem Jesum Chris-
tum, spiritualiter sanat aegrum vel vivifi.cat mortuum, id est
justificat impium, et cum ad perfectam sanitatem, hoc est, ad
perfectam vitam justitiamque perduxerit, non deserit si non
deseratur, ut pie semper justeque vivatur. Sicut enim oculus
corporis etiam plenissirae sanus, nisi candore lucis adjutus
non potest cernere : sic et homo etiam perfectissime justificatus,
nisi aeterna luce justitiae divinitus adjuvetur, recte non potest
vivere. Sanat ergo Deus, non solum ut deleat quod pecca-
vimus, sed ut praestet etiam ne peccemus.

CHAPTER XXVII.

Sin is taken away "by sin. It is not from the patient, hut from Himself, that
the Heavenly Physician takes His method of cure. What cause righteous
m£n have for fear.

30. Acute sane tractat et versat, et quantum sibi videtur
redarguit atque convincit quod eis dicitur, ' etiam necessarium
fuisse homini ad auferendam superbiae vel gloriae occasionem,
ut absque peccato esse non posset. Absurdissimum quippe et
stultissimum * putat,' peccatum fuisse ne peccatum esset, quoniam

Chap. xxviiL] De Natuva et Gratia, 79

et ipsa superbia utique peccatum est :' quasi non et ulcus in
dolore est, et sectio dolorem operatur, ut dolor dolore toUatur.
Hoc si experti non essenius, et in aliquibus terris ubi ista nun-
quam contigerant, audiremus, sine dubio utique deridentes,
fortassis etiam verbis hujus uteremur et diceremus, *Absur-
dissimum est dolorem necessarium fuisse, ne ulceris dolor esset.'

31. ' Sed Deus/ inquiunt, ' potest omnia sanare.' Hoc utique
agit, ut sanet omnia-: sed agit judicio suo, nee ordinem sanandi
accipit ab aegroto. Procul dubio quippe firmissimum Apos-
tolum volebat efficere, cui tamen dixit, Virtus in infirmitate 2 Cor. xit
'perjicitur : et non ei toties oranti aufert nescio quem stimulum
carnis, quem sibi dicit datum, ne magnitudine revelationum
extolleretur. Caetera enim vitia tantum in malefactis valent,

sola autem superbia etiam in recte factis cavenda est. Unde ^^ (l^ .-^j
admonentur illi, ne dona Dei suae potestati tribuendo seseque
extollendo gravius pereant, quam si nil operarentur boni, quibus
dicitur, Cum timore et tremore vestram ijysorum salutem oi^e- PhiHp. ii.
ramini ; Deus enim est qui operatur in vohis et velle et operari,
jyro bona voluntate. Quare ergo cum timore et tremore, et
non potius cum securitate, si Deus operatur; nisi quia propter
voluntatem nostram, sine qua bene non possumus operari, cito
potest subrepere animo humane, ut quod bene operatur, suum
tantummodo existimet, et dicat in abundantia sua, Non movebor
in aeternum? Ideo qui in voluntate sua praestiterat decori
ejus virtutem, avertit paululum faciem suam, ut qui hoc dixerat
fieret conturbatus ; quoniam ipsis est ille tumor sanandus
doloribus.

CHAPTER XXVm.

God forsakes us to a certain extent, to 'prevent us from heing proud.

32. Non itaque dicitur homini, *Necesse est peccare, ne
pecces :' sed dicitur hominij ' Deserit aliquantum Deus unde
superbis, ut scias non tuum, sed ejus esse, et discas superbus
non esse.' Nam illud etiam Apostoli quale est, nonne ita
mirabile, ut nisi quia ipse dicit, cui vera dicenti contradicere
nefas est, non sit credibile? Quis enim nesciat fidelium, a
Satana venisse primam peccati suasionem, et quod ille primus Gen. wi 1-6.

8o De Natura et Gratia, [Chap. xxix.

I Tim. i. 20. auctor sit omnium peccatorum ? Et tamen quidam traduntur
Satanae, ut discant non blasphemare. Quomodo igitur opus
Satanae excluditur opere Satanae? Haec atque liujusmodi
intueatur, ne videantur ei nimis acuta, quae acutule sonant,
et discussa inveniuntur obtusa. Quid quod etiam similitudines
adhibet, quibus magis admoneat quid ei debeat responderi %
* Quid amplius dicam,' inquit, ' nisi quia potest credi quod ignes
ignibus exstinguuntur, si credi potest quod peccatis peccata
curenturT Quid si ignes exstinguere quisquam non potest
ignibus, sed tamen possunt, ut docui, dolores curari doloribus ?
Possunt etiam, si quaerat et discat, venenis venena depelli.
Nam, si et advertit aliquando calores febrium quibusdam ca-
loribus medicinalibus frangi, etiam ignes ignibus fortasse con-
cedet exstingui.

CHAPTER XXIX.

Not entry sin is pride. How pride is the beginning of every sin.

33. 'Quoniam modo,' inquit, 'superbiam ipsam a peccato
separabimus 1 ' Quid enim hoc urget, cum manifestum sit etiam
ipsam esse peccatum 1 * Tam peccare,' inquit, ' superbire est,
quam superbire peccare. Nam quaere quid sit quodcumque
peccatum, et vide si invenies aliquod sine superbiae appellatione
peccatum.* Hanc autem sententiam sic exsequitur, et sic pro-
bare conatur : ' Omne,' inquit, ' peccatum, nisi fallor, Dei con-
temptus est : et omnis Dei contemptus superbia est. Quid
enim tam superbum, quam Deum contemnere? Omne ergo
Eccius. X. 15. peccatum et superbia est, etiam Scriptura dicente, Initium
omnis peccati superbia est.' Quaerat diligenter, et inveniet
in lege multum discretum esse a caeteris peccatis peccatum
superbiae. Multa enim peccata per superbiam committuntur,
sed neque omnia superbe fiunt, quae perperam fiunt ; certe a
nescientibus, certe ab infirmis, certe plerumque a flentibus et
gementibus. Et quidem superbia, cum magnum sit ipsa pec-
catum, ita sine aliis per se ipsa est, ut etiam plerumque, ut
dixi, non in peccatis, sed in ipsis recte factis pede celeriore
superveniat et obrepat. Sed ideo verissime dictum est, quod

Chap. XXXI.] De Naturu et Gratia. 8i

iste aliter intellexit, InHium omnis jpeccati sujyerbia : quoniam
(liabolum, a quo exstitit origo peccati, ipsa dejecit, et subse-
quente invidentia hominem stantem, unde ipse cecidit, inde
subvertit. Nam utique jactantiae januam, qua intraret, serpens
ille quaesivit, quando ait, Eritis sicut dii. Ideo dictum est, Gen. iii, 5.
Initium omnis 2)eccati siq)erhia, et, Initium sujyerbiae hominis Eccius. x. 14.
apostalare a Deo.

CHAPTER XXX.

JIow a mans sin is Me own, although he is in need of grace that his infirmity
may be cured.

34. Quid autem sibi vult, quod dicit : ^Deinde quomodo
Deo pro illius peccati reatu subditus esse poterit, quod suum
non esse cognoverit? Suum enim non est,' inquit, 'si neces-
sarium est. Aut si suum est, voluntarium est : et si volun-
tarium est, vitari potest.' Nos respondemus : Suum est omnino;
sed vitium quo committitur, nondum omni ex parte sanatum
est ; quod quidem ut inolesceret, de non recte usa sanitate
descendit; ex quo vitio jam male valens, vel infirmitate, vel
caecitate plura committit ; pro quo supplicandum est, ut sane-
tur, et deinceps in perpetua sanitate vivatur; non superbien-
dum, quasi homo eadem potestate sanetur, qua potestate
vitiatus est.

CHAPTER XXXI.

Why pride itself is not quickly cured hy God. How secretly pride
lays snares for us.

35. Et haec quidem ita dixerim, ut altius Dei consilium me
fatear ignorare, cur etiam ipsam superbiam, quae et in recte
factis animo insidiatur humano, non cito Deus sanet; pro qua
sananda illi piae animae cum 1 aery mis et magnis gemitibus
supplicant, ut ad earn superandam et quodam modo calcandam
et obterendam, dexteram conantibus porrigat. Ubi enim lae-
tatus homo fuerit in aliquo bono opere se etiam superasse
superbiam, ex ipsa laetitia caput erigit, et dicit : ' Ecce ego
vivo, quid triumpbas ? et ideo vivo, quia triumplias.' Ante
tempus enim fortasse de ilia quasi victa triumphare delectat,

G

82 De Natura et Gratia. [Chap, xxxii.

cum extrema ejus umbra illo meridie, quantum arbitror, ab-
Ps xxxvi. sorbebitur ; qui meridies Scriptura dicente promittitur, Et

(xxxvii.) 6, 5. . ... . , . .

educet sicut lumen justitiam tuam, et judicium tuum sicut

meridiem : si fiat quod supra scriptum est, Revela ad Domi-

num viam tuam, et sjyera in eum ; et ij)se faciet : noii sicut

quidam putant, quod ipsi faciant. Nullos enim videtur at-

tendisse, cum dixit, Ut i2)se faciet, nisi eos qui dicunt, ' Nos

facimus,' id est, nos ipsi nos ipsos justificamus. Ubi quidem

operamur et nos ; sed illo operante cooperamur, quia miseri-

cordia ejus praevenit nos. Praevenit autem ut sanemur, quia

* et subsequetur ut etiam sanati vegetemur : praevenit ut

vocemur, subsequetur ut glorificemur : praevenit ut pie viva-

john XV. 5. mus, subsequetur ut cum illo semper vivamus : quia sine

illo nihil possumus facere. Utrumque enim scriptum est: et,

Fs. viii. Deus meus, misericordia ejus /^rae-yeTi^ei me; et Misericordia

F-< xxii ^^^ subsequetur me ^^er omnes dies vitae mea£. Kevelemus ergo

(xxiii.)6. g^^ gyjjj viam nostram confessione, non defensione laudemus.

Si enim non est ipsius via, sed nostra, procul dubio non est

recta. Eevelemus eam confitendo ; quia non eum latet, etiamsi

Ps. xci. operire conemur. Bonum est autem confiteri Domino.

(xcii.) 2.

CHAPTER XXXII.

Pride to he avoided even in rigid actions. When Grace is proclaimed,
Free Will is not set aside.

36. Ita enim quod ei placet dabit nobis, si quod ei displicet
Ps. xiiii. in nobis, displiceat et nobis. Avertet, sicut scriptum est, semi-

(xliv.) 19. , /• •

tas nostras a ma sua, et nostram laciet esse quae sua est ;

quoniam ab ipso praebetur credentibus in eum, et sperantibus

in eum ut ipse faciat. Ipsa est enim via justa, quam igno-
Rom. x. 2-4. rantes qui zelura Dei habent, sed non secundum scientiam ;

et suam volentes constituere justitiam, justitiae Dei non sunt

subjecti. Finis enim legis Chvistus, ad justitiam omni credenti,
John xiv. 6. qui dixit, £Jgo sum via. In qua jam ambulantes tamen

terruit vox divina, ne quasi de propriis in ea viribus extol-
PhiHp. ii. lantur. Nam quibus propter hoc ait Apostolus, Cum timore

et tremore vestram i2)Sorum o^yeramini salutem ; Deus enim est

Chap. XXXIII.] De Natuva et Gratia. 83

qui 02)eratur in vobis et velle et 02)erari, iwo bona voluntate ;
eis propter hoc ipsum dicit etiam Psalmus, Servite Domino in Ps. ii. 11-13.
timore, et exsultate ei cum tremore ; apjyrehendite discijylinam,
ne quando irascatur Dominus, et j^&'^^atis de via jus fa, cum
exarserit in hrevi ira ejus su2)er vos. Non ait, ne quando ira-
scatur Dominus, et non vobis ostendat viam justam, aut non
vos introducat in viaiii justam : sed jam illic ambulantes sic
terrere potuit ut diceret, ne j^^reatis de via justa. Unde, nisi
quia superbia, quod toties dixi, et saepe dicendum est, etiam in
ipsis recte factis cavenda est, id est, in ipsa via justa ; ne homo
dum quod Dei est deputat suum, amittat quod Dei est, et redeat
ad suum % Ideo, quo psalmus iste concluditur, faciamus : Beati
om7ies qui confidunt in eo: utique ut ipse faciat, ipse ostendat
viam suam, cui dicitur, Ostende nobis, Domine, misericordiam Ps. ixxxiv.
tuam: et ipse det salutem, ut ambulare possimus, cui dicitur,
Et salutare tuum da nobis: ipse in eadem via deducat, cui
dicitur, Deduc me, Domini, in via tua, et ambulabo in veritate Ps. ixxxv.

, .-n • 1 -j^ • 1 • T • (Ixxxvi.) II,

tua: ipse ad lUa, quo via ducit, promissa perducat, cui dicitur,

JStenim illuc manus tua deducet me, et i^erducet me dextera tua : Ps. cxxxviii.

ipse ibi pascat recumbentes cum Abraham, Isaac, et Jacob, de

quo dictum est, Faciet eos recumbere, et transibit, et ministrabit Luke xii. 37.

eis. Non enim, cum ista commemoramus, arbitrium voluntatis

tollimus, sed Dei gratiam praedicamus. Cui enim prosunt ista

nisi volenti, sed humiliter volenti, non se de voluntatis viribus,

tanquam ad perfectionem justitiae sola sufficiat, extollenti 1

CHAPTER XXXIII.

To he altogether without any sin does not of itself make man equal to God.

37. Absit autem ut ei dicamus, quod a quibusdam contra
se dici ait, 'comparari hominem Deo, si absque peccato esse
asseratur:' quasi vero angelus, quia absque peccato est, com-
paretur Deo. Ego quidem hoc sentio, quia etiam cum fuerit in
nobis tanta justitia, ut ei addi omnino nihil possit, non aequa-
bitur creatura Creatori. Si autem aliqui putant tantum nostrum
futurum esse provectum, ut in Dei substantiam convertamur, et

G 2

84 De Natura et Gratia. [Chap, xxxiv.

hoc efficiaraur prorsus quod ille est; viderint quemadmodura
astruant sententiam suam ; mihi hoc fateor non esse persuasum.

CHAPTER XXXIV.

It is most true to say that we are not without sin. We must not speak falsely
out of modesty. The praise of humility must not he placed on the side
of falsehood.

38. Jam sane hoc multum faveo libri hujus auctori, quod
adversus eos qui dicunt, ' Rationabile quidem videtur esse quod
asseris, sed superbum est dici hominem absque peccato esse
posse ;' ita respondet, ut omnino si verum est, nullo modo super-
bum esse dicendum sit. Ait enim acutissime atque verissime :
' In qua magis parte humilitas collocanda est 1 Sine dubio,
falsitatis, si in ea quae veritatis probatur esse superbia est.' Ac
per hoc placet illi, et recte placet, ut in parte veritatis, non in
parte falsitatis magis humilitas collocetur. Ex quo est conse-

I John i. 8. quens ut ille qui dixit, Si dixerimus quia pecoatum non habe-
mus, nos ipsos decipimus, et Veritas in nobis non est ; verum
dixisse minirae dubitetur, ne causa humilitatis hoc falsum
dixisse videatur. Propterea enim addidit, Et Veritas in nobis
non est : cum forte sufficeret dicere, Nos ipsos decipimus ; nisi
attenderet quosdam putare posse, ideo dictum, nos ipsos decipi-
mus, quia etiam de vero bono qui se laudat extollitur. Addendo
itaque, Et Veritas in nobis non est, manifeste ostendit, sicut
etiam huic rectissime placet, hoc omnino verum non esse, si
dixerimus quia peccatum non habemus: ne humilitas, constituta
in parte falsitatis, perdat praemium veritatis.

39. Porro autem quod Dei causam sibi agere videtur, defen-
dendo naturam ; non attendit quod eamdem naturam sanam
esse dicendo, medici repellit misericordiam. Ipse est autem
Creator ejus, qui Salvator ejus. Non ergo debemus sic laudare
Creatorem, ut cogamur, imo vere convincainur dicere superfluum
Salvatorem. Naturam itaque hominis dignis laudibus honoremus,
easque laudes ad Creatoris gloriam referamus : sed quia nos
creavit, ita simus grati, ut non simus, quia sanat, ingrati. Vitia
sane nostra quae sanat, non divino operi, sed humanae voluntati

Chap. XXXV.] De Natura et Gratia, 85

justaeque illius vindictae tribuamus : sed ut in nostra potestate
fuisse ne acciderent confitemur, ita ut sanentur in illius magis
esse misericordia quam in nostra potestate fateamur. Hanc iste
misericordiam et medicinale Salvatoris auxilium tantum in hoc
ponit, ut ignoscat commissa praeterita, non ut adjuvet ad futura
vitanda. Hie perniciosissime fallitur : hie, etsi nesciens, pro- Matt. xxvi.
hibet nos vigilare et orare ne intremus in tentationem, cum hoc
ne nobis accidat, in nostra tantum potestate esse contendit.

CHAPTER XXXV.

Wliy the sins of certain persons are mentioned in Scripture. Recldessness in
sin thinJcs itself a loser if it has left undone anything to which lust
incites. Whether saints have died without sin.

40. ' Quoeumdam' sane 'exempla, quos peccasse legimus/ non
' ideo scripta' dicit, qui sanum sapit, ' ut ad desperationem non
peccandi valeant, et securitatem peccandi nobis quodam modo
praebere videantur : ' sed ut disceremus, vel poenitendi humili-
tatem, vel etiam in talibus lapsibus non desperandam salutem.
Quidam enim in peccata prolapsi desperatione plus pereunt, nee
solum poenitendi negliguut medicinam, sed ad explenda in-
honesta et nefaria desideria servi libidinum et sceleratarum
cupiditatum fiunt; quasi perdant, si non fecerint quod instigat
libido, cum eos jam maneat certa damnatio. Adversus hunc
morbum, nimium periculosum et exitiabilem, valet commemo-
ratio peccatorum etiam in quae justi sanctique prolapsi sunt.

4 1 . Sed acute videtur interrogare, ' quomodo istos sanctos de
hac vita abiisse credendum sit, cum peccato, an sine peccato.'
Ut si responsum fuerit, * Cum peccato,' putetur eos secuta dam-
natio, quod nefas est credere ; si autem * sine peccato' dictum
fuerit eos exisse de hac vita, probet hominem saltem propin-
quante morte fuisse sine peccato in hac vita. Ubi parum atten-
dit, cum sit acutissimus, non frustra etiam justos in oratione
dicere, Bimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus de- Matt.
hitorihus nostris: Dominumque Christum, cum eamdem ora-
tionem docendo explicuisset, veracissime subdidisse, Si enim
dimiseritis i)ec<:ata hominihus, dimittet vobis Pater vester 2>eccata

S6 De Natiira et Gratia. [Chap, xxxvi.

vestra. Per hoc enim quotidianum spirituale quodam modo
incensum, quod ante Deum in altare cordis, quod ' sursum
habere' admoneraur, infertur, etiamsi non hie vivatur sine
peccato, licet niori sine peccato, dum subinde venia deletur,
quod subinde ignorantia vel infirmitate committitur.

CHAPTER XXXVI.

St. Mary may have lived without any sin. No other of the saints
has lived without sin.

42. Deinde commemorat eos, '■ qui non modo non peccasse,
verum etiam juste vixisse referuntur, Abel, Enoch, Melchise-
dech, Abraham, Isaac, Jacob, Jesu Nave, Phinees, Samuel,
Nathan, Elias, Joseph, Elisaeus, Micheas, Daniel, Ananias,
Azarias, Misael, Ezechiel, Mardochaeus, Simeon, Joseph cui
desponsata erat virgo Maria, Joannes.' Adjungit etiam feminas,
' Debboram, Annam Samuelis matrem, Judith, Esther, alteram
Annam filiam Phanuel, Elisabeth, ipsam etiam Domini ac Sal-
vatoris nostri Matrem, quam' dicit * sine peccato confiteri ne-
cesse esse pietati.' Excepta itaque sancta Virgine Maria, de
qua propter honorem Domini nullam prorsus, cum de peccatis
agitur, haberi volo quaestionem : unde enim scimus quid ei plus
gratiae collatum fuerit ad vincendum omni ex parte peccatum,

John iii. 5. quae concipere ac parere meruit quem constat nullum habuisse
peccatum"? hac ergo Virgine excepta, si omnes illos sanctos et
sanctas, cum hie viverent, congregare possemus et interrogare
utrum essent sine peccato, quid fuisse responsuros putamus]
utrum hoc quod iste dicit, an quod Joannes apostolus ? Rogo
vos, quantalibet fuerint in hoc corpore excellentia sanctitatis, si

John i. 6. hoc intcrrogari potuissent, nonne una voce clamassent. Si dixeri-
mus quia peccatum non habemus, nos ipsos decijyimus, et Veritas
in nobis non est ? An illud humilius responderent fortasse,
quam verius 1 Sed huic jam placet, et recte placet, ' laudem
humilitatis in parte non ponere falsitatis.' Itaque hoc si verum
dicerent, haberent peccatum ; quod humiliter quia faterentur,
Veritas in eis esset : si autem hoc mentirentur, nihilominus
haberent peccatum, quia Veritas in eis non esset.

Chap. XXXVII.] De Naturu et Gratia. 87

CHAPTER XXXVII.

Why Scripture has not mentioned the sins of all men.
43. ' DiCENT forsitan,' inquit, ' Numquid omnium potuit
Scriptura commemorare peccata?' Et verum ei dicent, quicum-
que dicent : nee eum contra hoc aliquid validum video respon-
disse ; quamvis videam tacere noluisse. Quid enim dixerit,
quaeso, attendite. ' Hoc,' inquit, ' recte potest dici de his quo-
rum neque bonorum neque malorum Scriptura sit memor : de
illis vero quorum justitiae meminit, et peccatorum sine dubio
meminisset, si qua eos peccasse sensisset.' Dicat ergo non per-
tinuisse ad justitiam tantam illorum fidem, qui magna multitu-
dine praecedentes et consequentes cum laudibus Domini asellum,
etiam inter frementes quare hoc facerent inimicos, clamabant
dicentes, Hosanna Jilio David; henedictus qui venit in nomine Matt, xxl g.
Domini, Audeat ergo dicere iste, si potest, neminem fuisse in
tanta ilia multitudine, qui ullum haberet omnino peccatum.
Quod si absurdi&simum est dicere, cur nulla peccata eorum
Scriptura commemoravit, quae tantum bonum fidei ipsorum
commemorare curavif?

44. Sed hoc etiara forsitan ipse vidit, et ideo subjecit atque
ait : ' Sed esto, aliis temporibus turbae numerositate omnium
dissimulaverit peccata contexere : in ipso statim mundi primor-
dio, ubi nonnisi quatuor homines erant, quid,' inquit, * dicimus,
cur non omnium voluerit delicta memorare 1 Utrumne ingentis
multitudinis causa, quae nondum erat ? an quia illorum tantum
qui commiserant meminit, illius vero qui nulla commiserat me-
minisse non potuit f Adhuc adjungit verba, quibus ista sen-
tentia uberius et planius astruatur : ' Certe,' inquit, ' primo in
tempore Adam et Eva, ex quibus Cain et Abel nati sunt, quatuor
tantum homines fuisse referuntur : peccavit Eva, Scriptura hoc Gen. Hi. 6.
prodidit, Adam quoque deliquit, eadem Scriptura non tacuit:
sed et Cain peccasse, ipse aeque Scriptura testata est : quorum Gen. iv. 8.
non modo peccata, verum etiam peccatorum indicat qualitatem.
Quod si et Abel peccasset, et hoc sine dubio Scriptura dixisset :
sed non dixit ; ergo nee ille peccavit ; quin etiam justum osten-

88 De Natura et Gratia. [Chap, xxxviii.

dit. Credamus igitur quod legimus ; et quod non legimus, nefas
credamus astruere.'

CHAPTER XXXVIII.

Why some have thought that Cain had offspring by his mother Eve. The
sins of the righteous. Who can be both righteous and yet not vnthout
sin. Whatever falls short of love is faulty.

45.. Haec dicens, parum attendit quod paulo ante ipse dixerat,
'jam exorta multitudine generis humani, turbae numerositate
» potuisse Scripturam dissimulare omnium peecata contexere.'

Hoc enim si satis attendisset, videret etiam in uno homine
turbam et multitudinem peccatorum levium, vel non potuisse,
vel si etiam potuit, non debuisse conscribi. Ea quippe scripta
sunt, qui bus et modus adhibendus fuit, et paucis exemplis ad
multa necessaria lector instruendus. Nam cum ipsos tunc
homines, licet adhuc paucos, quot vel qui fuerint, id est, Adam
et Eva quot filios et filias procreaverint, et quae illis nomina
imposuerint, Scriptura commemorare noluerit (unde nonnulli
parum considerantes quam multa Scriptura tacite praetereat,
ipsum Cain cum matre concubuisse putaverunt, unde prolem
quae commemorata est procrearet, putantes illis filiis Adam
sorores non fuisse, quia eas Scriptura tunc tacuit, postea re-
Gen. V. 4. capitulando inferens quod praetermiserat, Adam filios et filias
procreasse, nee tempus quo nati sunt, nee numerum, nee voca-
Matt. xxiii. bula ostcndcns) : ita nee commemorandum fuit, si Abel, quamvis
merito Justus appellatus est, paulo immoderatius aliquando risit,
vel animi remissione jocatus est, vel vidit aliquid ad concupis-
cendum, vel aliquanto immoderatius poma decerpsit, vel plusculo
cibo crudior fuit, vel cum oraret cogitavit aliquid unde ejus in
aliud avocaretur intentio, et quoties illi ista ac similia multa
subrepserint. An forte peecata non sunt, de quibus generaliter
cavendis atque cohibendis admonemur praecepto apostolico, ubi
Rom. vi. 12. dicit, JVon ergo regrwt jr;eccaii6m in vestro mortali cor-pore ad
obediendum dedderiis ejus 1 His quippe ne obediamus ad ea
quae non licent, vel minus decent, quotidiana et perpetua con-
flictatione certandum est. Nam utique ex hoc vitio mittitur,

Chap. XXXIX.] De Natiira et Gratia, 89

vel dimittitur oculus, quo non oportet : quod vitium si convaluerit
et praevaluerit, etiam adulterium perpetratur in corpore, quod
in corde tanto fit citius, quanto est cogitatio celerior, et nullum
impedimentum morarum. Hoc peccatum, id est, hunc vitiosae
affectionis appetitum qui magna ex parte frenarunt, ut non
obedirent desideriis ejus, nee exhiberent ei membra sua arma Rom. vi. 13.
iniquitatis, etiam justi appellari meruerunt; et hoc, adjutorio
gratiae Dei. Verum quia saepe in levissimis et aliquando
incautis obrepit peccatum; et justi fuerunt, et sine peccato non
fuerunt. Postremo si in Abel justo charitas Dei, qua una vere
Justus est quicumque Justus est, adhuc erat quo posset et deberet
augeri, quid quid minus erat, ex vitio erat. Et cui non minus
sit, donee ad illam ejus fortitudinem veniatur, ubi. tota hominis
absorbeatur infirmitas %

CHAPTER XXXIX.

The same argument pursued.

46. Magna plane sententia conclusit hunc locum cum ait :
* Credamus igitur quod legimus, et quod non legimus nefas
credamus astruere ; quod de cunctis etiam dixisse sufficiat.'
Contra ego dico, nee omne quod legimus credere nos debere,
propter illud quod Apostolus ait, Omnia legite, quae bona sunt 1 Thes.s.
tenete; et astruere aliquid etiam quod- non legimus, nefas non
esse. Possumus enim aliquid bona fide testes astruere quod
experti sumus, etiam si forte non legimus. Hie fortasse re-
spondet, ' Ego cum hoc dicerem, de Scripturis Sanctis agebam.'
0 utinam, non dico aliud quam in illis Litteris legit, verum
contra id quod legit, nihil vellet astruere ! fideliter et obedienter
audiret quod scriptum est, Per unum hominem peccatum intravit Rom. v.
in mundum, et jyer 'peccatwrti. mors; et ita in omnes homines
2)ertransiit, in quo omnes j^^ccaverunt : et non infirmaret tanti
medici gratiam, dum fateri non vult naturam humanam esse
vitiatam. 0 utinam sicut Christianus legeret, praeter Jesum
Christum nullum esse nomen sub coelo, in quo oportet salvos Acts iv.
fieri nos : et non possibilitatem naturae humanae ita defenderet,

I Cor
19, 21

90 De Natura et Gratia. [Chap. xl.

ut homo per liberum arbitrium etiam sine isto nomine salvus
esse posse credatur !

CHAPTER XL.

For what puri^ose Pela^ius thought that Christ loas necessary to us.

4:7. Sed putat fortasse ideo necessarium esse Cliristi nomen,
ut per ejus Evangelium discamus quemadmodum vivere debea-
mus, non etiam ut ejus adjuvemur gratia, quo bene vivamus.
Yel hinc saltern confiteatur esse miserabiles tenebras in animo
humano, qui scit quemadmodum dfebeat leonem domare, et nescit
quemadmodum vivere. An et boo ut sciat sufficit ei liberum
arbitriuiH lexque naturalis 1 Haec est sapientia verbi, qua evacua-
tur crux Christi. Sed qui dixit, Perdam sajnentiam sajneyitum;
quia ista crux non potest evacuari, profecto istam sapientiam
per stultitiam praedicationis, qua credentes sanantur, evertit. Si
enim possibilitas naturalis per liberum arbitrium et ad cognos-
cendum quomodo vivere debeat, et ad bene vivendum sufficit

Gal. w. 21 ; sibi ; ergo Christus gratis mortuus est ; ergo evacuatum est
scandaluin crucis. Cur non etiam ego hie exclamem 1 imo

Gal. V. 4. exclamabo, et istis increpitabo dolore Christiano : Evacuati estis
a Christo, qui in natura justificamini, a gratia excidistis : igno-

Rom. X. 3, 4. rantes enim Dei justitiam, et vestram volentes constituere, justitiae
Dei non estis subjecti. Sicut enim finis legis, ita etiam naturae
humanae vitiosae salvator Christus est, ad justitiam omni ere-
denti.

CHAi>TER XLI.

In what sense the word ' all ' is to he understood, in that passage of the
Apostle which is under discussion.

48. Quod autem sibi opposuit ab eis dici, contra quos loqui-
Rom. iii. 23. tur, Omues enim ^^eccaveritni ; manifestum est quod de his
dicebat Apostolus qui tunc erant, hoc est, de Judaeis et Genti-
bus. Sed plane illud quod commeraoravi, Per unum hominem
jyeccatum intravit in 7nundum, et fer feccatwrn mors; et ita in
omnes homines 2)ertransiit, in quo omnes 2,€>ccaverunt ; et an-
tiques et recentiores, et nos et posteros nostros sententia ista

Chap, xlii.] Dc Nattiva et Gratia. 91

coraplectitu^. Ponit etiam illud testimonium, unde probet cum
dicuntur omnes, non semper omnes omnino nullo praetermisso
iritelligi oportere. ' Sicut 2)er unius,' inquit, 'delictum in omnes Rom. v. 18.
homines in condem^ationem, ; sic et fer unius justitiam, in omnes
homines in justificationem vitae! 'Cum per Christi/ inquit,
' justitiam, non omnes, sed eos tantum qui illi obedire voluerunt,
et Baptismi ejus ablutione purgati sunt, sanctificatos esse non
dubium sit.' Non plane isto testimonio probat quod vult. Kam
sicut dictum est, Sicut 'per unius delictum in omnes hoTuines in
condemnationem, ut nullus praetermitteretur : sic et in eo quod
dictum est, ^;er unius justitiam in omnes homines in justifica- Rom. v. 18.
tioriem vitae, nullus praetermissus est : non quia omnes in eum
credunt et Baptismo ejus abluuntur, sed quia nemo justificatur
nisi in eum credat et Baptismo ejus abluatur. Itaque omnes
dictum est, ne aliquo modo alio praeter ipsum quisquam salvus
fieri posse credatur. Sicut enim uuo litterarum magistro in
civitate constituto, rectissime dicimus, ' Omnes iste hie litteras
docet ; ' non quia omnes cives litteras discunt, sed quia nemo
discit, nisi quem ille docuerit : sic nemo justificatur, nisi quern
justificaverit Christus.

CHAPTER XLII.

It is possible for man to he without sin, but (only) with the kelp of grade.
In the saints, possibility advances together ivith realization.

49. 'Sed esto,' inquit, 'consentiam quia omnes peccatores
fuisse testatur. Dicit enim quid fuerint, non quod aliud esse
non potuerint. Quamobrem et si omnes homines peccatores,'
inquit, ' possent probari, definitioni tamen nostrae nequaquam id
, obesset, qui non tam quid homines sint, quam quid possent esse
defendimus.' Hie recte facit, aliquando consentire, quia non Ps. cxHi.
justificabitur in conspectu Dei omnis vivens. Non tamen ibi
esse quaestionem, sed in ipsa non peccandi possibilitate contendit,
in qua nee nos adversus eum certare opus est. Nam neque
illud nimis euro, utrum fuerint hie aliqui, vel sint, vel esse pos-
sint, qui perfectam, cui nihil addendum esset, habuerint, vel
habeantj vel habituri sint charitatem Dei (ipsa est enim veris-

g2 De Natiira et Gratia. [Chap, xliit.

sima, plenissima, perfectissimaque justitia) ; quoniam id, quod
voluntate hominis adjuta per Dei gratiam fieri posse confiteor
et defendo, quando vel ubi vel in quo fiat, nimium certare non
debeo. Neque de ipsa possibilitate contendo, cum sanata et
adjuta hominis voluntate possibilitas ipsa simul cum effectu in
Sanctis proveniat, dum charitas Dei, quantum plenissime natura
Rom. V. 5. nostra sana atque purgata capere potest, diffunditur in cordibus
nostris per Spiritum Sanctum, qui datus est nobis. Melius
itaque Dei causa agitur (quam se iste agendo dicit defensare
naturam), cum et Creator et Salvator agnoscitur, quam cum
defensa velut sana viribusque iutegris creatura opitulatio Salva-
toris inanitur.

CHAPTER XLIII.

God does not command impossihiliiies.

50. Yerum est autem quod ait, ' Quod Deus tarn bonus quam
Justus talem hominem fecerit, qui peccati malo carere sufficeret,
sed si voluisset.' Quis enim eum nescit sanum et inculpabilem
factum, et libero arbitrio atque ad juste vivendum potestate
.uke X. 30. libera constitutum ? Sed nunc de illo agitur, quem semivivum
latrones in via reliquerunt, qui gravibus saucius confossusque
vulneribus non ita potest ad justitiae culmen ascendere, sicut
potuit inde descendere : qui etiam si jam in stabulo est, adhuc
I curatur. Non igitur Deus impossibilia jubet : sed jubendo
admonet, et facere quod possis, et petere quod non possis. Jam
nunc videamus unde possit, unde non possit. Iste dicit: 'Vo-
luntate non est, quod natura potest.' Ego dico : Voluntate
quidem non est homo Justus, si natura potest : sed medicina
poterit, quod vitio non potest.

CHAPTER XLIV.

The state of the question hetweew Pelagius and Catholics. The righteous
men of old were saved hy the same faith in Christ as ourselves.

51. Quid ergo jam opus est in pluribus immorari 1 Veniamu^
interius ad causam, quam in hac duntaxat quaestione vel solan 1

34

Chap, xlv.] De Natuva et Gratia, 93

vel pene solam cum istis habemus. Sicut enim ipse dicit, ' ad

quod nunc agit non pertinere ut quaeratur, utrum fuerint, vel

sint aliqui homines in hac vita sine peccato, sed utrum esse

potuerint, sive possint : ' ita ego etiamsi fuisse vel esse consen-

tiam, nullo modo tamen potuisse vel posse confirmo, nisi justi-

ficatos gratia Dei per Jesum Christum Dominum nostrum et

hunc crucifixum. Ea quippe fides justos sanavit antiques, quae ^ Cor. ii. 2.

sanat et nos, id est, mediatoris Dei et hominum hominis Jesu

Christi; fides sanguinis ejus, fides crucis ejus, fides mortis et

resurrectionis ejus. Habentes ergo eiindem spiritum fidei, et 2 Cor. iv. 13.

nos credimus, propter quod et loquimur.

52. Iste vero objecta sibi quaestione, in qua revera intoler-
abilis videtur cordibus Christianis, quid respondeat attendamus.
Ait enim : ' Sed hoc est quod multos movet, inquies, quod non
per Dei gratiam hominem sine peccato esse posse defendis.'
Prorsus hoc est quod movet, hoc est quod objicimus. Rem
ipsam dicit ; hoc omnino aegerrime sustinemus : hinc a Chris-
tianis talia disputari, ea quam in alios et in ipsos habemus
dilectione non ferimus. Audiamus igitur quomodo se ab objec-
tione quaestionis hujus expediat. ' O ignorantiae caecitas,'
inquit, 'o imperitae mentis ignavia, quae id sine Dei gratia
(lefensari existimat, quod Deo tantum audiat debere reputari ! '
Si nesciremus quae sequantur, his tantummodo auditis, falsa nos
de illis, jactante fama et quibusdam fratribus idoneis testibus
a^severantibus, credidisse putaremus. Quid enim dici brevius
potuit et verius, quam possibilitatem non peccandi, quantacum-
que est vel erit in homine, nonnisi Deo debere reputari % Hoc
et nos dicimus ; jungamus dexteras.

CHAPTER XLV.

lie takes another view of the illustrations and reasonings of Pelagim.

53. An audienda sunt caetera 1 Audienda plane, et cor-
rigenda utique vel cavenda. * Nam cum dicitur,' inquit, ' ipsum
posse, arbitrii humani omnino non esse, sed auctoris naturae, Dei
scilicet ; ecqui fieri potest ut absque Dei gratia intelligatur, quod
ad Deum proprie pertinere censetur 1 * Jam coepit apparere

94 De Natura et Gratia, [Chap. xlvi.

quid dicat : sed ne forte fallamur, latius id explanat et clarius.
' Sed ut hoc manifestius/ inquit, ' fiat, paulo latius disputandum
est. Dicimus enim cujusque rei possibilitatem, non tarn in
arbitrii humani potestate, quam in naturae necessitate con-
sistere.' Exemplis etiam vel similitudinibus quid dicat illustrat :
' Ut puta,' inquit, ' loqui possum : quod loqui possum, meum
non est ; quod loquor, meum est, id est, propriae voluntatis :
et quia quod loquor, meum est, utrumque facere possum, id est,
et loqui et non loqui : quia vero quod loqui possum, meum non
est, id est, arbitrii mei atque voluntatis, necesse est me semper
loqui posse ; et si voluero non posse loqui, non possum tamen
non posse loqui, nisi forte membrum illud adimam, quo loquendi
impleri officium potest/ Multa quidem dici possent, quibus, si
velit, homo adimat sibi possibilitatem loquendi, non adempto illo
membro quo loquimur. Velut si aliquid fiat unde vox ipsa
tollatur, loqui nemo poterit manentibus membris; non enim
vox hominis membrum est : vexato sane aliquo interiore membro
fieri potest, non adempto. Sed ne verbo premere videar, mihi-
que contentiose dicatur, ' Etiam vexare adimere est : ' possumus
quidem id efficere et ore aliquibus vinculis sic clauso atque
obserato, ut id aperire minime valeamus, neque ut aperiatur in
nostra sit potestate, cum in potestate fuerit ut clauderetur
manente integritate et sanitate membrorum.

CHAPTER XLVI.

Necessity is not at variance with freedom of will.

54. Sed quid ad nos 1 Videamus quid exinde contexat :
'Voluntatis enim arbitrio,' inquit, 'ac deliberatione privatur,
quidquid naturali necessitate constringitur.' Et hie nonnulla
quaestio est. Per enim absurdum est, ut ideo dicamus non per-
tinere ad voluntatem nostram quod beati esse volumus, quia id
omnino nolle non possumus, nescio qua et bona constrictione
naturae ; nee dicere audemus, ideo Deum non voluntatem, sed
necessitatem habere justitiae, quia non potest velle peccare.

Chap xlvii.] De Naticva et Gratia. 95

CHAPTER XLVII.

Tlie same argument continued.

55. Attendite etiam quae sequuntur : ' Hoc,' inquit, ' et de
auditu, odoratu, vel visu sentiri possibile est, quod audire,
odorari, videre potestatis nostrae sit ; ^ posse vero audire, vel
odorari, vel videre potestatis nostrae non sit, sed in naturali
necessitate consistat.' Aut ego non intelligo quid dicat, aut
ipse. Quomodo enim in potestate nostra non est videndi possi-
bilitas, si in potestate nostra est non videndi necessitas, quia in
potestate est caecitas, qua id ipsum videre posse nobis, si volu-
mus, adimamus 1 Quomodo autem in potestate nostra est videre,
si velimus, cum etiam, salva integritate naturae corporis oculo-
rumque nostrorum, nee volentes videre possimus, sive per noctem
luminibus quae forinsecus adhibentur ademptis, sive nos quis-
quam in tenebroso loco all quo includat ? Item si quod audire
possumus vel non possumus, in nostra potestate non est, sed in
naturae constrictione ; quod vero audimus vel non audimus, hoc
est propriae voluntatis : cur non attendit, quanta audiamus
inviti, quae penetrant in sensum nostrum etiam auribus obtura-
tis, sicuti est de proximo serrae stridor, vel grunnitus suis ?
Quanquam obturatio aurium ostendit, non in potestate nostra
esse, apertis auribus non audire; facit etiam fortasse talis
obturatio quae ipsum sensum nostrum adimat, ut in nostra
potestate sit etiam audire non posse. De odoratu autem quod
dicit, nonne parum attendit, ' non esse in nostra potestate posse
odorari vel non posse, sed in nostra potestate esse,' hoc est, in
libera voluntate, ' odorari vel non odorari : ' cum inter odores
graves et molestos quando conetituti fuerimus, si quis nos illic
manibus ligatis constituat, servata prorsus integritate ac salute
membrorum velimus non odorari, nee omnino possimus ; quia
cum spiritum ducere cogimur, simul et odorem quem nolumus
trahimus 1

CHAPTER XLVIII.

The assistance of grace in a nature in a state of integrity.

56. SicuT ergo istae similitudines falsae sunt, ita et illud
propter quod eas voluit adhibere. Sequitur enim et dicit :

9^ De Natura et Gratia, [Chap. xlix.

' Simili ergo modo de non peccandi possibilitate intelligendum
est, quod non peccare nostrum sit, posse vero non peccare non
nostrum.' Si de integra et sana hominis natura loqueretur,

Rom. viii. quam modo non habemus (Spe enim salvi facti sumus ; spes
autem quae videtur non est spes: si autem quod non videmus
speramus, per patientiam exspectamus), nee sic recte diceret, quod
non peccare nostrum tantummodo sit, quamvis peccare nostrum
esset : nam et tunc esset adjutorium Dei, et tanquam lumen
sanis oculis quo adjuti videant, se praeberet volentibus. Quia

Wisd. ix. 15. vero de hac vita disputat, ubi corpus quod corrumpitur aggravat
animam, et deprimit terrena inhabitatio sensum multa cogitan-
tem ; miror quo corde, etiam sine adjutorio medicinae Salvatoris
nostri, nostrum putet esse non peccare, posse vero non peccare
naturae esse contendat, quam sic apparet esse vitiatam, ut hoc
majoris vitii sit non videre.

CHAPTER XLIX.

It does not detract from God's Omnipotence tliat He is unable to sin,
or to die, or to kill Himself.

57. ' Quia non peccare,' inquit, ' nostrum est, possumus pec-
care et non peccare.' Quid, si alius dicat, ' Quia nolle infelici-
tatem, nostrum est, possumus eam et nolle et velle'?' Et tamen
earn velle omnino non possumus. Quis enim ullo modo velle
esse possit infelix, etiamsi aliud vult ubi eum et nolentem
infelicitas consequatur 1 Deinde, quia Dei multo magis est non
peccare, num audebimus eum dicere et peccare posse et non
peccare 1 Absit a nobis ut Deum peccare posse dicamus. Non
enim, ut stulti putant, ideo non erit omnipotens, quia nee mori
: Tim. ii. 73. potcst, ct ucgarc SO ipsum non potest. Quid est ergo quod
loquitur, et quibus locutionum regulis conatur persuadere, quod
non vult considerare 1 Adhuc addit et dicit : ' Quia vero posse
non peccare, nostrum non est ; et si voluerimus non posse non
peccare, non possumus non posse non peccare.' Intorte hoc
dixit, et ideo subobscure. Sed ita posset dici planius : * Quia
posse non peccare, nostrum non est ; seu velimus, seu nolimus,
possumus non peccare.' Non enim ait, Seu velimus, seu

Chap. LI.] Dc Natuva et Gratia, 97

nolimus, non peccamus ; sine dubio enim peccamus, si volumus :
sed tamen velimus nolimus, habere nos asserit non peccandi
possibilitatem, quam naturae insitam dicit. Sed de hpmine
sanis pedibus tolerabiliter dici potest, ' velit nolit habet ambu-
landi possibilitatem:' confractis vero, 'etsi velit, non habet.'
Vitiata est natura de qua loquitur. Quid superbit terra et cinis % Ecclus. x. 9.
Vitiata est, medicum implorat : Salvum mefac, Domine, clamat : Ps.xi.(xii.)2.
Sana animam meam, clamat. Quid intercludit has voces, ut Ps.xi.(xii.)5.
defendendo quasi praesentem possibilitatem, futuram impediat
sanitatem 1

CHAPTER L.

GrcLce is assailed even by pious and God-fearing men.

58. Et videte quid adjungat, unde illud confirmari existimat.
' Quia nulla,' inquit, ' adimere voluntas potest, quod insepara-
biliter insitum probatur esse naturae.' Unde ergo ilia vox : Ut Gal. v. 17.
non quae vultis ilia facialis ? Unde etiam ilia : Non enim quod Rom. vii. 15.
volo facio honum; sed quod odi malum, hoc ago? Ubi est
possibilitas, quae inseparabiliter insita probatur esse naturae ]
Ecce homines non ea quae volunt faciunt : et de non peccando
utique agebat, non de volando, quia homines, non alites erant.
Ecce homo quod vult bonum non agit ; sed quod non vult malum,
hoc agit : velle illi adjacet, perficere autem honum non adjacet. Rom. vii. 18.
Ubi est possibilitas, quae inseparabiliter insita probatur esse
naturae % Quemlibet enim in se transfiguret, si de se ipso ista
non dicit Apostolus, hominem certe in se transfigurat. Ab isto pp. i Cor.
autem ipsa humana natura inseparabilem nihil peccandi possibi-
litatem habere defenditur. Sed his verbis id agitur, etiam a
nesciente qui loquitur, non autem nesciente illo qui haec
loquenda incautis etiam Deum timentibus suggerit, ut eva-
cuetur Christi gratia, humana sibi ad justitiam suam quasi
sufficiente natura.

CHAPTER LI.

In what sense Pelagius ascribes to God's grace the possibility of not sinning.

59. Ut autem declinetur invidia, qua Christiani pro salute
sua clamant et dicunt, * Quare sine adjutorio gratiae Dei dicis

H

98 De Natura H Gratia. [Chap. lii.

hominem posse non peccare 1' 'Ipsa/ inquit, 'non peccandi
possibilitas non tain in arbitrii potestate, quam in naturae
necessitate est. Quidquid in naturae necessitate positum est,
ad naturae pertinere non dubitatur auctorem, utique Deum.
Quomodo ergo,' inquit, 'absque Dei gratia dici existimatur,
quod ad Deum proprie pertinere monstratur % ' Expressa est
sententia quae latebat, non est quemadmodum possit abscondi.
Ideo Dei gratiae tribuit non peccandi possibilitatem, quia ejus
naturae Deus auctor est, cui possibilitatem non peccandi in-
separabiliter insitam dicit. Cum vult ergo facit, quia non vult
non facit. Ubi enim est inseparabilis possibilitas, ei accidere
non potest voluntatis infirmitas, vel potius voluntatis adjacentia
Rom. vii. 18. et pcrfectionis indigentia. Si ergo ita est, unde venit, Velle
adjacet, perficere autem honum non adjacet ? Si enim iste qui
hunc librum scripsit, de ilia hominis natura loqueretur, quae
primo inculpata et sana condita est, utcumque acceptaretur hoc
dictum : quanquam inseparabilem habere possibilitatem, id est,
ut ita dicam, inamissibilem, non debuit ilia natura dici, quae
vitiari posset, et medicum quaerere, qui caeci oculos sanaret, et
videndi possibilitatem restitueret, quae fuerat amissa per caecita-
tem : quoniam caecus puto quod velit videre, sed non potest ; si
autem vult et non potest, inest voluntas, sed amissa est pos-
sibilitas.

CHAPTER LII.

The same argument.

60. Adhuc videte quas moles conetur, qua suam sententiam
ducat, irrumpere, si valeret. Objicit enim sibi quaestionem,

Gal. V. 17. dicens : * Sed caro nobis secundum Apostolum contraria est,
inquies.' Deinde respondet : ' Qui fieri potest, ut cuicuraque
baptizato sit caro contraria, cum secundum eumdem Apostolum

Rom. viii". 9. in camc non esse intelligatur ? Ita enim ait : Vos autem in
carne non estis! Bene, quod baptizatis dicet carnem contrariam
esse non posse ; quod utrum verum sit, post videbimus : nunc
vero quia non potuit penitus se oblivisci esse Christianum, sed id
licet tenuiter recordatus est, recessit a defensione naturae. Ubi
est ergo inseparabilitas possibilitatis 1 An forte nondum bapti-

Chap, liii.] De Natuva et Gratia, 99

zati in natiira hominum non sunt? Hie prorsus, hie posset
evigilare, et si advertat potest. ' Qui fieri potest/ inquit, ' ut
cuicumque baptizato sit caro contraria % ' Ergo non baptizatis
potest caro esse contraria. Exponat quemadmodum ; cum sit
etiam in ipsis ilia ab eo multum defensa natura : certe vel in eis
concedit esse vitiatam, si jam in baptizatis ille saucius sanus de
stabulo egressus est, aut sanus in stabulo est, quo eum curandum Luke x.
misericors Samaritanus advexit. Porro si vel istis concedit ^'^^^'
carnem esse contrariam, dicat quid contigerit, cum sit utrumque,
hoc est, et caro et spiritus creatura unius ejusdemque Creatoris,
procul dubio bona, quia boni; nisi quia hoc est vitium, quod
propria inflictum est voluntate ; et hoc ut in natura sanetur, eo
ipso opus est Salvatore, quo instituta est natura creatore. Hoc
Salvatore, eaque illius medicina, qua Yerbum caro factum est, ut John i. 14.
habitaret in nobis, si opus esse fateamur parvis et magnis, id est,
a vagitibus infantum usque ad canos senum; tota quae inter
nos est hujus quaestionis controversia dissoluta est.

CHAPTER LIII.

What ' Grace of God ' is here under discussion. The ungodly fnan, dying,
is not delivered from concupiscence.

61. Nunc jam videamus, utrum et baptizatis legatur caro
esse contraria. Ubi quaero, quibus dicebat Apostolus, Caro Gal. v. 17.
concupiscit adversus spiritum, et spiritus adversus carnem;
Jiaee enim invicem adversantur ; ut non ea quae vniUis facialis .?
Ad Galatas, ut opinor, id scripsit : quibus dicit. Qui ergo trihuit Gal. iii. 5.
vohis Sjyiritum, et virtutes operatur in vohis ; ex operibus legis,
an ex auditu Jldei ? Unde apparet eUm Christianis loqui, et
quibus Deus tribuerat Spiritum ; ergo etiam baptizatis. Ecce
et baptizatis caro invenitur esse contraria, et non adesse possibi-
litas ilia, quam inseparabiliter insitam dicit esse naturae. Ubi
est quod ait, ' Qui fieri potest ut cuicumque baptizato sit caro
contraria ? ' Quomodolibet intelligat * carnem,' quia revera non
natura ejus quae bona est, sed vitia carnalia ' carnis * hoc loco
nomine nuncupantur; ecce tamen etiam baptizatis caro con-
traria est ; et quomodo contraria ? Ut non quod volunt faciant.

H 2

100 De Natura et Gratia. [Chap. liv.

Ecce adest voluntas in homine ; ubi est possibilitas ilia naturae %

Rom. vii. Fateamur gratiam necessariam, clamemus, Miser ego homo, quis
24, 25. , , .

me liherahit de corpore mortis hujus 2 Et respondeatur nobis,

Gratia Dei per Jesum Christum Dominum nostrum.

62. Quando enim istis rectissime dicitur, ' Quare sine adjutorio
gratiae Dei dicitis bominem posse esse sine peccato 1 ' non tunc
de ilia gratia quaestio est, qua est liomo conditus ; sed de ista,
qua fit salyus per Jesum Christum Dominum nostrum. Fideles

Matt. vi. 13. enim orantes dicunt, Ne nos in/eras in t&ntationem ; sed libera
nos a malo. Si adest possibilitas, utquid orant^ Aut a quo
malo se liberari orant, nisi maxime de corpore mortis hujus ?
unde non liberat nisi gratia Dei per Jesum Christum Dominum
nostrum. Non utique de substantia corporis, quae bona est;
sed de vitiis carnalibus, unde non liberatur homo sine gratia
Salvatoris, nee quando per mortem corporis discedit a corpore.

Rom. vii. 23. Et hoc ut diccrct Apostolus, quid supra dixerat ? Video aliam
legem in membris mds rejmgnantem legi mentis meae, et captivum
me ducentem in lege peccati, quae est in membris mds. Ecce
quod vitium naturae humanae inobedientia voluntatis inflixit.
Orare sinatur, ut sanetur. Quid tantum de naturae possibilitate
praesumitur ? Vulnerata, sauciata, vexata, perdita est : vera
confessione, non falsa defensione opus habet. Gratia ergo Dei,
non qua instituatur, sed qua restituatur, quaeratur ; quae ab
isto sola clamatur non esse necessaria, cum tacetur. Qui si
omnino nihil de gratia Dei diceret, nee cam quaestionem sol-
vendam sibi proponeret, ut a se de hac re invidiam removeret,
posset putari hoc quidem sentire, quod Veritas habet, sed non
dixisse, quia non ubique omnia dicenda sunt : . proposuit de
gratia quaestionem, id respondit quod habebat in corde ; definita
quaestio est, non quam volebamus, sed ubi quid sentiret, dubi-
tabamus.

CHAPTER LIV.

An argvment.

63. Deinde multis verbis Apostoli conatur ostendere, unde
non est controversia, * quod caro ab illo ita saepe nominetur,
ut velit intelligi, non substantiam, sed opera carnis.' Quid

Chap. Liv.] Dc Natura et Gratia^ loi

hoc ad rem % Vitia carnis contraria sunt voluntati hominis :
non natura accusatur; sed vitiis medicus quaeritur. Quid est
quod interrogat, 'Quis fecit homini spiritum?' et respondet
sibi, 'Sine dubio Deus.' Et item interrogat, ' Carnem quis
creavif?' itemque respondet, 'Idem, credo, Deus.' Interrogat
tertio, ' Bonus est qui utrumque creavit Deus ? ' respondet,
' Nulli dubium est.' Adhuc interrogat, ' Et utrumque quod
bonus auctor creavit, bonum est?' et ad hoc respondet, 'Con-
fitendum est.' Deinde concludit, 'Si igitur et spiritus bonus
est, et caro bona, ut a bono auctore condita; qui fieri potest
ut duo bona possint sibi esse contraria'?' Omitto dicere quia
tota hujus ratiocinatio turbaretur, si quis ab eo quaereret,
'Aestum et frigus quis fecit 1' responderet enim, 'Sine dubio
Deus.' Non ego multa interrogo : ipse concludat, utrum aut
ista possint dici non bona, aut non appareant inter se esse
contraria. Hie forte dicit, ' Qualitates sunt istae substantiarum,
non substantiae.' Ita est, verum est; sed qualitates naturales,
et ad Dei creaturam sine dubio pertinentes : substantiae quippe
non per se ipsas, sed per suas qualitates, sicut aqua et ignis,
dicuntur sibi esse contrariae. Quid, si ita sunt caro et spiritus %
quod quidem non affirmamus ; sed ut ratiocinationem ejus non
necessaria illatione conclusam ostenderemus, hoc diximus. Pos-
sunt enim et contraria non invicem adversari, sed ex alterutro
temperari et bonam valetudinem reddere : sicut in corpore
siccitas et humiditas, frigus et calor, quorum omnium tempe-
ratione bona corporalis valetudo consistit. Sed quod contraria
est caro spiritui, ut non ea quae volumus faciamus ; vitium est,
non natura : gratia medicinalis quaeratur, et controversia
finiatur.

64. Duo quippe ista bona, a bono Deo condita, quomodo
contra hujus ratiocinationem in non baptizatis hominibus pos-
sunt sibi esse contraria? An et hoc eum dixisse poenitebit,
quod affectu aliquo fidei Christianae locutus est? Cum enim
dixit, 'Qui fieri potest ut cuicumque jam baptizato sit caro
contraria?' significavit non baptizatis carnem posse esse con-
trariam. Nam cur addidit, 'jam baptizato;' cum posset etiam
hoc non addito dicere, 'Qui fieri potest ut cuicumque sit caro

loij De Natura et Gratia. [Chap. lv.

contraria : ' atque ad hoc probandum subjicere illam ratio-
cinationem suam, quia utrumque bonum est a bono conditum,
et ideo non potest inter se esse contrarium % Si ergo non
baptizati, quibus certe fatetur carnem esse contrariam, suis
ilium interrogation ibus urgeant et dicant, 'Quis fecit homini
spiritum % ' iste respondebit * Deus.' Itemque illi, ' Carnem quis
creavit 1 ' respondet iste, ' Idem, credo, Deus. ' Illi tertio,
' Bonus est qui utrumque, creavit Deus V et iste, * Nulli dubium
est.* Atque illi unum quod restat inquirant, ' Et utrumque
quod bonus auctor creavit bonum est V iste fatebitur. Tunc
illi eum suo gladio jugulabunt, inferentes conclusionem ejus et
dicentes : * Si igitur spiritus bonus, et caro bona, ut a bono
auctore condita, qui fieri potest ut duo bona sibi possint esse
contraria V Hie forte ille respondebit : * Date veniam, quia
non debui dicere, cuicumque baptizato carnem non posse esse
contrariam, ut hoc modo vobis non baptizatis contrariam con-
fiterer; sed sine ulla exceptione dicere debui, carnem nulli
esse contrariam.' Ecce quo se ipse compingit ; ecce quae
loquitur, qui non vult clamare cum Apostolo, Quis me liherahit
de corjpore mortis hujus ? Gratia Dei ^^er Jesum Christum
Dominum nostrum. * Sed cur,' inquit, ' clamem, jam baptizatus
in Christo? Illi hoc clament, qui nondum tale beneficium
perceperunt, quorum in se voces figurabat Apostolus ; si tamen
vel hoc dicunt.' Sed naturae ista defensio nee illos hac voce
exclamare permittit. Neque enim in baptizatis natura est,
et in non baptizatis natura non est. Aut si vel in illis vitiata
esse conceditur, ut non sine causa clament, Infelix homo, quis
me liherahit de cor2)ore mortis hujus ? eisque subveniatur in
eo quod sequitur. Gratia Dei per Jesum, Christum Dominum
nostrum; concedatur jam tandem aliquando humanam medico
Christo indigere naturam.

CHAPTER LY.

* The lody of death ' refers to fault, not to substance.

65. QuAERO autem, ubi natura istam perdiderit libertatem,
quam sibi dari exoptat, cum dicit, quis me liherahit ? non enim

Chap, lv.] De NatM7'a et Gratia. 103

et ille substantiara carnis accusat, cum dicit liberari se cupere
de corpore mortis hujus, cum etiam corporis, sicut animae,
natura Deo bono auctori tribuenda sit ; sed utique de vitiis
corporis dicit. Nam de corpore mors corporis separat: sed
contracta ex illo vitia cohaerent, quibus justa poena debetur,
quam etiam in inferno ille dives invenit. Hinc se non poterat Luke xvi.
utique liberare qui dicit, Quis me liherahit de corjpore mortis
hujus 7 Ubicumque autem istam perdiderit libertatem, certe
inseparabilis est possibilitas ilia naturae, habet posse per na-
turale subsidium, habet velle per liberum arbitrium ; cur quaerit
Baptismatis sacramentum^ An propter commissa praeterita,
ut ea tantum ignoscantur, quae fieri infecta non possunt ? Di-
mitte hominem, clamet quod clamabat. Non enim tantum
desiderat, ut per indulgentiam sit de praeteritis impunitus, Rom. vii.
sed etiam ut sit de caetero ad non peccandum fortis et validus. ^^' ^^'
Condelectatur enim legi Dei secundum interiorern hominem,
videt autem aliam legem in memhris suis rei^ugnantem legi
mentis suae: videt esse, non recolit fuisse; praesentibus ur-
getur, non praeterita reminiscitur. Nee tantum repugnantem
videt, verum etiam cajMvantem se in lege peccati, quae est in
msmbris ejus, non quae fuit. Hinc est quod clamat : Infelix
homo, quis me liherahit de corpore mortis hujus 1 Sinatur orare, .
sinatur adjutorium medici potentissimi flagitare. Quid contra-
dicitur % Quid obstrepitur ] quid miser misericordiam Christi
petere probibetur, et hoc a Christianis ? Nam et illi cum
Christo ambulabant, qui caecum lumen clamando petere pro-
hibebant ; sed etiam inter tumultum contradicentium audit ille
clamantem ; unde huic responsum est, Gratia Dei per Jesum
Christum Dominum nostrum.

66. Porro si ab istis vel hoc impetramus, ut nondum baptizati
implorent auxilium gratiae Salvatoris, non est hoc quidem pa- .
rum adversus illam falsara defensionem tan quam sibi sufficientis
naturae et potestatis liberi arbitrii : neque enim sibi sufficit qui .
dicit, Infelix homo, quis me liherahit ? aut plenam libertatem
habere dicendus est, qui se adhuc poBtulat liberari.

104 De Natura et Gratia, [Chap. lvi.

CHAPTER LVI.

The same argument.

Veeumtamen etiam illud videamus, utrum illi qui baptizati
sunt faciant bona quae volunt, nulla carnis concupiscentia re-
pugnante. Sed quid hinc dicamus, ipse commemorat, ubi con-
cludens hunc locum, ' Ut diximus,' inquit, ' illud quo continetur,
Garo concupiscit adversus spiritum, non de carnis substantia,
sed de operibus sentire necesse est.' Hoc et nos dicimus, non
» de carnis substantia, sed de operibus dictum, q-^ veniunt de

camali concupiscentia, de peccato scilicet, de quo praecepit ut
Rom. vi. 12. non regnet in nostro mortali corpore ad obedieudum desideriis
ejus.

CHAPTER LVII.

Who is said to he * under the Law^ _

67. Sed attendat etiam ipse, jam baptizatis fuisse dictum,
Caro concupiscit adversus sjnritum, et spiritus adversus carnem ;
ut non ea quae vultis faciatis. Et ne ab ipsa pugna desides
faceret, et per banc sententiam laxamentum peccandi dedisse

Gal. V. 17, 18. videretur, adjungit. Quod si spiritu ducimini, non adhuc estis
sub lege. Sub lege est enim, qui timore supplicii quod lex
minatur, non amore justitiae, se sentit abstinere ab opere
peccati, nondum liber nee alienus a voluntate peccandi. In
ipsa enim voluntate reus est, qua mallet, si fieri posset, non
esse quod timeat, ut libere faciat quod occulte desiderat. Ergo
si spiritu, inquit, ducimini, non adhuc estis sub lege : utique
lege quae timorem incutit, non tribuit charitatem; quae cha-
ritas Dei diffusa est in cordibus nostris, non per legis litteram,

Rom. V. 5. sed per Spiritum Sanctum qui datus est nobis. Haec est lex
libertatis, non servitutis ; quia charitatis utique, non timoris :

James i, 25. dc qua ct Jacobus apostolus ait, Qui autem persiyexerit in legem,
perfectam libertatis. Unde et ille non quidem jam lege Dei
terrebatur ut servus, sed condelectabatur ei secundum interio-
rem hominem : videt tamen adhuc aliam legem in membris
Buis repugnantem legi mentis suae. Ita et hie, Si spiritu^

Chap, lix.] De Natuva et Gratia. 105

inquit, ducimini, non adhuc estis sub lege. In quantum quisque
spiritu ducitur, non est sub lege, quia in quantum condelec-
tatur legi Dei, non est sub legis timore, quia timor tormentum ijohniv. 18.
habet, non delectationem.

CHAPTER LYIII.

The same argument.

68. Proinde si recte sentimus, sicut pro membris sanatis
gratias agere, itj{ pro sanandis orare debemus, ut absolutissima
cui nihil addi i,pssit sanitate, perfecta Dei suavitate, plena
libertate perfruamur. Non enim abnuimus humanam naturam
posse esse sine peccato, aut ullo modo negare debemus perfici
posse, quam proficere non negamus, sed gratia Dei per Jesum
Christum Dominum nostrum ; eo adjuvante fieri dicimus, ut
justa et beata sit, a quo creata est ut sit. Facile itaque re-
fellitur, quod a quibusdam sibi dicit opponi, ' Diabolus nobis
adversatur.' Prorsus huic objectioni et eadem verba respon-
demus, quae ipse respondit : ' Kesistamus illi, et fugiet. Besistite, James iv. 7.
inquit beatus apostolus, diabolo, et fugiet a vobis. Unde ani-
madvertendum est quid possit his nocere quos fugit, vel quam
virtutem habere intelligendus sit, qui solis praevalere non re-
sistentibus potest.' Haec et mea verba sunt: verius enim

dici non potest. Sed hoc interest inter nos et istos, quod nos

etiam cum diabolo resistitur, poscendum Dei adjutorium, non

solum non negamus, verum etiam praedicamus ; isti autem

tantam tribuunt potestatem voluntati, ut pietati auferant ora-

tionem. Nam utique ut diabolo resistamus et fugiat a nobis,

ideo precantes dicimus, iV^e nos inferas in tentationem ; ideo Matt. vi. 13.

et admoniti sumus tanquam ad imperatore milites exhortante

et dicente, Vigilate, et orate, ne intretis in tentationem. Mark xiv. 38.

CHAPTER LIX.

The same argument.

69. Quod vero contra eos disputat, qui dicunt, ' Et quis nolit
sine peccato esse, si hoc in hominis esset positum potestate *? '

io6 De Natura et Gratia. [Chap. lx.

recte quidem disputat, * hoc ipso eos confiteri non esse impossi-
bile, quia hoc vel multi, vel omnes volunt : ' sed hoc unde sit
possibile confiteatur, et pax est. Ipsa est enim gratia Dei jyer
Jesum Christum Dominum nostrum, qua omnino iste nos orantes
adjuvari ut non peccemus, nusquam dicere voluit. Quod si
forte latenter sentit, ignoscat aliter suspicantibus. Ipse enim
hoc facit, qui cum tantam de hac re patiatur invidiam, sentire
id vult, et confiteri vel profiteri non vult. Quid erat magnum
ut hoc diceret, cum praesertim sibi hoc tanquam ex persona
adversariorum oppositum tractare et aperire susceperit? Cur
illic solam naturam defendere voluit, et quia homo ita creatus
est, ut non peccare posset, si peccare noluisset, asseruit, ac per
hoc quod ita creatus est, earn possibilitatem ad gratiam Dei
pertinere definivit, qua possibilitate si noluerit peccare, non
peccat ; et noluit aliquid dicere de eo, quod ipsa natura gratia
Dei per Jesum Christum Dominum nostrum vel sanatur quia
vitiata est, vel quia sibi non sufficit adjuvatur ?

CHAPTER LX.

Whether any one is without sin in this life.

70. Utkum enim in hoc saeculo fuerit, vel sit, vel possit esse
aliquis ita juste vivens, ut nullum habeat omnino peccatum,
potest esse aliqua quaestio inter veros piosque Christianos :
posse tamen esse certe post banc vitam quisquis ambigit, desipit.
Sed ego nee de ista vita volo contendere. Quanquam enim mihi

Ps. cxHi. non videatur aliter intelligendum quod scriptum est, Nonjusti-
ficahitur in conspectu tuo omnis vivens, et si qua similia : utinam
tamen possit ostendi, vel haec testimonia melius aliter intelligi
posse, vel perfectam plenamque justitiam cui prorsus nihil ad-
dendum sit, et heri fuisse in aliquo, dum in isto corpore viveret,
et hodie esse, et eras futuram; dum tamen longe plures sint,
qui cum sibi usque ad ultimum vitae hujus diem necessarium

Matt. vi. 12. esse non dubitent, ut veraciter dicant, Dimitte nobis debita
'nostra, sicut et nos dimittimus debitorihus nostris ; spem suam
tamen in Christo atque in ejus promissionibus veram, certam,

Chap, lxi.] Dc Nutuva et Gratia. 107

firmam esse confidant. Nullo tamen modo nisi adjuvante gratia
Salvatoris Christi crucifixi, et dono Spiritus ejus, vel quoslibet
ad plenissimam perfectionem, vel quemquam ad qualemcumque
provectum verae piaeque justitiae pervenire, qui negaverint,
nescio utrum recta possint in qualiumcumque Christianorum
numero deputari.

CHAPTEK LXI.

Beply to quotations from CatJioUc writers {Lactantius, Hilary) Ambrose, and
Jerome) adduced by Pelagius in Ms own defence.

71. Ac per. hoc et ea testimonia, quae non quidem de Scrip-
turis canonicis, sed de quibusdam Catholicorum tractatorum
opusculis posuit, volens occurrere iis qui eum solum dicerent
ista defendere, ita sunt media, ut neque contra nostram senten-
tiam sint, neque contra ipsius. In quibus etiam nonnihil de
libris meis interponere voluit, me quoque aliquem deputans, qui
cum illis commemorari dignus viderer. Unde ingratus esse non
debeo, et familiariore affectu nolim ut erret, qui hunc mihi
detulit honorem. Prima enim quae posuit, quia nomen ejus
qui ea dixit, non ibi legi, sive quia ille non scripsit, sive quia
codex quem misistis id aliqua forte mendositate non habuit,
pertractare quid opus est % Maxime quoniam me, in hujusmodi
quorumlibet hominum scriptis liberum (quia solis canonicis
debeo sine ulla recusatione consensum), nihil movet quod de
illius scriptis, cujus nomen non ibi inveni, ille posuit : ' Oportuit Lact. inst.
magistrum doctoremque virtutis homini simi-llimum fieri, ut
vincendo peccatum doceat hominem vincere posse peccatum.'
Quomodo enim dictum sit, auctor hujus sententiae viderit qua-
liter possit exponere; dum tamen nos minime dubitemus,
peccatum Christum in se non habuisse quod vinceret, qui natus
est in similitudine carnis peccati, non in carne peccati. Aliud Rom. vHi. 3.
ejusdem ita posuit : ' Et iterum, ut desideriis carnis edomitis, Lact. inst.
doceret non necessitatis esse peccare, sed propositi ac voluntatis.'
Ego desideria carnis (si non illicitarum concupiscentiarum hie
dicuntur) accipio, sicuti est fames, sitis, refectio lassitudinis, et
si quid hujusmodi est. Per haec enim quidam, quamvis ea sint

io8 De Natura et Gratia. [Chap. lxii.

inculpabilia, in culpas decidunt ; quod ab illo Salvatore abfuit,
Matt.iv 2; etiamsi haec in eo fuisse propter similitudinem carnis peccati,

John IV, 6. ^ *■ r '

Evangelio teste videamus.

CHAPTER LXn.

To do and to perform righteousness.
HJionMatt. 72. Beatus vcro Hilarius, cuius verba haec posuit, 'Non

V. 8(Comm. ..... ... .

c. 4). enim nisi spiritu perfecti et immortalitate mutati, quod solis

mundis corde dispositum est, hoc quod in Deo est immortale
cernemus ; ' quid dixerit contra id quod dicimus, vel quid istum
adjuvet, nescio, nisi quia posse esse hominem mundo corde
testatus est. Quod quis negat? sed gratia Dei per Jesum
Christum Dominum nostrum, non sola arbitrii libertate. Item

Hii. Fragm. quod cum dixissc commemorat, * Quas Job litteras legeret, ut
abstineret se ab omni re maligna 1 quia Deum sola mente vitiis
non admixta venerabatur, Deum autem colere justitiae proprium
oflficium est : ' quid fecisset Job dixit, non quid in hoc saeculo
perfecisset, aut sine gratia Salvatoris, quem etiam prophetavit,
vel fecisset vel perfecisset. Abstinet enim se ob omni re mala,
etiam qui habet peccatum, quod in se regnare non sinit, cui
subrepit improbanda cogitatio, quam pervenire ad finem operis
non permittit. Sed aliud est non habere peccatum, aliud non
obedire desideriis ejus. Aliud est implere quod praeceptum est,

Exod. XX. 17. Non concujpisces ; et^liud est per quemdam abstinentiae conatum

xA^iH^s'o. saltem id agere quod item scriptum est, Post coTicupiscentias tuas
non eas; nihil horum tamen scire se recte posse sine gratia Sal-
vatoris. Facere est ergo justitiam, in vero Dei cultu cum
interno concupiscentiae malo interna conflictatione pugnare :
perficere autem, omnino adversarium non habere. Nam qui
pugnat, et adhuc periclitatur, et aliquando percutitur, etiam si
non sternitur; qui autem non habet adversarium, plena pace
laetatur. Et ipse esse sine peccato verissime dicitur, in quo
nullum habitat peccatum ; non qui per abstinentiam mali operis

Rom. vii. 20. dicit. Jam non ego ojyeror illud, sed id quod in me habitat
feccatum.

73. Nam et ipse Job de peccatis suis non tacet, et utique

Chap, lxiii.] Db Natuva et Gratia. 109

huic amico vestro merito placet, humilitatem nuUo modo ' in
falsitatis parte ponendam:' unde id quod Job confitetur, quia
verax Dei cultor est, procul dubio veraciter confitetur. Et ipse
Hilarius cum locum Psalmi exponeret, ubi scriptum est, S'pre-
visti omnes discedentes a justificationibus tuis, ait : ^ Si enim Hilar, on
Deus peccatores sperneret, omnes utique sperneret; quia sine (cxix.)ii8.
peccato nemo est. Sed spernit discedentes a se, quos apostatas
vocant.' Videtis quemadmodum non dixerit, quia sine peccato
nemo fuerit, tanquam de praeteritis loquens^, sed quod sine pec-
cato nemo sit ; unde quidem, ut dixi, non contendo. Quisquis
enim non cedit Joanni apostolo, qui nee ipse ait, Si dixerimus i John i. 8.
quia peccatum non habuimus, sed non Jiahemus : episcopo
Hilario quomodo cessurus est % Pro gratia Christi clamo, sine
qua nemo justificatur, tanquam sufRciente naturae libero arbi-
trio. Imo ipse pro ea clamat : ei cedatur dicenti, Sine me nihil John xv. 5.
potestis facere,

CHAPTER LXIII.

Other passages quoted from Ambrose against Pelagius.

74. Sanctus autem Ambrosius revera in eo loco quem iste Ambr. on

. ^ Luke i. 6

commemorat, illis resistit qui dicunt nommem non esse posse (Exp. 6. i

. . . . s- 17)-

sine peccato in bac vita. Ut enim ea diceret, accepit occa-
sionem de Zacbaria et Elisabeth, quod in Evangelio commemo- Luke i. 6.
rati sunt ambulasse in omnibus justificationibus legis sine
querela : numquid tamen negat gratia Dei fieri per Jesum
Christum Dominum nostrum? Ex qua fide etiam ante ejus
passionem justos vixisse non dubium est, qui praestat Spiritum
Sanctum qui datus est nobis, per quem diffunditur charitas in Rom. v. $•
cordibus nostris, qua una justi sunt quicumque justi sunt.
Quem Spiritum memoratus episcopus etiam precibus impetran-
dum admonet (ita illi voluntas divinitus non adjuta non sufficit),
ubi in hymno suo dicit,

Votisque praestat sedulis, Ambr. Hymn

Sanctum mereri Spiritum. 3-

75. Commemorabo et ego de hoc ipso opere sancti Ambrosii
aliquid, ex quo iste commemoravit quod commemorandum puta-

no

De Natura et Gratia.

[Chap. LXIII.

Ambr. on
Luke i. 3.

Ambr. on
Luke i. 6.

Eph. ii, 3.

vit. * Visum est,'' inquit, ^mihi. Potest non soli visum esse,
quod visum sibi esse declarat. Non enim voluntate tantum
humana visum est, sed sicut placuit ei qui in me, inquit, loquitur
Christus, qui ut id quod bonum est, nobis quoque bonum videri
possit, operatur. Quern enim miseratur, et vocat. Et ideo qui
Christum sequitur potest interrogatus, cur esse voluerit Chris-
tianus, respondere, Visum est mihi. Quod cum dicit, non negat
Deo visum; a Deo enim praeparatur voluntas hominum: ut
enim Deus honorificetur a sancto, Dei gratia est/ Ecce quid
iste sapiat, si verbis Ambrosii delectatur, quod a Deo praeparatur
voluntas hominum ; et nulla, vel non magna quaestio est, quis vel
quando perficiatur, dum tamen sine gratia Christi idipsum fieri
posse minime dubitetur. Deinde quantum erat, ut attenderet
iste unum versum de Ambrosii verbis quae possit. Cum enim
ille dixisset, 'Nam cum Ecclesia ex gentibus, hoc est, ex pecca-
toribus congregata sit, quomodo ex maculatis immaculata potest
esse, nisi prime per Christi gratiam, quod abluta delicto sit;
deinde, quod per qualitatem non peccandi abstineat a delictis ? '
ille addidit, quod iste apparet cur addere noluerit : ait namque
ille, * Nee ab initio immaculata ; humanae enim hoc impossibile
naturae : sed per Dei gratiam et qualitatem sit, quia jam non
peccat, fit ut immaculata videatur.' Haec verba iste cur non
addiderit, quis non intelligat 1 Hoc agitur utique nunc in hoc
saeculo, ut ad istam, quam omnes sancti cupiunt, immaculatissi-
mam puritatem Ecclesia sancta perveniat, quae in future saeculo
neque aliquo malorum hominum sibi permixto, neque aliqua in
se lege peccati resistente legi mentis, ducat mundissimam vitam
in aeternitate divina. Tamen attendat iste quid secundum
Scripturas Ambrosius episcopus dixerit, 'Nee ab initio imma-
culata ; humanae enim hoc impossibile naturae.' Utique enim
ab initio dicet, quo ex Adam nascimur. Nam et ipse Adam
immaculatus procul dubio factus est : sed in eis qui sunt natura
filii irae, ducentes ex illo quod vitiatum est in illo, ab initio esse
immaculatos, humanae naturae impossibile definivit.

Chap, lxiv.] De Natuva et Gratia, 1 1 1

CHAPTER LXIV.

The same argument.

76. Item Joannes Constantinopolitanus episcopus, cujus posuit
sententiam, * dicit peccatum non esse substantiam, sed actum
malignum:' quis hoc negat? * Et quia non est naturale, ideo Cp. Chrys. in

•n -I 1 T . • Eph. Horn.

contra lUud legem datam, et quod de arbitrii libertate descendit :' ii- 3-
etiam hoc quis negat ? Sed nunc agitur de humana natura
quae vitiata est ; agitur et de gratia Dei qua sanatur per medi-
cum Christum, quo non indigeret si sana esset, quae ab isto
tanquam sana, vel tanquam sibi sufficiente voluntatis arbitrio,
posse non peccare defenditur.

77. Quis item Christianus ignorat, quod beatissimum Xystum See below,
Romanae Ecclesiae episcopum et Domini martyrem dixisse
commemorat, ' Quia libertatem arbitrii sui permisit hominibus

Deus, ut pure et sine peccato viventes similes fiant Deo V Sed
ad ipsum arbitrium pertinet vocantem audire et credere, et ab
eo in quem credit non peccandi adjutorium postulare. Nam
utique cum dicit, * similes fiant Deo ; ' per charitatem Dei futuri
sunt similes Deo, quae diffusa est in cordibus nostris, non
naturae possibilitate, nee libero arbitrio quod est in nobis, sed
per Spiritum Sanctum qui datus est nobis. Et quod dicit idem
martyr, ' Templum sanctum est Deo mens pura, et altare opti-
mum est ei cor mundum et sine peccato ; ' quis nescit ad istam
perfectionem perducendum cor mundum, dum interior homo 2 Cor. iv. 16.
renovatur de die in diem ; non tamen sine gratia Dei per Jesum
Christum Dominum nostrum % Item quod ait ipse, * Vir castus
et sine peccato potestatem accepit a Deo esse filius Dei ;' utique
admonuit, ne cum quisque factus fuerit ita castus et sine peccato
(quod ubi et quando in eo perficiatur nonnulla quaestio est, sed
inter pios bene quaeritur, inter quos tamen constat fieri posse,
et sine Mediatore Dei et hominum homine Christo Jesu fieri
non posse) : tamen, ut dicere coeperam, prudenter Xystus ad-
monuit, ne cum fuerit quisque talis factus, et per hoc recte inter
filios Dei deputatus, putetur ipsius fuisse potestatis, quam per
gratiam accepit a Deo, cum cam non haberet in natura jam vitiata

112 De Natura et Gratia. [Chap. lxv.'

John i. 12. at que depravata, sicut in Evangelic legitur, Quotquot autem
receperunt eum^ dedit eis jwtestatemjilios Dei fieri : quod utique
non erant per naturam, nee omnino essent, nisi eum recipiendo
accepissent per ejus gratiam hujusmodi potestatem. Haec est
potestas, quam sibi vindicat fortitude charitatis, quae non est
in nobis, nisi per Spiritum Sanctum qui datus est nobis.

CHAPTER LXV.

The same argument.

Jerome on 78. QuoD vero prcsbjiier venerabilis Hieronymus dixit, in iis

(Comm. b. i. quae ilium dixisee commemorat, cum exponeret quod scriptum
est, ' Beati mundo corde, quoniam ipsi D&um videbunt : " Quos
non arguit conscientia ulla peccati ;" et adjecit: "Mundus
mundo corde conspicitur, templum Dei non potest esse pollu-
tum:'" hoc utique agitur in nobis conando, laborando, orando,
impetrando, ut ad illam perfectionem, in qua possimus Deum
mundo corde conspicere, ejus gratia perducamur per Jesum
Christum Dominum nostrum. Item quod ait a memorato
Jerome ad v. dictum cssc prcsbytero, * Liberi arbitrii nos condidit Deus, nee

Jovin. ii. 3.

ad virtutem, nee ad vitia necessitate trahimur; alioquin ubi
necessitas, nee corona est ; * quis non agnoscat ? quis non toto
corde suscipiati quis aliter conditam humanam neget esse
I naturam ? Sed in recte faciendo ideo nullum est vinculum
necessitatis, quia libertas est charitatis.

CHAPTER LXVI.

A certain hind of necessity of sinning.

Rom. V. 5. 79. Redi ergo ad apostolicam sententiam : Chariton Dei
diffusa est in cordibus nostris per Spiritum Sanctum qui datus

Ephes. iv. 8. est nohis. A quo, nisi ab illo qui ascendit in altum, captivavit
captivitatem, dedit dona hominibus? Quod autem ex vitiis
naturae, non ex conditione naturae, sit quaedam peccandi neces-
sitas, audiat homo, atque ut eadem necessitas non sit, discat

Ocxv'fr ^^^ dicere, De necessitatihus mds educ me. Quia et in hujus-

Chap. LXVIL] De Natuva et Gratia. 113

modi oratione certamen est adversus tentatorem de ipsa contra
nos necessitate pugnantem ; ac per hoc opitulante gratia per
Jesum Christum Dominum nostrum, et mala necessitas remo-
vebitur, et libertas plena tribuetur.

CHAPTER LXVII.

8in&, like dueases, are cured in two Ways.

80. Veniamus ad nos: *Item/ inquit, 'Augustinus episcopus Aug. de Lib.
in libris de Libero Arbitrio, Quaecumque ista causa est volun-
tatis, si non potest ei resisti, sine peccato ei ceditur f si autem

potest, non ei cedatur, et non peccabitur. An forte fallit incau-
tum 1 Ergo caveat, ne fallatur. An tanta fallacia est, ut caveri
omnino non possit ? Si ita est, nulla ergo peccata sunt. Quis
enim peccat in eo quod caveri nullo modo potest ? Peccatur
autem : caveri igitur potest.' Agnosco, verba mea sunt : sed
etiam ipse dignetur agnoscere superius cuncta quae dicta sunt.
De gratia quippe Dei agitur, quae nobis per Mediatorem medi-
cina opitulatur, non de impossibilitate justitiae. Potest ergo ei
causae, quaecumque ilia est, resisti : potest plane. Nam in hoc
adjutorium postulamus, dicentes, Ne nos inferas in tentatio-
Tiem; quod adjutorium non posceremus, si resisti nullo modo
posse crederemus. Potest peccatum caveri ; sed opitulante illo,
qui non potest falli. Nam et hoc ipsum ad cavendum peccatum
pertinet, si veraciter dicimus, Dimitte nobis dehita nostra,
sicut et nos dimittimus debitoribus nostris. Duobus enim
modis etiam in corpore cavetur morbi malum; et ut non ac-
cidat, et ut si accident, cito sanetur : ut non accidat, caveamus
dicendo, Ne nos inferas in tentaiionem ; ut cito sanetur, cavea-
mus dicendo, Dimitte nobis dehita nostra. Sive ergo immineat,
sive insit, caveri potest.

81. Sed ut non tantum illi, verum etiam iis qui eosdem
libros meos, quos iste legit, de Libero Arbitrio non legerunty
atque illis non lectis, hunc forsitan legunt, de hac re sententia
mea satis appareat, ex ipsis libris commemorare me oportet,
quod iste si sentiret atque in suis litteris poneret, nulla inter
nos de hac re controversia remaneret. Continuo quippe post

I

114 ^^ Natura et Gratia. [Chap, lxvii.

verba mea quae iste commemoravit, quod occurrere poterat ipse
Aug. de Lib. subjeci, et quantum potui pertractavi, dicens : ' Et tamen etiam
51-54- per ignorantiam facta quaedam improbantur, et corrigenda judi-

cantur, sicut in divinis auctoritatibus legimus.' Atque hinc
adhibitis exemplis, etiam de infirmitate locutus sum, dicens :
' Sunt etiam necessitate facta improbanda, ubi vult homo recte
facere, et non potest. Nam unde sunt illae voces, Non enim
quod volo facio honum ; sed quod odi malum, hoc ago ? '
Atque aliis in banc sententiam commemoratis testimoniis divi-
norum eloquiorum : ' Sed haec,' inquEim, ' omnia hominum sunt
voces ex ilia mortis damnatione venientium. Nam si non est
ista poena hominis, sed natura, nulla ista peccata sunt.' Deinde
paulo post : ' Eelinquitur ergo/ inquam, 'ut haec poena justa de
damnatione hominis veniat. Nee mirandum est quod vel igno-
r rando non habet liberum arbitrium voluntatis ad eligendum

quid recte faciat ; vel resistente carnali consuetudine, quae
violentia mortalis successionis quodam modo naturaliter inolevit,
videat quid recte faciendum sit, et velit, nee possit implere.
Ilia est enim peccati poena justissima, ut amittat quisque quo
bene uti noluit, cum sine ulla posset difficultate, si vellet : id
est autem, ut qui sciens recte non facit, amittat scire quid
rectum sit ; et qui recte facere cum posset noluit, amittat posse
cum velit. Nam sunt revera omni peccanti animae duo ista
poenalia, ignorantia et difficultas. Ex ignorantia dehonestat
error, ex difficultate cruciatus affligit. Sed approbare falsa pro
veris, ut erret invitus, et resistente atque torquente dolore
carnalis vinculi non posse a libidinosis operibus temperare, non
est natura instituti hominis, sed poena daranati. Cum autem
de libera voluntate recte faciencli loquimur, de ilia scilicet in
qua homo factus est loquimur.' Hinc jam hominibus de ipsius
ignorantiae difficultatisque in prolem primi hominis trajectis
vitiis atque transfusis, velut justam querelam deponentibus ita
responsum est. ' Quibus breviter,' inquam, ' respondetur, ut
quiescant, et adversus Deum murmurare desistant. Kecte
enim fortasse quererentur, si erroris et libidinis nullus hominum
victor existeret : cum vero ubique sit praesens, qui multis modis
per creaturam sibi Domino servientem, aversum vocet, doceat

Chap. LX VIII.] De Nattiva et Gratia. 115

credentem, consoletur sperantem, diligentem adhortetur, conan-
tem adjuvet, exaudiat deprecantem ; non tibi deputatur ad
culpam quod invitus ignoras, sed quod negligis quaerere quod
ignoras; neque illud quod vulnerata membra non colligis, sed
quod volentem sanare contemnis.' Ita et exliortatus sum, quan-
tum potui, ad recte vivendum; et gratiam Dei non evacuavi,
sine qua natura humana jam contenebrata atque vitiata illumi-
nari non potest et sanari; de qua re cum istis tota vertitur
quaestio, ne gratiam Dei quae est in Christo Jesu Domino
nostro, perversa naturae defeusione frustremus. De qua natura
item paulo post dixi : ' Etiam ipsam naturam aliter dicimus,
cum proprie loquimur, naturam hominis in qua primum in sua
genere inculpabilis factus est; aliter istam, in qua ex illius
damnati poena et ignari et carni subditi nascimur, juxta quern
modum dicit Apostolus, Fuimus enim et nos naturaliter filii Ephes. ii. 3.
irae, sicut et caeteri.'

CHAPTER LXYIII.

Hoiv to exhort men to faith, repentance, and advancement.

82. Si ergo volumus * animos ad recte vivendum frigidos et
pigros Christianis exhortationibus excitare et accendere ;' primi-
tus exhortemur ad fidem, qua Christiani fiant, et ejus nomini
subjiciantur, sine quo salvi esse non possunt. Si autem jam
Christiani sunt, et recte vivere negligunt ; verberentur teiTori-
bus, et praemiorum laudibus erigantur : ita sane, ut non solum
ad bonas actiones, verum etiam ad pias orationes eos exhortari
meminerimus, atque hac instruere sanitate doctrinae, ut et illinc
gratias agant, cum instituerint bene vivere, quod aliquid sine
difficultate fecerint ; et ubi difficultatem aliquam sentiunt, fide-
lissimis et perseverantissimis precibus et misericordiae promptis
operibus facilitatem a Domino impetrare persistant. Sic autem
proficientes, ubi et quando plenissima justitia perficiantur, non
nimis euro : ubicumque autem et quandocumque perfecti fue-
rint, nonnisi gratia Dei per Jesum Christum Dominum nostrum
perfici posse confirmo. Sane quando liquida cognoverint nullum
peccatum se habere, non se dicant habere peccatum, ne Veritas

I 2

ii6 De Natura et Gratia. [Chap. LXix.

1 John i. 8. in eis non sit ; sicut in eis Veritas non est, qui cum habeant,
non habere se dicunt.

CHAPTER LXIX.

God commands nothing impossible, because all things are easy to love.
83. Valde autem 'bona sunt praecej)ta,' si legitime his

I Tim. i. 8.

utamur. Eo quippe ipso quo firmissime creditur, * Deum
justum et bonum impossibilia non potuisse praecipere ;' hinc
admonemur, et in facilibus quid agamus, et in difficilibus quid

Matt. xi. 30. petamus. Omnia quippe fiunt facilia charitati; cui uni Christi
sarcina levis est, aut ea una est sarcina ipsa quae levis est.

I John V. 3. Secundum hoc dictum est, £Jt praecepta ejus gravia non sunt ;
ut cui gravia sunt, consideret non potuisse divinitus dici,
gravia non sunt, nisi quia potest esse cordis affectus cui gravia
non sunt, et petat quo destituitur, ut impleat quod jubetur.
Et quod dicitur ad Israel in Deuteronomio, si pie, si sancte,
si spiritualiter intelligatur, hoc idem significat : quia uti-

Deut. XXX. que cum hoc testimonium commemorasset Apostolus, Frope

Rom. X. 8*. te est verbum in ore tuo, et in corde tuo (quod hie habet, ' in
manibus tuis ;' in corde enim sunt spirituales manus) ; hoc est,
inquit, verbum Jidei quod praedicamus. Conversus ergo quis-
que, sicut ibi praecipitur, ad Dominum Deum suum ex toto
corde suo, et ex tota anima sua, mandatum Dei non habebit
grave. Quomodo est enim grave, cum sit dilectionis manda-
tum 1 Aut enim quisque non diligit, et ideo grave est ; aut
diligit, et grave esse non potest. Diligit autem, si quod illic
admonetur Israel, conversus fuerit ad Dominum Deum suum ex

John xiii. 34. toto cordc suo, et cx tota anima sua. Mandatum, inquit,

Rom. xiii. novum do vobis, ut vos invicem diligatis : et, Qui diligit
proocimum, legem implevit : et, Plenitudo legis, charitas. Se-

Prov. ii. 20, cundum hoc et illud dictum est, Si OAnhularent semitas bonas,
invenissent utique semitas justitiae leves. Quomodo ergo dici-

Ps. xvi. tur, Propter verba labiorum tuorum ego custodivi vias duras :
nisi quia utrumque verum est? Durae sunt timori, leves
amori.

Chap, lxx.] De Natura et Gratia. 117

CHAPTER LXX.

The degrees of love make also degrees of righteousness.

84, Charitas ergo inchoata, inchoata justitia est; charitas
provecta, provecta justitia est ; charitas magna, magna justitia
est ; charitas perfecta, perfecta justitia est : sed charitas de corde i Tim. i. 5.
puro, et conscientia bona, et fido non ficta ; ' quae tunc maxima
est in hac vita, quando pro ilia ipsa contemnitur vita : ' sed
miror si non habet quo crescat, cum de mortali excesserit vita.
Ubicumque autem et quandocumque ita plena sit, ut ei non sit
quod adjiciatur; non tamen diffunditur in cordibus nostris vel
naturae, vel voluntatis opibus quae sunt in nobis, sed per Spi- Rom. v. 5;

. ..„.. viii. 26.

ritum Sanctum qui datus est nobis, qui et innrmitati nostrae
opitulatur, et sanitati cooperatur. Ipsa est enim gratia Dei per
Jesum Christum Dominum nostrum, cui est cum Patre et Spiritu
Sancto aeternitas, bonitas, in saecula saeculorum. Amen.

* Retractations/ i. 42.
De Natura et Gratia liber unus.

Venit etiam tunc in manus meas quidam Pelagii Uber, ubi hominis
naturam contra Dei gratiam qua justificatur impius, et qua Christiani
sumus, quanta potuit argumentatione defendit. Librum ergo quo huic
respondi defendens, gratiam non contra naturam, sed per quam natura
liberatur et regitur, de Natura et Gratia nuncupavi. In quo verba quae-
dam quae velut Xysti Romani episcopi et martyris Pelagius posuit, ita
defendi tanquam revera ejusdem Xysti essent; id enim putaveram : sed
postea legi Sexti philosophi esse, non Xysti Christiani. Hie liber sic
incipit : Librum quern misistis.

DE PEEFECTIONE JUSTITIAE HOMINIS.

CHAPTER 1.

Chaeitas vestra, quae in vobis tanta est, et tarn sancta, ut
etiam jubenti servire clelectet, petivit ut definitionibus, quae
cUcuntur Coelestii esse, respondeam. Sic enini praenotata est
eadem chartula quam dedistis, * Defiuitiones, ut dicitur, Coe-
lestii ; ' quae praenotatio credo quod non illius, sed eorum sit,
qui hoc attulerunt de Sicilia, ubi Coelestius non esse perhibetur,
2Tim. iii. 13. sed multi talia garrientes, et, sicut ait Apostolus, ipsi errantes,
et alios in errorem mittentes. Ex illius tamen hae)3 esse doc-
trina, vel etiara quorumdam sociorum ejus, et nos possumus
arbitrari. Nam neque istae breves definitiones, vel potius ratio-
cinationes, ab illius abhorrent ingenio ; quod in opere alio ejus
inspexi, cujus eum esse constat auctorem : et non frustra istos
fratres qui haec attulerunt in Sicilia existimo audisse, quod
ipse docuerit ista vel scripserit. Vellem autem, si possem, ita
obtemperare vestrae fraternae benevolentiae, ut etiam ego tarn
breviter responderem. Sed nisi et ilia commemorem quibus
respondeo, quia poterit quemadmodum responderim judicare 1
Conabor tamen, quantum valuero, adjuvantibus me apud Domini
misericordiam etiam orationibus vestris, ut non ultra quam
necesse est mens sermo procurrat.

CHAPTER II.

Eatiocinatio 1. 'Ante omnia,' inquit, Mnterrogandus est
qui negat hominem sine peccato esse posse, quid sit quodcum-

Chap. II.] De Perfectioiic Jtistitiae Honiinis. 119

que peccatum, quod vitari potest, an quod vitari non potest.
Si quod vitari non potest, peccatum non est: si quod vitari
potest, potest homo sine peccato esse, quod vitari potest. Nulla
enim ratio vel justitia patitur saltern dici peccatum, quod vitari
nullo modo potest.' Kespondemus vitari posse peccatum, si
natura vitiata sanetur gratia Dei per Jesum Christum Dominun
nostrum. In tantum enim sana non est, in quantum id quod
faciendum est aut caecitate non videt, aut infirmitate non
implet ; dum caro concupiscit adversus spiritum, et spiritus Gai. v. 17
adversus carnem, ut non ea quae vult homo faciat.

Ratiocinatio 2. ' Iterum quaerendum est,' inquit, ' pecca-
tum voluntatis, an necessitatis est. Si necessitatis est, peccatum
non est: si voluntatis est, vitari potest.' Kespondemus quod
supra: et ut sanemur, invocamus eum, cui dicitur in Psalmo,
De necessitatis meis educ me. Ps. xxiv.

Ratiocinatio 3. ' Iterum,' inquit, ' quaerendum est, quid
est peccatum; naturale, an accidens. Si naturale, peccatum
non est: si autem accidens est, et recedere potest; et quod
recedere potest, vitari potest; et quod vitari potest, potest
homo sine eo esse quod vitari potest.' Respondetur, naturale \
non esse peccatum : sed naturae, praesertim vitiatae, unde facti
sumus natura filii irae, parum esse ad non peccandum voluntatis Ephes. li.
arbitrium, nisi adjuta sanetur gratia Dei per Jesum Christum
Dominum nostrum.

Ratiocinatio 4. ' Iterum,' ait, ' quaerendum est, quid est
peccatum ; actus, an res. Si res est, auctorem habeat necesse
est ; et si auctorem habere dicitur, jam alter praeter Deum rei
alicujus auctor induci videbitur : at si hoc dici impium est,
confiteri necesse est peccatum omne actum esse, non rem. Si
igitur actus est, imo quia vere actus est, vitari potest.' Re-
spondemus, peccatum quidem actum dici et esse, non rem.
Sed etiam in corpore claudicatio eadem ratione actus est, non
res ; quoniam res, pes ipse vel corpus vel homo est, qui pede
vitiatio claudicat ; nee tamen vitare potest homo claudicationem,
nisi habeat sanatum pedem. Quod etiam in interiore homine
fieri potest, sed gratia Dei per Jesum Christum Dominum
nostrum. Ipsum sane vitium quo claudicat homo, nee pes est,

I20 De Perfectione Justitiae Hominis, [Chap. in.

nee corpus, nee homo, nee ipsa claudicatio ; quae utique non
est quando non ambulat, cum tamen insit vitium quo fit clau-
dicatio quando ambulat. Quaerat ergo quod eidem vitio nomen
imponat, utrum rem velit dicere, an actum, an rei potius qua-
litatem malam, qua deformis actus existit. Sic et in homine
interiore animus res est, rapina actus est, avaritia vitium est ;
id est, qualitas secundum quam mains est animus, etiam quando
nihil agit unde avaritiae suae serviat, etiam quando audit, N(ra
concuiisces, seque vituperat, et tamen avarus manet: sed per
2 Cor. iv. i6. fidem renovatur, id est sanatur, de die in diem, nee tamen
nisi gratia Dei per Jesum Christum Dominum nostrum.

CHAPTER III.

Ratiocinatio 5. 'Iterum/ inquit, 'quaerendum est, utrumne
debeat homo sine peccato esse. Procul dubio debet. Si debet,
potest : si non potest, ergo nee debet. Et si non debet homo
esse sine peccato, debet ergo cum peccato esse ; et jam peccatum
non erit, si illud deberi constiterit. Aut si hoc etiam dici ab-
surdum est, confiteri necesse est, debere hominem sine peccato
esse, et constat eum non aliud debere quam potest.' Respon-
detur eadem similitudine, qua superius jam respondimus. Cum
enim videmus claudum, qui sanari potest, recte utique dicimus,
* Debet homo iste esse sine claudicatione ; et si debet, potest.'
Nee tamen cum vult, continue potest ; sed cum fuerit adhibita
curatione sanatus, et medicina adjuverit voluntatem. Hoc fit in
interiore homine, quod ad peccatum attinet tanquam ejus clau-
iNiatt. ix. dicationem, per ejus gratiam qui venit non vocare justos, sed
peccatores ; quia non est opus sanis medicus, sed male ha-
bentibus.

E-ATiociNATio 6. 'Iterum,' ait, 'quaerendum est, utrumne
praeceptum sit homini sine peccato esse. Aut enim non potest,
et praeceptum non est : aut quia praeceptum est, potest. Nam
quid praeciperetur, quod fieri omnino non posset T E-espon-
detur, consultissime homini praecipi ut rectis passibus ambulet,
et cum se non posse perspexerit, medicinam requirat ; quae inte-

(3. 12.

Chap. IV.] De Pevfectione Justitiae Hommis. 131

rioris hominis ad sanandam peccati claudicationem gratia Dei
est per Jesum Christum Dominum nostrum.

Ratiocinatio 7. ' Iterum,' ait, ' quaerendum est, an velit
Deus hominem sine peccato esse. Proeul dubio vult, et procul
dubio potest. Quis enim tarn demens est, ut vel dubitet fieri
posse, quod Deum velle non dubitat % ' Respondetur : Si nollet
Deus hominem sine peccato esse, non mitteret Filium suum sine
peccato, qui sanaret homines a peccatis. Hoc fit in credentibus
et proficientibus renovatione interioris hominis de die in diem,
donee fiat perfecta justitia tanquam sanitas plena.

Ratiocinatio 8. ' Iterum,' ait, ' quaerendum est, quomodo
vult Deus hominem esse, cum peccato, an sine peccato. Procul
dubio non vult esse cum peccato. Quanta haec impietatis
blasphemia sit, cogitandum est, ut dicatur hominem posse esse
cum peccato, quod Deus non vult; et negetur posse esse sine
peccato, quod Deus vult ; quasi aliquem ad hoc Deus creaverit,
ut posset esse quod nolit, et non posset esse quod velit, et ut
contra suam magis quam ut secundum suam existeret volun-
tatem.' Jam superius responsum est: sed addendum video,
(|uod spe salvi facti sumus. Spes autem quae videtur, non est Rom
spes ; quod enim videt quis, quid sperat % Si autem quod non
videmus speramus, per patientiam exspectamus. Tunc ergo
erit plena justitia, quando plena sanitas : tunc plena sanitas,
quando plena charitas ; plenitudo enim legis charitas : tunc Rom. 3
autem plena charitas, quando videbimus eum sicuti est. ISTeque ijohn
enim erit quod addatur ad dilectionem, cum fides pervenerit ad
visionem.

CHAPTER IV.

Ratiocinatio 9. ' Iterum quaerendum est,' inquit, ' per quid
efficitur homo cum peccato; per naturae necessitatem, an per
arbitrii libertatem. Si per naturae necessitatem, culpa caret :
si per arbitrii libertatem, quaerendum est a quo ipsam arbitrii
libertatem acceperit ; procul dubio a Deo. Deus autem quod
dedit, certe bonum est, negari enim non potest. Qua'igitur
ratione bonum probatur, si magis ad malum quam ad bonum

vin.
24. 25.

123 De Perfectione Justitiae Hominis. [Chap. iv.

pronum est ? Magis enim ad malum quam ad bonum pronum
est, si homo per illud potest esse cum peccato, et non potest
esse sine peccato.' Respondetur, per arbitrii libertatera factum
ut esset homo cum peccato; sed jam poenalis vitiositas subse-
cuta, ex libertate fecit necessitatem. Unde ad Deum fides

Ps. xxiv. clamat, De necessitatihus meis educ me. Sub quibus positi, vel
non possumus quod volumus intelligere, vel quod intellexeri-
mus, volumus, nee valemus implere. Nam et ipsa libertas

John viii. 36. credcntibus a liberatore promittitur. Si vos, inquit, Filius
liberaverit, tunc vere liheri eritis. Victa enim vitio in quod
cecidit voluntate, caruit libertate natura. Hinc alia Scriptura

2 Pet. ii. 19, dicit, A quo enim quis devictus est, huic et servus adcJictus est.

Matt. ix. 12. Sicut ergo non est opus sauis medicus, sed male habentibus :
ita non est opus liberis liberator, sed sei^is : ut ei dicat gratu-

Ps. XXX. latio libertatis, Salvam fecisti de necessitatihus animam meam.

(xxxi.)8. X . • . iM . . ,

ipsa enim sanitas est vera libertas, quae non perisset, si bona
! permansisset voluntas. Quia vero peccavifc voluntas, secuta est
peccantem peccatum habendi dura necessitas, donee tota sanetur
infirmitas, et accipiatur tanta libertas, in qua sicut necesse est
permaneat beate vivendi voluntas, ita ut sit etiam bene vivendi
et nunquam peccandi voluntaria felixque necessitas.

Ratiocinatio 10. ' Proinde,' inquit, ' Deus bonum hominem
fecit, et praeterquam ilium bonum fecit, bonum ei insuper ut
faceret imperavit. Quam impium, ut confiteamur hominem
malum esse, quod nee factus est, nee ei praeceptum est ; et
negemus eum bonum posse esse, quod factus est, et quod ei ut
faceret imperatum est ! ' Respondemus : Quia ergo non se ipse
homo, sed Deus bonum hominem fecit ; Deus eum, non se ipse,
ut sit bonus reficit, dum volentem, credentem, invocantem liberat
a malo, quod sibi ipse fecit. Hoc autem fit, dum gratia Dei per
Jesum Christum Dominum nostrum renovatur homo interior de
die in diem, ut ad sempiternam, non poenam, sed vitani re-
surgat homo exterior in novissimo die.

xxn
4o> 37. 39-

Chap. V.] Dc Pevfectioue Jiistitiae Hominis. 1 23

CHAPTER y.

E,ATiociNATio 11. * Iterum,' ait, ' quaerendum est, qiiot
modis constet omne peccatum : duobus, ni fallor ; si aut ilia
fiant quae prohibentur, aut ilia non fiant quae jubentur. Tarn
certe omnia ilia quae prohibita sunt vitari possunt, quam quae
praecepta sunt perfici. Nam frustra aut prohiberetur aut \
juberetur, quod vel caveri vel impleri non posset. Et quomodo ^'^"'^ , c-

negabimus posse esse hominem sine peccato, cum confiteri ■ "*'
necesse sit, eum tam omnia ilia quae vetantur posse cavere,
quam quae imperatur efficere?' Respondetur multa esse in \^^

Scripturis Sanctis divina praecepta, quae omnia commemorare '^ . r

nimis operosum est : sed Dominus, qui verbum consummans et Rom. ix. 28.
brevians fecit super terram, in duobus praeceptis dixit Legem Matt.
Prophetasque pendere ; ut intelligeremus, quidquid aliud divin-
itus praeceptum est, in his duobus habere finem, et ad haec duo
esse referendum : Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde
tuo, et ex tola anima tua, et ex tota mente tua ; et Diliges proxi-
muTTi tuum tanquam et ijysv/m. In his, inquit, duobus praecejytis
tota Lex 2)endet et Frophetae. Quidquid ergo Dei lege prohi-
bemur, et quidquid jubemur facere, ad hoc prohibemur et
jubemur, ut duo ista compleamus. Et forte generalis prohibitio
est, JVon Goncujnsces ; et generalis jussio, Diliges. Unde bre-
viter et apostolus Paulus quodam loco utrumque complexus
est. Prohibitio enim est, Nolite conformari huic saeculo : jussio Rom.
autem, Sed reformamini in novitate mentis vestrae. Illud
pertinet ad non concupiscere ; hoc, ad diligere: illud ad con-
tinentiam ; hoc ad justitiam : illud ad declinandum a malo ;
hoc ad faciendum bonum. Non concupiscendo enim vetustate
exspoliamur, et novitate induimur diligendo. Sed nee quisquam Wisd.
potest continens esse, nisi Deus det ; et charitas Dei diffunditur
in cordibus nostris, non per nos ipsos, sed per Spiritum Sanctum Rom. v. 5.
qui datus est nobis. Hoc autem fit de die in diem in iis qui
volendo et credendo et invocando proficiunt, et praeterita obli- Philip, iii. 13.
viscentes in ea quae ante sunt extenduntur. Ad hoc enim lex
■ ista praecipit, ut cum in his implendis homo defecerit, non se

vni.
21

1 24 De Perfectione Justitiae Hominis, [Chap. vi.

extollat superbia tumidus, sed ad gratiam confugiat fatigatus ;
Gal. iii. 24. ac sic eum lex terrendo, ad Christum diligendum paedagogi
perducat officio.

CHAPTEE YI.

Ratiocinatio 12. 'Iterum, quaerendum est/ inquit,
' quomodo non potest homo sine peccato esse ;^ voluntate, an
natura. Si natura, peccatum non est : si voluntate, perfacile
potest voluntas voluntate mutari,' Respondemus, admonentes
esse cogitandum quanta sit ista praesumptio, qua dicitur non
solum posse (quod quidem adjuvante gratia Dei negandum non
est), sed etiam ' perfacile posse voluntatem voluntate mutari : '
Gal. V. 17. cum dicat Apostolus, Caro concwpiscit adversus sjnritum, et
sjnritus adversus carnem: Tiaec enim invicem adversantur, ut
non ea quae vultis facialis. Non enim ait, * Haec invicem ad-
versantur, ut quae potestis facere, nolitis : ' sed, ut non ea quae
vultis /a^iatis. Cur ergo concupiscentia carnis (quae utique
culpabilis atque vitiosa est, nihilque est aliud quam desiderium
Rom. V1.12. peccati, quod idem Apostolus praecipit, ne regnet in nostro
mortali corpore ; ubi satis ostendit esse tamen in nostro mortali
corpore, quod permittendum non sit ut regnet : cur ergo ista
concupiscentia) non mutata est ea voluntate, quam voluntatem
satis evidenter expressit Apostolus dicens, ut non ea quae vultis
facialis, si facile potest voluntas voluntate mutari 1 Nee sane
isto modo naturam, sive animae, sive corporis, quam Deus creavit,
et quae tota bona est, accusamus : sed earn dicimus, propria
voluntate vitiatam, sine Dei gratia non posse sanari.

Ratiocinatio 13. 'Iterum,' ait, 'quaerendum est, si non
potest homo sine peccato esse, cujus culpa est ; ipsiusne hominis,
an cujuslibet alterius : si ipsius hominis, quomodo culpa hominis
est, si hoc non est quod esse non potest 1 ' Respondemus, ideo
esse culpam hominis, quod non est sine peccato, quia sola hominis
voluntate factum est ut ad istam necessitatem veniret, quam sola
hominis voluntas superare non possit.

Ratiocinatio 14. 'Iterum,' ait, * quaerendum est, si natura
hominis bona est, quod nullus negare nisi Marcion aut Mani-
chaeus audebit, quomodo igitur bona est, si malo ei carere non

Chap. VII.] De Perfectiofie Justitiae Hominis. 125

est possibile % Omne enim peccatum malum esse quis dubitet % '

Respondemus, et naturam hominis bonam esse, et eam malo

carere posse. Nam ideo clamamus, Libera nos a malo : quod

non perficitur, quamdiu corpus quod corrumpitur aggravat Wisd. ix. 15.

animam. Sed hoc agitur gratia per fidem, ut aliquando dicatur,

Uhi est, mors, contentio tua? uhi est, mors, aculeus tuus ? Aculeus i Cor. xv.

55> 56-

autem mortis feccatum; virtus rero ^;eccai^, lex. Quoniam lex
prohibendo auget peccati cupiditatem, nisi diffundat Spiritus
charitatem, quae plena et perfecta tunc erit, cum videbimus facie i Cor. xiii. 12.
ad faciem.

Ratiocinatio 15. *Et hoc,' inquit, Micendum est: Certe
Justus est Deus; negari enim non potest. Imputat autem Deus
homini omne peccatum. Et hoc quoque confitendum puto, quia
neque peccatum est quidquid non imputabitur in peccatum.
Et si est aliquod peccatum quod vitari non possit, quomodo
Justus Deus dicitur, si imputare cuiquam creditur, quod vitari
non possit?' Respondemus, jam olim contra superbos esse
clamatum, Beatus cut non im2)utavit Dominus peccatum. Non Ps. xxxi.
enim imputat his qui fideliter ei dicunt, Dimitte nobis debita
nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris. Et juste
non imputat, quia justum est quod ait, In qua mensura mensi Matt. vii. 2.
fueritis, in eadem remetietur vobis. Peccatum est autem, cum
vel non est charitas quae esse debet, vel minor est quam debet,
sive hoc voluntate vitari possit, sive non possit : quia si potest,
praesens voluntas hoc facit : si autem non potest, praeterita
voluntas hoc fecit ; et tamen vitari potest, non quando voluntas
superba laudatur, sed quando humilis adjuvatur.

CHAPTER VII.

Ratiocinatio 16. Post haec ille qui ista conscripsit in-
troducit personam suam quasi cum altero disputantem, et facit
se interrogari, et quasi ab interrogante sibi dici : * Da mihi
hominem sine peccato.' Et respondet : ' Do tibi qui esse possit.
Et rursus ab interrogante dicitur ei : * Quis est 1 ' Et respondet
' Ipse tu. Quod si dixeris,' inquit, ' Ego esse non possum : re-
spondendum est, Cujus culpa est? Quod si dixeris, Mea

126 De Perfectione Justitiae Homhiis. [Chap. viii.

dicendum est, Et quomodo tuo est, si esse non potest' Iterum
facit se interrogari et dici sibi: 'Tu ipse sine peccato es, qui
dicis hominem sine peccato esse posse % ' Et respondet : * Quod
non sum sine peccato, cujus culpa est 1 Quod si dixerit,' inquit,
' " Tua est :" respondendum est, "Quomodo mea, si esse non pos-
sum ? " ' Nos respondemus, nullum cum eis de his verbis esse
debere conflictum ; quia non est ausus dicere hominem esse sine
peccato, vel aliquem, vel se ipsum, sed tantummodo esse posse,
respondit ; quod neque nos negamus. Quando autem possit, et
per quern possit, hoc quaeritur. Si enim modo est, non omni

Rom. vii. 24. auimac fideli positae in corpore mortis hujus orandum est, et
dicendum, Dimitte nobis dehita nostra : cum jam in saucto
Baptismo uni verso fuerint dimissa praeterita. Quisquis autem
membris fidelibus Christi hoc non esse orandum persuadere
conatur, nihil aliud quam se ipsum Christianum non esse pro-
fitetur. Porro si per se ipsum potest homo esse sine peccato,

Gal. ii. 21. ergo Christus gratis mortuus est. Non autem gratis Christus
mortuus est : non igitur potest homo esse sine peccato, etiam si
velit, nisi adjuvetur gratia Dei per Jesum Christum Dominum
nostrum. Quod ut perficiatur, et nunc in proficientibus agitur,
et omni modo implebitur, contentione mortis absumpta, et
charitate, quae credendo et sperando nutritur, videndo et ob-
tinendo perfecta.

CHAPTER yill.

1 7. Deinde instituit divinis testimoniis agere quod intendit :
quod quale sit, diligentius advertamus. * Testimonia,' inquit,
' quibus probatur praeceptum esse homini ut absque peccato sit.'
Ad hoc respondemus : Non utrum praeceptum sit quaeritur,
quod valde manifestum est; sed hoc ipsum quod praeceptum
esse constat, utrum in corpore mortis hujus possit impleri, ubi
caro concupiscit adversus spiritum, et spiritus adversus carnem,
ut non ea quae volumus faciamus. De quo corpore mortis hujus,
non omnis liberatur qui finit banc vitam, sed qui in hac vita
2 Cor. vi. I. susceperit gratiam, et ne in vanum suscipiat bonis operibus
egerit. Aliud est enim, exire de hoc corpore, quod omnes

Chap. VIII.] De Perfectione Justitiae Hominis. 127

homines dies vitae hujus ultimus cogit : aliud est autem, liberari

de corpore mortis Imjus, quod sola Dei gratia per Jesum Chris- Rom. vii.

turn Dominum nostrum Sanctis et fidelibus ejus impertit. Post

hanc autem vitam merces perficiens redditur, sed eis tantum a

quibus in hac vita ejusdem mercedis meritum comparatur. Non

enini ad saturitatem justitiae, cum hinc exierit, quisque per-

veniet, nisi ad eam cum hie est esuriendo et sitiendo cucurrerit.

Beati quippe qui esuriunt et sitiunt justitiam, quoniam ipsi Matt. v. 9.

saturabuntur.

18. Quamdiu ergo peregrinantes a Domino per fidem ambu- zCor. v. 6, 7.
lamus, non per speciem, unde dictum est, Justus ex fide vivit; Habak. ii. 4.
haec est nostra in ipsa peregrinatione justitia, ut ad illam perfec-
tionem plenitudinemque justitiae, ubi in specie decoris ejus jam
plena et perfecta charitas erit ; nunc ipsius cursus rectitudine et
perfectione tendamus, castigando corpus nostrum et servituti ^ Cor. ix. 27.
subjiciendo, et eleemosynas in dandis beneficiis, et dimittendis
quae in nos sunt commissa peccatis, hilariter et ex corde faciendo,
et orationibus indesinenter instarfdo ; et haec faciendo in doctrina
sana, qua aedificatur fides recta, spes firma, charitas pura. Haec
est nunc nostra justitia, qua currimus esurientes et sitientes ad
perfectionem plenitudinemque justitiae, ut ea postea saturemur.
Unde Dominus in Evangelio cum dixisset, Nolite facere jus- Matt. vi. i.
titiam vestram coram hominihus, ut videamini ah eis ; ne istum
nostrum cursum fine humanae gloriae metiremur, non est in
expositione justitiae ipsius exsecutus, nisi tria ista, jejunium,
eleemosynas, orationes : jejunio scilicet universam corporis cas-
tigationem significans ; eleemosynis, omnem benevolentiam et
beneficentiam vel dandi, vel ignoscendi ; et oratione insinuans
omnes regulas sancti desiderii : * ut quoniam in castigatione cor- [* Qu- et]
poris frenatur concupiscentia, quae non frenari, sed omnino esse
non debet, nee erit in ilia perfectione justitiae, ubi nullum erit
omnino peccatum, et saepe in usu rerum etiam concessarum
atque licitarum exserit immoderationem suam; in ipsa vera
beneficentia qua Justus consulit proximo, quaedam fiunt quae
obsint, cum prodesse putata sint; et aliquando per infirmitatem,
vel cum minus sufficit necessitatibus aliorum, vel parum in eis
proficit, quod beuignitatis ac laboris impenditur, subrepit tae-

128 De Perfectione Justitiae Honiiiiis. [Chap. viii.

2 Cor. ix. 7. dium, quo fuscetur hilaritas, in qua datorem dillgit Deus ;
subrepit autem tanto magis, quanto minus quisque, et tanto
minus, quanto magis profecerit : his atque hujusmodi considera-
tis, merito in oratione dicimus, Dimitte nobis debita nostra,
sicut et nos dimittimus debitoribus nostris. Si tarn en quod
dicimus, faciamus, ut vel ipsi etiam diligantur inimici: vel si
quisquam adhuc in Christo parvulus hoc nondum facit ; poeni-
tenti tamen quod in eum quisque peccavit, et veniam petenti, ex
intimo cordis ignoscat, si vult ut ejus orationem Pater coelestis
exaudiat.

19. In qua oratione, si contentiosi esse nolumus, satis nobis

propositum speculum est, ubi inspiciatur vita justorum, qui ex

fide vivunt, et perfecte currunt, quamvis sine peccato non sint.

Unde dicunt, Dimitte nobis; quia nondum quo curritur per-

Philip. iii. vencrunt. Hiiic dicit Apostolus : Non quia jam acceperim, aut

^^~^^' jam perfectus sim.: fratreSj ego me non arbitror apprehendisse ;

unum autem, quae retro oblitus, in ea quae ante sunt extehtus,

secundum intentionem sequor ad palmam supernae vocationis

Dei in Christo Jesu. Quotquot ergo perfecti, hoc sapiamus; id

est, quotquot perfecte currimus, hoc sapiamus, quod nondum

perfecti sumus, ut illic perficiamur, quo perfecte adhuc currimus :

I Cor. xiii. ut cum veucrit quod perfectum est, quod ex parte est destruatur ;

id est, non jam ex parte sit, sed ex toto ; quia fidei et spei jam

res ipsa, non quae credatur et speretur, sed quae videatur tenea-

turque succedet : charitas autem, quae in his tribus major est,

non auferetur; sed augebitur et implebitur, coiitemplata quod

credebat, et quod sperabat indepta. In qua plenitudine cha-

Deut. vi. 5. ritatis praeceptum illud implebitur, Diliges Dominum Deum

tuum eoc toto corde tuo, et ex tota anima tua, et ex tota mente tiia.

Nam cum est adhuc aliquid carnalis concupiscentiae, quod vel

continendo frenetur, non omni modo ex tota anima diligitur

Deus. Non enim caro sine anima concupiscit, quamvis caro

concupiscere dicatur, quia carnaliter anima concupiscit. Tunc

erit Justus sine ullo omnino peccato, quando nulla lex erit in

Rom. vii. 23. mcmbris ejus repugnans legi mentis ejus, sed prorsus toto corde,

Matt. xxii. tota anima, tota mente diliget Deum, quod est primum sum-

^^' ^ " mumque praeceptum. Cur ergo non praeciperetur homini ista

Chap. IX.] De Pevfectioite Justitiae Hominis. 139

perfectio, quamvis earn in hac vita nemo habeat % Non enim

recte curritur, si quo currendum est nesciatur. Quomodo autem

sciretur, si nullis praeceptis ostenderetur % Sic ergo curramus, i Cor. ix. 24.

ut comprehendamus. Omnes enim qui recte currunt, compre-

hendent : non sicut in agone theatrico, omnes quidem currunt,

sed unus accipit palmam. Curramus credendo, sperando, desi-

derando ; curramus corpus castigando, et eleemosynas in bonis

dandis malisque ignoscendis, bilariter et ex corde faciendo, et

currentium vires' ut adjuventur orando ; et sic audiamus prae-

cepta perfectionis, ne currere negligamus ad plenitudinem

charitatis.

CHAPTER IX.

20. His praemissis, ea testimonia quae posuit iste cui respon-
demus, tanquam nos ea protulerimus, diligenter audiamus. ' lu
Deuteronomio : Tu autem i^erfectus eris coram Domino Deo tuo. Deut. xviii.
Item illic : Et non erit inconsummatus in filiis Israel. Item Lxx!'"'' ^ '
Salvator in Evangelio : Estate ferfecti, quia Pater vester qui in Matt.
coelis est, ^erfectus est. Item Apostolus ad Corinthios secunda :
De caetero, fratres, gaudete, i^erfecti estote. Item ad Colossenses : 2Cor.:
Corripientes omnem hominem, et docentes in omni sapientia, ut Coios. i. 28.
exhiheamus omnem hominem perfectum in Christo. Item ad
Phiiippenses : Omnia facile sine murmuratione et haesitation^, ut Philip, ii.
sitis irreprehensibiles et sim,plices, sicut JUii Dei immaculati.
Item ad Ephesios : Benedictus Deus et Pater Domini nostri Jesu Ephes. i. 3, 4,
Chrisii, qui henedixit nos in omni henedictione S2nrituali, in
coelestihus in Christo, sicut elegit nos in i2)so ante mundi consti-
tutionem, ut essernus sancti in immaculati in consjpectu ejus.
Item ad Colossenses : Et vos cum essetis aliquando alienati et Coios. l.
inimici sensu in operlbus malis, nunc autem reconciliati in
corpore carnis ejus j^er mortem, ejus, exhibete vos sanctos et imma-
culatos et irreprehensibiles. Item ad Ephesios : IJt exhiberet ipse Ephes. v. 27.
sihi gloriosam Ecclesiam, non habentem maculam aut rugam, aut
aliquid hujusmodi, ut sit sancta et immaculata. Item ad Corin-
thios prima : Sobrii estote et justi, et nolite peccare. Item in i Cor. xv. 34.
Epistola sancti Petri : Propter quod succincti lumbos mentis i Pet. i.
vestrae, sobrii, perfecte sperate in eam quae offertur vobis gratiam,

V.

XIU.

130 De Perfectione Justitiae Homhiis. [Chap. x.

quasi filii obedientiae, non configurati prioribus ignorantiae ves-

trae concupiscentiis ; sed secundum eumqui vocavit vos Sanctum,

et ipsi sancti in omni conversatione siiis; quia scri2)tum est,

Lev. xix. 2. Sancti eritis, quia ego sanctus sum. TJnde et beatus David

Ps. xiv. (xv.) dicit : Domine, quis habitabit in tabernaculo tuo, aut quis re-

quiescet in monte sancto tuo ? Qui ingreditur sine macula, et

Ps. xvii. ojperatur justitiam. Et alibi : Et ero immaculatus cum eo. Et

Ps. cxvh^i. 2l\h\ : Beati immaculati in via, qui ambulant in lege Domini.

(cxix.) I. Item apud Salomonem : Diliqit Dominus sancta corda; accepti

Prov. XI. 20, ^ ^ ^ ^ ...

Lxx. sunt autem illi omnes immaculati.^ Horum testimoniorum aliqua

currentes exhortantur, ut perfecte currant ; aliqua ipsum finem
commemorant, quo currendo pertendant. Ingredi autem sine
macula non absurde etiam ille dicitur, non qui jam perfectus est,
sed qui ad ipsam perfectionem irrepreliensibiliter currit, carens
criminibus damnabilibus, atque ipsa peccata venialia non negli-
gens mundare eleemosynis. Ingressum quippe, hoc est, iter
nostrum quo tendimus ad perfectionem, munda mundat oratio.

Matt. vi. 12. Munda est autem oratio ubi veraciter dicitur, Dimitte nobis,
sicut et nos dimittimus : ut dum non reprebenditur, quod non
imputatur, sine reprehensione, hoc est, sine macula noster ad
perfectionem cursus habeatur ; in qua perfectione, cum ad earn
venerimus, jam non sit omnino quod ignoscendo mundetur.

CHAPTER X.

21. Deinde iste adhibet testimonia, quibus ostendat, non esse

I John V. 3. gravia divina praecepta. Quis autem nesciat, cum praeceptum

I Tim. i. 5. sit generale charitas (quia finis praecepti est charitas, et pleni-

Rom. xiii. 10. ^^^^ j^g-g ^g^ charitas), non esse grave quod diligendo fit, non

timendo ? Laborant autem in Dei praeceptis, qui ea timendo

I John iv. 18. conantur implere : sed perfecta charitas foras mittit timorem, et

facit praecepti sarcinam, non solum non prementem onere pon-

derum, verum etiam sublevantem vice pennarum. Quae tameu

charitas ut habeatur, etiam tanta quanta in corpore mortis hujus

haberi potest, parum est nostrae voluntatis arbitrium, nisi adju-

Rom. vii. vet gratia Dei per Jesum Christum Dominura nostrum. Dif-

funditur quippe in cordibus nostris, quod taepe dicendum est,

24. 25-

Chap. X.] De Pevfectione Justitiae Hominis. 131

non per nos ipsos, sed per Spiritum Sanctum qui datus est Rom. v. 5.
nobis. !N"ec aliam ob causam Scriptura commemorat non esse
gravia divina praecepta, nisi ut anima quae ilia gravia sentit,
intelligat se noiidum accepisse vires, quibus talia sint praecepta
Domini qualia commendantur, levia scilicet atque suavia, et oret
gemitu voluntatis, ut impetret donum facilitatis. Qui enim
dicit, Fiat cor meum immaculatum ; et, Itinera mea dirige Ps. cxviii.
secMndum verbum tuum, et ne dominetur mihi omnis iniquitas; 133.
et, Fiat voluntas tua, sicut in coelo et in terra; et, JVe nos infer as
in tentationem; et caetera hujusmodi quae commemorare longum
est, hoc utique orat, ut praecepta Dei faciat ; quae ut fierent, nee
juberetur, si nihil ibi nostra voluntas ageret ; nee oraretur, si
sola sufficeret. Commendantur ergo non esse gravia, ut cui
gravia sunt, intelligat nondum se accepisse donum, quo gravia
non sint; nee arbitretur ea se perficere, quando ita facit, ut
gravia sint. Hilarem enim datorem diligit Deus. Nee tamen, 2 Cor. ix. 7.
cum ea gravia sentit, desperando frangatur : sed ad quaerendum,
petendum, pulsandumque cogatur.

22. Audiamus ergo et in his testimoniis quae deinde posuit,
Deum sua praecepta non gravia commendantem. * Quod Dei
mandata,' inquit, ' non modo impossibilia non sint, verum ne
gravia quidem. In Deuteronomio : Et cowcertetur Dominus Deut. xxx.
Deus tuus epulari in te super bonis, sicut e2)ulatus est su2)er ^~^'^'
patres tuos, si audieritis vocem Domini Dei vestri, custodire et
facere omnia mandata ejus, et justitias, et judicia quae scripta
sunt in libro legis hujus; si conversus fueris ad Dominum, Deum
tuum ex toto corde tuo, et ex tota anima tua. Quia mandatum
hoc, quod ego rnando tibi Jiodie, non est grave, neque a te longe
est. Non est in codo, ut dicas, Quis ascendet in coelum et
accipiet illud nobis, et audientes faciemus ? Non est trans mare,
ut dicas, Quis transfretabit mare et accipiet illud nobis, et au-
dientes faciemus ? Juxta te est enim verbum in ore tuo, in corde,
et in manibus tuis facere illud. Item Dominus in Evangelio :
Venite ad me, omnes qui laboratis et onerati estis, et ego vos Matt. xi.
requiescere faciam. Tollite jugum meum sujyer vos, et discite
a me quia mitis sum et liumilis corde; et invenietis requiem
animabus vestris : jugum enim meum suave est, et onus meum

K 2

1 3^2 De Perfectione Jtistitiae Hominis. [Chap. xi.

I John V. 3. h'oe est. Item in Epistola sancti Joannis : Haec est cJiaritas
Dei, ut mandata ejus ohservemus, et mandata ejus gravia non
sunt.' His auditis legitimis et evangelicis et apostolicis testi-
moniis aedifieemur ad gratiam, quam non intelligunt, qui

Rom. X. 3,10. ignorantes Dei justitiam in suam volentes constituere, justitiae
Dei non sunt subjecti. Si enim non intelligunt ex Deuterono-
mio, quemadmodum apostolus Paulus commemoraveritj ut corde
credatur ad justitiam, ore autem confessio fiat ad salutem ; quia

Matt. ix. 12. non est opus sanis medicus, sed male habentibus : isto certe

» Joannis apostoli testimonio, quod ad istam sententiam ultimum

posuit, ubi ait, Haec est cliaritas Del, ut mandata ejus servemus,
et mandata ejus gravia non sunt, debent utique commoneri,
charitati Dei non esse grave mandatum Dei ; quae nonnisi per
Spiritum Sanctum diffunditur in cordibus nostris, non per arbi-
trium humanae voluntatis; cui plus daudo quam oportet,

I John iv. 18. ignorant justitiam Dei: quae taraen cbaritas tunc perfecta erit,
cum poenalis timor omnis abscesserit.

CHAPTER XI.

23. Post haec proposuit testimonia quae contra eos dici
Solent : nee ea solvit, sed commemorando quasi contraria, quae-
stiones arctius illigavit. Ait enim : ' Testimonia Scripturarum,
quae e diverso ponenda sunt his qui arbitrii libertatem, vel non
peccandi possibilitatem, imperite existimant se Scripturarum
auctoritate posse destruere. Objicere enim solent,' inquit, * quod

Job xiv. 4, sanctus Job dixerit, Quis mundus est a peccato ? Nee infans,
cujus est unius diei vita super terram.' Deinde quasi respondet

Job xii. 4, huic testimonio aliis testimoniis, quod ipse Job dixerit, Justus
enim, vir et sine querela /actus sum in derisum. Non intelligens
posse dici hominem justum, qui pevfectioni justitiae plurimum
accessit, ita ut ei proximus fieret : quod multos etiam in hac vita
potuisse, in qua ex fide vivitur, non negamus.

24. Hoc et illo testimonio confirmatur, quod iste consequenter
jobxiii. 18, adjunxit ab eodem Job dictum : Ecce ego proximus sumjtidicio

meo, et scio quia Justus inveniar. Hoc enim est judicium, deque
Ps. xxxvi. ahbi dicitur, Et educet quasi lumen justitiam tuam, et judicium

(xxxvii.) 6.

Chap. XI.] De Pevfectiom Justitiae Hominis. 133

tuum velut meridiem. Denique non dixit, Ibi sum ; sed, proximus

sum. Quod si judicium suum illud intelligi voluit, non quo ipse

judicabit, sed quo in fine est judicandus ; justi in illo judicio

invenientur omnes qui non fallaciter dicunt, Dimitte nobis

debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris. Per

banc enim dimissionem justi invenientur ; eo quod ea quae hie

habebant peccata, eleemosynis deleverunt. Unde Dominus dicit,

Date eleemosynam, et ecce omnia munda sunt vobis. Denique Luke xi. 41.

hoc dicetur justis in regnum promissum ituris, Usurivi enim, Matt. xxv.

et dedistis miJii m,anducare : et caetera hujusmodi. Sed aliud

est, esse sine peccato, quod de solo in hac vita Unigenito dictum

est ; aliud, esse sine querela, quod de multis justis etiam in hac

vita dici potuit : quoniam est quidam modus bonae vitae, de quo

etiam in ista humana conversatione justa querela esse non possit.

Quis enim juste queritur de liomine qui nemini male vult, et

quibus potest fideliter consulit, nee contra cujusquam injurias

tenet libidinem vindicandi, ut veraciter dicat, Sicut et nos

dimittimus debitoribus nostris. Et tamen eo ipso quod verum

dicit, Dimitte, sicut et nos dimittimus; sine peccato se non

esse declarat.

25. Inde est quod dicit, Nihil iniquum erat in manihus meis, Job xvi. is.
sed munda oratio mea. Hinc enim erat munda oratio, quia
veniam non injuste petebat, qui veraciter dabat.

26. Et quod dicit de Domino, Multas enim contritiones meas Job fx. 17.
fecit sine causa : non ait, Nullas fecit cum causa ; sed, multas

sine causa. Non enim propter multa peccata ejus factae sunt

ei multae contritiones, sed propter probationem patientiae.

Nam propter peccata, sine quibus, ut alibi confitetur, non fuit, Job vi. 2, 3.

pauciora se pati debuisse judicat.

27. Item quod dicit, Vias enim ejus custodivi, et non declinavi Job xxiii. u
a mandatis ejus, neque discedam: custodivit vias Dei, qui non

sic exorbitat, ut eas relinquat, sed in eis currendo proficit ; etsi
aliquando ut infirmus offeiidit aut titubat : proficit autem
minuendo peccata, donee perveniat ubi sine peccato sit. Non
enim. aliter potest eo modo proficere, nisi custodiendo vias ejus.
Declinat autem a mandatis Domini atque discedit apostata;
non ille qui, etiamsi habeat peccatum, confligendi tamen cum

134 De Perfectione Justitiae Hominis. [Chap. xi.

eo perse verantiam non relinquit, donee eo perveniat ubi nulla
cum morte contentio remanebit. In isto ergo conflictu indui-
mur ea justitia, qua hie ex fide vivitur, et ea quodam modo
loricamur. Assumimus quoque judicium, quod etiam contra
nos pro nobis facimus, quando peccata nostra accusando damna-

Prov. xviii. mus : unde scriptum est, Justus i])se sui accusator est in

jobxxix 14 p^i^^ordio sermonis. Hinc item dicit, Justitia vestitus erarrij
et circumdedi mihi judicium sicut chlamydem. Nam et ista
vestis belli magis solet esse quam pacis, ubi adhuc expugnatur
concupiscentia, non ubi erit plena sine aliquo prorsus hoste

1 Cor. XV. 26. justitia, noVissima inimica morte destructa.

Jobxxvii. 6. 28. Quod autem iterum ait idem sanctus Job, Non enim
reprehendit me cor meum in omni vita mea: tunc nos in ista
vita, in qua ex fide viviraus, non reprehendit cor nostrum, si
eadem fides qua corde creditur ad justitiam, non negligit repre-

Rom. vii. 15. hendcre peccatum nostrum. Unde dicit Apostolus, JVon enim
quod volofacio honum: sed quod odi malum, 7ioc ago. Bonum

Habak. ii. 4. cst cuim uou concupisccre, et hoc bonum vult Justus, qui ex fide

Ecclus. xviii. vivit : ct tamcu facit quod oditj quia concupiscit ; quamvis post
concupiscentias suas non eat : quod si fecerit, tunc vere ipse
fecit ut cedat, ut consentiat, ut desiderio peccati obediat. Tunc
eum cor ejus reprehendit; quia ipsum reprehendit, non illud
peccatum ejus, quod habitat in membris ejus. Cum vero non

Rom. vi. sinit regnare peccatum in suo mortali corpore ad obediendum

^' desideriis ejus, nee exhibet membra sua arma iniquitatis pec-

cato ; inest quidem peccatum in membris ejus, sed non regnat,

quia non obeditur desideriis ejus. Et ideo dum quod non vult

Rom. vii. agit, id est, non vult concupiscere et concupiscit ; consentit legi,
quia bona est. Hoc enim vult et ipse quod lex ; quia vult ipse

Exod. XX. 17. non concupiscere, et lex dicit, JVon concujnsces. In hoc quo-
niam vult quod et lex vult, procul dubio consentit legi : concu-
piscit tamen, quia non est sine peccato ; sed jam non ipse

Rom. vii. 17. opcratur illud, sed id quod in illo habitat peccatum. Ideo non
eum reprehendit cor ejus in omni vita ejus; hoc est, in fide
ejus, quia Justus ex fide vivit : et ideo fides ejus est vita ejus.

Rom. vii. 18. Scit enim quia non habitat in carne ejus bonum, ubi habitat
peccatum : sed non ei consentiendo vivit ex fide, qua invocat

Chap. XII.] De Perfectione Justitiae Hominis. 135

Deum ut adjuvetur pugnans contra peccatum ; quod ut omnino
ibi non sit, adjacet ei velle, sed perficere bonum non adjacet.
Non ' facere ' bonum non adjacet, sed ' perficere.' Nam in eo quod
non consentit, bonum facit ; et in eo quod odit concupiscentiam
suam, bonum facit ; et in eo quod eleemosynas facere non cessat,
bonum facit ; et in eo quod illi qui in eum peccat ignoscit,
bonum facit; et in eo quod petit sibi dimitti debita sua, et
veraciter dicit quod dimittit etiam ipse debitoribus suis, et orat
ut non inferatur in tentationem, sed liberetur a malo, bonum
facit : ei tamen perficere bonum non adjacet, quod tunc erit,
quando ilia concupiscentia quae habitat in membris ejus nulla
erit. Non ergo eum reprehendit cor ejus, quando reprehendit
peccatum quod habitat in membris ejus, et non habet quam
reprehendat infidelitatem ejus. Ita nee in vita sua, id est, in
fide sua, a corde suo reprehenditur, et sine peccato non esse
convincitur. Quod et ipse Job de se confitetur, ubi dicit :
Nihil te latuit i^eccatorum meorum. Signasti iniquitates meas job xiv.
in sacculo, et annotasti si quid invitus transgressus sum. Testi- ^ ' ^^'
monia ergo quae posuit de verbis sancti Job, nos sicut potuimus,
quemadmodum sint accipienda monstravimus : nee tamen ille
solvit, quod eumdem Job dixisse proposuit, Quis enim mundus
est a peccato ? Nee infans cujus est diei unius vita sujyer
terram.

CHAPTER XII.

29. 'Itekum proponere solent,' inquit, 'Omnis homo mendax! ps. cxv. 2
Neque hoc contra se ipsum a se ipso propositum solvit ; sed ^^^^** "^'
commemorando alia velut contraria testimonia, apud eos qui
non intelligunt sanctam Scripturam, divina eloquia in lite
dimisit. Ait enim : ' Quibus respondendum est, quod in Nume-
rorum libro scriptum est ; Homo verax. Et de sancto Job Cp. Num.
legitur ita : Erat vir habitans in regions Ausitidae, nomine Job, lxx.^^'
verax, sine crimine, Justus, Dei cultor, abstinens se ab omni re Jot» i. i.
mala.^ Miror quod ausus est ponere hoc testimonium, ubi
dictum est, Abstinens se ah omni re mala, cum hoc ab omni
peccato vellet intelligi; cum superius dixerit, peccatum actum
esse, non rem. Keminiscatur ergo quia etiam si actus sit, res

1^6 De Perfectione Justitiae Hominis. [Chap. xii.

potest dici. Abstinet se autem ab omni re mala, qui peccato,
sine quo non est, vel nunquam omnino cousentit, vel si ali-
quando premitur, non opprimitur ; sicut luctator fortior, etsi
aliquando tenetur, non ideo perdit quo superior invenitur.
Legitur sane homo sine crimine, legitur sine querela : at non
legitur sine peccato, nisi Filius hominis, unus idemque Dei
Filius unicus.

Job xvii. 8. 30. ' Item,' in quit, ' apud ipsum Job : Et miraculum tenuit

f:ccius. XV. 8. veracis hominis. Item apud Salomonem de Sapientia : Viri
mendaces non erunt illius memores ; viri autem veraces inve-

Rev. xiv. 5. nieutur in ilia. Item in Apocalypsi : Et in ore ipsorum non
est inventum mendacium ; sine macula sunt.' Ad haec et nos
respondemus, admonentes quomodo dicendus sit homo verax
per Dei gratiam atque veritatem, qui per se ipsilm sine dubio
mendax est. Unde dictum est, Omnis homo mendax. Hoc et
testimonium sonat de Sapientia, quod ipse posuit: Viri autem
veraces invenientur in ilia : qui procul dubio non in ilia, sed in

Ephes. V. 8. se ipsis invcnientur esse mendaces. Sicuti est, Fuistis ali-
quando tenebrae, nunc autem lux in Domino. Cum diceret,
tenebrae, non addidit in Domino : cum autem dixit, lux, addidit

I Cor. i. 31. utique, in Domino : quia in se ipsis lux esse non possent ; ut
qui gloriatur, in Domino glorietur. Illi vero in Apocalypsi
propterea tales dicti sunt, quod non sit inventum in ore eorum

I John i. 8. mendacium ; quia non dixerunt se non habere peccatum ; quod
si dicerent, se ipsos deciperent, et Veritas in eis non esset:
porro si Veritas in eis non esset, inveniretur in ore eorum
mendacium. Quod si propter invidiam, cum essent sine pec-
cato, dicerent se non esse sine peccato ; hoc ipsum esset men-
dacium, falsumque esset quod dictum est, N'on est inventum in
ore ipsorum mendacium,. Ideo ergo sine macula sunt, quia
sicut ipsi dimiserunt debitoribus suis, sic illis Deo dimittente
mundati sunt. Ecce nos, ut valuimus, exposuimus quomodo
accipienda essent testimonia, quae pro sua causa commemoravit.
Ipse autem quomodo sit accipiendum quod scriptum est, Om/nis
homo Tnendax, omnino non solvit ; nee solvere poterit, nisi
correcto errore, quo credit hominem sine adjutorio gratiae Dei,
per solam propriam voluntatem posse esse veracem.

Chap. XIII.] De Pevfectione Justitiae Hominis. 137

CHAPTER XIII.

31. Sic aliam quae sequitur quaestionem proposuit, nee
solvit : imo vero auxit, et difficiliorem reddidit, proponendo
adversum se prolatum testimonium, Non est qui facial honum, Ps. xiii.
ruyrt est usque ad unum ; et quasi contraria testimonia referendo,
quibus ostenderet esse homines qui faciunt bonum. Quod qui-
dem ostendit : sed aliud est, non facere bonum ; aliud, non esse
sine peccato, etiamsi homo faciat multa bona. Quapropter ea
testimonia quae posuit non sunt contra illud quod dicitur, non
esse in hac vita hominem sine peccato. Ipse autem non ostendit
quemadmodum dictum sit, Non est qui faciat honum, non est
usque ad unum. * Ait enim,' inquit, ' sanctus David, Spera in Ps. xxxvi.
Domino, et fac honitatem' Hoc praeceptum est, non factum :
quod praeceptum non utique faciebant de quibus dictum est,
Non est qui faciat bonuTn, non est usque ad umum. Ait etiam
dixisse sanctum Tobiam, Noli timere, fili; i)auperem vitam Tob. iv. 21.
gerimus, sed multa bona habebimus, si timuerimus Deum, et
recesserimus ah omni jpeccato, et fecerimus bona. Verissime
tunc erunt homini multa bona, cum recesserit ab omni peccato.
Tunc enim ei nulla erunt mala, ut non opus habeat dicere.
Libera nos a Tnalo. Quamvis et nunc omnis qui proficit. recta Matt. vi. 13.
intentione proficiens, recedit ab omni peccato, et tanto inde fit
longinquior, quanto plenitudini justitiae perfectionique propin-
quior ; quia et ipsa concupiscentia, quod est peccatum habitans
in carne nostra, etsi manet adhuc in membris mortalibus, minui
tamen non desinit in proficientibus. Aliud est ergo, recedere
ab omni peccato, quod nunc in opere est ; aliud, recessisse ab
omni peccato, quod in ilia perfectione tunc erit. Sed tamen et
qui jam recessit, et qui adhuc recedit, non est negandus facere
bonum. Quomodo ergo dictum est, Non est qui faciat bonum^
non est usque ad unum; quod ille proposuit, et non solutum
reliquit ; nisi quia populum quemdam psalmus ille culpat, in
quo nee unus erat qui faceret bonum, dum volunt remanere
filii hominum, et non esse filii Dei, cujus gratia homo fit bonus,
ut faciat bonum ? De illo enim bono dictum hie debemus

138 De Perfectioiie Justitiae Hominis. [Chap. xiv.

Ps. xiii. accipere, quod ibi ait, Deus de coelo respexit super Jilios Tiomi-
num, Ut videat si est intelligens aut requirens Deum. ' Hoc
ergo bonum, quod est requirere Deum, non erat qui faceret,
non erat usque ad unum, sed in eo genere hominum, quod
praedestinatum est ad interitum. Super bos enim respexit Dei
praescientia, protulitque sententiam.

CHAPTER XIV.

Mark X. 18; 32. 'Item dicunt,' inquit, ' illud quod Salvator ait, Quid me

ig. ' dicis honuTYi ? Nemo bonus, nisi solus Dens.' Hanc item pro-

positionem omnino non solvit : sed opposuit velut ex adverse

alia testimonia, quibus probaret esse et hominem bonum. Dixit

Matt. xii. 35. enim ' esse respondendum quod idem Dominus alibi ait, Bonus

homo de bono thesauro cordis sui ^wofert bona : et iterum.

Matt. V. 45. Qui solem suum oriri facit super bonos et malos. Et alibi

Eccius. scriptum est/ inquit, ' Bona bonis creata sunt ab initio : et

XXxix. 30. /^ • 7 • 7 7* >/->(••

Prov. ii. 21. iterum, Qui sunt bom, erunt habitatores terrae. Cui sic re-
spondendum est, ut et illud inteliigatur quomodo dictum sit,
Nemo bonus, nisi unus Deus. Sive quia omnia quae creata
sunt, quamvis ea Deus fecerit bona valde, Creatori tamen com-
parata, nee bona sunt, cui comparata nee sunt: altissime
Exod. iii. 14. quippe et proprio modo quodam de se ipso dixit, Ego sum qui
sum. Sic dictum est. Nemo bonus, nisi unus Deus; quem-
john i. 8. admodum de Joanne dictum est, Non erat ille lumen ; cum
John V. 35. Dominus eum esse dicat lucernam, sicut discipulos, quibus
Matt. V. dixit, Yos estis lumen mundi ; nemo accendit lucernam et ponit
^^' ^^' earn sub madia : sed in comparatione luminis illius, quod est

John i. 9. verum lumen, illuminans omnem hominem venientem in hunc
mundum, non erat ille lumen. Sive quia ipsi etiam filii Dei,
comparati sibi ipsis quales in ilia perfectione aeterna futuri
sunt, ita boni sunt, ut adhuc et mali sint. Quod de illis dicere
non auderem (quis enim audeat dicere malos esse, quorum Pater
Matt. vii. II. est Deus 1), nisi ipse Dominus diceret, Si ergo vos cum sitis mali,
nostis bona data dare filiis vestris ; quanto magis Pater vester,
qui in coelis est, dabit bona 2;el{«r^^^6^6s se ? Cum ait utique,

Chap. XV.] De Perfectioiie Jtistitiae Hominis. 139

Pater vester ; filios Dei jam esse monstravifc, quos tamen adhuc
malos esse non tacuit. Ille tamen non solvit, quomodo et isti
boni sint, et nemo sit bonus, nisi unus Deus : unde est ille
admonitus, qui interrogaverat quid boni faceret, ut ilium quae-
reret cujus gratia bonus esset, cui bonum esse, hoc est ipsum
esse ; quia incommutabiliter bonus, et non potest omnino malus
esse.

CSAtTER XV;

33. 'Item dicunt,' inquit, ' Quis gloriahitur castum se habere Prov. xx.g,!
cor ? ' Et ad hoc respondit multis testimoniis, volens ostendere

posse esse in homine castum cor: nee tamen dicit quomodo
accipiendum sit, quod proposuit contra se dici, Quis gloriabitur
castum se habere cor, ne Scriptura divina in hoc testimonio, et
in his per quae respondit, sibi ipsa adversaria videatur. Nos
autem huic respondentes dicimus, ideo secutum esse, Quis gloria-
bitur castum, se habere cor ? quoniam praecessit, Cum rex Justus
sederit in throno. Quantalibet enim justitia sit praeditus
homo, cogitare debet, ne aliquid in illo, quod ipse non videt,
inveniatur esse culpandum, cum Rex Justus sederit in throno,
cujus cognitionem fugere delicta non possunt, nee ilia de quibus
dictum est, Delicta quis intelligit ? Cum ergo Eex Justus sederit Ps. xviii.
in throno, quis gloriahitur castum se habere cor ? aut quis glo-
riabitur mundum se esse a 2)eccato ? Nisi forte isti, qui volunt
in sua justitia, non in ipsius Judicis misericordia gloriari.

34. Tamen etiam ilia vera sunt, quae respondendo subjecit,

quod ' Salvator ait in Evangelio, Beati mundicordes, quoniam Matt. v. 8.
i2)si Deum videbunt. Et quod David dicit : Quis ascendet in Ps. xxiii.
montem Domini 1 aut quis stabit in loco sancto ejus ? Innocens
manibus et mundo corde. Et alibi : Bene/ac, Domine, bonis et Ps. cxxiv.

(cx.x.'v ^ A

rectis corde. Item apud Salomonem : Bona est substantia, cui -^^^^^^^ ^—
non est 2)eccatum in conscientia. Item illic : Averte te a delicto, ^°-
et dirige manus, et ab omni delicto munda cor tuum. Item in.xxxviii. 10.
Epistola Joannis : ^i cor nostrum non rejwehendat, fiduciam i John ii,
habemus ad Deum, et quaecum^que 2)etierimus, accijnemus ab eo.'
Hoc enim agitur voluntate, eredendo, sperando, diligendo, corpus

140 De Perfectione Justitiae Hominis. [Chap, xv

castigando, eleemosynas facienclo, injurlas ignoscendo, instanter

orando, et proficiendi vires precando, veraciterque dicendo,

Matt. vi. Dimitte nobis, sicut et nos dimittimus ; et, Ne infer as nos
12, 13. . . ,.

in tentationem, sed libera nos a malo. Hoc prorsus agitur, ut

cor mundetur, et peccatum omne tollatur; et quod Rex Justus y

cum in throno sederit, occultum invenerit minusque mundatum,

ejus misericordia remittatur; ut Deo videndo totum sanum

James ii. 13. muudumque reddatur. Judicium enim sine misericordia, sed
illi qui non fecit misericordiam. Superexaltat autem miseri-
cordia judicio. Quod si non esset, quae spes esset \ Quando-
quidem cum Bex Justus sederit in throno, quis gloriabitur castum
se habere cor ? aut quis gloriabitur mundum se esse a peccato 1

Matt. xiii. 43. Tunc crgo per ejus misericordiam justi plene perfecteque mun-
dati, fulgebunt in regno Patris sui sicut sol.

35. Tunc plene atque perfecte erit Ecclesia non habens macu-

Ephes. V. 27. lam aut rugam aut aliquid hujusmodi, quia tunc etiam erit vere
gloriosa. Cum enim non tantum ait, ut exhiberet sibi Ecclesiam
non habentem maculam aut rugam, sed addidit, glcriosain;
satis significavit, quando erit sine macula et ruga aut aliquo
hujusmodi : tunc utique, quando gloriosa. Non enim modo in
tantis malis, in tantis scandalis, in tanta permixtione hominum
pessimorum, in tantis opprobriis impiorum dicendum est eam
esse gloriosam, quia reges ei serviunt, ubi est periculosior ma-
jorque tentatio : sed tunc potius gloriosa erit, quando fiet quod

Colos. iii. 4. idem ait apostolus, Cum Christus a2)paruerit vita vestra, tunc et
vos apparebitis cum ipso in gloria. Cum enim Dominus ipse

Philip, ii. 7. secundum formam servi, per quam se Mediator conjunxit Eccle-
siae, non fuerit glorificatus nisi resurrectionis gloria (unde

johnvii. 39. dictum est, Spiritus non erat datus, quia Jesus nondum fuerat
glorificatus; quomodo dicenda est ante resurrectionem suam

Ephes. V. 26. Ecclesia ejus esse gloriosa 1 Mundat ergo eam nunc lavacro
aquae in verbo, abluens peccata praeterita, et pellens ab ea
dominationem malorum angelorum : deinde perficiens ejus sani-
tates, facit eam occurrere in illam gloriosam, sine macula et

Rom. viii. 30. ruga. Quos enim praedestinavit, illos et vocavit ; et quos
vocavit, ipsos et justificavit ; quos autem justificavit, illos et
glorificavit. In hoc mysterio dictum arbitror, Ecce ejido due-

Chap. XVI.] De Perfectione Justitiae Hominis. . 141

monia, et sanitates j^erficio hodie et eras, et tertia die consummor, Luke xiii. 32.
id est, perficior. Dixit enim hoc ex persona corporis sui, quod
est Ecclesia; dies ponens, pro distinctis ordinatisque temporibus,
quod et in sua resurrectione significavit in triduo.

36. Puto autem interesse inter rectum corde, et mundum
corde. Nam et rectus corde in ea quae ante sunt extenditur, ea Philip, iii.
quae retro sunt obliviscens, ut recto cursu, id est recta fide atque
iutentione perveniat, ubi habitet mundus corde. Sicut ilia sin-
gula reddenda sunt singulis, ubi dictum est, Quis ascendet in
montem Domini ? aut qui stahit in loco sancto ejus ? Innocens
manibus et mundus corde. Innocens manibus ascendet, et
mundus corde stabit : illud in opere est, illud in fine. Et illic Ecclus. xiii.
magis intelligendum quod dictum est, Bona est substantia,' cui ^°'
non est jpeccatum in conscientia. Tunc enim erit vere bona
substantia, id est, verae divitiae, cum transierit tota paupertas,
id est, cum consumpta fuerit omnis infirmitas. Nunc vero
avertat se homo a delicto, cum proficiendo inde discedit, et
renovatur de die in diem; et dirigat manus in opera miseri-
cordiae, et ab omni delicto mundet cor suum; misereatur, ut
quod restat, per veniam dimittatur. Hoc enim salubriter et
sine vana inanique jactantia bene intelligitur, in eo quod dixit
sanctus Joannes, Si cor nostrum nos non re2)rehendat,jiduciam i John ii
habemus ad Deum, et quaecimique 2>etierimus, accijyiemus ab eo.
Hoc enim videtur isto loco admonuisse, ne cor nostrum nos in
ipsa oratione et petitione reprehendat : hoc est, ne forte cum
coeperimus dicere, Dimitte nobis, sicut et nos dimittimus ;
compungamur non facere quod dicimus, aut. etiam non audeamus
dicere quod non facimus, et fiduciam petendi amittamus.

CHAPTER XVI.

37. Item sibi opposuit testimonium Scripturarum, quod eis
dici solet. Quia non est homo Justus in terra qui facial bonum, Ecdes. v
et non j^eccet. Et quasi respondit aliis testimoniis, quia 'Do-
minus de sancto Job ait : Numquid considerasti servum meum Job i. 8.
Job? Non enim est ei similis quisquam in terris, homo sine

in.

22.

14^ De Perfectione Jiistitiae Hominis. [Chap. xvii.

querela, verus Dei cultor, abstinens se ah omni malo.^ Unde jam
superius disseruimus. Nee tamen ipse ostendit nobis quomodo
et Job, si haec verba ita intelligenda sunt, sine ullo peccato
fuerit in terra, et verura sit quod scriptum esse dixit, Non est
Jiomo Justus in terra qui facial bonum, et non 2)Cocet.

CHAPTEE XVII.

Ps. cxiiJ. 38. ' Item dicunt,' inquit, * Quia non justificahitur in can-

sjyectu tuo omnis viveris.' Et huie testimonio quasi respondit
ad nihil aliud, nisi ut Scripturae sanctae inter se litigare vide-
antur ; quarum concordiam nos debemus ostendere. Ait enim :
' Quibus respondendum est, quod de sancto Zacharia et Elisabeth

Luke i. 6. evangelista testatur, dicens : Erant autem Zacharias et Elisabeth
uxor ejus justi amho in cons2)ectu Domini, et incedentes in omni-
bus mandatis et justijicationibus Domini sine querela! Qui
justi ambo utique legerant inter ipsa mandata, quemadmodum
sua peccata mundarent. Nam Zacharias, quod de omni sacerdote

Heb. V. 3. ex hominibus accepto in Epistola ad Hebraeos dicitur, etiam pro
suis peccatis utique hostias ofFerebat. Quomodo autem intelli-
gendum sit quod dicitur, siide querela, jam supra satis, quantum

Ephes. i. 4. opinor, ostendimus. ' Et beatus,' inquit, ' Apostolus ait, Ut
simus sancti et immaculati in conspectu ejus.' Hoc agitur, ut
hoc simus; si immaculati intelligendi sunt, qui omnino sine
peccato sunt. Si autem immaculati sunt, qui sunt sine crimine ;
etiam in hac vita fuisse atque esse negare non possumus : quia
non ideo sine ullo peccato est aliquis, quoniam non habet macu-
1am criminis. Unde et Apostolus cum ministros eligeret
ordinandos, non ait, Si quis sine peccato ; quod invenire non

Tit. i. 6. posset : sed ait. Si quis sine crimine; quod utique posset. Nee
tamen iste ostendit, quemadmodum secundum suam causam
debeamus accipere quod scriptum est : Quoniam non justifica-
bitur in conspectu tuo omnis vivens. Aperta quippe sententia
est de superiore versu illustrius declarata, JVon intres, inquit, in
judicium cum servo tuo, quoniam non justijicabitur in conspectu
tuo omnis vivens. Judicium timet, quia misericordiam desiderat,

Chap. XVIII.] De Perfectioue Jttstitiae Hominis. 143

quae superexaltat judicio. Hoc est enim, Ne intres in judicium James ii. 13.

cum servo tuo, noli me judicare secundum te, qui es sine pec-

cato ; quia non justijicahitur in conspectu tuo omnis vivens;

quod de hac vita dictum sine difficili quaestione intelligitur ; et

quod ait, non justificabitur , ad illam perfectionem justitiae retulit,

quae in hac vita non est.

CHAPTER, XVIII.

39. ' Item dicunt/ inquit, ' Si dixerimus quia 2)eccatum non 1 John i. 8.
habemus, ipsi nos seducim^us, et Veritas in nobis non est.^ Et
liuic evidentissimo testimonio quasi contrariis testimoniis re-
si)ondere conatus est, quod ' idem sanctus Joannes in eadem
Epistola dicat, Hoc autem dico, fratres, ut non 2)eccetis. Omnis 1 John iii. 9.
qui natus est ex Deo, peccatum nonfacit, quia semen i2)sius in eo
manet, et non 2)otest peccare. Item illic : Qui natus est ex Deo, i John v. 18.
non 2>eccat, quia generatio Dei conservat eum, et malignus non
tangit ewm. Item illic,' inquit, 'ubi de Salvatore ait : Quoniam i John iii.
ille a2)paruit, ut 2)^ccita tolleret. Omnis qui in eo manet, non
2)eccat. Omnis qui 2^^(^cat, non vidit eum, nee cognovit eum.
Item illic : Charissimi, nunc Jilii Dei sumus, et nondum ap-
paruit quid erimus. Scimus quoniam cum ap2)aruerit, similes
ei erimus, quoniam videbimus eum sicuti est: et omnis qui habet
spem lianc in eum, sanctijicat se, sicut et i2)se sanctus est' Et
tamen cum haec omnia testimonia vera sint, verum est et illud
quod proposuit, et non solvit. Quod si dixerimus quia 2)eccatum
non habemus, nos ipsos seducimus, et Veritas in nobis non est.
Ac per hoc, secundum id quod ex Deo nati sumus, in eo qui
apparuit ut peccata tolleret, id est, in Christo manemus, et non
peccamus ; hoc est autem, quod homo interior renovatur de die 2 Cor. iv. 16.
in diem : secundum autem quod de homine illo nati sumus, per
quern peccatum intravit in mundum, et per peccatum mors, et Rom. v. 12.
ita in omnes homines pertransiit, sine peccato non sumus ; quia
sine illius infirraitate nondum sumus, donee ilia renovatione,
quae fit de die in diem, quoniam secundum ipsam ex Deo nati 2 Cor. iv. 16.
sumus, infirmitas tota sanetur, in qua ex primo homine nati Ps.cii.(ciii.)3.
sumus, et in qua sine peccato non sumus; cujus reliquiis in

144 De Perfectione Justitiae Hominis. [Chap. xix.

liomine interiore manentibus, quamvis de die in diem minuantur
in proficientibus, si dixerimus quia peccatum non habemus, nos
ipsos seducimus, et Veritas in nobis non est. Quomodo enim
verum est, Omnis qui peceat, non vidit eum, nee cognovit eum:
cum secundum vision em et cognitionem quae erit in specie,
nemo eum in hac vita videat atque cognoscat ; secundum autem
visionem atque cognitionem quae est in fide, multi sint qui
peccent, certe ipsi apostatae, qui tamen in eum aliquando credi-
derunt, ut de nullo eorum dici possit, secundum visionem et
cognitionem quae adhuc in fide est, nmi vidit eum, neque
cognovit eum ? Sed intelligendum arbitror, quia reno vatic
perficienda videt et cognoscit : infirmitas vero absumenda non
videt, nee cognoscit eum ; in cujus quantiscumque reliquiis in-
terius constitutis, si dixerimus quia j)eccatum non habemus, non
ijjsos seducimus, et Veritas in nobis non est. " Cum ergo per
gratiam renovationis Jilii Dei simus, tamen propter reliquias
infirmitatis nondum apparuit quid erimus: sctTnus quoniam cu/m
apparuerit, similes ei erimus, quoniam videbimus eum sicuti est.
Tunc peccatum nullum erit, quia infirmitas nee interior nee
exterior ulla remanebit. Et omnis qui habet hanc s^yem in eum,
sanctificat se, sicut et ijjse sanctus est. Sanctificat se, non per
se ipsum, sed credendo in ilium et invocando ilium qui sancti-
ficat sanctos sues; cujus sanctificationis perfectio, quae nunc
proficit et crescit de die in diem, omnes infirmitatis reliquias
ablatura est.

CHAPTER XIX.

Rom. ix. i6. 40. * Item dicunt,' inquit, * Non volentis neqvs currentis, sed
miserentis est Dei.' Quibus 'respondendum esse' dicit, *quod

I Cor. vii. 36. idem apostolus alibi de quodam ait : Quod vuXb faciat. Item,'

Phiiem. 13, inquit, ' ad Philemonem de Onesimo : Quem ego volueram ajiud
me detinere, ut 2)ro te mihi ministraret ; sed sine consilio tuo
nihil voluifacere, ut non quasi ex necessitate honum tuum esset,

Deut. XXX. sed voluntarium. Item in Deuteronomio : Vitam et mortem
dedit ante faciem tuam, bo7ium et malum ; elige vitam, ut vivas.
Item apud Salomonem : Deus ab initio constituit hominein, et

lUS. XV.

14-

Chap. xix] De Perfectione Justitiae Hominis. 145

reliquit eum in manu consilii sui : adjecit ei mandata et EccU
praecepta ; si voles ^^raecepta, servahunt te, et in j^osterum fidem
jdacitam facere. Ap2)0suit tibi aquam et ignem, ad quod vis
porrige manum tuam. Ante hominem bonum et inalum, vita
et mors, 2)aupertas et Jionestas a Domino Deo sunt. Item
apud Isaiam : Et si volueritis et audieritis me, quae bona sunt isa. i. 19, 20.
terrae manducabitis ; si autem nolueritis nee obaudieritis me,
gladius vos comedet. Os enim Domini locutum est haec! Hie
vero, quantumlibet isti se obtegant, aperiuntur. Declarant
enim se contra Dei gratiam vel misericordiam disputare, quam
volumus impetrare cum dicimus, Fiat voluntas tua sicut in Matt. vi.
coelo et in terra; vel, Ne nos in/eras in tentaiionem, sed
libera nos a malo, Utquid enim ista orando tanto gemitu
2)etimus, si volentis hominis et currentis, non miserentis est Rom. ix. 16.
Dei'? Non quia hoc sine voluntate nostra agitur, sed quia
voluntas non implet quod agit, nisi divinitus adjuvetur. Haec
est fidei sanitas, quae nos facit quaerere ut inveniamus, petere Luke xi. 9.
ut accipiamus, pulsare ut aperiatur nobis. Contra istam qui
disputat, contra se ipsum claudit ostium misericordiae Dei.
Nolo plura dicere de re tanta, quia melius eam committo
fidelium gemitibus, quam sermonibus meis.

41. Videte tamen, obsecro, quale sit, ideo volenti et currenti
misericordiam Dei non esse necessariam, quae ilium etiam
praevenit, ut curreret, quia de quodam ait Apostolus, Quod i Cor. vii. 36.
vult faciat : ibi, ut arbitror, ubi sequitur et dicit, Non peccat,
si nubat. Quasi pro magno habendum sit, velle nubere, ubi
de adjutorio divinae misericordiae operosius disputatur. Aut
vero etiam ibi prodest aliquid velle, nisi Deus providentia,
qua gubernat omnia, marem feminamque conjungat. Aut quo-
niara ad Philembnem scripsit Apostolus, Ut non quasi ex Phiiem. 14.
nscessitate honv/m ejus esset, sed voluntarium : quasi aliter
sit voluntarium bonum, nisi cum Deus operatur in nobis et Philip, ii. 13.
velle et operari, pro bona voluntate. Aut quia in Deutero-
nomio scriptum est, Vitam et mortem dedit ante faciem hominis,
bonwm et malum ; et admonuit ut eligeret vitam : quasi et
ipsa admonitio non de misericordia veniat ; vel aliquid prod-
esset eligere vitam, nisi Deus eligendi charitatem inspiraret,

L

146 De Perfectione Justitiae Hominis. [Chap. xix.

Ps. xxix, et electam habere praestaret : de quo dictum est, Quoniam
ira xn mdignatione ejus, et vita %n voluntate ejus. Aut quia
dictum est, Si voles fraece2)ta, servahunt te : quasi non debeat
Deo agere gratias, quia praecepta voluit, qui desertus omni
lumine veritatis haec velle non posset. Positis ante hominem
igne et aqua, quo vult quidem porrigit manum, sed altior
est qui vocat altius quam omnis humana cogitatio : iquando-
quidem initium corrigendi cor fides est, sicut scriptum est,

[*pertran- Venies, et * 2)ertransies ah initio Jidei ; et quisque ita eligit

Cant iv 8 bouum, sicut unicuiquc Deus partitus est mensuram fidei ;

^^■^* et, Nemo potest ad me venire, ait Princeps fidei, nisi Pater

Rom. xii. 3. /-\ -1 -1 o 1 f

John vi. 44, 5"^* misit me, traxerit eum. Quod de fide dictum esse qua in
^^~^^- eum creditur, satis evidenter postea explanat, ubi dicit: Verba

quae ego locutus sum vobis, sjdritus et vita sunt ; sed quidam
sunt ex vobis qui non credunt. Sciebat enim ah initio Jesus,
qui essent credentes, et quis eum traditurus esset ; et dicebat,
Propterea dixi vobis, quia nemo j^otest ad me venire, nisi fuerit
ei datum a Patre meo.

42. Magnum autem aliquid pro sua causa se invenisse arbi-
tratus est apud Isaiam prophetam, quia Deus dixit. Si volueritis
et audieritis me, quae bona sunt terrae manducabitis ; si autem,
nolueritis et non audieritis me, gladius vos comedet. Os enim
Dojnini locutum est haec. Quasi non lex tota hujusmodi con-
ditionibus plena sit : aut ob aliud superbis praecepta ista data
Gal. iii. 19. siut, uisi quia lex praevaricationis gratia posita est, donee
Rom. V. 20, veniret semen cui promissum est. Unde subintravit ut abun-
daret delictum ; et ubi abundavit delictum, superabundavit
gratia : id est, ut acciperet homo praecepta, superbe de suis
viribus fidens, in quibus deficiens et factus etiam praevaricator,
liberatorem salvatoremque requireret ; atque ita eum timor
legis humilem factum, tanquam paedagogus, ad fidem gratiam-
Ps. XV. que perduceret. Ita multiplicatis infirmitatibus postea acce-

leraverunt, quibus sanandis opportune Christus advenit. In
cujus gratiam etiam justi antiqui crediderunt, eadem ipsa gratia
ejus adjuti, ut gaudentes eum praenoscerent, et quidam etiam
praenuntiarent esse venturum: vel in illo populo Israel, sicut
Moyses, et Jesus Nave, et Samuel, et David, et caeteri tales;

(x\i.)4.

Chap. XX.] De Perfectioiie Justitiae Hominis. 147

vel extra ipsum populum, sicut Job ; vel ante ipsum populum,
sicut Abraham, sicut Noe, et quicumque alii sunt, quos vel
commemorat vel tacet Scriptura divina. Unus enim Deus, i Tim. ii. 5.
et unus Mediator Dei et hominum, homo Christus Jesus, sine
cujus gratia nemo a condemnatione liberatur, sive quam traxit
ex illo in quo omnes peccaverunt, sive quam postea suis ini-
quitatibus addidit.

CHAPTER XX.

43. Quale est autem, quod iste posuit in extreme : ' Si quis
dixerit, Potest fieri ut homo vel verbo non peccet? respon-
dendum est,' inquit, 'Si vult Deus, potest: vult enim Deus;
ergo potest.' Item ait : ^ Si quis dixerit, Fieri potest ut homo
non in cogitatione delinquat % respondendum est. Si vult Deus,
potest : vult enim Deus ; ergo potest.' Yidete quemadmodum
noluerit dicere, Si Deus adjuvet, potest ; cui dicitur, Adjutor Ps. xxvi.

7 7- . 1 T 1 (xxvii.)9.

Tuieus esto, ne aerelmquas me: non utique ad corporalia bona

capessenda et mala cavenda, sed ad gerendam perficiendamque

justitiam ; propter quod dicimus, Ne nos in/eras in tenia- Matt. vi. 13.

tionem, sed libera nos a malo. Nee adjuvatur, nisi qui et

ipse aliquid agit : adjuvatur autem, si invocat, si credit, si

secundum propositum vocatus est : quoniam quos ante prae- Rom. viii.
• . . . ....... . 29, 30.

scivit, et praedestinavit conformes imaginis Filii sui, ut sit

ipse primogenitus in multis fratribus : quos autem praedes-
tinavit, illos et vocavit ; quos autem vocavit, illos et justifi-
cavit ; quos autem justificavit, illos et glorificavit. Currimus
ergo, cum proficimus, dum sanitas nostra in proficientibus
currit (sicut etiam cicatrix ' currere ' dicitur, quando bene vul-
nus diligenterque curatur) : ut ex omni parte perfect! sine
ulla simus omnino infirmitate peccati ; quod non solum vult
Deus, verum etiam ut impleatur facit atque adjuvat. Et hoc
uobiscum agit gratia Dei per Jesum Christum Dominum nos-
trum, non solum praeceptis, sacramentis, exemplis; sed etiam
Spiritu Sancto, per quem latenter diffunditur charitas in cor- Rom. v. 5.
dibus nostris, quae interpellat gemitibus inenarrabilibus, donee Rom. viii. 26
in nobis perficiatur sanitas, et Deus sicuti est videndus aeterna
veritate monstretur.

L 2

148 De Perfeciione Justitiac Hoininis. [Chap. xxi.

CHAPTER XXI.

44. QuiSQuis ergo fiiisse vel esse in hac vita aliquem ho-
minem, vel aliquos homines putat, excepto uno Mediatore Dei
et hominuin, quibus necessaria non fuerit remissio peccatorum,

Rom. V. 12. contrarius est divinae Scripturae, ubi Apostolus ait : Per unum
hominem 2)eGcatU7n intravit in mundum, et per jjeccatum mors,
et ita in omnes homines 2>ertransiit, in quo om'oes 2)eccaverunt.
Et necesse est ut impia contentione asserat, esse posse homines,
qui sine Mediatore Christo liberante atque salvante sint liberi

Matt. ix. salvique a peccato ; cum ille dixerit, Non est opus sanis me-
dicus, sed male habentibus. Non veni vocare justos, sed 2)^0-
catores. Quisquis autem dioit, post aceeptam remissionem
peccatorum ita que^iquam hominem juste vixisse in hac carne,
vel vivere, ut nullum habeat oranino peccatum, contradicit

I John i. 8. Apostolo Joauui qui ait : *S'i dixerimus quia 2>^ccatum non
habemus, nos i2)S0s seducimus, et Veritas in nobis non est.
Non enim ait, habuimus; sed, habemus. Quod si quisquam
asserit de illo peccato esse dictum, quod habitat in carne
mortali nostra secundum vitium quod peccantis primi hominis
voluntate contractum est, cujus peccati desideriis ne obediamus

Rom. vi. 12. Paulus Apostolus praccipit ; non autem peccare, qui eidem
peccato, quamvis in carne habitanti, ad nullum opus malum
omnino consensit, vel facti, vel dicti, vel cogitati, quamvis
ipsa concupiscentia moveatur, quae alio modo * peccati ' nomen
accepit, quod ei consentire peccare sit, nobisque moveatur in-
vitis ; subtiliter quidem ista discernit, sed videat quid agatur
de Dominica oratione, ubi dicimus : Dimitte nobis debita
nostra : quod, nisi fallor, non opus esset dicere, si nunquam,
vel in lapsu linguae, vel in oblectanda cogitatione, ejusdem
peccati desideriis aliquantulum consentiremus ; sed tantum-

Matt. vi. modo dicendum esset, Ne nos inferas in tentationem, sed

t2, 13.

James iii. 2. Ubenra nos a malo. Nee Jacobus Apostolus diceret, In multis
offendimus omnes. Non enim offendit, nisi cui mala con-
cupiscentia contra justitiae rationem appetendo seu vitando,
faciendum vel dicendum vel cogitandum aliquid, quod non de-

Chap. XXI.] De Perfectioue Justitiae Hominis. 149

buit, sive fallens, sive praevalens persuadet. Postremo, si
excepto illo Capite nostro, sui corporis Salvatore, asseruntur
vel fuisse vel esse in hac vita aliqui homines justi sine aliquo
peccato, sive nunquam consentiendo desideriis ejus, sive quia
pro nullo peccato habendum est, quod tantum est, ut hoc
pietati non imputet Deus (quamvis aliter sit beatus sine pec-
cato, aliter autem beatus cui non imputat Dominus peccatum), Ps. xxxi.
non nimis existimo reluctandum. Scio enim quibusdam esse
visum, quorum de hac re sententiam non audeo reprehendere,
quanquam nee defendere valeam. Sed plane quisquis negat
nos orare debere ne intremus in tentationem (negat autem Lukexxii.40.
hoc qui contendit ad non peccandum gratiae Dei adjutorium
non esse homini necessarium, sed sola lege accepta humanam
sufficere voluntatem) ; ab auribus omnium removendum, et ore
omnium anathemandum esse non dubito.

DE GESTIS PELAGII

AD AUKELIUM EPISCOPUM.

1. PoSTEAQUAM in manus nostras, sancte papa Aureli, eccle-
siastica gesta venerunt, ubi Pelagius ab episcopis quatuordecim
provinciae Palaestinae Catholicus est pronuntiatus, cunctatio
mea terminum accepit, qua disserere aliquid plenius atque
fidentius de ipsa ejus defensione dubitabam. Hanc enim jam
in quadam chartula, quam mihi ipse miserat, legeram. Sed
quia ejus cum ilia nullas a se datas litteras sumpseram, verebar
ne aliquid aliter in meis verbis inveniretur, quam legeretur
episcopalibus . gestis : atque ita forsitan negante Pelagio quod
ipse mihi illam chartulam miserit, quoniam facile convinci uno
teste non posset, ego potius ab iis qui ei neganti faverent, aut
suppositae falsitatis, aut, ut mitius dicam, temerariae credulitatis
arguerer. Nunc ergo cum ea pertracto quae gesta testantur,
jam quantum mihi videtur, utrum pro se ille sic egerit, dubi-
tatione sublata, profecto et de ipsius defensione, et de hoc opere
nostro Sanctitas tua, atque omnis qui legerit, facilius et certius
judicabit.

CHAPTEE I.

2. Primum itaque Domino Deo, rectori custodique meo,
ineffabiles ago gratias, quod me de Sanctis fratribus et coepi-
scopis nostris, qui in ea causa judices consederunt, opinio non
fefellit. Responsiones enim ejus non immerito approbaverunt,
non curantes quomodo ea quae objiciebantur in opusculis suis

Chap. I.] De Gestis Pelagii. 1 5 1

posuerit, sed quid de his in praeseiiti examinatione responderit.
Alia est enim causa iidei non sanae, alia locutionis incautae.
Denique in his quae de libello, quern dederunt sancti fratres et
coepiscopi nostri Gralli, Heros et Lazarus, qui propter gravem
(sicut postea probabilius comperimus) unius eorum aegritu- ,
dinem praesentes esse minime potuerunt, recitata sunt objecta
Pelagio, illud est primum, quod in libro suo quodam seribit,
^ Non posse esse sine peccato, nisi qui legis scientiam habuerit.'
Quo recitato Synodus dixit: ' Tu hoc edidisti, PelagiT At
ille respondit: ' Ego quidem dixi, sed non sicut illi intelligunt :
non dixi, non posse peccare qui scientiam legis habuerit ; sed, : -
adjuvari per legis scientiam ad non peccandum, sicut scriptum
est, Legem in adjutorium dedit illis. Hoc audito, Synodus isa. viii. 20,
dixit : ' Non sunt aliena ab Ecclesia, quae dicta sunt a Pelagio.'
Plane aliena non sunt, quae respondit : illud vero quod de libro
ejus prolatum est, aliud sonat. Sed hoc episcopi, Graeci homi-
nes, et ea verba per interpretem audientes, discutere non cura-
runt ; hoc tantum intuentes, quid ille qui interrogabatur,
sensisse se diceret, non quibus verbis eadem sententia in ejus
libro scripta diceretur.

3. Aliud est autem, ' hominem per scientiam legis ad non
peccandum adjuvari ; ' et aliud est, ' non posse esse sine peccato,
nisi qui scientiam legis habuerit.' Cum enim videamus, exempli
gratia, et sine tribulis areas triturari, quamvis adjuvent si ad-
sint ; et sine paedagogis posse pueros pergere in scholam,
quamvis ad hoc non sint inutilia paedagogorum adjumenta ;
et multos sine medicis ab aegritudine convalescere, quamvis
manifesta sint adjutoria medicorum; et aliis cibis sine pane
homines vivere, quamvis panis adjutorium valere plurimum
non negetur; et alia multa, quae nobis tacentibus cogitanti
facile occurrunt : profecto admonemur adjutoriorum genera
esse duo. Alia quippe sunt, sine quibus illud ad quod adjuvant,
eflBci non potest ; sicut sine navi navigat nemo, nemo sine voce
loquitur, nemo sine pedibus graditur, nemo sine luce intuetur,
et multa hujusmodi : unde est etiam illud, quod nemo sine Dei
gratia recte vivit. Alia vero sunt adjutoria, quibus sic adju-
vamur, ut etiam si desint, possit alio modo fieri propter quod

)0>

1^2 De Gcstis Pelagii. [Chap. ii.

ea requirimus ; sicut ilia sunt quae commemoravi ; tribula ad
fruges terendas, paedagogus ad puerum ducendum, inedica-
mentum humana arte confectum ad recipiendam salutem, et
caetera talia. Quaerendum est igitur, ex quo duorum istorum
generum sit legis scientia, id est, quomodo adjuvet ad noii
peccandum. Si eo modo, ut sine ilia hoc non possit impleri ;
non solum Pelagius verum respondit in judicio, sed etiani
verum scripsit in libro : si vero eo modo, ut adjuvet quidem
si adfuerit, possit tamen illud ad quod juvat alio modo fieri,
etiamsi ista defuerit; verum quidem respondit in judicio, quod
merito episoopis placuit, ' adjuvari hominem ad non peccandum
legis scientia;' sed non verum scripsit in libro, * non esse homi-
nem sine peccato, nisi qui scientiam legis habuerit/ quod
indiscussum judices reliquerunt, Latini sermonis ignari, et ejus
qui causam dicebat, confessione contenti; praesertim ubi ex
adverso nullus astabat, qui verba libri ejus exponendo aperire
interpretem cogeret, atque unde fratres non frustra moverentur,
ostendere. Paucissimi quippe sunt legis periti : multitudinem
autem membrorum Christi usquequaque difFusam, et legis tarn
profundae ac multiplicis imperitam, simplicis fidei pietas et
spes firmissima in Deo et charitas sincera commendat, quae
his donis praedita, gratia Dei se confidit a peccatis posse mun-i-
dari per Jesum Christum Dominum nostrum.

CHAPTER II.

4. Ad hoc si forte Pelagius responderet, banc ipsam se
dixisse * scientiam legis, sine qua non potest homo liber esse a
peccatis,* quae per doctrinam fidei neophytis atque in Christo
parvulis traditur, qua etiam baptizandi catechizantur, ut Sym-
bolum noverint ; non quidem ista intelligi solet, quando habere
quisquam 'scientiam legis' dicitur, sed ilia secundum quam
' legis periti' appellantur : verumtamen, si haec verba, quae pauca
numero, sed magna sunt pondere, et more omnium Ecclesiarum
fideliter baptizantlis intimantur, 'scientiam legis' nuncuparet,

Chap. III.] De Gestis Pelagii. 153

asserens de liac se dixisse, 'non esse sine peccato, nisi qui sci-
entiam legis habuerit/ quae necesse est tradatur credentibus,
antequam ad ipsam rejnissionem veniant peccatorum ; etiam sic
circumdaret eum, non disputaiitium, sed vagientium baptiza-
torum multitudo innumerabilis parvulorum, qui non verbis,
sed ipsa innocentiae veritate clamarent, ' Quid est, quid est quod
scripsisti, " non posse esse sine peccato, nisi qui scientiam legis
habuerit % " Ecce nos grex magnus agnorum sine peccato sumus,
et legis tamen scientiam non habemus/ Nempe isti eum saltem,
lingua tacente, tacere compellerent, aut forte etiam confiteri,
vel nunc se ab ilia perversitate *correptum, vel certe hoc se [*correc-
quidem et ante sensisse, quod nunc in ecclesiastico dixit ex- "'"'
amine ; sed ejus sententiae non se circumspecta verba posuisse,
et ideo fidem suam esse approbandam, librum emendandum.
Est enim, ut scriptum est, qui lahitur in lingua, et non in EccIus.
corde. Quod si diceret, vel si dicat, quis eisdem verbis incau-
tius negligentiusque conscriptis non facillime ignoscat, cum
sententiam, quam verba ilia continent, non defendat, sed earn
dicat suam, quam Veritas probat? Hoc etiam pios judices
cogitasse credendum est : si tamen hoc quod in libro ejus Latino
est diligenter interpretatum, satis intelligere potuerunt, sicut
ejus responsionem Graeco eloquio prolatam, et ob hoc facile in-
tellectam, alienam non esse ab Ecclesia judicaverunt, Sed jam
caetera videamus.

CHAPTER III.

5, Adjecit enim episcopalis Synodus, et ait ; ' Legatur et
aliud capitulum.' Et lectum est in eodem libro suo posuisse
Pelagium, ' Omnes voluntate propria regi.' Quo lecto Pelagius
respondit : ' Et hoc dixi propter liberuni arbitrium, cui Deus
adjutor est eligeuti bona : homo vero peccans, ipse in culpa
est, quasi liberi arbitrii/ Quo audito episcopi dixerunt : ' Neque
hoc alienum est ab ecclesiastica doctrina.' Quis enim condem-
naret liberum arbitrium, vel negaret, cum quo Dei adjutorium
praedicatur *? Quapropter et sententia respondentis merito

154

De Gestis Pelagii.

[Chap. III.

Ps. xxvii.

(xxviii.) 9,

Ps. Ivlii

(lix.) II.

episcopis placuit : et tameu illud quod in libro ejus positum
est, 'Omnes voluntate propria regi,' fratres qui noverant quid
adversus Dei gratiam isti soleant disputare, procul dubio debuit
pertnovere. Sic enim dictum est, ' Omnes voluntate propria
regi/ tanquam Deus neminem regat, et frustra scriptum sit,
Salvum fac im'pulum tuum, et henedic haereditatem tuam ; et
rege eos, et extolle illos usque in saeculum : ne remaneant utique,

Mark vi. 34. si voluntate propria sine Deo reguntur, velut oves non habentes
pastorem ; quod absit a nobis. Nam procul dubio plus est agi,
quam regi : qui enim regitur^ aliquid agit ; et a Deo regitur, ut
recte agat ; qui autem agitur, agere aliquid ipse vix intelligitur :
et tamen tantum praestat voluntatibus nostris gratia Salvatoris^

Rom. viii. 14. ut non dubitot Apostolus dicere, Quotquot sjnritu Dei aguntur,
hi filii sunt Dei. Nee aliquid in nobis libera voluntas melius
agere potest, quam ut illi se agendam commendet, qui male
agere non potest ; et hoc cum fecerit, ab illo se ut faceret ad-
jutam esse non dubitet, cui dicitur in Psalmo, Deus meus, mise-
ricordia ejus 2)fci€veniet me.

6. Denique in illo libro, ubi ilia capitula Pelagius seripsit,
huic positioni, qua dixit, ' Omnes voluntate propria regi, et suo
desiderio unumquemque dimitti,' subjecit aliquid de testimonio
Scripturarum, quo satis appareat non se sibi hominem regendum
debere committere. Ait enim de hoc ipso Sapientia Salomonis :
Sum quidem et ego mortalis homo, similis omnium, ex genere
ierreno illius qui prior Jinctus est ; et caetera usque ad eum
capituli finem, ubi legitur, Unus ergo omnibus introitus ad
vitam, et similis exitus : propter hoc optavi, et datus est mihi
sensus, et invocavi, et venit in me spiritus sapientiae. Nonne
luce clarius apparet, quemadmodum iste considerata miseria
fragilitatis humanae, non est ausus se regendum sibi commit-
tere ; sed optavit, et datus est ei sensus, de quo dicit Apostolus,

I Cor. ii. 16. ]^os auteTTi sensum Domini habemus ; et invocavit, et venit in
! eum spiritus sapientiae^ Hoc enim Spiritu, non viribus pro-
^ priae voluntatis, reguntur et aguntur qui filii sunt Dei.

7. Nam et illud quod posuit de Psalmo in eodem Capitulo-

rum libro, ut quasi probaret, ' Omnes voluntate propria regi,'

Ps. cviii. Dilexit maledictum, et veniet ei ; et noluit benedictionem, et
(cu.) 18. ' ^

Wisd. vii
1-7-

Chap. 111.] De Gestis Pelagii. 155

elongahitur ah eo ■: quis nesciat hoc vitium esse, non naturae,

sicut earn condidit Deus, sed voluntatis humanae, quae recessit

a Deo 1 Verumtamen si non dilexisset maledictionem, et volu-

isset benedictionem, et in hoc ipso voluntatem suam divina

gratia negaret adjutam; ingratus atque impius sibi regendus

dimitteretur, ut sine rectore Deo praecipitatus, non se a se ipso

regi potuisse poenis experiretur. Sic etiam in illo testimonio,

quod in eodem libro eidem titulo subdidit, A2)2)osuit tibi aquam EccIus. xv.

et ignem ; ad quod vis porrige manum tuam : ante hominem ^'^' ^

honum et malum, vita et mors ; quod flacuerit ei, dahitur illi :

manifestum est, quod si ad ignem manum mittit, et malum

ac mors ei placet, id voluntas hominis operatur ; si autem

bonum et vitam diligit, non solum voluntas id agit, sed divi-

nitus adjuvatur. Sufficit enim sibi oculus ad non videndum,

hoc est, ad tenebras : ad videndum vero lumine suo non sibi

sufficit, nisi illi extrinsecus adjutorium clari luminis praebeatur.

Absit autem ut ii qui secundum propositum vocati sunt, quos Rom. viii.

praescivit, et praedestinavit conformes imaginis Filii sui, suo,

ut pereant, desiderio dimittantur. Hoc enim patiuntur vasa Rom. ix.

irae, quae perfecta sunt ad perditionem : in quorum etiam ipsa ^^' ^^'

perditione notas facit Deus divitias gloriae suae in vasa miseri-

cordiae suae. Propter hoc enim, cum dixisset, Deus meus, Ps. iviii. (lix.)

misericordia ejus praeveniet me; continuo subjecit, Deus meus

demonstravit mihi in inimicis meis. Illis ergo fit quod scriptum

est, Tradidit illos Deus in desideria cordis eorum. Non autem Rom. i. 24.

fit praedestinatis, quos regit Spiritus Dei ; quoniam non inanis

est vox eorum : JVe tradas me, Domine, a desiderio meo pecca- Ps. cxxxix.

tori. Quandoquidem et contra ipsa desideria sic oratum est, ut ^"^ ' ^'

diceretur, Aufer a me concujnscentias ventris, et desiderium Eccius.

concubitus ne apprehendat me. Praestat hoc Deus illis quos

subditos regit; non autem illis qui se idoneos ad se ipsos re- ,. >-

gendos putant, et praefidenti cervice propriae voluntatis ilium

dedignantur habere rectorem.

8. Quae cum ita si nt, filii Dei qui hoc noverunt, et se Dei
Spiritu regi et agi gratulantur, quomodo moveri potuerunt, cum
audirent vel legerent a Pelagio scriptum, ' Omnes voluntate
propria regi, et suo desiderio unumquemque dimitti?' Et

1^6 De Gestis Pelagii. [Chap. iii.

tamen quia interrogatus ab episcopis, quid mali sonarent ilia
verba persensit, responditque : ' hoc se dixisse propter liberum
arbitrium ;' continuo subjiciens, * cui Deus adjutor est eligenti
bona ; homo vero peccans, ipse in culpa est, quasi liberi arbi-
trii :' banc quoque sententiam pii judices approbantes, quam
incaute vel quo sensu ilia in libro ejus verba sint posita, con-
siderare vel quaerere noluerunt; sufficere existimantes ita eum
confessum esse liberum arbitrium, ut eligenti bona Deus esset
adjutor, peccans vero esset in culpa, ad hoc sibi sufficiente
propria voluntate. Ac per hoc Deus regit, quibus adjutor est
eligentibus bona. Et ideo bene regunt quidquid regunt, quo-
niam ipsi reguntur a bono.

9. Item recitatum est quod in libro suo Pelagius posuit, * In
die judicii iniquis et peccatoribus non esse parcendum, sed
aeternis eos ignibus exurendos.' Quod ideo fratres moverat, ut
objiciendum putaretur, quod ita dictum est, tanquam omnes
peccatores aeterno essent supplicio puniendi, non eis exceptis
qui fundamentum habent Christum, quamvis superaedificent

I Cor. iii. ligua, fcnum, stipulam, de quibus dicit Apostolus : Si cujus
ojms exustum fuerit, detrimentum 2)atietur ; ipse autem salvus
erit, sic tamen quasi 2)er ignem. Sed cum respondisset Pelagius,
*hoc secundum Evangelium se dixisse, ubi dicitur de pecca-

Matt. XXV. toribus, Illi ihunt in supplicium aeternum ; justi autem in
vitam aeternam : ' nullo modo potuit Christianis judicibus evan-
gelica et Dominica displicere sententia, nescientibus quid in
verbis de libro Pelagii prolatis moverit fratres, qui disputa-
tiones ejus vel discipulorum ejus audire consueverunt ; quando
his absentibus qui libellum contra Pelagium sancto episcopo
Eulogio dederunt, nullus urgebat, ut peccatores per ignem
salvandos a peccatoribus aeterno supplicio puniendis aliqua
exceptione distingueret, et eo modo intelligentibus judicibus cur
fuerit illud objectum, si nollet distinguere, merito culparetur.

10. Quod autem addidit Pelagius, 'Et si quis aliter credit,
Origenista est :' hoc acceperunt judices, quod revera in Origene

X dignissime detestatur Ecclesia, id est, quod etiam illi quos

/ '^ Dominus dicit aeterno supplicio puniendos, et ipse diabolus

atque angeli ejus, post tempus licet prolixum purgati libera-

Chap. III.] De Gestis Pelagii. i57

buntur a poenis, et Sanctis cum Deo reguantibus societate
beatitudinis adhaerebunt. Hoc ergo Synodus dixit, 'alienum
non esse ab Ecclesia/ non secundum Pelagium, sed potius se-
cundum Evangelium, quod tales iniqui et peccatores aeternis
ignibus exurentur, quales tali supplicio dignos judicat Evan-
gelium ; et quod detestabiliter cum Origene sentiat, quisquis
dixerit aliquando eorum finiri posse supplicium, quod Dominus
dixit aeternum. De illis vero peccatoribus, quos dicit Apos-
tolus, exusto eorum opere, tanquam per ignem salvos futures,
quoniam nihil Pelagio de iis evidenter objectura est, nihil ju-
dicaverunt. Quapropter, qui dicit iniquos et peccatores, quos
aeterno supplicio Veritas damnat, aliquando inde posse liberari,
non inconvenienter eum Pelagius Origenistam vocat : sed rur-
sus, qui nullum peccatorem in Dei judicio misericordia dignum
existimat, quod vult ei nomen imponat, dum tamen et hunc
errorem ecclesiastica veritate non recipi intelligat. Judicium James ii. 13.
enim sine misericordia fiet illi, qui non fecit misericordiam.

11. Quomodo autem fiet hoc judicium, difficile in Scripturis
Sanctis comprehendi potest : modis enim multis significatur,
quod uno modo futurum est. Namque aliquando dicit Do-
minus adversus eos quos in suum regnum non recipit, ostium Luke xiii.
se clausurum, clamantibusque illis et dicentibus, Aperi nobis;
in nomine tuo manducavimus et bihimus, et caetera quae illos
dicere scriptum est, se responsurum, Nescio vos, qui ojperamini
iniquitatem, Aliquando jussurum se commemorat, ut hi qui
noluerunt eum regnare, sibi adducantur, et interficiantur coram Luke xix. 27.
illo. Aliquando venturum se dicit cum Angelis suis in ma-
jestate sua, ut congregentur ante eum omnes gentes, et dividat
eas, et alios ponat ad dexteram, quorum bona opera com-
memorans, reportet in vitam aeternam ; alios ad sinistram,
quibus bonorum sterilitatem imputans, *eos aeterno igne con- [*eosportet?i
demnet. Aliquando servum nequam et pigrum, qui pecuniam ^f^Jg. ^'''^'
ejus neglexit impendere, vel etiam hominem inventum in con- ^^^^ ^i^-
vivio non habentem vestem nuptial em, jubet ligatis manibus Matt. xxii.
et pedibus mitti in tenebras exteriores. Aliquando susceptis Matt. xxv.
quinque prudentibus, ostium contra stultas alias quinque vir- ^°''^"
gines claudit. Haec, et si quid est aliud quod in praesentia

15^ De Gestis Pelagii. [Chap, i v.

non occurrit, de judicio dicuntur future, utique non in uno
vel quinque, sed in multis exercendo. Nam si unus esset
qui de convivio, quod non habebat vestem nuptialem, in tene-
bras jussus est mitti ; non continuo sequeretur ut diceret,

Matt, xxii. Multi enim sunt vocati, jpauci vero electi : cum potius uno
projecto atque damnato, multi in domo remansisse videantur.
Sed de his omnibus nunc quantum satis est disputare per-
longum est. Hoc tamen breviter possum dxcere, sine prae-
judicio (quod in pecuniariis rationibus dici solet), melioris
discussionis, unum aliquem judicii modura, qui est inscrutabilis
nobis, servata duntaxat in praemiis et poenis diversitate me-
ritorum, multis per Scripturas sanctas significari modis. Quod
autem huic causae, de qua nunc agitur, satis est : si dixisset
Pelagius, *omnes' omnino peccatores aeterno igne et aetemo
supplicio puniendos ; quisquis id judicium approbasset, in se

fxx ^^' ^' ^P^^^ primitus sententiam protulisset. Quis enim gloria-
bitur se mundum esse a peccatis ? Quia vero nee *omnes' dixit,
nee 'quosdam,' sed indefinite posuit, et hoc secundum Evan-
gelium se dixisse respondit ; vera quidem sententia episcopali
est confirmata judicio : sed adhuc quid sentiat Pelagius non
apparet, et post hoc etiam episcopale judicium non impudenter
inquiritur.

CHAPTER lY.

12. Objectum est et illud Pelagio, tanquam in suo libro
scripserit, * Malum nee in cogitationem venire.' Respondit
autem, * Hoc non ita posuimus ; sed diximus, debere studere
Christianum, ne male cogitet : ' quod, sicut decuit, episcopi
approbarunt. Quis enim dubitat, malum cogitari non oportere 1
Et revera in libro suo quod ait, ' malum nee cogitari,' si ita
legitur, *nec cogitandum quidem/ hoc intelligi solet, malum
nee cogitari debere quidem. Hoc autem qui negat, quid
aliud dicit, quam debere cogitari malum ? Quod si verum
1 Cor. xiii. 5. essct, uon diccrctur in laude charitatis, Non cogitat malum.
* Non venire ' tamen * in cogitationem ' justorum atque sanc-
torum, ideo non tam probe asseritur, quia 'cogitatio' vocari

Chap. V.] De Gestis Pelagii. 159

solet etiam cum aliquid in mentem venit, etsi consensio non
sequatur. Cogitatio vero quae culpam contraliit, et merito
prohibetur, consensione non caret. Potuit ergo fieri ut men-
closum codicem legerent, qui hoc ita objiciendum arbitrati sunt,
tanquam Pelagius dixerit, * Malum nee in cogitationem venire/
id est, justis et Sanctis in mentem non venire quod malum
est. Quae sententia profecto absurdissima est ; cum enim mala
repreliendimus, nisi cogitata verbis enuntiare non possumus :
sed ilia, ut diximus, culpabilis appellatur ' cogitatio mali,' quae
consensionem traliit.

CHAPTER V.

13. Cum ergo et banc Pelagii responsionem judices appro-
bassent, recitatum est aliud, quod in suo libello scripsit, ' E.eg-
num coelorum etiam in Veteri Testamento promissum.' Ad
quod Pelagius : ' Hoc et per Scripturas probari possibile est :
haeretici autem in injuriam Veteris Testamenti hoc negant.
Ego vero Scripturarum auctoritatem secutus dixi, quoniam in
propheta Daniele scriptum est, Et acciinent sancti regnum Al- Dan.
tissimi.' Qua ejus accepta responsione, Synodus dixit, * Neque
hoc alienum est a fide ecclesiastica.'

14. Numquidnam ergo fratres nostros, ut etiam hoc inter
caetera objicerent, sine causa verba ista moverunt ? Non uti-
que : sed ' Veteris Testamenti ' nomen modis duobus dici solet,
uno modo secundum divinarum Scripturarum auctoritatem, alio
secundum loquendi vulgatissimam consuetudinem. Paulus nam-
que apostolus dicit ad Galatas : Dicite mihi, inquit, sub lege Gai.
volentes esse, legem non audistis ? Scri2)tum est enim quod
Abraham, duosfilios habuit, unum de ancilla, alterum de libera :
quae sunt in allegoria. Haec enim sunt duo Testamsnta ;
unum quidem in servitutem generans, quod est Agar. Sina
mons est in Arabia, quae conjuncta est ei quae nunc est Jeru-
salem ; servit enim cum filiis suis : quae autem sursum est
Jerusalem, libera est, quae est mater nostra. Cum ergo Vetus
Testamentum ad servitutem pertineat, unde etiam dictum est:

Ejice ancillam et Jllium ejus, non enim haeres erit filius an- Gen. xxi. 10.

IV.

21-26.

i6o

De Gestis Pelagii.

[Chap. V.

Jer. xxxi.

3i> 32- ■

cillae cum filio meo Isaac ; regnum autem coelorum ad liber-
tatem : quomodo etiam regnum coelorum ad Vetus pertinet
Testamentum % Sed quoniam, ut dixi, etiam sic solemus lo-
qui, ut Scripturas omnes Legis et prophetarum, quae ante
incarnationem Domini ministratae, auctoritate canonica con-
tinentur, nomine ' Testamenti Veteris ' nuncupemus ; quis eccle-
siasticis litteris vel mediocriter eruditus ignorat, ita Scripturis
illis promitti potuisse regnum coelorum, sicut etiam illud
Testamentum Novum, ad quod pertinet regnum coelorum %
Certe enim in illis Litteris apertissime scriptum est : Ecce
dies veniunt, dicit Dominus, et consummabo domui Israel et
domui Jacob Testamentum Novum, non secundum^ Testam,entum
quod disjyosui 2)atribus eorum, in die qua apprehendi manum
eorum, ut educerem eos de terra Aegypti. Hoc enim factum
est in monte Sina. Tunc autem Daniel propheta nondum

L*diceret?] erat qui *dixerat, Accijnent sancti regnum Altissimi. His enim
verbis praemium non Veteris, sed Novi Testamenti prophe-
tabat : sicut ipsum Christum venturum' iidem Prophetae prae-
nuntiarunt, cujus sanguine dedicatum est Testamentum Novum :
cujus Testamenti ministri Apostoli facti sunt, dicente beatissimo

2 Cor. iii. 6. Paulo, Qui et idoneos nos fecit ministros Novi Testamenti, non
littera, sed spiriiu. Littei^a enim, occidit, sjnritus autem vivi-
ficat. In illo vero Testamento quod proprie vetus dicitur, et
datum est in monte Sina, non invenitur promitti apertissime,
nisi terrena felicitas. Unde ilia terra, quo est populus intro-
ductus, et per eremum ductus, ' terra promissionis ' vocatur ;
in qua pax et regnum, et ab inimicis victoriarum reportatio,
et abundantia filiorum ac fructuum terrenorum, et si qua
hujusmodi, haec sunt promissa Veteris Testamenti : quibus
etsi figurantur ad Novum Testamentum pertinentia spiritualia,
tamen qui propter ilia terrena suscipit legem Dei, ipse est
haeres Veteris Testamenti. Ea quippe secundum Vetus Tes-
tamentum promittuntur atque tribuuntur, quae secundum ho-
minem veterem concupiscuntur. Quae autem illic ad Novum
Testamentum pertinentia figurantur, novos homines quaerunt.
Neque nesciebat enim quid loqueretur tantus Apostolus, qui
duo Testamenta in ancilla et libera, allegorica significatione

Chap, v.] De Gestis Pelagii. i5i

distincta esse dicebat, Veteri filios carnis, Novo filios promis-
sionis attribuens : Non qui filii carnis, inquit, hi filii Dei ; Rom. ix. 8.
sed filii promissionis dejmtantur in semen. Filii ergo carnis
pertinent ad terrenam Jerusalem, quae servit cum filiis suis : Gal. iv. 25,
filii autem promissionis ad earn quae sursum est, liberam ma-
trem nostram in coelis aeternam. Unde perspicitur qui ad
regnum terienum, et qui pertineant ad regnum coelorum. Istara
distinctionem qui etiam illo tempore per Dei gratiam intelli-
gentes, filii promissionis efiecti sunt, Novi Testamenti haeredes
in occulto Dei consilio deputati sunt, etiamsi Vetus Testa-
mentum per temporum distributionem divinitus datum populo
veteri congruenter ministraverunt.

15. Quomodo ergo non merito commoverentur filii pro-
missionis, filii liberae Jerusalem in coelis aeternae, cum ista
discretio apostolica atque catholica Pelagii verbis videretur
auferri, et Agar quodam modo Sarae crederetur aequari ? Ille
igitur haeretica impietate scripturae Veteris Testamenti facit in-
juriam, qui cam ex Deo bono, summo et vero, fronte sacrilegae
impietatis negat : sicut Marcion, sicut Manichaeus, et si quae
alia pestis hoc sentit. Quapropter, ut de hac re quod sentio
qua possum brevitate complectar : sicut Veteri Testamento
si esse ex Deo bono et summo negetur, ita et Novo fit
injuria si Veteri aequetur. Sed cum Pelagius respondisset,
cur etiam dixerit in Vetere Testamento promitti regnum coe-
lorum, Danielis prophetae commemorans testimonium, qui sanc-
tos accejpturos regnum, AUissimi apertissime propbetavit, non
esse hoc alienuni a fide Catholica merito judicatum est; non
secundum illam distinctionem, qua in monte Sina promissa
terrena ad 'Vetus Testamentum' proprie pertinere monstrantur;
nee tamen improbe, secundum banc loquendi consuetudinem,
qua universae Scripturae canonicae ante incarnationem Domini
ministratae 'Veteris Testamenti' appellatione censentur. Non
enim aliud est regnum Altissimi, quam Dei regnum ; aut
quisquam contendere audebit, aliud esse Dei regnum, aliud
regnum coelorum.

i6z De Gestis Pelagii, [Chap. vi.

CHAPTER VI.

16. Post haec objectum est, quod Pelaglus in eodem libro
Bcripserit suo, * Posse hominem, si velit, esse sine peccato : ' et
quod scribens ad viduam adulatorie dixerit, * Inveniat apud te
pietas, quae nusquam invenit, locum : inveniat ubique peregrina
in te sedem justitia : Veritas quam jam nemo cognoscit, domes-
tica tibi et arnica fiat : et lex Dei, quae ab omnibus prope
hominibus contemnitur, a te sola honoretur.' Et iterum ad
ipsam : ' 0 te felicem et beatam, si justitia, quae in coelo tantum
esse credenda est, apud te solam inveniatur in terris ! ' Et in
alio ad ipsam libro, post orationem Domini et Salvatoris nostri,
docens quemadmouum debeant sancti orare, ait : ' Ille ad Deum
digne elevat manus, ille orationem bona conscientia effundit, qui
potest dicere, Tu nosti, Domine, quam sanctae et innocentes, et
[*Conj. 'ma- mundac sunt ab omni *molestia et iniquitate et rapina, quas ad
te extendo manus ; quemadmodum justa et munda labia, et ab
omni mendacio libera, quibus offero tibi deprecationem, ut mihi
i i miserearis.' Ad hoc autem Pelagius respondens ait : * Posse
"^ i i quidem hominem sine peccato esse, et Dei mandata custodire, si
' velit, diximus ; hanc enim possibilitatem Deus illi dedit. Non
autem diximus quod inveniatur aliquis, ab infantia usque ad
senectam, qui nunquam peccaverit : sed quoniam a peccatis con-
versus, proprio labore et Dei gratia possit esse sine peccato ; nee
per hoc tamen in posterum inconversibilis. Heliqua vero quae
subjecerunt, neque in libris nostris sunt, neque talia unquam
diximus.' His auditis Synodus dixit : ' Quoniam negas te talia
scripsisse, anathematizas illos qui sic tenent % ' Pelagius re-
spondit : ' Anathematizo quasi stultos, non quasi haereticos ;
siquidem non est dogma.' Deinde judicaverunt episcopi dicentes :
* Nunc quoniam propria voce anathematizavit Pelagius incertum
stultiloquium, recte respondens, hominem cum adjutorio Dei et
gratia posse esse sine peccato, respondeat et ad alia capitula.'

17. Numquid hie poterant judices, vel debebant, incognita et
incerta damnare, quando nemo contra aderat, qui ea quae ad
viduam reprehensibilia scripta dicebantur, Pelagium scripsisse

Chap. VI.] De Gestis Pelagii. 163

convinceret ? Ubi profecto parum esset codicem ferre, et de
scriptis ejus haec legere, nisi et testes adhiberentur, si ilia scripta
sua esse, etiam cum recitarentur, negaret. Verumtamen in his
quoque fecerunt judices quod facere potuerunt, interrogantes
Pelagium, utrum anathematizaret illos qui talia sentiunt, qualia
se negavit scripsisse, sive dixisse : quos ubi se ' tanquam, stultos
anathematizare' respondit, quid amplius de hac re judices, adver-
sariis absentibus, quaerere debuerunt %

18. An et illud fortasse tractandum est, utrum recte dictum
sit *non tanquam haereticos, sed tanquam stultos anathemati-
zaiidos qui ita sentirent, quoniam dogma non esset?' Sed ab
liac quaestione non levi, ubi quaeritur, quatenus sit definiendus
haereticus, recte se in praesentia judices abstinuerunt. Non
enim, si quisquam, verbi gratia, dixerit aquilarum pullos paterno
ungue suspenses et radiis solis oblatos, si oculis palpitaverint,
tanquam adulterines in terram, luce quodam modo convincente,
dimitti, si forte hoc falsum est, haereticus judicandus est. Et
hoc, quia in hominum doctorum litteris invenitur, famaque vul-
gatum est, nee stulte dici putandum est, etiam si verum non est;
nee fidem nostram, propter quam fideles vocamur, aut creditum
laedit, aut * creditum juvat. Porro, si ex hoc sensu quis contend- [*non credi-
erit, animas rationabiles inesse volucribus, ex eo quod in eas
revolvantur humanae; tum vero tanquam haeretica pestis, ab
auribus animoque pellenda est ; agendumque et demonstrandum,
etiam si hoc de aquilis verum est, sicut multa mira ante oculos
nostros de apibus vera sunt, longe tamen ab hujusmodi irratio-
nabilium animantium quamvis mirabili sensu distare rationem,
quae non hominibus et pecoribus, sed hominibus Angelisque
communis est. Multa vero etiam stulta dicuntur ab imperitis
et vanis, nee tamen haereticis ; qualia sunt eorum qui de alienis
artibus, quas non didicerunt, temere judicant, aut immoderato et
caeco affectu vel laudant quos diligunt, vel vituperant quos
oderunt; et quidquid aliud in consuetudine sermonis humani,
non statute dogmate, sed passim, ut ad tempus occurrerit, per
stultitiae levitatem, vel ore profertur, vel stilo etiam litterisque
committitur. Multos denique de his paululum admonitos, talia
dixisse mox poenitet ; ita ea non placito quodam fixa retinebant,

M 2

164 De Gestis Pelagii. [Chap. vi.

sed quasi undecumque rapta, et non considerata, profuderant.
Eccius. xix. Vix est autem carere istis malis : et quis est qui non labitur

\6 ; James

iii. 2. lingua, et offendit in verbo % Sed interest quantum, interest

unde, interest postremo utrum admonitus corrigat, an pertinaciter
defendendo etiam dogma faciat, quod levitate, non dogmate
dixerat. Cum igitur omnis haereticus consequenter et stultus
sit, non autem omnis stultus continuo sit appellandus haereticus ;
recte judices ' incertum stultiloquium ' propria voce Pelagium ana-
thematizasse dixerunt: quia et si haeresis esset, procul dubio
stultiloquium esset. Proinde quidquid illud sit, generalis vitii
nomine appellaverunt. Utrum autem ex aliquo dogmate ista sint
dicta, an vero non fixa placitaque sententia, sed facile emendabili
vanitate, quoniam ille qui audiebatur, quoquo modo dicta essent,
sua esse negaverat, discutiendum in praesentia non putarunt.

1 9. Nos sane cum banc Pelagii defensionem in ilia, quam prius
accepimus, chartula legeremus, aderant quidam sancti fratres, qui
se Pelagii libros exhoi-tatorios vel consolatorios ad quamdam

[*om, 'se?'] viduam conscriptos, cujus nomen non est expressum, *se habere
dixerunt; et admonuerunt requirendum, utrum illic ista quae
sua negavit, essent forte conscripta ; quoniam hoc et ipsi se igno-
rare asserebant. Turn vero cum iidem libri ab exordio legerentur,
quaesita et inventa sunt. Affirmabant autem illi qui protulerant
codicem, ante quatuor ferme annos se istos tanquam Pelagii
libros habere coepisse, nee unquam utrum ejus essent, ab aliquo
se audisse dubitari. Considerantes itaque optime nobis servorum
Dei cognitam fidem de hac re non posse mentiri, restare videba-
tur, ut Pelagium potius in episcopali judicio crederemus fuisse
mentitum, nisi fieri potuisse cogitaremus, etiam ante annos tam
multos aliquid sub ejus nomine, non tamen ab illo fuisse con-
scriptum : neque enim isti eosdem libros ab ipso se accepisse, vel
quod ipsius essent, ab eodem audisse dicebant. Nam et mihi
quidam fratres nostri nonnulla opuscula sub meo nomine in His-
paniam venisse dixerunt, quae quidem ab iis qui alia nostra
legissent, non agnoscerentur ; ab aliis tamen nostra esse cre-
derentur.

20. Illud sane quod Pelagius suum esse confessus est, adhuc
latebrosum est : sed puto quod in istorum gestorum conse-

Chap, vit.] De GcsHs PelagU, 165

quentibus partibus elucebit. Ait enim : ' Posse quidem hominem

esse sine peccato, et Dei mandata custodire, si velit, diximus :

banc enim possibilitatem Deus illi dedit. Non autem diximus

quod inveniatur aliquis, ab infantia usque ad senectam qui nun-

quam peccaverit : sed quoniam a peccatis conversus, proprio

labore et Dei gratia possit esse sine peccato ; nee per hoc tamen

in posterum inconversibilis.' In his verbis, quam dicat 'Dei

gratiam/ prorsus latet : et judices quidem Catholici nullam aliam

inteUigere potuerunt, nisi quam nobis plurimum apostolica doc-

trina commendat. Haec est enim, qua nos liberari posse Rom. vii.

. . 24, 25.

speramus de corpore mortis hujus per Jesum Christum Dominum

nostrum ;

CHAPTER VII.

Et pro qua impetranda oramus, ne intremus in tentationem. Matt. vi. 13.
Haec gratia non est natura : sed qua subvenitur fragili vitiatae-
que naturae. Haec gratia non est legis scientia : sed ea est, de
qua dicit Apostolus, Non irritam faciam gratiam Dei: nam, si Gai. ii. 21.
2)er legem justitia, ergo Christus gratis mortuus est : et ideo non
est littera occidens, sed spiritus vivificans. Scientia quippe 2 Cor. iii. 6.
legis sine gratia spiritus operatur in homine omnem concu-
piscentiam. Peccatum, enim, inquit, non cognovi, nisi per Rom. vii.
legem: nam concupiscentiam nssciebam, nisi lex diceret, Non
concujnsces. Occasione autem accepta, jr;ecca^t*wi 2;er Tnandatum
02)eratum est in me omnem concujnscentiam. Nee ista dicendo
legem vituperat, imo etiam laudat, cum dicit : Lex quidem Rom. vii.
sancta, et mandatum sanctum, et justum, et honum, Quod ergo
bonum est, inquit, mihi factum est mors? Ahsit : sed peccatum,
ut apparea.t peccatum, per honum mihi operatum est mortem. Et
iterum legem laudat, dicendo : Scimus enim quod lex sjnritualis
est; ego autem carnalis sum, venumdatus sub jyeccato. Quod
enim operor ignoro. Non enim quod volo, hoc ago : sed quod odi,
illud facia. Si autem quod nolo, hoc facio; consentio legi,
quoniam bona est. Ecce jam legem novit, laudat, eique con-
sentit, hoc est, eam bonam esse consentit : quoniam quod ilia
jubet, hoc et ipse vult ; et quod ilia vetat et damnat, hoc et ipse

1 6^ De Gestis Pelagii. [Chap. viii.

odit: et tarn en quod odit, hoc facit. Inest ergo legis sanctae
scientia, nee tamen sanatur vitiosa eoncupiscentia : inest voluntas
bona, et valet operatio mala. Hinc est quod duabus legibus inter
Rom. viii 23. SO coUuctantibus, dum legi mentis lex repugnat in membris, et
captivat su]b lege peccati, a confitente exclamatur, et dicitur :
Infelix ego homOy quis me liberahit de corjyore mortis hujus?
Gratia Dei i)er Jesum Christum Dominum nostrum.

CHAPTER VIII.

21. NoN ergo natura, quae sub peccato venumdata et vitio
sauciata Redemptorem Salvatoremque desiderat, nee legis scientia
per quam fit concupiscentiae cognitio, non evictio, liberata corpore
mortis hujus : sed gratia Domini per Jesum Christum Dominum
nostrum.

CHAPTER IX.

IsTA est non natura moriens, nee littera occidens, sed spiritus

vivificans. Jam enim habebat iste naturam cum voluntatis

arbitrio; nam dicebat, Velle adjacet mihi: sed non habebat

I naturam cum sanitate, sine vitio ; nam dicebat, Scio quod non

habitat in me, hoc est, in carne mea, honum. Jam habebat cog-

nitionem legis sanctae ; nam dicebat, Peccatum non cognovi, nisi

2)er legem : sed non habebat vires agendae perficiendaeque justi-

Konr. vu. tiae ; nam dicebat, Non quod volo, hoc ago; sed quod odi, hoc

facio; et, Perjicere honum non invenio. Ideo nee voluntatis

arbitrium, nee legis praeceptum, unde liberaretur de corpore

mortis hujus; quia utrumque jam habebat, aliud in natura,

aliud in doctrina : sed gratiae Dei poscebat auxiliura, per Jesum

Christum Dominum nostrum.

CHAPTER X.

22. Hanc itaque gratiam, quam in Catholica Ecclesia notis-
simam noverant, episcopi crediderunt Pelagium confiteri, cum
audirent eum dicere, * hominem a peccatis conversum, proprio

Chap. X.] De Gestis Pelagii. 167

labore et Dei gratia posse esse sine peccato.' Ego autem pro-
pter ilium librum, quern mihi refellendum servi Dei dederunt,
qui diseipuli ejus fuerunt, et cum eumdem Pelagium valde dili-
gerent, ejus esse dixerunt, ubi hac quaestione sibi proposita,
quia hoc in eo jam plurimos offenderat, quod ad^ersus Dei
gratiam loqueretur, apertissime expressit, * banc se dicere Dei Cp. De Nat.

^ ,. ^ , '.,.;.^ ^ \' . . etGrat.s.50.

gratiam, quod possibilitatem non peccandi natura nostra, cum ,

conderetur, accepit, quoniam condita est cum libero arbitrio:' '

propter hunc ergo librum ego, plurimi autem fratres propter

ejus disputationes, quas dicunt sibi esse notissimas, adhuc sumus

de istorum verborum ejus ambiguitate solliciti, ne forte quid in

ea lateat, atque se hoc dixisse sine praejudicio sui dogmatis

exponat postea discipulis suis, ita disserens: *Dixi quidem,

proprio labore et Dei gratia posse hominem esse sine peccato ;

sed quam dicam gratiam optime nostis, et legendo recolere l|-~^

potestisj quod ea sit, in qua creati sumus a Deo cum libero vT^

arbitrio/ Atque ita dum eum credunt episcopi eam dixisse

gratiam, non qua homines creati sumus, sed qua in novam

creaturam adoptati (banc enim apertissime gratiam divina

Scriptura commendat), ignorantes haereticum, tanquam Catho-

licum absolverunt. Suspectum enim me facit etiam illud, quod

cum in eodem libro, cui respondi, apertissime dixerit, ' Abel De Nat. et

. , T . -^T Grat. s. 44.

justum nunquam omnmo peccasse ; modo ait, ' Non autem
diximus quod inveniatur aliquis, ab infantia usque ad senectam,
qui nunquam peccaverit; sed quoniam a peccatis conversus,
proprio labore et Dei gratia possit esse sine peccato/ Abel
quippe justum, non a peccatis conversum in caetera vita dixit
factum esse sine peccato, sed * quod peccatum nullum unquam
fecerit/ Uude si ille ipsius liber est, profecto ex ipsa respon-
sione emendandus est. Nolo enim eum dicere modo fuisse
mentitum, ne forte quod in libro illo scripserit, se dicat obli-
turn : proinde caetera videamus. Ea quippe consequuntur
in ecclesiasticis gestis, quibus, adjuvante Domino, possumus
ostendere, etiam Pelagio, sicut nonnullis videtur, in ilia ex-
aminatione purgato, et certe apud judices duntaxat homines
absoluto, banc talem haeresim, quam et ulterius progredi et in
pejus proficere nolimus, sine dubio esse damnatam.

1 68 De Gestis Pelagii. [Chap. xi.

CHAPTER XI.

23. Haec enim sequuntur objecta Pelagio, quae in doctrina
Coelestii discipuli ejus referuntur inventa. 'Adam mortalem
factum, qui sive peccaret, sive non peccaret, moriturus esset.
Quoniam peccatum Adae ipsum solum laeserit, et non genus
humanum. Quoniam Lex sic mittit ad regnum, quemadmodum
Evangelium. Quoniam ante adventum Christi fuerunt homines
sine peccato. Quoniam infantes nuper nati in illo statu sunt,
in quo Adam fuit ante praevaricationem. Quoniam neque per
mortem vel praevaricationem Adae omne genus hominum mori-
atur, neque per resurrectionem Christi omne genus hominum
resurgat.' Haec ita objecta sunt, ut etiam apud Carthaginem a
Sanctitate tua et ab aliis tecum episcopis dicerentur audita
atque damnata. TJbi quidem, ut recolis, ipse non fui, sed
postea cum venissem Carthaginem, eadem gesta recensui, ex
quibus aliqua memini : sed nescio utrum eis haec omnia tene-
antur. Quid autem interest, utrum aliqua inibi non sint forte
commemorata, et ideo nee damnata, cum constet esse damnanda"?
Deinde objecta sunt et alia quaedam capitula, commemoratione
mei nominis interposita, quae mihi de Sicilia missa fuerant, cum
ibi fratres catholici hujusmodi quaestionibus turbarentur, quibus
per librum ad Hilarium scriptum, qui ea mihi in epistola sua
consulens miserat, satis sufficienter, ut mihi videtur, respondi.
Ista sunt autem : ' Posse hominem sine peccato, si velit, esse.
Infantes, etsi non baptizentur, habere vitam aeternam. Divites
baptizatos, nisi omnibus abrenuntient, si quid boni visi fuerint
facere, non reputari illis, neque regnum Dei posse eos habere.'

24. Ad haec sibi objecta, sicut gesta testantur, Pelagius ita
respondit : ' De posse quidem hominem sine peccato esse, dictum
est,' inquit, ' superius : de eo autem quod fuerint ante adventum
Domini homines sine peccato, dicimus et nos quoniam ante ad-
ventum Christi vixerunt quidam sancte et juste, secundum
Scripturarum sanctarum traditionem. Reliqua vero et secun-
dum ipsorum testimonium a me dicta non sunt, pro quibus ego
satisfacere non debeo : sed tamen ad satisfactionem sanctae

Chap. XI.] De Gestis Pelagii, 169

Synodi, anathematizo illos qui sic tenent, aut aliquando tenu-
enint/ Post banc ejus responsionem Synodus dixit : ' Ad haec
praedicta capitula sufficienter et recte satisfecit praesens Pela-
gius, anathematizans ea quae non erant ejus/ Yidemus igitur
et tenemus, non solum a Pelagio, verum etiam a Sanctis episcopis
qui illi judicio praesidebant, mala perniciosissima bujusmodi
haeresis esse damnata : ' Adam mortalem factum/ quod ut
plenius exponeretur quomodo dictum sit, additum est, ' qui sive
peccaret, sive non peccaret, moriturus esset. Quod peccatum
ejus ipsum solum laeserit, et non genus bumanum. Quod Lex
sic mittat ad regnum, quemadmodum et Evangelium. Quod
infantes nuper nati in illo statu sint, in quo Adam fuit ante
praevaricationem. Quod neque per mortem vel praevaricationem
Adae omne genus bominum moriatur, neque per resurrectionem
Cbristi omne genus bominum resurgat. Quod infantes, etsi non
baptizentur, babeant vitam aeternam. Quod divites baptizati
nisi omnibus abrenuntient, si quid boni visi fuerint facere, non
illis reputetur, neque regnum Dei possint babere.' Haec certe
omnia judicio illo ecclesiastico anatbematizante Pelagio, et
episcopis interloquentibus, constat esse damnata.

25. His autem quaestionibus, et istarum sententiarum con-
tentiosissimis assertionibus jam usquequaque ferventibus, mul-
torum fratrum perturbatur infirmitas. Unde coacti sumus
sollicitudine charitatis, quam erga Ecclesiam Cbristi per gratiam
Cbristi nos babere convenit, etiam ad beatae memoriae Marcel-
linum, qui eos quotidie disputatores molestissimos patiebatur, et
me per litteras consulebat, de quibusdam istarum quaestionibus
scribere, et maxime de Baptismo parvulorum: de quo etiam
postea, te jubente, in basilica Majorum, gestans quoque in
manibus epistolam gloriosissimi martyris Cypriani, et de hac
re verba ejus recitans atque pertractans, ut error iste nefarius
de quorumdam cordibus auferretur, quibus persuasa fuerant
quae in bis gestis videmus damnata, adjutus orationibus tuis,
quantum potui, laboravi. Haec sunt, quae nonnullis fratribus
quidam talia sentientes ita persuadere conabantur, ut de orien-
talibus comminarentur Ecclesiis, quod nisi baec tenerent, earum
possent judicio condemnari. Ecce quatuordecim antistites

170 De Gestis Pelagiu [Chap. xiL

orientalis Ecclesiae, in ea terra cui Dominus praesentiam suae
cariiis exhibuit, Pelagium non absolverent, nisi ea tanquam
fidei Catholicae adversa damnaret. Unde, si propterea est iste
absolutus, quod anathematizaverit talia; procul dubio ilia
damnata sunt: quod multo cumulatius atque clarius in conse-
quentibus apparebit.

26. Unde nunc duo ilia videamus, quae noluit anathematizare
Pelagius, qui etiam sua esse cognovit ; sed ut illud, quod in eis
offendebat, auferret, quomodo ea sentiret exposuit. * Posse

» quidem,' inquit, ' hominem sine peccato esse, dictum est supe-

rius/ Dictum sane, et nos meminimus : sed ideo mitigatum,
et a judicibus approbatum, quod addita est Dei gratia, quae in
illis capitulis tacebatur. De hoc auteni altero quemadmodum
responderit, diligentius intuendum est. * De illo autem,' inquit,
* quod fuerint ante adventum Domini homines sine peccato,
dicimus et nos quoniam ante adventum Christi vixerunt quidam
sancte et juste, secundum sanctarum Scripturarum traditionem.'
Non est ausus dicere, ' Dicimus et nos quoniam ante adventum
Christi fuerunt homines sine peccato;' cum hoc illi de Coelestii
dictis fuisset objectum ; sensit enim quam esset periculosum et
molestum : sed ait, ' Dicimus et nos quoniam ante adventum
Christi vixerunt quidam sancte et juste.' Quis hoc negaverit %
Sed aliud est hoc, et aliud fuisse sine peccato : quia et illi sancte

I John i. 8. justeque vivebant, qui yeraciter tamen dicebant, Si dixerimus
quia peccatuTYi non habemus, ipsi nos seducimus^ et Veritas in
nobis non est, Et hodie multi juste sancteque vivunt, nee

Matt. vi. 12. tamen in oration e mentiuntur, cum dicunt, Dimitte nobis debita
nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris. Hoc ergo
judicibus placuit, quemadmodum se dicere asseveravit Pelagius ;
non quemadmodum objiciebatur dixisse Coelestius. Nunc ea
quae restant pertractemus, ut possumus.

CHAPTER XII.

SeeEphes. 27. Objectum est Pelagio, quod diceret, * Ecclesiam hie esse

^" ^'^' sine macula et ruga.' Unde etiam Donatistae diuturnum no-

biscum habuerunt in nostra Collatione confiictum ; sed illos de

Chap. XII.] De Gestis PelagU. 171

permixtione malorum hominum tanquam paleae cum frumentis,
propter areae similitudinem potius urgebamus : qua similitu-
dine etiam istis respondere possumus, nisi Ecclesiam in solis
bonis vellent fortasse intelligi, quos nullum omnino asserunt
habere peccatum, ut possit Ecclesia hie esse sine macula et
ruga. Quod si ita est, eadem repeto quae paulo ante memo-
ravi : Quomodo sunt membra Ecclesiae, de quibus verax clamat
humilitas, /S'i dixerimus quia peccatum non Tiabemus, ijysi nos
seducimus, et Veritas in nobis non est; vel quomodo id quod
eam Dominus docuit, orabit Ecclesia, Dimitte nobis debita
nostra : si in hoc saeculo est Ecclesia sine macula et ruga 1
Postremo ipsi de se ipsis interrogandi sunt, utrum necne fate-
antur aliqua se habere peccata. Quod si negabunt, dicendum
est eis, quod se ipsos decipiant, et Veritas in eis non sit. Si
autem peccatum se habere fatebuntur, quid aliud quam de ruga
sua vel macula fatebuntur? Non sunt ergo isti Ecclesiae
membra; quia ilia est sine macula et ruga, hi autem cum
macula et ruga.

28. Sed ad hoc objectum vigilanti circumspectione respohdit,
quam sine dubio Catholici judices approbaverunt. ' Dictum
est,' inquit, ' a nobis, sed ita, quoniam lavacro ab omni macula Ephes. v. 26.
et ruga purgatur Ecclesia, quam velit ita Dominus permanere.*
Ad quod Synodus dixit : ' Hoc et nobis placet.' Quis enim
nostrum negat, omnium in Baptismo peccata dimitti, et omnes
fideles sine macula et ruga de lavacro regenerationis ascendere ? Tit. iii. 5-
Aut cui Christiano Catholico non placet, quod et Domino placet,
idque futurum est, ut Ecclesia permaneat sine macula et ruga ?
Quandoquidem id nunc agitur Dei misericordia et veritate, ut
ad illam perfectionem, ubi sine macula et ruga in aeternum
mansura est, sancta Ecclesia perducatur. Sed inter lavacrum,
ubi omnes praeteritae maculae rugaeque tolluntur, et regnum,
ubi sine macula et ruga perpetuo manebit Ecclesia, tempus hoc
medium est orationis, ubi necesse est dicat, Dimitte nobis
debita nostra. Propter hoc objectum est eos dicere, 'hie esse
Ecclesiam sine macula et ruga,' * utrum per banc sententiam [*ut non?]
auderent prohibere orationem, qua diebus et noctibus veniam
peccatorum jam baptizata sibi poscit Ecclesia. De quo medio

I'j'Z De Gestis Pelagii, [Chap. xiii.

tempore inter remissionem peccatorum quae fit in lavacro, et
permansionem sine peccatis quae futura est in regno, cum Pela-
gio nihil est actum, nihil ab episcopis pronuntiatum : sed tantum
hoc quod breviter significandum putavit, non se ita dixisse, ut
videbatur objectum. Cum enim hoc ait, ' Dictum est a nobis,
sed ita;' quid voluit videri, nisi non ita, quemadmodum dixisse
ab his qui objecerant credebatur? Quid tamen secuti sint
judices, ut dicerent sibi hoc placere, id est, Baptismum quo
abluitur a peccatis, et regnum ubi permanebit sine peccatis
sancta, quae nunc mundatur, Ecclesia, satis, quantum existimo,
apparet.

CHAPTER XIII.

[*quae?] 29. Deinde objccta sunt de libro Coelestii, * quid in uno-

quoque capitulo contineat, magis secundum sensum, quam se-
cundum verba; quae quidem ille latius exsequitur; sed tunc
subjicere omnia, qui libellum adversus Pelagium dederunt, se
non potuisse dixerunt. Ergo in primo capitulo libri Coelestii
hoc scriptum esse posuerunt : * Quoniam plus facimus, quani
in Lege et Evangelio jussum est.' Ad quod Pelagius re-
spondit : ' Hoc quasi nostrum posuerunt : dictum est vero
a nobis secundum Apostolum de virginitate, de qua Paulus

I Cor. vii. 25. dicit, FraeM,ptum Domini non haheo.'' Synodus dixit : * Hoc
et Ecclesia recipit.' Legi ego, quo sensu id Coelestius in
libro suo posuerit : si tamen eum suum esse non negat. Dixit
enim hoc, quo videlicet persuaderet, tantam nos habere per
naturam liberi arbitrii non peccandi possibilitatem, ut plus
etiam quam praeceptum est faciamus ; quoniam perpetua ser-
vatur a plerisque virginitas, quae praecepta non est, cum ad
non peccandum praecepta implere sufficiat. Quod autem a
Pelagio responsum est, ut approbarent judices, non sic ac-
ceperunt, tanquam omnia Legis et Evangelii praecepta cus-
todiant, qui virginitatem, quae praecepta non est, insuper
servant; sed ad hoc tantum, quod plus est virginitas quae
non est praecepta, quam conjugalis pudicitia quae praecepta
est, et custodire istam, quam illam, utique plus est ; cum

Chap. XIV.] De Gestis Pelagii. 173

tameri neutrum eorum habeatur sine gratia Dei : quando-

quidem Apostolus de hac re loquens ait, Yolo autem omnes 1 Cor. vli. 7.

homines esse sicut me i2)sum : sed unusquisque projyrium do-

nuTTi Jiabet a Deo : alius sic, alius auteTU sic. Et ipsi Domino

cum dixissent discipuli, Si haec hominis est causa cum uxore, Matt. xix.

non expedit nubere, vel, quod Latine melius dicitur, non expedit

ducere : Non, inquit, omn£s capiunt verhum hoc, sed quihus

datum est. Hoc ergo episcopi Ecclesiam recipere pronun-

tiarunt, quod plus sit virginitas perseverans, quae praecepta

non est, quam nuptiarum castitas, quae praecepta est. Quo

autem sensu illud Pelagius, sive Coelestius dixerit, judices

nescierunt.

CHAPTER XIV.

30. HiNC jam objiciuntur Pelagio alia Coelestii capitula
capitalia, et sine dubitatioue damnanda, quae nisi anathema-
tizasset, cum his sine dubio damnaretur. In tertio capitulo
scrip&isse Coelestium, ' Gratiam Dei et adjutorium non ad
singulos actus dari, sed in libero arbitrio esse, vel in lege
ac doctrina.' Et iterum, 'Dei gratiam secundum merita nos-
tra dari, quia si peccatoribus illam det, videtur esse iniquus :'
et his verbis intulisse, ' Propterea et ipsa gratia in mea vo-
luntate posita est, sive diguus fuerim, sive indignus. Si enim
per gratiam omnia facimus ; quando vincimur a peccato, non
nos vincimur, sed Dei gratia, quae voluit nos adjuvare omni
modo, et non potuit.' Et iterum ait : ' Si gratia Dei est,
quando vincimus peccata ; ergo ipse est in culpa, quando a
peccato vincimur, quia omnino custodire nos aut non potuit,
aut noluit.' Ad ista Pelagius respondit : ' Haec utrum Coe-
lestii sint, ipsi viderint qui dicunt ea Coelestii esse ; ego vero
nunquam sic tenui, sed anathematizo qui sic tenet.' Synodus
dixit : ' Eecipit te sancta Synodus, ita verba reproba con-
demnantem.' De his certe omnibus, et Pelagii eadem ana-
thematizantis manifesta responsio est, et episcoporum ista
damnantium absolutissima judicatio. Utrum ea Pelagius, an
Coelestius, an uterque, an neuter illorum, an alii sive cum
ipsis, sive sub nomine illorum senserint, sive adhuc sentiant,

174 -^^ Gestis Pelagii. [Chap. xiv.

sit dubium vel occultum: satis tamen hoc judicio declaratum
est, esse damnata, et Pelagium simul fuisse damnandum, nisi
haec etiam ipse damnaret. Nunc certe post hoc judicium,
quando contra hujusmodi sententias disputamus, adversus dam-
natam haeresim disputamus.
s. 20, 22, 31. Dicam etiam aliquid laetius. Superius metuebam, cum

diceret Pelagius, 'adjuvante gratia Dei posse esse hominem
sine peccato,' ne forte eamdem gratiam ' possibilitatem ' diceret
' esse naturae a Deo conditae cum libero arbitrio/ sicut in libro
illo est, quem tanquam ejus accepi, cui respondi, et eo modo
nescientes judices falleret : nunc vero cum anathematizat eos
qui 'gratiam Dei et adjutorium non ad singulos actus dicunt
dari, sed in libero arbitrio esse, vel in lege atque doctrina ; '
satis evidenter apparet, earn ilium dicere gratiam, quae in
Christi Ecclesia praedicatur, quae subministratione Sancti Spi-
ritus datur, ut ad nostros actus singulos adjuvemur; unde et
oramus semper adjutorium opportunum, ne inferamur in ten-
S. 2. tationem. Nee illud jam metuo, ne forte ubi dixit, * Non

posse esse sine peccato, nisi qui scientiam legis habuerit,' at-
que id ita exposuit, 'ut ad non peccandum in legis scientiam
poneret adjutorium,' eamdem legis scientiam Dei gratiam velit
intelligi. Ecce anathematizat qui hoc sentiunt : ecce nee na-
turam liberi arbitrii, nee legem atque doctrinam vult intelligi
gratiam, qua per actus singulos adjuvamur. Quid ergo restat,
Philip, i. 19. nisi ut earn intelligat quam dicit Apostolus subministratione
Matt. X. Spiritus Sancti dari % de qua dicit Dominus, Nolite cogitare
^^' ^°" quomodo aut quid loquamini ; ddbitur enim vobis in ilia hora

quid loquamini : Tion enim vos estis qui loquimini, sed S2>i-
ritus Patris vestri qui loquitur in vobis. Nee illud metuen-
s. 5. dum est, ne forte ubi ait, ' Omnes voluntate propria regi;'

idque exposuit, ' ideo se dixisse, propter liberum arbitrium, cui
Deus adjutor est eligenti bona,' etiam hie per naturam liberi
arbitrii et per doctrinam legis adjutorem dixerit. Cum enim
recte anathematizaverit eos 'qui dicunt gratiam Dei et adju-
torium non ad singulos actus dari, sed in libero arbitrio esse,
vel in lege ac doctrina :' profecto Dei gratia vel adjutorium
ad singulos actus datur, excepto libero arbitrio, vel lege atque

Chap. XIV.] Dc Gcstis PelagU, I "J^

doctrina : ac per hoc per singulos actus a Deo regimur, quando

recte agimus ; nee frustra orantes dicimus, Itinera mea dirige Ps. cxviii.

secundum verhum tuum, ne dominetur mihi omnis iniquitas.

32. Sed quod ista sequitur, me rursum sollicitat. Cum
enim de quinto capitulo libri Coelestii huic fuisset objectum,
quod * affirment unumquemque hominem omnes virtutes posse
habere et gratias, et auferant diversitatem gratiarum, quam i Cor. xii. 4.
Apostolus docet :' Pelagius respondit, ' Dictum est a nobis,
sed maligne et imperite reprehenderunt. Non enim auferimus
gratiarum diversitatem : sed dicimus donare Deum ei, qui fuerit
dignus accipere, omnes gratias, sicut Paulo apostolo donavit.*
Ad hoc Synodus dixit : ' Consequenter et ecclesiastico sensu
et ipse sensisti de dono gratiarum, quae in sancto Apostolo
continentur.' Hie dicet aliquis : ' Quid ergo sollicitat 1 An
tu negabis omnes virtutes et gratias fuisse in Apostolo % ' Ego
verOjSi illae accipiantur omnes, quas uno quodam ipse Apos-
tolus commemoravit loco, quas et episcopos intellexisse arbitror,
ut hoc approbarent, et pronuntiarent 'sensu ecclesiastico dic-
tum,' non eas dubito habuisse apostolum Paulum. Ait enim :
Et quosdam quidem posuit Deus in Ecclesia, jyrimo ajwstolos, i Cor. xii. 28.
secundo pro2)hetas, tertio doctores, deinde virtutes, deinde dona-
tion's sanitatum, adjutoria, gubemationes, genera Unguarum.
Quid ergo % dicemus quod haec omnia non habuerit apostolus
Paulus ? Quis hoe audeat dicere 1 Nam eo ipso quod apos-
tolus erat, habebat utique apostolatum. Sed habebat et pro-
phetiam. An non prophetia ejus est 1 Spiritus enim manifeste i Tim. iv. 1.
dicit, quia in novissimis temj)orihus recedent quidam a Jide,
intendentes spiritihus seductoribus, doctrinis daemoniorum. Ipse
erat et doctor Gentium in fide et veritate: et operabatur vir- iTim. ii. 7.
tutes et sanitates ; nam mordentem viperam manu excussit Actsxxviii. 5.
illaesa, et paralyticus ad verbum ejus restituta continuo salute Acts xiv. 9.
surrexit. Adjutoria quae dicat, obseurum est; quoniam vis
hujus verbi late patet : quis tamen huic et istam gratiam
defuisse dicat, per cujus laborem salutem hominum sic constat
adjutam ? Quid vero ejus gubernatione praeclarius, quando
et per eum Dominus tunc tot Ecclesias gubernavit, et per ejus
Epistolas nunc gubernat 1 Jam genera Unguarum quae illi

iy6 De Gestis Pelagii. [Chap. xiv.

iCor.xiv. i8. deesse potuerunt, cum ipse dicat, Gratias Deo, quod omnium
vestrwm, lingua loquor ? Quia ergo istorum omnium nihil
apostolo Paulo defuisse credendum est, propterea responsionem
Pelagii, ' omnes gratias ei donatas esse' dicentis, judices appro-
baverunt. Sed sunt et aliae gratiae, quae hie commemoratae
non sunt. Neque enim, quamvis esset apostolus Paulus multum
excellens membrum corporis Christi, nullas plures et ampliores
gratias accepit ipsum totius corporis Caput, sive in carne, sive
in anima hominis, quam creaturam , suam Verbum Dei in uni-
tatem personae suae, ut nostrum Caput esset, et corpus ejus
essemus, assumpsit. Et revera si esse posseut in singulis
omnia, frustra de membris corporis nostri ad banc rem data
similitudo videretur. Sunt enim quaedam communia omnibus
membris, sicut sanitas, sicut vita : sunt autem alia etiam sin-
gulis propria, unde nee auris sentit colores, nee oculus voces;

I Cor. xii. 17. propter quod dicitur, Si totum corjms oculus, ubi auditus ? Si
totum auditus, ubi odoratus ? Quod quidem non ita dicitur,
tanquam impossibile Deo sit, et auribus praestare sensum vi-
dendi, et oculis audiendi. Quid tamen faciat in Christi corpore

[* gratia- quod cst Ecclcsia, et quam diversitatem * Ecclesiarum velut per

^^^' membra diversa ut essent dona etiam singulis propria, signifi-

caverit Apostolus, certum est. Quapropter, et qua causa hi qui
illud objecerunt auferri noluerint distantiam gratiarum, et qua
causa episcopi propter Paulum apostolum, in quo dona omnia,
quae loco uno commemoravit, agnoscimus, id quod respondit
Pelagius potuerint approbare, jam clarum est.

33. Quid est ergo, unde me de hoc capitulo sollicitum factum
esse praedixi 1 Hoc videlicet, quod ait Pelagius, ' Donare Deum
ei, qui fuerit dignus accipere, omnes gratias, sicut Paulo apos-
tolo donavit.' Nihil essem de hac ejus responsione sollicitus,
nisi quod attinet ad banc causam, cujus maxime cura gerenda
est, ne scilicet gratia Dei, nobis tacentibus et tantum malum
dissimulantibus, oppugnetur. Cum ergo non ait, ' Donare Deum
cui voluerit ; ' sed ait, ' Donare Deum ei, qui fuerit dignus
accipere, omnes gratias;' non potui, cum legerem, non esse
suspiciosus. Ipsum quippe gratiae nomen et ejus nominis
intellectus aufertur, si non gratis datur, sed eam qui dignus

Chap. XIV.] ' De Gestis Pelagii. 177

est accipit. An forte quis dicet, Apostolo me facere injuriam,

quia sum gratia dignum fuisse non dico"? Imo tunc facio et

illi injuriam, et mihi poenam, si quod ipse dicit, non credo.

An ille gratiam non ita definivit, ut earn sic, quod daretur

gratis, appellatam ostenderet % Nempe ipse dixit : Si autem Rom. xi. 6.

(jratia, jam non ex operibus; alioquin gratia jam non est gratia.

Unde item dixit : Ei autem, qui ojyeratur, merces non im2)utatur Rom. iv. 4.

secundum gratiam, sed secundum debitum. Quisquis ergo dig-

nus est, debitum est ei ; si autem debitum est, gratia non est :

gratia quippe donatur, debitum redditur. Grratia ergo donatur 1 ,

indignis, ut reddatur debitum dignis : ipse autem facit ut ha-

beant quaecumque redditurus est dignis, qui ea quae non habe-

bant donavit indignis.

34. Hoc forte dicet : ' Ego non ex operibus, sed ex fide dixi
Apostolum dignum fuisse, cui tantae illae gratiae donarentur ;
non enim opera, quae bona ante non habuit, sed tamen fides
ejus hoc meruit.' Quid enim : putamus quod fides non ope-
retur ? Imo ipsa veraciter operatur, quae per dilectionem Gal. v. 6.
operatur. Quantum libet autem opera infidelium praedicentur,
ejusdem apostoli sententiam veram novimus et invictam, Omne Rom. xiv. 23.
quod non est ex fide, jpeccatum est, Ideo vero saepe dicit, non
ex operibus, sed ex fide, nobis justitiam deputari, cum potius
fides per dilectionem operetur, ne quisquam existimet ad ipsam
fidem meritis operum perveniri, cum ipsa sit initium, unde
bona opera incipiunt ; quoniam, ut dictum est, quod ex ipsa
non est, peccatum est. Hinc et Ecclesiae dicitur in Cantico
canticorum, Venies, et * transies ab initio fidei. Quapropter cant. iv. 8,
(juamvis bene operandi gratiam fides impetret; ipsam certe .^^^.^^^^jj^j^,
fidem ut haberemus, nulla fide meruimus, sed in ea nobis
danda, in qua Dominum sequeremur, misericordia ejus praevenit Ps. iviii.
nos. An ipsam nobis nos dedimus, et ipsi nos ipsos fi deles
fecimus ? Prorsus etiam hie clamabo, /jf;se fecit nos, et non Ps. xcix.
ipsi nos. Nihil vero aliud apostolica doctrina commendat, ^'
ubi ait : Bico autem ^;er gratiam Dei, quae data est mihi, Rom. xif. 3.
omnibus qui sunt in vobis, non plus sapere, quam oportet sa-
pere, sed sa2)ere ad temjyerantiam, sicut unicuique Deus par-
titus est mensuram fidei. Hinc est quippe et illud : Quid

N

178 De Gestis Pelagii. [Chap. xiv.

I Cor. iv. 7. enim hahes quod non accepisti ? Quando et hoc accepiiLus,
unde incipit quidquid in nostris actlbus habemus boni.

2Tim.iv.7,8. 35. ' Quid est ergo quod idem dicit apostolus, Bonum certamen
certavi, cursum consummavi, fidem servavi; de caetero su2)erest
mihi corona justitiae, quam reddet mihi Dominus in illo die
Justus judex; si haec non redduntur dignis, sed donantur in-
dignisl' Hoc qui dicit, parum considerat coronam reddi non
potuisse digno, nisi gratia data esset indigno. Ait enim, Bonum

1 Cor. XV. 57. certamen certdtvi : sed idem ipse ait, Gratias Deo, qui dedit nobis
victoriam per Dominum nostrum Jesum Christum. Ait, Cursum

' Rom. ix. 16. consummavi : sed ipse idem ait, Non volentis, neque currentisy
sed miserentis est Dei. Ait, Fidem servavi: sed ipse idem ait,

2 Tim. i. 12. Scio enim cui credidi, et certus sum quia 2>otens est depositum
meum servare in ilium diem, id est, commendatum meum : nam
codices nonnulli non habent, dejyositum; sed quod est planius,
commendatum. Quid autem commendamus Deo, nisi quae
oramus ut servet, in quibus et ipsa est fides nostra 1 Nam quid
aliud apostolo Petro Dominus commendavit orando, unde illi ait,

Lukexxii,32. Fgo rogavi 2>ro te, Petre, ne dejiciat fides tua; nisi ut ejus Deus
servaret fidem, ne tentationi cedendo deficeret % Quocirca, o beate
Paule, magne gratiae praedicator, dicam, nee timeam (quis enim
mihi minus succensebit ista dicenti, quam tu, qui ea dicenda dixisti
et docenda docuisti ?), dicam, inquam, nee timeam : redditur
quidem meritis tuis corona sua, sed Dei dona sunt merita tua.
>(<^ 36. Redditur ergo debitum praemium Apostolo digno: sed

ipsum apostolatum indebitum gratia donavit indigno. An hoc
me dixisse poenitebit % Absit : ejus enim testimonio ab hac
invidia defensabor, nee me quisquam vocabit audacem, nisi qui
fuerit ausus ipsum vocare mendacem. Ipse clamat, ipse testatur,

I Cor. {. ki. ipse ut in se Dei dona commendet, nee in se ipso, sed in Domino

\ \ glorietur, non solum nulla se habuisse dicit merita bona,

ut apostolus fieret; sed etiam mala merita sua dicit, ut

I Cor. XV. 9. Dei gratiam manifestet et praedicet. Non sum, inquit, idoneus
vocari ap>ostolus : quod quid est aliud, quam, Non sum dignus ?
nam hoc plerique Latini codices habent. Hoc est nempe quod
quaerimus : nempe isto munere apostolatus illae omnes gratiae
continentur. Non enim decebat aut oportebat apostolum non

-\\

Chap. XIV.] De Gestis Pelagii. 179

habere prophetiam, aut non esse doctorem, aut non clarescere
virtutibus donationibusque sanitatum, aut adjutoria non praebere,
aut Ecclesias non gubernare, aut linguarum generibus non ex-
cellere. Omnia haec unum nomen apostolatus amplectitur. Ipsum
igitur consul amus ; ipsum potius audiamus : dicamus ei, Sancte
Paule apostole, Pelagius monachus dignura te dicit fuisse, qui
acciperes omnes gratias apostolatus tui ; tu ipse quid dicis %
Non sum, inquit, dignus vocari apostolus. Itane, ut deferam
honorem Paulo, Pelagio magis de Paulo credere audebo, quam ^

Paulo 1 Non faciam : me namque potius onerabo, quam ilium
honorabo, si fecero. Audiamus etiam, cur non sit dignus vocari
apostolus : Quia 2>^secutus sum, inquit, Ecclesiam Dei. Si
sensum sequeremur, quis non istum a Cliristo damnandum
censeret potius quam vocandum ? Quis ita diligat praedicato-
rem, ut non detestetur persecutorem ? Optime ergo ipse atque
veraciter, Non sum, inquit, dignus vocari ajyostolus, quia fer-
secutus sum Ecclesiam Dei. Faciens igitur tantum mali, unde
meruisti tantum boni % Audiant respondentem omnes gentes :
Sed gratia Dei sum id quod sum. Numquid aliter est gratia i Cor. xv. 10.
commendata, nisi quia est indigno data 1 Et gratia ejus, inquit,
in me vacua non fuit. Hoc et aliis praecipit, ut etiam arbitrium
voluntatis ostendat, ubi ait, Praecipientes autem et rogamus, ne 2 Cor. vi. i.
in vacuum gratiam Dei suscijnatis. Unde autem probat quod
gratia ejus in eo vacua non fuit, nisi ex eo quod sequitur, Sed
2)lus omnibus illis laboravi ? Proinde non laboravit ut gratiam
acciperet, sed accepit ut laboraret : atque ita, unde ad accipienda
debita praemia fieret dignus, gratiam gratis accepit indignus. ^.^

Nee ipsum sane laborem sibi ausus est arrogare. Cum enim
dixisset, Plus omnibus illis laboravi ; continuo subjecit, Non i Cor. xy.
ego, sed gratia Dei mecum. O magnum gratiae praeceptorem,
confessorem, praedicatorem ! Quid est hoc, Plus laboravi, non
ego 1 Ubi sese extulit aliquantum voluntas, ibi continuo vigilavit
pietas, et tremuit humilitas, quia se agnovit infirmitas.

37. Merito, quod gesta indicant, etiam hoc usus est testimonio
sanctus Joannes Jerosolymitanae antistes Ecclesiae, sicut inter-
rogatus quae apud ilium ante judicium gesta fuerint, coepiscopis
nostris, qui simul in illo judicio praesidebant, ipse narravit. Ait

N 2

1 8o De Gestis Pelagii. [Chap. xv.

enim, ' Tunc quibusdam susuri antibus, et dicentibus, quod sine

Dei gratia diceret Pelagius posse hominem perfici, id est,

* , ^ quod superius dixerat, esse posse hominem sine peccato :

^j-V^- ' culpans/ inquit, 'super hoc etiam intuli, quia et apostolus

Paulus multum laborans, sed non secundum suam virtutem, sed

secundum gratiam Dei, dixit : Am^plius omnibus illis labor avi;

Rom. ix. 16. non ego autem, sed gratia Dei mecum; et iterum, Non est volen-

Ps. cxxvi. tis, neque currentis, sed miserentis Dei; et illud, Nisi Dominus

(cxxvii.) I. ^ . , . 77 . j.j^

aedificavent domum, in vanum laboraverunt qui aedijicant earn;

et alia multa similia diximus,' inquit, ' de Scripturis Sanctis. Illis
autem non suscipientibus quae dicebantur a nobis de Sanctis
Scripturis, sed adhuc susurrantibus, dixit Pelagius : " Et ego sic
credo : anathema sit qui dicit absque adjutorio Dei posse homi-
nem ad profectum omnium venire virtutum," '

CHAPTER XV.

, 38. Haec narravit episcopus Joannes, audiente Pelagic, qui
utique posset honorifice dicere : ' Fallitur Sanctitas tua, non bene
meministi, non dixi ad ista testimonia quae de Scripturis com-
memorasti, " Ego sic credo : " quoniam non ea sic intelligo, quod
gratia Dei sic laboret cum homine, ut quod non peccat, non
volentis, neque currentis, sed miserentis sit Dei.'

CHAPTER XVI.

39. Sunt enim quaedam expositiones Epistolae Pauli quae
scribitur ad Eomanos, quae ipsius Pelagii esse dicuntur, ubi hoc
quod scriptum est, Non volentis, neque currentis, sed miserentis
est Dei : * non ex persona Pauli,' asserit, ' dictum ; sed eum voce
interrogantis et redarguentis usum fuisse, cum hoc diceret, tan-
quam hoc dici utique non deberet.' Non ergo, cum episcopus
Joannes plane istam sententiam esse Apostoli agnovit, eamque
ideo commemoravit, ne Pelagius sine Dei gratia non peccare
quemquam putaret, et dixit respondisse Pelagium, * Et ego sic
credo ; ' neque cum hoc praesens audiret, respondit, ' Non sic

Chap. xviL] De Gestis Pelagii. i8i

credo.' Oportet ut illam expositionem perversam, ubi hoc non
sensisse Apostolum, sed potius redarguisse intelligi voluit, aut
suam neget, aut corrigere atque emendare non dubitet. Nam
quidquid dixit episcopus Joannes de absentibus fratribus nostris,
sive coepiscopis Herote ac Lazaro, sive de presbytero Orosio,
sive de aliis quorum ibi non sunt nomina expressa, credo quod
intelligat ad eorum praejudicium non valere. Si enim prae-
sentes essent, possent eum fortasse, absit ut dicam, convincere
de mendacio, sed forte commemorare, quid forte fuisset oblitus,
aut in quo eum fefellerit Latinus interpres, etsi non studio
mentiendi, certe alienae linguae minus intellectae nonnulla diffi-
cultate: praesertim quia non *in gestis agebatur, quae, improbi [*omit 'in?']
ne mentiantur, boni autem ne aliquid obliviscantur, utiliter in-
stituta sunt. Si quis autem memoratis fratribus nostris ex hoc
aliquid quaestionis intulerit, eosque ad judicium episcopale
vocaverit, *sibi, ut poterunt, aderunt : nobis hie laborare quid [* ibi?]
opus est, quando ne ipsi quidem judices, post coepiscopi nostri
narrationem, aliquid inde pronuntiare voluerunt %

CHAPTEE XVII.

40. Cum ergo Pelagius praesens ad ilia testimonia Scriptura-
rum dixisse se ita credere tacitus agnoverit, quomodo illud
Apostoli testimonium paulo superius recolens, et inveniens eum
dixisse, Non sum dignus vocari apostolus, quia persecutus sum
Ecclesiam Dei, sed gratia Dei sum id quod sum; non vidit, non
se dicere debuisse, cum ageretur de abundantia gratiarum, quas
idem accepit apostolus, ' dignum fuisse qui acciperet,' cum ipse
se non solum dixerit, sed et aliam causam reddens probarit,
indignum, et eo ipso gratiam vere gratiam commendaverit ?
Sed si forte illud jamdudum a sancto Joanne narratum cogitare
vel meminisse non potuit, recentissimam suam responsionem
respiceret, et quae paulo ante de Coelestio sibi objecta anathe-
matizaverit adverteret. Nempe etiam inter ilia est, quod
objectum est dixisse Coelestium, ' Dei gratiam secundum merita
nostra dari.' Si ergo veraciter hoc Pelagius anathematizavit,

i8ij De Gestis Pelagii. [Chap. xvii.

quid est quod dicit, gratias omnes Apostolo secundum meritum
datas % An aliud est dignum esse accipere ; aliud, secundum
meritum accipere % et potest aliqua subtilitate disputationis
ostendere, dignum esse aliquem, sed non mereri % Verumtamen
Coelestius, vel quis alius, cujus omnes superiores anathematizavit
sententias, nee de hoc verbo eum nebulas obtendere atque in eis

S. 30^ latere permittit. Urget enim et dicit : ' Et ipsa gratia in mea

voluntate posita est, sive dignus fuerim, sive indignus.' Si ergo
recte hoc a Pelagio veraciterque damnatum est, ubi dicitur,
' Dei gratiam secundum merita et dignis dari : ' quo corde cogi-
tavit, quove ore protulit quod ait, 'Dicimus donare Deum ei,
qui fuerit dignus accipere, omnes gratias ' % Quis non ista si
diligenter adverterit, fiat de illius responsione vel defensione
soUicitus %

41. Cur ergo, ait aliquis, hoc judices approbavenmt 1 Fateor,
ideo jam ipse ambigo : sed nimirum, aut breve dictum eorum
audientiam et intentionem facile subterfugit, aut aliquo modo id
recte posse accipi existimantes, cujus de liac re confessiones liqui-
das sibi habere videbantur, pene de uno verbo nihil ei contro-
versiae movendum putarunt. Quod et nobis forsitan contigisset,
si cum eis in illo judicio sedissemus. Si enim pro eo quod
positum est 'dignus,' positum esset ' praedestinatus,' vel aliquid
hujusmodi, nihil certe scrupuli tangeret atque angeret animum :
et tamen si dicatur, eum qui per electionem gratiae justificatur,
nullis quidem praecedentibus meritis bonis, sed destinatione
dignum vocari, sicut electus vocatur, utrum vel certe, vel minima
offensione intelligentiae dici possit, difficile judicatur. Nam
quantum ad me attinet, ab hoc verbo facile transirem, nisi me
liber ille, cui respondi, ubi omnino nullam dicit Dei gratiam,

[*gratis ere- nisi uaturam nostram cum libero arbitrio * gratiam creaturam, de
ipsius Pelagii sensu sollicitum redderet, ne forte hoc verbum non
de negligentia locutionis, sed de diligentia dogmatis curarit
inserere. Jam ea quae restant novissima, ita judices commo-
verunt, ut ante responsionem Pelagii damnanda censerent.

.,0

atam ?]

Chap. XIX.] De Gestis Pelagii, 183

CHAPTER XYIII.

42. Nam in sexto capitulo Coelestii libri positum objectum
est, ' Filios Dei non posse vocari, nisi omni modo absque pec- <^ ^
cato fuerint effecti/ Unde secundum ipsum dictum est, neque '

apostolum Paulum esse filium Dei, qui dixit, Non quod jam Philip, ii
acceperim, aut quod jam i^erfectus sim. In septimo capitulo,
'Oblivionem et ignorantiam non subjacere peccato, quoniam
non secundum voluntatem eveniunt, sed secundum necessitatem/
Cum David dicat, Delicta juventutis meae ne memineris et Ps. xxiv.

(xxv.) 7.

ignorantiae meae : et cum in lege sacrificia pro ignorantia sicut Levit.

IV. 2.

pro peccato offerantur. In decimo capitulo, ' Non esse liberum //riiS jP>«

arbitrium, si Dei indigeat auxilio, quoniam in propria voluntate ^Ji |^>'

habet unusquisque aut facere aliquid, aut non facere.' In duo- / ^

decimo capitulo, ' Victoriam nostram non ex Dei esse adjutorio, \ ^1^^,

sed ex libero arbitrio : ' quod inferre dictus est his verbis, '

' Nostra est victoria, quoniam propria voluntate arma suscepi-

mus ; sicut e contrario nostrum est quando vinciraur, quoniam

armari propria voluntate contempsimus.' Et de apostolo Petro

posuit testimonium, ' divinae nos esse consortes naturae.' Et 2 Pet. i. 4.

syllogismum facere dicitur : ' Quoniam si anima non potest esse

sine peccato, ergo et Deus subjacet peccato, cujus pars, hoc est

anima, peccato obnoxia est.' In tertio decimo capitulo dicit,

' Quoniam poenitentibus venia non datur secundum gratiam et

misericordiam Dei, sed secundum merita et laborem eorum, qui

per poenitenfciam digni fuerint misericordia.'

CHAPTER XIX.

43. His recitatis Synodus dixit : * Quid ad haec quae lecta
sunt capitula dicit praesens Pelagius monachus 1 Hoc enim
reprobat sancta Synodus, et sancta Dei Catholica Ecclesia.'
Pelagius respondit : ' Iterum dico quia haec et secundum ipso-
rum testimonium non sunt mea; pro quibus, ut dixi, satisfac-
tionem non debeo : quae vero mea esse confessus sum, haec
recta esse aiiirmo : quae autem dixi non esse mea, secundum

184 De Gestis Pelagiu [Chap. xx.

judicium sanctae Ecclesiae reprobo, anathema dicens omni con-
travenienti et contradicenti sanctae Catholicae Ecclesiae doctrinis.
Ego enim in unius substantiae Trinitatem credo, et omnia
secundum doctrinam sanctae Catholicae Ecclesiae : si quis vero
aliena ab hac sapit, anathema sit.'

CHAPTER XX.

44. Synodus dixit : * Nunc quoniam satisfactum est nobis
prosecutionibus praesentis Pelagii monachi, qui quidem piis
doctrinis consentit, contraria vero Ecclesiae fidei reprobat et
anathematizat, communionis ecclesiasticae eum esse et Catho-
licae confitemur.'

CHAPTER XXI.

45. Si ista sint gesta, quibus amici Pelagii gaudent eum esse
purgatum : nos, quoniam erga se nostram quoque amicitiam,
prolatis etiam familiaribus epistolis nostris, atque in hoc judicio
recitatis, quas insertas continent gesta, satis probare curavit,
salutem quidem ejus in Christo cuj)imus et optamus; de ista
vero ejus purgatione, quae magis creditur, quam liquido de-
monstratur, gaudere temere non debemus. Neque hoc dicens,
judicum arguo vel negligentiam, vel conniventiam, vel, quod ab
eis longe abhorrere certissimum est, impiorum dogmatum con-
scientiam: sed eorum judicio pro merito approbato atque
laudato, Pelagius tamen apud eos quibus amplius certiusque
notus est non mihi videtur esse purgatus. lUi enim tanquam
de ignoto judicantes, his praesertim absentibus qui contra eum
libellum dederant, hominem quidem diligentius examinare
minime potuerunt ; haeresim tamen ipsam, si eorum sequantur
judicium qui pro ejus perversitate certabant, penitus pereme-
runt. Illi autem qui bene sciunt quae Pelagius docere con-
suevit, sive qui ejus disputationibus restiterunt, sive qui ex ipso
errore se liberatos esse gratulantur, quomodo possunt eum non
habere suspectum, quando ejus non simplicem confessionem
praeterita errata damnantem, sed talem confessionem legunt,
quasi nunquam aliter senserit, quam isto judicio in ejus est
responsionibus approbatum %

Chap. XXIII.] Be Gestis Pelagii. 185

CHAPTER XXII.

46. Nam, ut de me ipso potissimum dicam, prius absentis et
Komae constituti Pelagii nomen cum magna ejus laude cognovi:
postea coepit ad nos fama perferre, quod adversus Dei gratiam
disputaret ; quod licet dolerem, et ab eis mihi diceretur quibus
crederem, ab ipso tamen tale aliquid, vel in ejus aliquo libro
nosse cupiebam, ut si inciperem redarguere, negare non posset.
Postea vero quam in Africam venit, me absente, nostro, id est,
Hipponensi littore exceptus est, ubi omnino, sicut comperi a
nostris, nihil ab illo hujusmodi auditum est; quia et citius
quam putabatur, inde profectus est. Postmodum ejus faciem
Carthagine, quantum recolo, semel vel iterum vidi, quando cura
Collationis, quam cum haereticis Donatistis habituri eramus,
occupatissimus fui : ille vero etiam ad transmarina properavit.
Interea per ora eorum qui ejus discipuli ferebantur, dogmata
ista fervebant ; ita ut Coelestius ad ecclesiasticum judicium
perveniret, et reportaret dignam sua perversitate sententiam.
Salubrius sane adversus eos agi putabamus, si hominum nomi-
nibus tacitis, ipsi refutarentur et redarguerentur errores, atque
ita metu potius ecclesiastici judicii corrigerentur homines, quam
ipso judicio punirentur. Nee libris igitur adversus mala ilia
disserere, nee popularibus tractatibus cessabamus.

CHAPTER XXIII.

47. Cum vero mihi etiam liber ille datus esset a servis Dei,
bonis et honestis viris Timasio et Jacobo, ubi apertissime

Pelagius objectam sibi a se ipso tan quam ab adversario, unde \

jam grandi invidia laborabat, de Dei gratia quaestionem non t^**;^^^

aliter sibi solvere visus est, nisi ut naturam cum libero arbitrio ' ^y^

conditam Dei diceret gratiam ; aliquando, idque tenuiter, nee .^^ ^

aperte, ei conjungens vel legis adjutorium, vel remissionem ..JU*^*^

etiam peccatorum : tum vero sine ulla dubitatione mihi claruit, i,^|v*1;,^*'

quam esset Christianae saluti venenum illius perversitatis inimi- fX^^'^'
cum. Nee sic tamen operi meo, quo eumdem librum refelli, ^^q^^V

1 86 De Gestis Pelagii. [Chap. xxiv.

Pelagii nomen inserui; facilius me existimans profuturum, si
servata amicitia, adhuc ejus verecundiae parcerem, cujus litteris
jam parcere non deberem. Hinc est, quod nunc moleste fero in
hoc judicio dixisse ilium quodam loco, ' Anathematizo illos qui
sic tenent, aut aliquando tenuerunt.' Suffecerat dicere, 'qui
sic tenent;' ut eum crederemus esse correctum: cum vero
. addidit, ' aut aliquando tenuerunt ; ' primum, quam injuste
damnare immeritos ausus est, qui illo, quern sive aliis, sive ipso
doctore didicerant, errore caruerunt ! Deinde, quis eorum qui
eum ista non solum ' aliquando tenuisse,' verum etiam docuisse
noverunt, non merito suspicetur simulate anathematizasse qui
haec tenent, cum eodem modo anathematizare non dubitavit qui
haec ' aliquando tenuerunt,' in quibus eum ipsum recordabuntur
magistrum? Ecce, ut alios taceam, Timasium et Jacobum,
quibus oculis, qua fronte conspiciet, suos et dilectores, et ali-
quando discipulos, ad quos librum scripsi, ubi libro ejus re-
spondi % qui certe quemadmodum mihi rescripserint, tacendum
et praetereundum non putavi ; sed exemplum litterarum subter
annexui.

CHAPTER XXIY.

Aug. Epist. 48, ' Domino vere beatissimo et merito venerabili patri
episcopo Augustino Timasius et Jacobus in Domino salutem.
Ita nos refecit et recreavit gratia Dei ministrata per verbum

Ps. cyi. tuum, ut prorsus germane dicamus, Midi verbum suum, et
sanavit eos, domine beatissime, et merito venerabilis pater.
Sane ea diligentia ventilasse Sanctitatem tuam textum ejusdem
libelli reperiraus, ut ad singulos apices responsa reddita stupe-
amus, sive in his quae refutare, detestari, ac fugere deceat
Christianum ; sive in illis, in quibus non satis invenitur errasse,
quamvis, nescio qua calliditate, in ipsis quoque gratiam Dei
credidit supprimendam. Sed unum est quod nos in tanto bene-
ficio afficit, quia tarde hoc tam praeclarum gratiae Dei munus
efFulsit ; siquidem contigit absentes fieri quosdam, quorum
caecitati ista tam perspicuae veritatis illustratio deberetur ; ad
quos, etsi tardius, non diffidimus propitio Deo eamdem gratiam

(cvii.) 20.

CHAP. XXV.] De Gestis Pelagh. 187

pervenire, qui vult omnes homines salvos fieri, et ad agnitionem i Tim. ii. 4.
veritatis venire. Nos vero, etsi olim spiritu *charitatis, qui in [*ciaritatis?]
te est, docti, subjectionem ejus abjeeerimus erroris, in hoc etiam
nunc gratias agimus, quod haec quae ante credidimus, nunc
aliis aperire didicimus, viam facilitatis uberiore Sanctitatis tuae
sermone pandente/ Et alia manu : ' Incolumem Beatitudi-
nem tuam, nostrique memorem, misericordia Dei nostri glori-
ficet in aeternum/

CHAPTER XXV.

49. Si ergo et iste confiteretur ita in hoc errore se fuisse
aliquando, ut hominem praeoccupatum, sed nunc anathematizare
qui haec tenent ; quisquis ei non gratularetur, tenente jam illo
viam veritatis, ipse amitteret viscera charitatis. Nunc vero
parum est quod se non confessus est ab ea peste liberatum, sed
anathematizavit insuper liberates, qui eum sic diligunt, ut
etiam ipsum cupiant liberari : in quibus et isti sunt, qui bene-
volentiam suam erga ilium significaverunt, his ad me datis
litteris suis ; nam et ipsum praecipue cogitabant, cum dicerent,
hoc ' se affici, quod tarde ' ilium librum scripserim % ' Siquidem
contigit,' inquiunt, * absentes fieri quosdam, quorum caecitati
ista tarn perspicuae veritatis illustratio deberetur ; ad quos etsi
tardius,' inquiunt, ' non diffidimus propitio Deo eamdem gra-
tiam pervenire/ Nomen quippe vel nomina ipsi quoque adhuc
tacenda putaverunt, ut vivente amicitia, error potius moreretur
amicorum.

50. At nunc si Pelagius Deura cogitat, si non est ingratus
ejus misericordiae, qui eum ad episcoporum judicium propterea
perduxit, ut haec anathemata defendere postea non auderet,
jamque detestanda et abjicienda cognosceret, gratius accipiet
litteras nostras, quando expresso nomine ulcus sanandum potius
aperimus, quam illas, ubi cum dolorem facere timeremus, tumo-
rera, quod nos poenitet, augebamus. Si autem mihi fiierit
iratus, quam iuique irascatur attendat, et ut vincat iram,
tandem aliquando I)ei postulet gratiam, quam in hoc judicio
confessus est singulis nostris actibus necessarium ; ut veram s. 30.

1 88 De Gestis Pelagii, [Chap. xxvi.

consequatur, illo adjuvante, victoriam. Quid enim ei prosunt
tantae ejus laudes in epistolis episcoporum, quas pro se com-
memorandas, vel etiam legendas atque allegandas putavit ;
quasi eum haec perversa sentire, omnes qui vehementes et
quodam modo ardentes ad bonam vitam exhortationes ejus
audiebant, facile scire potuerint?

CHAPTER XXVI.

51. Et ego quidem in epistola mea, quam protulit, non solum
ab ejus laudibus temperavi ; sed etiam quantum potui, sine ejus
commotione quaestionis, de Dei gratia recte sapere admonui.
Dixi eum quippe in salutatione, ' dorainum : ' quod epistolari
more etiam non Christianis quibusdam scribere solemus j neque
id mendaciter, quoniam omnibus ad salutem, quae in Christo
est, consequendam, debemus quodam modo liberam servitutem.
Dixi ' dilectissimum :' quod et nunc dico, et si iratus fuerit, adhuc
dicam ; quoniam nisi erga eum dilectionem tenuero, illo ira-
scente, ipse mihi magis nocebo. Dixi * desideratissimum ; ' quo-
niam valde cupiebam cum praesente aliquid colloqui : jam enim
audieram contra gratiam, qua justificamur, quando hinc aliqua
commemoratio fieret, aperta eum contentione couari. Denique
litterarum ipsarum brevis textus hoc indicat : nam cum egissem
gratias, quod me scriptis suis ' exliilarasset, certum faciendo de
sua salute ac suorum,' quos utique si correctos volumus, etiam
corporali salute salvos velle debemus; mox ei 'bona' optavi *a
Domino retribui,' non ad salutem corporis pertinentia, sed ea
potius, quae putabat esse, vel forte adhuc putat, in solo arbitrio
voluntatis et propria potestate posita, simul optans et propter hoc
* vitam aeternam.' Deinde quia litteris suis, quibus respondebam,
talia quaedam in me bona multum benigneque laudaverat ; etiam
ibi petivi ab eo, ut 'pro me oraret, quo potius a Domino talis
fierem, qualem me esse jam' crederet: ut eum sic admonerem,
contra quod ille sapiebat, ipsam quoque justitiam, quam in me
Rom. ix. i6. laudandam putaverat, non esse volentis, neque currentis, sed
miserentis Dei. Hoc est totum, quod brevis ilia epistola mea
continet, eaque intentione dictata est ; nam ita se habet :

Chap. XXIX.] De Gestis Pelagii. 189

CHAPTERS XXVII AND XXVm.

52. 'Domino dilectissimo, et desideratissimo fratri Pelagio Epist.
Augustinus in Domino salutem. Gratias ago plurimum, quod

me litteris tuis exhilarare dignatus es, et certum facere de salute
vestra. Retribuat tibi Dominus bona, quibus semper sis bonus,
et cum illo aeterno vivas in aeternum, domine dilectissime, et
(lesideratissime frater. Ego autem, etsi in me non agnosco
praeconia de me tua, quae tuae Benignitatis epistola continet;
benevolo tamen animo erga exiguitatem meam ingratus esse
non possum : simul admonens, ut potius ores pro me, quo talis
a Domino fiam, qualem me jam esse arbitraris.' Et alia
manu : ' Memor nostri, incolumis Domino placeas, domine dilec-
tissime, et desideratissime frater.'

CHAPTER XXIX.

53. In ipsa quoque subscriptione quod posui, ut 'Domino
placeat,' magis hoc esse significavi in ejus gratia, quam in sola
hominis voluntate, quando id nee hortatus sum, nee praecepi, nee
docui, sed optavi. Quemadmodum vero si hortarer, aut prae-
ciperem, vel docerem, pertinere hoc et ad liberum arbitrium
demonstrarem, nee tamen Dei gratiae derogarem ; ita quia optavi,
Dei quidem commendavi gratiam, non tamen arbitrium volun-
tatis exstinxi. Utquid ergo in hoc judicio protulit banc episto-
1am % secundum quam si ab initio sapuisset, nullo modo fortassis,
licet a bonis fratribus, sed tamen perversitate disputationum ejus
offensis, ad episcopale judicium vocaretur. Porro autem, sicut
ego rationem de hac mea epistola reddidi ; ita de suis, si esset
necesse, redderent quorum allegavit, dicentes vel quid putaverint,
vel quid ignoraverint, vel qua ratione scripserint. Proinde
Pelagius de quorumlibet sanctorum amicitia se jactaverit, quo-
rumlibet de suis laudibus litteras legerit, quaelibet purgationis
suae gesta protulerit, nisi ea quae contra Dei gratiam, qua
vocaraur et justificamur, posuisse in libris suis idoneorum
testium fide probatur, confessus anathematizaverit, ac deinde

1 90 De Gestis Pelagii. [Chap. xxx.

contra liaec ipsa scripserit et disputaverit, nequaquam his qiiibus
plenius notus est videbitur esse correctus.

CHAPTER XXX.

54. Jam enim, quae post hoc judicium consecuta siiit, quae
banc suspicionem magis augeant, non tacebo. Pervenit in
manus nostras nonnulla epistola, quae ipsius Pelagii diceretur,
scribentis ad amicum suum quemdam presbyterum, qui eum
litteris, sicut eadem epistola continetur, benigne admonuerat, ne
per ejus occasionem se aliquis a corpore Ecclesiae separaret. Ibi
inter caetera, quae inserere longum est, nee opus est, ait Pelagius :

* Quatuordecim episcoporum sententia definitio nostra comprobata
est, qua diximus, posse hominem sine peccato esse, et Dei man-
data facile custodire, si velit. Quae sententia,' inquit, ' contra-
dictionis os confusione perfudit, et omnem in malum conspirantem
societatem ab invicem separavit.' Sive ergo istam epistolam
Pelagius vere scripserit, sive sub ejus nomine a quoeumque con-
ficta sit, quis non videat, quemadmodum hie error et de judicio
ubi convictus atque damnatus est, tanquam de victoria, glorietur %
Sic enim posuit haec verba, quemadmodum leguntur in libro
ejus, qui Capitulorum vocatur, non quemadmodum objecta sunt
in judicio, vel ejus etiam responsione repetita. Nam et illi qui
objecerunt, nescio qua incuria, minus posuerunt verbum, de quo

s. 16. non parva est controversia. Posuerunt enim eum dixisse, * Posse

hominem, si velit, esse sine peccato, et Dei mandata custodire, si
velit : ' de facilitate nihil est dictum. Deinde ipse respondens ait,

* Posse quidem hominem esse sine peccato, et Dei mandata cus-
todire, si velit, diximus : ' neque ipse dixit, ' facile custodire ; '
sed tantummodo, ' custodire.' Ita alio loco inter ilia de quibus

s. 23. me Hilarius consuluit, atque rescripsi, sic objectum est : * Posse

hominem esse sine peccato, si velit.' Ad quod ipse ita respondit :

* Posse quidem hominem sine peccato esse, dictum est superius/
Neque hie ergo, vel ab eis qui objecerunt, vel ab ipso qui respon-
dit, additum est, * facile.' Superius etiam in narratione sancti

s. 37. Joannis episcopi ita commemoratum est : * Illis,' inquit, * in-

Chap. XXX.] De Gestis Pelagii. 191

stantibus et dicentibus, " Quia haereticus est ; dicit enim quoniam
potest homo, si voluerit, esse sine peccato :" et de hoc interrogan-
tibus nobis euna, respondit, "Non dixi quoniam recepit natura
hominis ut impeccabilis sit ; sed dixi quoniam qui voluerit pro
propria salute laborare et agonizare, ut non peccet et ambulet in
praeceptis Dei, habere eum banc possibilitatem a Deo." Tunc
quibusdam susurrantibus et dicentibus, quod sine Dei gratia
diceret Pelagius posse homineni perfici : culpans/ inquit, ' super
hoc etiam intuli, quia et apostolus Paulus multum laborans, sed
non secundum suam virtutem, sed secundum gratiam Dei, dixit,
A mjdius omnibus illis laboravi, non ego autem, sed gratia Dei i Cor. xv. i
mecum : ' et caetera quae jam commemoravi.

55. Quid sibi ergo vult, quod in hac epistola ita gloriari ausi
sunt, ut non solum possibilitatem non peccandi, sed etiam faci-
litatem, sicut in libro Capitulorum ejusdem Pelagii positum
est, judicantibus ^quatuordecim episcopis' se persuasisse jactarent,
cum toties eadem objecta gestis atque repetita nusquam hoc
habere inveniantur ? Quomodo enim etiam ipsi defensioni et
responsioni Pelagii non est hoc verbum contrarium, cum et
episcopus Joannes sic eum apud se respondisse dixerit, ut ' eum
vellet intelligi posse non peccare, qui voluerit pro salute sua
laborare et agonizare ; * et ipse jam gestis agens seque defendens, [See s. 39.]
* proprio labore et Dei gratia,' dixerit, ' hominem posse esse
sine peccato *?' Quomodo ergo facile fit, si laboratur ut fiat?
Puto enim omnem sensum hominum nobiscum agnoscere quod
ubi labor est, facilitas non est. Et tamen epistola carnalis
ventositatis et elationis volat, et gestorum tarditate procurata,
celeritate praecedens, in manus hominum praevolat, ut * quatuor-
decim episcopis' orientalibus placuisse dicatur, non solum 'posse
esse hominem sine peccato, et Dei mandata custodire,' sed et
' facile custodire ; ' nee nominato Deo juvante, sed tantum, ' si
velit : ' ut videlicet tacita, pro qua vehementissime pugnabatur,
divina gratia, restet, ut sola in epistola legatur infelix, et se
ipsam decipiens velut victrix, humana superbia. Quasi non hoc
se dixerit culpasse Joannes episcopus, et velut giganteos montes
adversus supereminentiam gratiae coelestis structos tribus divi-
norum testimoniorum tanquam fulminum ictibus dejecisse : aut

19^

Be Gestis Pelagii.

[Chap. XXXI.

vero cum illo etiam caeteri episcopi judices, vel mente, vel ipsis

auribus ferrent Pelagium dicentem, 'posse quidem hominem

sine peccato esse, et Dei mandata custodire, si velit, diximus ; '

nisi continue sequeretur, ' Hanc enim possibilitatem Deus illi

dedit ' (quod nesciebant illi, eum dicere de natura, non de ilia,

quam in apostolica praedicatione noverant, gratia) ; ac deinde

S. i6. conjungeret, ' Non autem diximus, quod inveniatur aliquis, ab

infantia usque ad senectam, qui nunquam peccaverit ; sed quo-

niam a peccatis conversus proprio labore et Dei gratia possit

esse sine peccato/ Quod etiam sua sententia declararunt,

dicentes, ' eum recte respondisse, hominem cum adjutorio Dei et

gratia posse esse sine peccato : * quid aliud metuentes, nisi ne

hoc negando, non possibilitati hominis, sed ipsi Dei gratiae facere

viderentur injuriam ? Nee tamen definitum est, quando fiat

homo sine peccato, quod fieri posse, adjuvante Dei gratia, judi-

j catum est : non est, inquam, definitum, utrum in hac carne

Gal. V. 171J concupiscente ad versus spiritum, fuerit, vel sit, vel futurus sit

aliquis, jam ratione utens et voluntatis arbitrio, sive in ista

frequentia hominum, sive in solitudine monacliorum, cui non sit

jam necessarium, non propter alios, sed etiam propter se ipsum

Matt. vi. '12; dicere in oratione, Dimitte nobis debita nostra: an vero tunc

I John iii. 2. perficiatur hoc donum, quando similes ei erimus, quando vide-

bimus eum, sicuti est; quando dicetur, non a pugnantibus,

Rom. vii. 23. Vtdeo aliam legem in membris meis repugnantem legi mentis

iCor. XV. 55. meae; sed a triumphantibus, Ubi est, mors, victoria tua? ubi

est, mors, aculeus tuus ? Quod non inter Catholicos et haere-

ticos, sed inter ipsos Catholicos fortasse pacifice requirendum

est.

CHAPTER XXXI.

5Q. QuoMODO igitur credi potest, Pelagium (si tamen haec
epistola ejus est) et Dei gratiam, quae neque natura est cum
libero arbitrio, neque legis scientia, neque tan turn remissio pec-
catorum, sed ea quae in singulis nostris est actibus necessaria,
veraciter fuisse confessum, et veraciter anathematizasse quisquis
contra ista sentiret ; quando in epistola sua et facilitatem posuit

Chap, xxxiii.] De Gestis Pelagii. 193

non peccandi, de qua nulla in hoc judicio quaestio fuit, quasi
judicibus etiam de hoc verbo placuerit, et gratiam Dei non posuit,
quam confitendo et addendo, poenam ecclesiasticae damnationis
evasit %

CHAPTER XXXII.

57. Est et aliud quod silere non debeo. In chartula defen-
sionis suae, quam mihi per quemdam Cbarum nostrum Hip-
ponensem civem, orientalem autem diaconum, misit, fecit aliquid,
quod aliter se habeat quam gestis episcopalibus continetur. Quod
autem habent gesta longe melius est ac firmius, et omnino enoda-
tius pro Catholica veritate contra illius haeresis pestem. Nam,
cum eamdem chartulam legerem, priusquam ad nos gesta venis-
sent, nesciebam ea ipsa verba posuisse, quibus^ cum sibi adesset,
usus est in judicio : pauca enim, et non multum aliter se habent,
de quibus non nimis euro.

CHAPTER XXXlII.

MoLESTE autem ferebam, quod aliquarum sententiarum Coe-
lestii, quas cum gestis anathematizasse perspicuuln est, servasse
sibi defensionem potest videri. Nam earum quasdam suas
negavit esse, dicens tantummodo, ' pro eis non se debere satis-
factionem : ' anathematizare autem in eadem chartula noluit, quae
istae sunt : ' Adam mortalem esse factum, qui sive peccaret, sive Cp. s. 23, 24.
non peccaret, esset moriturus. Quod peccatum Adae solum ipsum
nocuerit, et non genus humanum. Quod lex sic mittat ad reg-
num coelorum, quemadmodum et Evangelium. Quod infantes
nuper nati in illo statu sint, in quo fuit Adam ante praevari-
cationem. Quod neque per mortem vel praevaricationem Adae
omne genus humanum moriatur, neque per resurrectionem
Christi omne genus humanum resurgat. Infantes, etiamsi non
baptizentur, habere vitam aeternam, Divites baptizatos, nisi
omnibus abrenuntiaverint, si quid boni videntur facere, non illis
reputari, neque habituros illos regnum coelorum.' Ad ista
quippe in chartula ilia ita respondit : ' Haec omnia secundum

o

194 De Gestis Pelagii. [Chap, xxxiii.

ipsorum testimonium a me dicta non sunt, nee pro eis debeo
satisfactionem.' In gestis autem ad eadem ipsa ita locutus est :
'Secundum ipsorum testimonium a me dicta non sunt, pro
quibus ego satisfacere non debeo ; sed tamen ad satisfactionem
sanctae Synodi anathematizo eos qui sic tenent, aut aliquando
tenuerunt.' Cur ergo non ita et in ilia chartula scriptum est ?
Non multum, ut opinor, atramenti, nee litterarum, nee morae, nee
ipsius chartulae, si ita fieret, impenderetur. Sed quis non credat
id fuisse procuratum, ut tanquara pro gestorum illorum bre-
viatione, ista charta usquequaque discurreret % ubi putaretur, non
esse ablatam quamlibet earum sententiarum defendendi licen-
tiam, quod ei tantummodb objectae, nee ejus probatae fuissent,
non tamen anathematizatae atque damnatae.

58. Postea etiam de libro Coelestii capitula sibi objecta in
eadem chartula multa congessit ; neque his intervallis quae
continent gesta, duas responsiones, quibus eadem capitula ana-
thematizavit, sed unam simul omnibus subdidit. Quod studio
brevitatis factum putarem, nisi plurimum ad id quod nos movet
Cp. s. 43. interesse perspicerem. Ita enim clausit : * Iterum dico, quo-
niam ista et secundum eorum testimonium non sunt mea, pro
quibus, ut dixi, satisfactionem non debeo ; quae autem mea
esse confessus sum, haec recte me dicere affirmo : quae autem
dixi mea non esse, secundum judicium sanctae Ecclesiae re-
probo, anathema dicens omni contravenienti sanctae et Catho-
licae Ecclesiae doctrinis ; similiter et his qui falsa fingentes,
nobis calumniam commoverunt.' Hunc ultimum versum non
habent gesta, sed nihil ad rem de qua solliciti esse debemus.
Sint enim prorsus anathema et hi qui falsa fingentes, eis ca-
lumniam commoverunt. Sed cum primum legi, ' Quae- autem
dixi mea non esse, secundum judicium sanctae Ecclesiae re-
probo :' factum illud esse judicium Ecclesiae nesciens, quoniam
hie tacitum est, et gesta non legeram, nihil aliud existimavi,
quam eum fuisse pollicitum hoc se de his sensurum esse ca-
pitulis, quod Ecclesia jam non judicasset, sed quandoque judi-
caret, et ea se reprobaturum, quae ilia jam non reprobasset,
sed quandoque reprobaret ; ut ad hoc pertineret etiam quod
adjunxit, ' anathema dicens omni contravenienti vel contradi-

Chap. XXXIV.] De Gestis Pelagik 195

centi sanctae Catholicae Ecclesiae dootrinis.' Yerum autem,
ut gesta testantur, jam de his ecclesiasticum judicium ab epis-
copis quatuordecim factum erat, secundum quod judicium se
dixit ista omnia reprobare, et anathema dicere his qui talia
sentiendo contra judicium veniunt, quod jam factum fuisse
gesta indicant. Jam enim dixerant judices, 'Quid ad haec,
quae lecta sunt capitula, dicit praesens Pelagius monachus %
Haec enim reprobat sancta Synodus, et sancta Dei Catholica
Ecclesia.' Sed hoc qui nesciunt, et istam chartam legunt,
putant aliquid illorum licit© posse defendi, tanquam non fuerit
judicatum Catholicae contrarium esse doctrinae, paratumque se
Pelagius diserit, id de his rebus sapere, quod Ecclesia non
judicavit, sed judicaverit. Non itaque sic scripsit in ea, de
qua nunc agimus chartula, ut agnosceretur quod habet ges-
torum. fides, omnia scilicet ilia dogmata, quibus eadem haeresis
proserpebat, et contentiosa convalescebat audacia, ecclesiastico
judicio praesidentibus quatuordecim episcopis esse damnata.
Quam rem, si ut est, innotescere timuit, se potius corrigat,
quam nostrae licet serae vigilantiae qualicumque succenseat.
Si autem hoc eum timuisse falsum est, et sicut homines sus-
picamur, ignoscat, dum tamen ea quae gestis, quibus auditus
est, auathematizata et reprobata sunt, de caetero oppugnet;
ne parcendo illis, non solum haec antea . credidisse, sed credere
videatur.

CHAPTER XXXiy.

59. Proinde istum librum, in tarn gravi et grandi causa non
frustfa fortasse prolixum, ob hoc ad tuam Venerationem scri-
bere volui, ut si tuis sensibus non displicuerit, auctoritate potius
tua, quae longe major est quam nostrae exiguitatis industria,
quibus necessarium existimaverit, innotescat, ad eorum vanitates
contentionesque opprimendas, qui putant absoluto Pelagio, ju-
dicibus episcopis orientalibus ilia dogmata placuisse, quae ad-
versum Christianam fidem, et Dei gratiam qua vocamur et
justificamur, perniciosissime pullulentia Christiana semper Ve-
ritas damnat, et istorum etiam quatuordecim episcoporum

o 2

19^ De Gestis Pelagii. [Chap. xxxv.

auctoritate damnavit, quae simul et Pelagium, nisi ab illo
essent anathematizata, damnasset. Nunc jam, quoniam red-
didimus homini curam fraternae cliaritatis, et de illo ac pro
illo nostrara sollicitudinem fideliter prorapsimus, videamus
quomodo breviter possit adverti, etiam illo, quod clarum, apud
homines absoluto, haeresim tamen ipsam divino judicio semper
damnabilem, etiam judicio quatuordecim episcoporum orienta-
lium esse damnatam.

CHAPTER XXXV.

60. Haec est illius judieii postrema sententia. Sy nodus
s. 44. dixit : ' Nunc quoniam satisfactum €st nobis prosecutionibus

praesentis Pelagii monachi, qui quidem piis doctrinis consentit,
contraria vero Ecclesiae fidei reprobat et anathematizat, com-
munionis ecclesiasticae eum esse et Catholicae confitemur/ Duo
quaedam satis perspicua de Pelagio monacho sancti episcopi
judices suae sententiae brevitate complexi sunt : unum quidem,
* piis eum consentire doctrinis ;' alterum autem, * Ecclesiae fidei
reprobare et anathematizare contraria.' Pelagius propter haec
duo * communionis ecclesiasticae et Catholicae ' pronuntiatus est.
Quibus ergo verbis ejus interim, quantum homines in praesentia
de manifestis judicare potuerunt, utrumque claruerit, omnia
breviter recapitulando videamus. In his enim sibi objectis,
quae sua non esse respondit, dictus est reprobare et anathema-
tizare contraria. Breviter ergo totam istam causam ita, si
possumus, colligamuB.

61. Quoniam necesse erat impleri quod praedixit apostolus
I Cor. xi. ig. Paulus, Opovtet et haereses esse, ut 2)robati manifesti Jiant in

vobis : post veteres haereses, invecta etiam modo haeresis est,
non ab episcopis, seu presbyteris, vel quibuscumque clericis,
sed a quibusdam veluti monachis; quae contra Dei gratiam,
quae nobis est per Jesum Christum Dominum nostrum, tanquam
defendendo liberum arbitrium, disputaret, et conaretur chris-
I Cor. XV. tianae fidei firmamentum evertere, de quo scriptum est, Per
' ' unum hominem mors, et per unum hominem resurrectio mortuo-

rum : sicut enim in Adam omnes moriuntur^ sic et in Christo

Chap. XXXV.] De Gestis Pelagii. 197

omnes vivificabuntur : et in actibus nostris Dei adjutorium
denegaret, dicendo, 'ut non peccemus, impleamusque justitiam,
posse sufficere naturam humanam, quae condita est cum libero
arbitrio ; earn que esse Dei gratiam, quia sic conditi sumus, ut
hoc voluntate possimus, et quod adjutorium legis mandatorum-
que suorum dedit, et quod ad se conversis peccata praeterita
ignoscit;' in his solis esse Dei gratiam deputandam, non in
adjutorio nostrorum actuum singulorum. 'Posse enim homi-
nem esse sine peccato, et mandata Dei facile custodire, si
velit.'

62. Ista haeresis cum plurimos decepisset, et fratres, quos
non deceperat, conturbaret, Coelestius quidam talia sentiens,
ad judicium Carthaginiensis Ecclesiae perductus, episcoporum
sententia condemnatus est. Deinde post aliquot annos Pelagio,
qui magister ejus perhiberetur, cum ista haeresis fuisset objecta,
ad episcopale judicium etiam ipse pervenit; recitatisque om-
nibus quae in libello contra eum dato Heros et Lazarus episcopi
Galli posuerant, illis quidem absentibus, et de aegritudine
uuius eorum excusantibus, Pelagium ad omnia respondentem,
quatuordecim episcopi provinciae Palaestinae secundum respon-
siones ejus alienum a perversitate hujus haeresis pronuntiarunt ;
eam tamen haeresim sine ulla dubitatione damnantes. Appro-
baverunt enim secundum quod ille ad ea quae objecta sunt
respondebat, * adjuvari hominem per legis scientiam ad non s. 2.
peccandum, sicut scriptum est, Legem in adjutorium dedit illis' J x'J"' ^°'
Non tamen ex hoc eamdem legis scientiam illam Dei gratiam
esse approbaverunt, de qua scriptum est, Quis me liherdbit de ^o"^- ^i'-
corpore mortis hujus ? Gratia Dei per Jesum Christum Bo-
mjnum nostrum. Nee ideo dixisse Pelagium, * Omnes voluntate s. 5.
sua regi,' ut non eos regeret Deus : respondit enim, * Hoc se
dixisse propter liberum arbitrium, cui Deus adjutor est eligenti
bona ; hominem vero peccantem ipsum esse in culpa, quasi
liberi arbitrii/ Approbarunt etiam, ' iniquis et peccatoribus s. 9.
in die judicii non esse parcendum, sed aeternis eos ignibus
puniendos/ Quoniam ' hoc se ' ille ' secundum Evangelium
dixisse,' respondit, ' ubi scriptum est, Isti ihunt in sup2)licium Matt. xxv.
aeternum; justi autem, in vitam aeternamJ Non autem dix- ^ '

198 Be Gestis PelagiL [Ghap. xxxv.

erat, omnes pfeccatores ad aeternum pertinere supplicium, ut
merito contra Apostolum dixisse videretur, qui quosdam salvos
I Cor. iii. 15. ait futuros, sic tamen quasi per ignem. ' Regnum coelorum '
ideo approbaverunt ' etiam in Vetera Testamento esse pro-
missum ' quoniam testimonium dedit de propheta Daniele, ubi
Dan. vii. i8. dictum est, Et accijnent sancti regrmm Altisdmi ; hoc loco
Vetus Testamentum intelligentes ab illo appellatum, non illud
solum quod factum est in monte Sina, sed Scripturas omnes

S. 16. canonicas ante adventum Domini ministratas. ' Posse ' autem

* hominem esse sine peccato, si velit,' non sic approbatum est,
* quomodo ab illo in libro sue positum Tidebatur, tanquam hoc

in sola potestate esset hominis per liberum arbitrium ; hoc
quippe arguebatur sensisse dicendo, * si velit :' sed quomodo
nunc ipse respondit; imo quomodo id brevius et apertius ju-
dices episcopi sua interlocutione commemoraverunt, hominem
cum adjutorio Dei et gratia posse esse sine peccato. Nee ta-
men definitum est, quando istam perfectionem sancti assecuturi
sunt, utrum in corpore mortis hujus, an quando absorbebitur
mors in victoriam.

63. Ex iis etiam, quae Coelestium dixisse vel scripsisse, tan-
quam dogmata discipuli ejus, sunt objecta Pelagio, sua quaedam
et ipse cognovit, sed aliter se, quam objiciebantur, sensisse re-

s. 26. spondit. Hinc est illud, ' Quod ante adventum Christi vixerunt

quidam sancte ac juste : ' Coelestius autem dixisse perhibebatur,

s. 27. * quod sine peccato fuerint.' Item objectum est, dixisse Coeles-

tium, 'Ecclesiam esse sine macula et ruga.' Pelagius autem
dixit, 'dictum a se quidem, sed ita, quoniam lavacro ab omni
macula et ruga purgatur Ecclesia, quam velit Dominus ita per-

s. 29. manere.' Item illud dictum a Coelestio, ' Quoniam plus facia-

mus, quam in Lege et Evangelio jussum est.* Pelagius autem

I Cor. vii. 25. ' de virginitate se dixisse ' respondit, * de qua Paulus dicit, PrcLe-

s. 32. ceptum Domini non habeo.' Item objectum est, affirmare Coeles-

tium, ' Unumquemque hominem posse habere omnes virtutes et
gratias,' ac sic auferri diversitatem gratiarum, quam Apostolus
docet. Pelagius autem respondit, ' Non se auferre gratiarum
diversitatem ; sed dicere, donare Deum ei, qui fuerit dignus ac-
cipere, omnes gratias, sicut Paulo apostolo donavit,'

Chap. XXXV.] De Gcstis PelagH. 199

64. Has ex nomine Coelestii quatuor sententias non sic ap-
probaverunt episcopi judices, sicut eas Coelestius sensisse dice-
batur ; sed sicut de his respondit Pelagius. Viderunt enim,
quod aliud sit sine peccato esse, aliud sancte et juste vivere,
sicut etiam ante adventum Christi quosdam vixisse Scriptura
testatur. Et quamvis non sit hie Ecclesia sine macula et ruga ;
tamen eam et lavacro regenerationis ab omni macula rugaque
purgari, et eam ita velle Dominum permanere : nam et ita per-
manebit, quia sine macula et ruga utique in aeterna felicitate
regnabit. Et quod perpetua virginitas, quae praecepta non est,
sine dubio plus sit quam conjugalis pudicitia, quae praecepta
est ; quamvis in multis virginitas perseveret, qui tamen non
sunt sine peccato. Et quod eas omnes gratias, quas loco uno
commemorat, habuit apostolus Paulus : quas tamen eum dignum
fuisse accipere, aut non secundum merita, sed potius secundum
praedestinationem aliquo modo intelligere potuerunt ; ipse enim

dicit, Non sum ddgnus, vel, non sum idoneus vocari a2)Ostolus : i Cor. xv. 9.
aut eorum intentionem subterfugit verbum, quod Pelagius quem-
admodum posuerit, ipse viderit. Haec sunt in quibus epis-
copi Pelagium pronuntiaverunt piis consentire doctrinis.

65. Nunc similiter recapitulando ilia paulo attentius vide-
amus, quae ilium contraria reprobare et anathematizare dixerunt.

*In hoc enim potius tota haeresis ista consistit. Exceptis ergo [*inhis?]
illis, quae in adulatione nescio cujus viduae in libris suis posu- ^- ^^•
isse dictus est, quae ille ' neque in libris suis esse, neque talia
unquam se dixisse ' respondit ; ' et eos qui talia saperent, non
tanquam haereticos, sed tanquam stultos anathematizavit:' haec
sunt quibus haeresis illius dumeta quotidie pullulare, imo jam
silvescere dolebamus. ' Adam mortalem factum, qui sive pec- s. 24.
caret, sive non peccaret, moriturus esset. Quod peccatum Adae
ipsum solum laeserit, et non genus humanum. Quod Lex sic
mittat ad regnum, quemadmodum et Evangelium. Quod in-
fantes nuper nati in illo statu sint, in quo Adam fuit ante prae-
varicationem. Quod neque per mortem vel praevaricationem
Adae omne genus hominum moriatur, neque per resurrectionem
Christi omne genus hominum resurgat. Quod infantes, etsi non
baptizentur, habeant vitam aeternam. Quod divites baptizati,

^oo De Gestis Pelagii. [Chap. xxxv.

nisi omnibus abrenuntient, si quid boni visi fuerint facere, non

s. 30. eis reputetur, neque regnum Dei possint habere. Quod gratia

Dei et adjutorium non ad singulos actus detur, sed in libero
arbitrio sit, et in lege atque doctrina. Quod Dei gratia se-
cundum merita nostra detur; et propterea ipsa gratia in ho-

[fuerit?] minis sit posita voluntate, sive dignus fiat, sive indignus. Quod
filii Dei non possint vocari, nisi omnino absque peccato fuerint
efiecti. Quod oblivio et ignorantia non subjaceant peccato ;
quoniam non eveniant secundum voluntatem, sed secundum
necessitatem. Quod non sit liberum arbitrium, si indigeat

» auxilio Dei ; quoniam propriam voluntatem habeat unusquisque

aut facere aliquid, aut non facere. Quod victoria nostra ex
Dei non sit adjutorio, sed ex libero arbitrio. Quod ex illo,

2 Pet. i. 4. quod ait Petrus, divinae nos esse consortes naturae, consequens
sit ut ita possit esse anima sine peccato, quemadmodum Deus.'
Hoc enim in undecimo capitulo libri, non quidem habentis
auctoris sui titulum, sed qui perhibetur esse Coelestii, his verbis
positum ipse legi : ' Quomodo quispiam,' inquit, * illius rei con-
sortium suscepit, a cujus statu et virtute esse extraneuF de-
finitur?' Ideo fratres qui haec objecerunt, sic eum intellex-
erunt, tanquam ejusdem naturae animam et Deum, et partem
Dei dixerit animam : sic enim acceperunt, quod ejusdem status
atque virtutis eam esse cum Deo senserit. In extremo autem
objectorum positum est : ' Quod poenitentibus venia non detur
secundum gratiam et misericordiam Dei, sed secundum meritum
et laborem eorum, qui per poenitentiam digni fuerint miseri-
cordia.' Haec omnia, et si quae argumentationes ad ea con-
firmanda interpositae sunt, sua negantem, et anathematizantem
Pelagium judices approbaverunt : et ideo pronuntiaverunt, eum
contraria ecclesiasticae fidei reprobando et anathematizando
damnasse. Ac per hoc quomodolibet ea Coelestius posuerit
aut non posuerit, vel Pelagius senserit aut non senserit, tanta
mala tarn novae hujus haeresis illo ecclesiastic© judicio damnata
gaudeamus, et Deo gratias agamus, laudesque dicamus.

66. De his autem quae post hoc judicium ibi a nescio quo
cuneo perditorum, qui valde in perversum perhibentur Pelagio
suffragari, incredibili audacia perpetrata dicuntur, ut Dei servi

Chap. XXXV.] De Gestis Pelagii. 201

et ancillae, ad curam sancti Hieronymi presbyteri pertinentes,
sceleratissima caede afficerentur, diaconus occideretur, aedificia
monasteriorum incenderentur, vix ipsum ab hoc impetu atque
incur su impiorum in Dei misericordia turris munitior tueretur ;
tacendum nobis potius video, et exspectandum quid illic fratres
nostri episcopi de his tantis malis agendum existiment, a quibus
eos dissimulare posse quis credat 1 Impia quippe dogmata
hujuscemodi hominum, a quibuslibet Catholicis, etiam qui ab
illis terris longe absunt, redarguenda sunt, ne ubicumque
nocere possint, quo pervenire potuerint : impia vero facta,
quorum coercitio ad episcopalem pertinet disciplinam, ubi com-
mittuntur, ibi potissimum a praesentibus, vel ia proximo con-
stitutis, diligentia pastorali et pia severitate plectenda sunt.
Nos itaque tam longe positij optare debemus his causis talem
illic finem dari, de quo uon sit necesse ubilibet ulterius judi-
care, sed quae nobis potius praedicare conveniat : ut animi
omnium, qui illorum scelerum fama usquequaque volitante gra-
viter vulnerati sunt, Dei misericordia consequente sanentur.
Undo jam hujus libri terminus iste sit, qui, ut spero, si sensibus
tuis placere meruerit, adjuvante Domino, utilis erit legentibus,
tuo quam meo nomine commendatior, et tua diligentia plurimis
notior.

' Retractamons,' 11. 47.

De Qestis Pelagii, liher unus.

Per idem tempus in Oriente, hoc est in Syria Palaestina, Pelagius a
quibusdam Catholicis fratribus ad episcopalia gesta perductus, eisque ab-
sentibus qui de illo libellum dederant, quoniam ad diem synodi non potu-
erunt occurrere, ab episcopis quatuordecim auditus eat; ubi eum dogmata
ipsa damnantem, quae inimica gratiae Christi adversus eum de libello
legebantur, Catholicum pronuntiaruut. Sed cum in manus nostras eadem
gesta venissent, scripsi de his librum, ne illo velut absoluto, eadem quoque
dogmata putarentur judices approbasse, quae ille nisi- damnasset nullo
modo ab eis nisi damuatus exisset. Hie liber sic incipit : ' Posteaquam
in manus nostras.'

DE GEATIA CHRISTI
ET DE PECCATO ORIGINALI.

LIBER PRIMUS. DE GRATIA CHRISTI.

CHAPTER I.

1. Quantum de vestra corporal! et maxime spiritual! salute
gaudeamus, sincerissimi fratres, dilecti a Deo, Albina, Piniane,
et Melania, quia effari non possumus, vobis cogitandum cre-
d«ndumque committimus, ut ea de quibus nos consuluistis
potius jam loquamur. Festinante etenim perlatore inter oc-
cupationes nostras, multo apud Carthaginem quam ubicumque
alibi densiores, quantum Deus donare dignatus est, ut potuimus,
ista dictavimus.

CHAPTER II.

2. ScRiPSiSTis mihi, cum Pelagio vos egisse, ut quaecumque
adversus eum dicerentur, scripto damnaret : eumque dixisse
audientibus vobis, * Anathematizo qui vel sentit vel dicit,

Tim. i. 15. gratiam Dei qua Christus venit in hunc mundum peccatores
salvos facere, non solum per singulas boras, aut per singula
momenta, sed etiam per singulos actus nostros non esse ne-
cessariam ; et qui banc conantur auferre, poenas sortiantur
aeternas/ Quisquis haec audit, et sensum ejus ignorat, quem
in libris suis satis evidenter expressit, non illis quos dicit
inemendatos sibi fuisse subreptos, aut omnino suos negat, sed

Chap. III.] De Gratia Christi. 203

in illis quos litteris suis quas Romam misit commemorat, om-
hino eum putat hoc sentire quod Veritas habet. Quisquis
autem quid in eis apertius dicat advertit, debet habere etiam
isti verba suspecta. Quia etsi gratiam Dei, qua Christus venit
in mundum peccatores salvos facere, in sola remissione pecca-
torum constituat, potest huic sensui verba ista coaptare dicens,
ideo earn per singulas horas, per singula monaenta, et per actus
singulos necessariam, ut semper in memoria retinentes et re-
miniscentes dimissa nobis esse peccata, non peccemus ulterius,
adjuti non aliqua subministratione virtutis, sed viribus propriae
voluntatis, quid sibi remissione peccatorum praestitum fuerit per
actus singulos recordantis. Item quoniam solent dicere, nobis
in eo Christum ad non peccandum praebuisse adjutorium, quia
juste ipse vivendo justeque docendo reliquit exemplum ; pos-
sunt etiam ad hoc ista v«rba coaptare, ut dicant, per singula
momenta, per singulos actus necessariam nobis esse hujusmodi
gratiam, id est, ut in omni conversatione nostra intueamur
Dominicae conversationis exemplum. Pervidet autem fides
vestra, a confessione gratiae, de qua quaestio est, quam sit
distinguenda ista confessio ; et tamen obtegi potest istorum,
ambiguitate verborum.

CHAPTER III.

3. Sed quid mirum? Quandoquidem ipse Pelagius cum
episcopalibus gestis sine ulla recusatione damnaverit eos, ' qui De Gest. Pel.
dicunt gratiam Dei et adjutorium non ad singulos actus dari, ^' ^°'
sed in libero arbitrio esse, vel in lege atque doctrina ; ' ubi
putabamus ejus de hac re omnes tergiversationes esse con-
sumptas; damnaverit etiam eos, qui docent gratiam Dei se-
cundum merita nostra dari : tamen in libris quos edidit ' Pro
Libero Arbitrio,' quorum mentionem facit in epistola quam
Romam misit, nihil aliud sentire monstratur, quam id quod
damnasse videbatur. Nam gratiam Dei et adjutorium, quo
adjuvamur ad non peccandum, aut in natura et libero ponit
arbitrio, aut in lege atque doctrina : ut videlicet, cum adjuvat

304 De Gratia Christu [Chap. iv.

Deus hominem, ut declinet a malo et faciat bonum, revelando
et ostendendo quid fieri debeat, adjuvare credatur ; non etiam
cooperando et dilectionem inspirando, ut id quod faciendum
esse cognoverit faciat.

4. Nam cum tria constituat atque distinguat, quibus divina
mandata dicit impleri, * possibilitatem, voluntatem, actionem;'
' possibilitatem * scilicet, qua potest homo esse Justus; 'volun-
tatem/ qua vult esse Justus ; ' actionem/ qua Justus est : horum
trium primum, id est, possibilitatem, datam confitetur a Crea-
tore naturae, nee esse in nostra potestate, sed eam nos habere,
etiamsi nolimus ; duo vero reliqua, id est, voluntatem et actio-
nem nostra esse asserit, atque ita nobis tribuit, ut nonnisi a
nobis esse contendat. Denique gratia Dei, non ista duo, quae
nostra omnino vult esse, id est, voluntatem et actionem, sed
illam quae in potestate nostra non est, et nobis ex Deo est, id
est, possibilitatem, perhibet adjuvari : tanquam ilia quae nostra
sunt, hoc est, voluntas et actio, tajn sint valentia ad declinan-
dum a malo et faciendum bonum, ut divino adjutorio non indi-
geant ; illud vero quod nobis ex Deo est, hoc sit invalidum, id
est, possibilitas, ut semper gratiae adjuvetur auxilio.

CHAPTER IV.

5. Sed ne quis forsitan dicat, nos vel non recte intelligere
quae loquitur, vel malevolo animo in alium sensum quae non
ita dicta sunt vertere, ipsa jam verba ejus accipite. *Nos,*
inquit, * sic tria ista distinguimus, et certum velut in ordinem
digesta partimur. Primo loco "posse" statuimus, secundo " velle,"
tertio " esse." Posse in natura, velle in arbitrio, esse in effectu
locamus. Primum illud, id est, posse, ad Deum proprie per-
tinet, qui illud creaturae suae contulit: duo vero reliqua, hoc
est, velle et esse, ad hominem referenda sunt, quia de arbitrii
fonte descendunt. Ergo in voluntate et opere bono laus homi-
nis est; imo et hominis, et Dei, qui ipsius voluntatis et operis
possibilitatem dedit, quique ipsam possibilitatem gratiae suae
adjuvat semper auxilio. Quod vero potest homo velle bonum

Chap. V.] De Gratia Christu 205

atque perficere, solius Dei est. Potest itaque illud unum esse,
etiamsi duo ista non fuerint : ista vero sine illo esse non pos-
sunt. Itaque liberum mihi est nee voluntatem bonam habere,
nee actionem : nuUo autem modo possum non habere possibili-
tatem boni; inest mihi etiamsi noluero, nee otium sui ali-
quando in hoc natura recipit. Quern nobis sensum exempla
aliqua facient clariorem. Quod possumus videre oculis, nostrum
non est : quod vero bene aut male videmus, hoc nostrum est.
Et ut generaliter universa complectar, quod possumus omne
bonum facere, dicere, cogitare, illius est qui hoc posse donavit,
qui hoc posse adjuvat : quod vero bene vei agimus, vel loqui-
mur, vel cogitamus, nostrum est; quia haec omnia vertere in
malum etiam possumus. Unde, quod propter calumniam
vestram saepe repetendum est, cum dicimus hominem posse
esse sine peccato, et confessione possibilitatis acceptae laudamus
Deum, qui nobis hoc " posse " largitus est, nee est ibi ulla lau-
dandi hominis occasio, ubi solius Dei causa tractatur ; non enim
de "velle," nee de "esse," sed tantummodo de eo quod potest
esse, disseritur.'

CHAPTER V.

6. EccE est totum dogma Pelagii in libro ejus tertio Pro
Libero Arbitrio, his omnino verbis diligenter expressum, quo
tria ista, unum quod est 'posse,' alterum quod est 'velle,' tertium
quod est 'esse,' id est, possibilitatem, voluntatem, actionem, tanta
curavit subtilitate distinguere, ut quandocumque legimus, vel
audimus, divinae gratiae adjutorium confiteri, ut a malo decli-
nemus bonumque faciamus, sive in lege atque doctrina, sive
ubilibet constituat, sciamus quid loquitur ; nee erremus, aliter
eum intelligendo quam sentit. Scire quippe debemus, quod
nee voluntatem nostram, nee actionem divino adjuvari credit
auxilio, sed solam possibilitatem voluntatis atque operis, quam
solam in his tribus nos habere affirmat ex Deo, tanquam hoc
sit infirmum, quod Deus ipse posuit in natura; caetera vero
duo quae nostra esse voluit, ita sint firma, et fortia, et sibi
sufficientia, ut nuUo indigeant ejus auxilio ; et ideo non adjuvet

13-

2o6 De Gratia Christie [Chap. vi.

ut velimus, non adjuvet ut agamus, sed tantummodo adjuvet ut
Philip, ii. velle et agere valeamus. Contra autem Apostolus, Cwnx timorey
inquit, et tremore vestram ijysorum 02)eramini salutem. Et ut
scirent, quia non tan turn in eo quod operari possint (hoc enim
in natura et in doctrina jam acceperant), sed etiam in eo quod
operantur, divinitus adjuvantur, non ait, Deus est enim qui
oiieratur in vohis 2>osse, tanquam ipsi jam et velle et operari
per se ipsos habeant, nee in his duobus adjutorio ejus indigeant;
sed ait, Deus enim est qui 02)eratu/r in vohis et velle et jyerjicere ;
vel sicut in aliis et maxime Graecis codicibus legitur, et velle et
Gjyerari. Videte si non Apostolus gratiae Dei futuros adver-
sarios Sancto Spiritu tanto ante praevidit, et haec duo, id est,
et velle et operari, quae iste ita nostra esse voluit, tanquam ipsa
divinae gratiae non adjuventur auxilio, Deum in nobis dixit
operari.

CHAPTER VI.

7. Neque hinc Pelagius ihcautos fallat et simplices, vel
etiam se ipsum, quoniam cum dixisset, 'Ergo in voluntate et
opere bono laus hominis est;' velut correxit atque addidit,
* imo et hominis et Dei.' Non enim hoc propterea dixit, quia
secundum sanam doctrinam intelligi voluit, quod et velle et
operari Deus operetur in nobis : sed cur hoc dixerit, satis evi-
denter ostendit, continuo subjungendo, *qui ipsius voluntatis
et operis possibilitatem dedit.' Hanc autem possibilitatem in
natura eum ponere, de verbis ejus superioribus clarum est.
Sed ne nihil de gratia dixisse videretur, adjunxit, 'quique
ipsam possibilitatem gratiae suae adjuvat semper auxilio : ' non
ait, 'ipsam voluntatem,' vel, 'ipsam operationem;' quod si diceret,
non abhorrere a doctrina apostolica videretur : sed ait, ' ipsam
possibilitatem,' illud videlicet ex tribus quod in natura locavit,
'gratiae suae adjuvat semper auxilio;' ut scilicet in voluntate
et actione non ideo ' laus sit et Dei et hominis,' quia sic vult
homo, ut tamen Deus voluntati ejus ardorem dilectionis in-
spiret; et sic operatur homo, ut tamen Deus cooperetur, sine
cujus adjutorio quid est homo*? sed ideo ad hanc laudem ad-

Chap, vii.] Dc Gratia Christi. %o']

junxit ' et Deum,' quia nisi natura esset in qua nos condidit, qua
velle et agere possemus^ nee vellemus, nee ageremus.

8. Hanc autem naturalem possibilitatem quod adjuvari Dei
gratia confitetur, non esfc hie apertum vel quam dicat gratiam,
vel quatenus ea naturam sentiat adjuvari ; sed sicut aliis locis,
in quibus evidentius loquitur, intelligi potest, non vult aliud
accipi quam legem atque doctrinam, qua naturalis possibilitas
adjuvetur. #

GHAPTER VII.

Nam quodam loco ait : ' Hie nos imperitissimi hominum
putant injuriam divinae gratiae facere, quia dicimus earn sine
voluntate nostra nequaquam in nobis perficere sanctitatem :
quasi Deus gratiae suae aliquid imperaverit, et non illis quibus
imperavit etiam gratiae suae auxilium subministret, ut quod
per liberum homines facere jubentur arbitrium, facilius possent
implere per gratiam.' Et tanquam explicaturus quam dicat
gratiam, secutus adjunxit, dicens : ' Quam nos non, ut tu putas,
in lege tantummodo, sed et in Dei esse adjutorio confitemur.'
Quis non hie desideret ut ostendat quam vel it intelligi gratiam ?
Propter hoc enim maxime de illo exspectare debemus, ut dicat
hoc quod dicit, non in lege tantummodo se gratiam confiteri.
Sed nobis hac exspectatione suspensis, quid addiderit intuemini :
'Adjuvat enim nos Deus,' inquit, 'per doctrinam et revela-
tionem suam, dum cordis nostri oculos aperit; dum nobis, ne
praesentibus occupemur, futura demonstrat; dum diaboli pandit
insidias \ dum nos multiformi et ineffabili dono gratiae coelestis
illuminat.' Deinde sententiam suam quadam velut absolutione
concludens : ' Qui haec dicit,' inquit, * gratiam tibi videtur
negare % An et liberum hominis arbitrium, et Dei gratiam
confitetur r In his omnibus non recessit a commendatione
legis atque doctrinae, hanc esse adjuvantem gratiam diligenter
inculcans, et hoc exsequens quod proposuerat, cum diceret, ' sed
in Dei esse adjutorio confitemur.' Denique Dei adjutorium
multipliciter insinuandum putavit, commemorando doctrinam et
revelationem, et oculorum cordis adapertionem, et demonstra-

2o8 De Gratia Christu [Chap. viii.

tionem futurorum, et apertionem diabolicarum insidiarum, et
multiformi atque ineffabili dono gratiae coelestis illuminatio-
nem ; ad hoc utique, ut divina praecepta et promisga dicamus.
Hoc est ergo gratiam Dei ponere in lege atque doctrina.

CHAPTER VIII.

9. HiNC itaque apparet, banc eum gratiam cohfiteri, qua

demonstrat et revelat Deus quid agere debeamus; non qua

donat atque adjuvat ut agamus : cum ad hoc potius valeat legis

agnitio, si gratiae desit opitulatio, ut fiat mandati praevaricatio.

Rom. iv. 15. Vhi enim non est lex, ait Apostolus, nee praevaricatio : et,

Rom. vii. 7, Concujnscentiam, nesciebam, rvisi lex diceret, Nmi con^ujpisces.

Ac per hoc, usque adeo aliud est lex, aliud est gratia, ut lex

non solum nihil prosit, verum etiam plurimum obsit, nisi ad-

juvet gratia ; et haec ostendatur legis utilitas, quoniam quos

facit praevaricationis reos, cogit confugere ad gratiam liber-

andos, et ut concupiscentias malas superent adjuvandos. Jubet

enim magis quam juvat; docet morbum esse, non sanat; imo

ab ea potius quod non sanatur augetur, ut attentius et sollici-

sCor. iii. 6, tins gratiae medicina quaeratur, quia littera occidit, Spiritus

Gal; iii- 2i,^autem vivificat. Si enim data esset lex quae posset vivificare,

^' ^^' omnino ex lege esset justitia. In quantum tamen etiam lex

adjuvet, adjungit et dicit : Sed conclusit Scriptura omnia suh

peccato, ut prortiissio ex Jide Jesu Christi daretur credentibus.

Itaque lex, inquit, paedagogus nx)ster fuit in Christo Jesu.

Hoc ipsum ergo superbis est utile, sub peccato arctius mani-

festiusque concludi, ne ad faciendam justitiam de liberi arbitrii

Rom. iii. quasi propriis viribus praesumatur ; sed omne os obstruatur, et
19—21.

reus fiat omnis mundus Deo, quia non justificabitur ex lege

omnis caro coram illo; per legem enim cognitio j^^cati: nunc

autem sine lege justitia Dei manifestata est, testificata pter

Legem, et Prophetas. Quomodo ergo sine lege manifestata, si

per legem testificata ? Non itaque sine lege manifestata, sed sine

lege justitia, quia justitia Dei est, id est, quae nobis non ex lege

sit, sed ex Deo ; non quae illo imperante cognoscendo timeatur,

Chap. X.] Dc Gratia Christi. 209

sed quae illo donante diligendo teneatur, ut et qui gloriatur in i Cor. i. 31,
Domino glorietur.

CHAPTER IX.

10. Quid ergo est, quod iste legem atque doctrinam deputat
gratiam, qua juvamur ad operandam justitiam, quae ut multum
adjuvet, ad hoc adjuvat ut gratia requiratur? Nemo enim
potest legem implere per legem. Plenitudo enim legis charitas. Rom.xi
Charitas autem Dei non per legem diffusa est in cordibus
nostris, sed per Spiritum Sanctum qui datus est nobis. Proinde Rom. v.
per legem gratia demonstratur, ut lex per gratiam compleatur.
Quid enim juvat Pelagium, quia diversis verbis eamdem rem
dicit, ut non intelligatur in lege atque doctrina gratiam consti-
tuere, qua possibilitatem naturae asserit adjuvari? Quantum
autem existimo, ideo veretur intelligi, quia damnavit eos qui
dicunt gratiam Dei et adjutorium non ad singulos actus dari,
sed in libero arbitrio esse, vel in lege atque doctrina ; et tamen
latere se putat, cum aliis atque aliis locutionibus versat signifi-
cationem legis atque doctrinae.

CHAPTER X;

11. Et alio quippe loco, cum diu asseruisset, non adjutorio
Dei, sed ex nobis ipsis in nobis effici voluntatem bonam, op-
posuit sibi ex Apostoli epistola quaestionem, atque ait: 'Et
quomodo,' inquit, * stabit illud Apostoli : Beus est enim qui Phil. a. 13.
operatur in vohis et velle et perjiceTe ? ' Deinde ut banc oppo-
sitionem veluti solveret quam videbat dogmati suo vehementer
esse contrariam, secutus adjunxit : * Operatur in nobis velle
quod bonum est, velle quod sanctum est, dum nos terrenis cupi-
ditatibus deditos, et mutorum more animalium tantummodo
praesentia diligentes, futurae gloriae magnitudine et praemiorum
poUicitatione succendit ; dum revelatione sapientiae in deside-
rium Dei stupentem suscitat voluntatem; dum nobis (quod tu

p

210 De Gratia Christi. [Chap. xi.

alibi negare non metuis) suadet omne quod bonum est/ Quid
■ ' \ manifestius, nihil aliud eum dicere gratiam, qua Deus in nobis
operatur velle quod bonum est, quam legem atque doctrinam ?
In lege namque et doctrina sanctarum Scrip turarum futurae
^ gloriae atque praemiorum promittitur magnitudo. Ad doc-
trinam pertinet etiam quod sapientia revelatur, ad doctrinam
pertinet cum suadetur omne quod bonum est. Et si inter
docere et suadere, vel potius exhortari, distare aliquid videtur ;
etiam hoc tamen doctrinae generalitate concluditur, quae qui-
busque sermonibus vel litteris continetur : nam et sanctae
Scripturae et docent et exhortantur, et potest esse in docendo
et exhortando etiam hominis operatic. Sed nos earn gratiam
volumus iste aliquando fateatur, qua futurae gloriae magnitudo
non solum promittitur, verum etiam creditur et speratur; nee
solum revelatur sapientia, verum et amatur ; nee solum sua-

2Thess.iii.2. detur omuc quod bonum est, verum et persuadetur. Non enim
omnium est fides, qui audiunt per Scripturas Dominum regnum
coelorum pollicentem; aut omnibus persuadetur quibuscumque

Matt. xi. 28. suadetur ut veniant ad eum qui dicit, Venite ad me, omnes qui
laboratis. Quorum autem sit fides, et quibus persuadetur ut

John vi. ad eum veniant, satis ipse demonstravit, ubi ait, Nemo venit ad
me, nisi Pater qui misit me traxerit eum : et paulo post, cum
de non credentibus loqueretur, Dioci, inquit, vobis, quia nemo
potest venire ad me, nisi fuerit ei datum a Patre meo. Hanc
debet Pelagius gratiam confiteri, si vult non solum vocari,
verum etiam esse Christianas.

44, 65.

\\

CHAPTEE XL

12. Quid autem dicam de revelatione sapientiae ? Neque
enim facile quisquam speraverit in hac vita posse pervenire ad
magnitudinem revelationum apostoli Pauli : et utique in eis
quid aliud credendum est ei revelari solere, nisi quod ad sapi-
2 Cor. xii. entiam pertinerit 1 Et tamen dicit : In magnitudins revela-
tionum mearum ne extoUar, datus est mihi stimulus camis
meae, angelus Satanae qui me colaphizet. Propter quod ter

Chap. xii.J De Gratia Christie 211

Dominum rogavi, ut auferret eum a me : et dixit mihi, Sufficit
tibi gratia mea ; nam virtus in infirmitate perjicitur. Procul
dubio si jam summa, et cui nihil esset addendum, charitas in
Apostolo tunc fuisset, quae omnino non posset inflari; num-
quid necessarius esset angelus Satanae, quo colaphizante re-
primeretur elatio, quae in magnitudine revelationum posset
existere ? Quid est autem aliud elatio, quam inflatio '? Et
utique de charitate verissime dictum est, Charitas non aemu- 1 Cor. xHi. 4.
latur, non inflatur. Haec itaque charitas adhuc etiam in tanto
Apostolo de die in diem profecto augebatur, quamdiu homo ejus
interior de die in. diem renovabatur, perficienda sine dubio ubi 2 Cor. iv. 16.
jam non posset inflari. Tunc autem mens ejus adhuc erat ubi
inflaretur magnitudine revelationis, donee impleretur solido
aedificio charitatis ; nondum enim perveniendo apprehenderat, Cp. Phil. iii.
quo proficiendo currebat. ^^' .

CHAPTER XII.

13. Ideoque nolenti perpeti molestiam, qua ejus cohiberetur
elatio, antequam esset in eo charitatis ultima et summa per-
fectio, rectissime dicitur, Sufficit tibi gratia mea ; nam virtus in
infirmitate perficitur : in infirmitate scilicet, non ut ille putat,
' carnis tantum,' sed et carnis et animi ; quia et animus erat in
comparatione summae illius perfectionis infirmus, cui, ne extol-
leretur, proinde stimulus carnis, angelus Satanae intelligebatur
datus : quamvis esset in carnalium vel animalium, nondum
percipientium quae sunt . Spiritus Dei, comparatione firmissi- i Cor.
mus. Quocirca si virtus in infirmitate periicituri quisquis se
non fatetur infirmum, non perficitur. Haec autem gratia qua
virtus in. infirmitate perficitur praedestinatos et secundum pro- Rom.
positum vocatos ad summam perfectibnem glorificationemque ^ ~^°'
perducit. Qua gratia agitur, non solum ut facienda noverimus,
verum etiam ut cognita faciamus; nee solum ut diligenda creda-
mus, verum etiam ut credita diligamus.

p 2

213 X>e Gratia Christi. [Chap. xiii.

CHAPTER XIII.

14. Haec gratia si doctrina dicenda est, certe sic dicatur, ut
altius et interius earn Deus cum ineffabili suavitate credatur

I Cor. iii. 7. infundere, non solum per eos qui plantant et rigant extrinsecus,

[♦subminis- scd ctiam per se ipsum qui incrementum suum *mimstrat oc-
cultus, ita ut non ostendat tantummodo veritatem, verum etiam
impertiat charitatem. Sic enim docet Deus eos qui secundum
propositum vocati sunt, simul donans et quid agant scire, et
quod sciunt agere. Unde ad Thessalonicenses sic Apostolus

I Thess. iv. loquitur : De charitate autem fraternitatis non opus habetis
vobis scrihi : nam ijjsi vos a Deo didicistis ut diligatis invicem.
Atque ut probaret eos a Deo didicisse, subjunxit: Etenim
facitis illud in omnes fratres, in universa Macedonia. Tanquam
hoc sit certissimum indicium quod a Deo didiceris, si id quod
didiceris feceris. Isto modo sunt omnes secundum propositum

isa. liv. 13 ; vocati, sicut scHptum est in Prophetis, docibiles Dd. Qui autem

John VI. 45. , -^ . ^ ^

novit quidem quod fieri debeat, et non facit, nondum a Deo
didicit secundum gratiam, sed secundum legem ; non secundum
spiritum, sed secundum litteram. Quamvis multi, quod im-
perat lex, facere videantur timore poenae, non amore justitiae :
Philip, iii. 9. quam dicit Apostolus justitiam suam quae ex lege est ; tan-
quam sit imperata, non data. Si autem data est, non dicitur
justitia nostra, sed Dei : quia sic fit nostra, ut sit nobis ex Deo.
Dicit enim : Ut inveniar in illo non habens meam justitiam,

/quae ex lege est, sed earn quae ex fide est Jesu, justitiam ex Deo.
Tantum igitur inter legem distat et gratiam, ut cum lex esse
non dubitetur ex Deo, justitia tamen quae ex lege est non sit
ex Deo; sed justitia quae per gratiam consummatur, ex Deo.
Quia ex lege justitia dicitur, quae fit propter legis maledictum :
justitia ex Deo dicitur, quae datur per gratiae beneficium ; ut
non sit terribile, sed suave mandatum, sicut oratur in Psalmo,

Ps. cxviii. Suavis es, Domine, et in tua suavitate doce me justitiam tuam, :
(cxix.)68. . ' . . . . '^

id est, ut non formidine poenae serviliter cogar esse sub lege,

\sed libera charitate delecter esse cum lege. Praeceptum quippe

liber facit, qui libens facit. Et hoc modo quisquis discit, agit

omnino quidquid agendum didicerit.

Chap. XV.]. Dc Gratia Chris ii. 313

CHAPTEB XIV.

15. De isto docendi modo etiam Dominus ait, Omnis qui John \\. 45.
audivit a Patre meo et didicit, venit ad me. Qui go non
venerit, non de illo recte dicitur, * Audivit quidem et didicit sibi
esse veniendum, sed facere non vult quod didicit.' Prorsus non
recte dicitur de isto docendi modo, quo per gratiam docet Deus.
Si enim, sicut Veritas loquitur, Omnis qui didicit, venit ; quis-
quis non venit, profecto. nee didicit. Quis autem non videat, et
venire quemquam, et non venire, arbitrio voluntatis % Sed hoc
arbitrium potest esse solum, si non venit : non autem potest
nisi adjutum esse, si venit ; et sic adjutum, ut non solum quid
faciendum sit sciat, sed quod scierit etiam faciat. Ac per hoc,
quando Deus docet, non per legis litteram, sed per Spiritus
gratiam; ita docet, ut quod quisque didicerit, non tantum
cognoscendo videat, sed etiam volendo appetat, agendoque per-
ficiat. Et isto divino docendi modo etiam ipsa voluntas et ipsa
operatio, non sola volendi et operandi naturalis possibilitas,
adjuvatur. Si enim solum posse nostrum hac gratia juvaretur,
ita diceret Dominus: ^ Omnis qui audivit a Patre et didicit j
potest venire ad me! Non autem ita dixit : sed, Omnis qui
audivit, inquit, a Patre et didicit, venit ad me. Venire poss6
in natura ponit Pelagius, vel etiam, ut modo dicere coepit, in
gratia, qualemlibet earn sentiat, * qua ipsa,' ut dicit, ' possi-
bilitas adjuvatur:' venire autem jam in voluntate et opere est.
Non est autem consequens ut qui potest venire, etiam veniat,
nisi id voluerit atque fecerit. Sed omnis qui didicit a Patre,
non solum potest venire, sed venit; ubi jam et possibilitatis
profectus, et voluntatis affectus, et actionis eiFectus est.

CHAPTER XV.

16, Quid sibi ergo volunt exempla, nisi quia revera nobis
ejus sensum fecerunt, sicut pollicitus est, clariorem ; non ut ea
sentire debeamus, sed ut id quod ipse sensit manifestius aper-

a 14 De Qratia Christi. [Chap. xvi.

tiusque noscamus 1 ' Quod possumus/ inquit, * videre oculis,

nostrum non est: quod vero bene aut male videmus, hoc no-

Ps. cxviii. strum est.' Respondeat illi Psalmus, ubi Deo dicitur, Averte

(cxix.)37. *,

oculos meos, ne videant vanitatem. Quod et si de oculis mentis
dictum est, inde utique procedit in hos oculos camis, vel bene
videre, vel male ; non quemadmodum dicuntur bene videre
sanis oculis intuentes, et male, lippientes ; sed bene videre ad
Bubveniendum, male videre ad concupiscendum. Quamvis
enim per hos exteriores oculos videatur et pauper cui subve-
nitur, et mulier quae concupiscitur ; tamen ex interioribus ad
male vel bene videndum misericordia vel libido procedit. Cur
ergo dicitur Deo, Averte oculos meos, ne videant vanitatem ?
Cur petitur quod ad nostram pertinet potestatem, si Deus non
adjuvat voluntatem?

CHAPTER XYI.

17. ' QuODloqui possumus,' inquit, * Dei est : quod vero bene
vel male loquimur, nostrum est.' Non hoc docet ille, qui

Matt. X. 2o, loquitur bene. iV^ow enim vos estis, inquit, qui loqui7nini; sed
Spiritus Fatris vestri qui loquitur in vobis. ' Et ut generaliter,'
inquit, 'universa complectar; quod possumus omne bonum
facere, dicere, cogitare, illius est qui hoc posse donavit, qui hoc
posse adjuvat.' Ecce etiam hie superiorem repetit sensum, quod
illorum trium, id est, possibilitatis, voluntatis, actionis, nonnisi
possibilitas adjuvatur. Denique adjungens, ut impleat quod
intendit : ' Quod vero bene,' inquit, * vel agimus, vel loquimur,
vel cogitamus, nostrum est.' Oblitus est quod superius quasi

s. 5. correxerat, ubi cum dixisset, ' Ergo in voluntate et opere bono

laus hominis est ; ' adjunxit atque ait, ' imo et hominis, et Dei,
qui ipsius voluntatis et operis possibilitatem dedit.' Cur etiam
in his exemplis hoc non recordatus est, ut saltem in eorum fine
diceret, * Quod possumus omne bonum facere, dicere, cogitare,
illius est qui hoc posse donavit, qui hoc posse adjuvat; quod
vero bene vel agimus, vel loquimur, vel cogitamus, et nostrum
est, et illius 1 ' Non hoc dixit ; sed, nisi fallor, videor mihi
videre quid timuit.

Chap. XVIII.] De Gratia Christi. 215

CHAPTER XVII.

18. Cum enim vellet ostendere quare nostrum sit: 'Quia
haec/ inquit, ' omnia vertere etiam in malum possumus.' Illud
ergo timuit, ut non diceret, 'et nostrum est et Dei/ ne sibi
responderetur, ' Si quod bene agimus, loquimur, cogitamus, ideo
est et nostrum et Dei, quia ille nobis hoc posse donavit; ergo et
quod malum agimus, loquimur, cogitamus, et nostrum est et
Dei, quia illud posse ad utrumc[ue donavit; atque ita, quod absit,
quemadmodum cum Deo laudamur in operibus bonis, sic cum
illo culpamur in malis.' Possibilitas quippe ilia, quam dedit, tam
nos facit bona posse quam mala.

CHAPTER XYIII.

19. De qua possibilitate Pelagius in libro primo pro Libero
Arbitrio ita loquitur : ' Habemus autem,' inquit, ' possibilitatem
utriusque partis a Deo insitam, velut quamdam, ut ita dicam,
radicem fructiferam atque fecundam, quae ex voluntate hominis
diversa gignat et pariat, et quae possit ad proprii cultoris arbi-
trium, vel nitere flore virtutum, vel sentibus horrere vitiorum.'
Ubi non intuens quid loquatur, unam eamdemque radicem con-
stituit bonorum et malorum, contra evangelicam veritatem doc-
trinamque apostolicam. Nam et Dominus nee arhorem honam Matt. vii. 18.
dicit jposse facer e fructus malos, nee malam honos : et apostolus
Paulus cum dicit radicem rnalorum omnium esse cuj^iditatem, i Tim. vi. 10.
admonet utique intelligi radicem bonorum omnium charitatem.
Unde si duae arbores, bona et mala, duo sunt homines, bonus et
maluSj quid est bonus homo, nisi voluntatis bonae, hoc est, arbor
radicis bonae? et quid est homo malus, nisi voluntatis malae,
hoc est, arbor radicis malae ? Fructus autem harum radicum
atque arborum, facta sunt, dicta sunt, cogitata sunt, quae bona de
bona voluntate procedunt, et mala de mala.

!Zi6 De Gratia Christi. [Chap. xix.

CHAPTER XIX.

20. Facit autem homo arborem bonam, quando Dei accipit
gratiam. Non enim se ex malo bonum per se ipsum facit : sed
ex illo et per ilium et in illo qui semper est bonus : nee tantum
ut arbor sit bona, sed etiam ut faciat fructus bonos, eadem gratia
necessarium est ut adjuvetur, sine qua boni aliquid facere non
potest. Ipse quippe in bonis arboribus cooperatur fructum, qui

I Cor. iii. 7. et forinsecus rigat atque excolit per quemlibet ministrum, et per
» se dat intrinsecus incrementum. Malam vero arborem homo

facit, quando se ipsum malum facit, quando a bono incom-
mutabili deficit : ab eo quippe defectus est origo voluntatis
malae. Qui defectus non aHam naturam malam initiat, sed earn
quae bona condita est vitiat. Sanato autem vitio nullum malum
remanet ; quia vitium naturae quidem inerat, sed vitium natura
non erat.

CHAPTER XX.

21. Illa ergo possibilitas non, ut iste opinatur,una eademque
radix est bonorum et malorum. Aliud est enim charitas radix
bonorum, aliud cupiditas radix malorum ; tantumque inter se
differunt, quantum virtus et vitium. Sed plane ilia possibilitas
utriusque radicis est capax ; quia non solum potest homo habere
charitatem, qua sit arbor bona, sed potest etiam cupiditatem, qua
sit arbor mala. Sed cupiditas hominis quae vitium est, hominem
habet auctorem, vel hominis deceptorem, non hominis Creatorem.

I John ii. 16. Ipsa est enim concupiscentia carnis, et concupiscentia oculorum,
et ambitio saeculi, quae non est ex Patre, sed ex mundo est.
Quis autem nesciat, mundi nomine solere appellare Scripturam,
a quibus habitatur hie mundus %

CHAPTER XXI.

22. Chaeitas autem quae virtus est, ex Deo nobis est, non
johnlv.7,8. ex uobis, Scriptura teste, quae dicit, Charitas ex Deo est; et

Chap. XXII.] De Gratia Christu 317

omnis qui diligit, ex Deo natus est, et cognovit Deum, quia Deus
charitas est. Secundum istam charitatem, melius intelligitur
dictum, Qui natus est ex Deo, non jpeccat ; et, quia non potest ijohniii. 9.
peccare. Quia charitas secundum quam natus ex Deo est, non i Cor. xiii.
agit perperam, nee cogitat malum. Cum ergo peccat homo,
non secundum charitatem, sed secundum cupiditatem peccat,
secundum quam non est natus ex Deo : quoniam ilia possibilitas,
ut dictum est, utriusque radicis est capax. Cum ergo dicat
Scriptura, Charitas ex Deo est; vel, quod est amplius, Deus
charitas est; cum apertissime clamet Joannes apostolus, Uccei John aii.
qualem charitatem dedit nobis Pater, ut filii Dei vtocemur et
simus : iste audiens, Deus charitas est, quare adhuc usque con-
tendit, quod ex illis tribus tantummodo possibilitatem habeamus
ex Deo, bonam vero voluntatem bonamque actionem habeamus
ex nobis '? Quasi vero aliud sit bona voluntas quam charitas,
quam Scriptura nobis esse clamat ex Deo, et a Patre datam ut
filii ejus essemus.

CHAPTER XXII.

23. Sed forte, ut daretur nobis, praecedentia merita nostra
fecerunt; sicut iste de gratia Dei sentit in eo libro, quem ad
sacram virginem scripsit, cujus etiam commemorationem fecit in
litteris quas Romam misit. Ibi enim interposito Jacobi apo-
stoli testimonio, quo ait, Suhditi estate Deo; resistite autem james iv. 7.
diabolo, et fugiet a vobis; subjungit et dicit, * Ostendit quo- Demet?^
modo resistere debeamus diabolo, si utique subditi simus Deo, ^- ^^•
ejusque faciendo voluntatem, divinam mereamur gratiam, et
facilius nequam spiritui, Sancti Spiritus auxilio resistamus.*
Ecce quam veraci corde damnavit in, ecclesiastico judicio Palae-
stino eos, qui dicunt gratiam Dei secundum merita nostra dari !
An adhuc eum id sentire et apertissime praedicare dubitamus %
Quomodo ergo verax fuit in episcopali examine ilia confessio ?
An forte jam istum scripserat librum, ubi apertissime dicit
gratiam secundum merita nostra dari, quod in orientali synodo
sine ulla recusatione damnavit *? Confiteretur ergo sic se ali-
quando tenuisse, sed jam non tenere, ut de correctione ejus

2i8 De Gratia Christi, [Chap, xxiii.

apertissime gauderemus. Nunc vero cum illi inter caetera et
DeGestPel. hoc fuisset objcctum, respondit : *Haec utrum Coelestii sint,
ipsi viderint qui dicunt ea Coelestii esse : ego vero nunquam sic
tenui, sed anathematizo qui sic tenent.' Quomodo nunquam sic
tenuit, si hunc ante condiderat librum % Aut quomodo ana-
thematizat eos qui sic tenent, si hunc librum postea condidit ?

24. Sed ne forte respondeat, ita se hie dixisse, ' Dei faciendo
voluntatem, divinam mereamur gratiam,' sicut fidelibus et pie
viventibus additur gratia, qua resistant fortiter tentatori, cum
tamen gratiam etiam primitus accepissent, ut Dei facerent volun-
tatem ; ne forte «rgo ita respondeat, alia de hac re verba ejus
accipite. ' Qui currit,' inquit, ' ad Dominum, et ab eo se regi
cupit, id est, voluntatem suam ex ejus voluntate suspendit ; qui ei
I Cor. vi. 17. ^dhaerendo jugiter, unus, secundum Apostolum, cum eo fit
spiritus, non hoc nisi de arbitrii efficit libertate.' Videte quan-
tam rem dixerit non effici nisi arbitrii libertate ; ac per hoc sine
adjutorio Dei nos Deo existimat adhaerere ; hoc est enim,
* nonnisi de arbitrii libertate ; ' ut cum adhaeserimus eo non
adjuvante, tunc jam quoniam adhaesimus, etiam adjuvari mere-
amur.

CHAPTER XXIII.

SEQuiTtrE enim et dicit, * Qua qui bene utitur,' id est, arbitrii
libertate qui bene utitur, ' ita se,' inquit, ' totum tradit Deo,
omnemque suam mortificat voluntatem, ut cum Apostolo possit
Gal. ii. 8o. dicere. Vivo autem jam non ego, vivit autem in me Christus :
Prov. xxi. I. ponitque cor suum in manu Dei, ut illud quo voluerit, ipse
declinet.' Magnum profecto adjutorium divinae gratiae, ut cor
nostrum quo voluerit Deus, ipse declinet. Sed hoc tam magnum
adjutorium, sicut iste desipit, tunc meremur, cum sine ulio adju-
torio nonnisi de arbitrii libertate ad Dominum currimus, ab eo
nos regi cupimus, voluntatem nostram ex ejus voluntate sus-
.pendimus, eique adhaerendo jugiter, unus cum illo efficimur
spiritus. Haec scilicet tam ingentia bona, nonnisi de arbitrii,
secundum istum, efficimus libertate, ut his praecedentibus meritis
sic ejus gratiam consequamur, ut cor nostrum quo voluerit ipse

Chap. XXIV.] De Gratia Christi, 219

declinet. Quomodo est ergo gratia, si ncm gratis datur % quo-
modo est gratia, si ex debito redditur % Quomodo verum dicit
Apostolus, Ncm ex vobis, sed Dei donum est ; non ex ojyeribus, Tie Ephes. a.
forte quis extollatur : et iterum, Si autem gratia, inquit,yam non Rom. xi. 6.
ex 02)erihus; alioquin gratia ja/m ncm est gratia 1 Quomodo,
inquam, hoc verum est, si opera tanta praecedunt, quae nobis
adipiscendae gratiae meritum faciant, quo nobis non donetur
gratuito, sed reddatur ex debito? Ergone ut perveniatur ad
adjutorium Dei, ad Deum curritur sine adjutorio Bei ; et ut
Deo adhaerentes adjuvemur a Deo, a Deo non adjuti adhaeremus
Deo % Quid homini majus, quidve tale poterit gratia ipsa prae-
stare, si jam sine ilia unus cum Domino spiritus effici potuit,
nonnisi de arbitvii libertate ?

CHAPTER XXIV.

25. Sbd vellem ut iste diceret, utrum rex ille Assyrius cujus Esther v.
Esther sancta mulier exsecrabatur cubile, quando considebat in
throno regni sui, et omni stola illustrationis suae indutus erat,
totus auro variatus lapidibusque pretiosis, et erat formidolosus
valde, et elevata facie sua inflammata in claritate intuitus est
eam, tanquam taurus in impetu indignationis suae ; et timuit
regina, et conversus est color ejus per dissolutionem, et inclinavit
se super caput delicatae suae, quae praecedebat eam, vellem ergo
diceret iste nobis, utrum rex ille ad Dominum jam cucurrerat, et
ab eo se regi cupiverat, suamque voluntatem ex ejus voluntate
suspenderat, et ei jugiter inhaerendo unus cum illo spiritus
factus erat, nonnisi de arbitrii libertate ; utrum se totum Deo
tradiderat, omnemque suam mortificaverat voluntatem, et cor
suum in manu Dei posuerat. Puto non desipere, sed insanire
hominem, quisquis de illo rege, qualis tunc erat, haec senserit :
et tamen convertit Deus et transtulit indignationem ejus in
lenitatem. Quis autem non videat, multo majus esse, indigna-
tionem a contrario in lenitatem convertere atque transferre,
quani cor neutra affectione praeoccupatum, sed inter utramque
medium in aliquid decliuare % Legant ergo et intelligant, in-

2:^0 De Gratia Christi. [Chap. xxv.

tueantur atque fateantur, non lege atque doctrina insonante
forinsecus, sed interna et occulta, mirabili ac ineffabili potestate
operari Deum in cordibus hominum, non solum veras revela-
tiones, sed bonas etiam voluntates.

CHAPTER XXV.

26. Desinat itaque jam Pelagius et se ipsum et alios fallere
contra Dei gratiam disputando. Non propter illorum trium
unum, id est, propter possibilitatem bonae voluntatis atque
operis, sed etiam propter voluntatem et operationem bonam, erga
nos gratia Dei praedicanda est. Nam illam possibilitatem ad
utrumque valere definit : et tamen non ideo tribuenda sunt Deo
etiam nostra peccata, sicut et propter eamdem possibilitatem
vult tribuere bona opera nostra. Non ideo tautum adjutorium
divinae gratiae commendetur, quia possibilitatem adjuvat na-
turalem. Desinat dicere, 'Quod possumus omne bonum facere,
dicere, cogitare, illius est qui hoc posse donavit, qui hoc posse
adjuvat : quod vero bene vel agimus, vel loquimur, vel cogita-
mus, nostrum est.' Desinat, inquam, ista dicere. Non solum

Philip, ii. 13. enim Deus posse nostrum donavit atque adjuvat, sed etiam velle
et operari operatur in nobis. Non quia nos non volumus, aut
nos non agimus: sed quia sine ipsius adjutorio nee volumus
aliquid boni, nee agimus. Quomodo enim dicitur, ' Quod pos-
sumus bene agere, Dei est ; quod autem agimus, nostrum est ; '
cum dicat Apostolus, orare se ad Deum pro eis, ad quos scribe-
bat, ne quid mali faciant, et ut quod bonum est faciant % Non
enim ait, * Oramus ut possitis nihil mali facere ; ' sed, ne quid

2 Cor. xiil 7. facialis mali: nee, *Ut possitis bonum facere;' sed, ut bonum

Rom. wiil 14. faciatis. Quoniam de quibus scriptum est, Quotquot enim
JS2)iritu Dei aguntur, hi filii sunt Dei; profecto ut agant quod
bonum est, ab illo aguntur qui bonus est. Quomodo dicit Pela-
gius, 'Quod bene loqui possumus, Dei est: quod bene loquimur.

Matt. X. 20. nostrum est ; ' cum dicat Dominus, Spiritus Patris vestri est qui
loquitur in vobis ? Neque enim ait, ' Non vos estis qui dedistis
Yobis bene posse loqui:' sed ait, Fan vos estis qui loquimini.

Chap, xxvl] Dc Gratia Chris tu 221

Nee ait, ' Spiritus Patris vestri est qui vobis dat, vel dedit posse

bene loqui;' sed ait, qui loquilmr in vobis; non significans

possibilitatis profectum, sed exprimens cooperationis effectum.

Quomodo dicit liberi arbitrii elatus assertor, 'Quod possumus

bene cogitare, Dei est ; quod autem bene cogitamus nostrum

est % ' Cui respondet humilis gratiae praedicator : Non quia 2 Cor. Hi. 5.

idonei sumus cogitare aliquid a nobis, quasi ex nobismetipsis ;

sed sufficientia nostra ex Deo est. Non enim ait, ' Posse cogitare; '

sed, 'cogitare/

CHAPTER XXVI.

27. IsTAM Dei gratiam in divinis eloquiis manifestam etiam
Pelagius manifesto fateatur, seque tamdiu contra sensisse non
operiat impudentissimo pudore, sed dolore saluberrimo aperiat ;
ut sancta Ecclesia non turbetur pervicaci ejus obstinatione, sed
veraci correctione laetetur. Cognitionem et dilectionem, sicut
sunt discernenda, discernat ; quia scientia inflat, charitas aedi- i Cor. viii. i.
ficat. Et tunc scientia non inflat, quando charitas aedificat. Et
cum sit utrumque donum Dei, sed unum minus, alterum majus,
non sic justitiam nostram super laudem justificatoris nostri
extoUat, ut horum duorum quod minus est, divino tribuat adju-
torio, quod autem majus est, humano usurpet arbitrio. Et si
consenserit, nos gratia Dei accipere charitatem ; non sic sentiat,
tanquam uUa merita bona nostra praecesserint. Nam quae
merita bona tunc habere poteramus, quando Deum non dilige-
bamus ? Ut enim acciperemus dilectionem qua diligeremus,
dilecti sumus, cum cam nondum haberemus. Hoc Joannes
apostolus apertissime dicit : Non quod nos dilexerimus Beum^ i John iv.
sed quia ipse dilexit nos. Et alibi : Nos diligamus, inquit, quia
ipse prior dilexit nos. Optime omnino atque verissime. Non
enim haberemus unde ilium diligeremus, nisi hoc ab illo, cum
prior nos diligeret, sumeremus. Quid autem boni faceremus,
nisi diligeremus ? Aut quomodo bonum non facimus, si diliga^
mus % Etsi enim Dei mandatum videtur aliquando non a dili-
gentibus, sed a timentibus fieri; tamen ubi non est dilectio,
nullum bonum opus imputatur, nee recte bonum opus vocatur :

233 De Gratia Christi. [Chap, xxvii.

Rom. xiv. 23. quia omne quod non ex fide est, peccatum est; et fides per
Gal. V. 6. dilectionem operatur. A« per hoc gratiam Dei, qua charitas
Rom. V. 5. Dei diffunditur in cordibus nostris per Spiritum Sanctum qui
datus est nobis, sic confiteatur qui vult veraciter confiteri, ut
omnino nihil boni sine ilia, quod ad pietatem pertinet veramque
justitiam, fieri posse non dubitet. Non quomodo iste, qui cum
dicit, ^ propterea dari gratiam, ut quod a Deo praecipitur, facilius
impleatur,' quid de ilia sentiat satis ostendit, scilicet, quod etiam
sine ilia, etsi minus facile, fieri tamen quod divinitus- praecipitur
potest.

CHAPTER XXVII.

28. lir libro quippe ad virginem sacram, quod et supra com-
S. 23. memoravi, cum dicit, ' Divinam mereamur gratiam, et facilius

nequam spiritui, Saucti Spiritus auxilio, resistamus ; ' significat
profecto quid sapiat. Utquid enim hoc verbum interposuit, id
[*ct?] est, * facilius % ' An vero non erat integer sensus, ' *ut nequam

spiritui, Sancti Spiritus auxilio, resistamus ? ' Sed quantum
detrimentum hoc additamento fecerit, quis non intelligat ? Vo-
lens utique credi, tantas esse naturae vires, quas extollendo prae-
cipitat, ut etiam sine auxilio Spiritus Sancti, etsi minus facile,
tamen aliquo modo nequam spiritui resistatur.

CHAPTER XXVni.

29. Il?EM in primo libro pro Libero Arbitrio : ' Cum autem
tarn forte,' inquit, * tam firmum ad non peccandum liberum in
nobis habeamus arbitrium, quod generaliter naturae humanae
Creator inseruit, rursus pro inaestimabili ejus benignitate, quo-
tidiano ipsius munimur auxilio.' Quid opus est hoc auxilio, si
tam forte, tam firmum est ad non peccandum liberum arbitrium 1
Sed etiam hie vult intelligi, ad hoc esse auxilium, ut facilius fiat
per gratiam, quod etsi minus facile, tamen putat fieri praeter
gratiam.

Chap. XXX.] De Gratia Christi. 223

CHAPTER XXIX.

30. Item in eodem libro alio loco : ' Ut quod per liberum/
inquit, * homines" facere jubentur arbitrium, facilius possint im-
plere per gratiam.' ToUe 'facilius/ et non solum plenus, verum
etiam sanus est sensus, si ita dicatur, 'Ut quod per liberum
homines facere jubentur arbitrium, possint implere per gratiam/
Cum autem 'facilius' additur, *adimpletio boni operis etiam sine [fadimpie-
Dei gratia posse fieri, tacita significatione suggeritur. Quem
sensum redarguit qui dicit, Bine me nihil poUstis facere. John xv. 5.

CHAPTEE XXX.

31. Emendet haec omnia, ne si in rerum magnarum pro-
funditate humana erravit infirmitas, etiam diabolica huic accedat
errori vel fallacia vel animositas, sive negando quod sensit, sive
defendendo quod perperam sensit, cum id se non debuisse sentire
commemorata perspicua veritate cognoverit. Istam quippe
gratiam qua justificamur, id est, qua charitas Dei diffunditur in
cordibus nostris per Spiritum Sanctum qui datus est nobis, in
Pelagii et Coelestii scriptis, quaecumque legere potui, nusquam
eos inveni, quemadmodum confitenda est, confiteri. Prorsus
nusquam eos adverti, sicut agnoscendi sunt, agnoscere filios
promissionis, de quibus dicit Apostolus, Non ii qui filii carnis, Rom. ix.
hi filii Dei; sed filii promissionis deputantur in semen. Quod
enim promittit Deus, non facimus nos per arbitrium seu natu-

ram, sed facit ipse per gratiam.

32. Nam ut de Coelestii opusculis interim taceam, vel libellis
ejus, quos judiciis ecclesiasticis allegavit, quae vobis omnia, cum
aliis quas necessarias existimavimus litteris, mittenda curavimus,
quibus omnibus diligenter inspectis, possitis advertere, non eum
ponere Dei gratiam, qua juvamur vel ad declinandum a malo,
vel ad faciendum bonum, praeter naturale arbitrium voluntatis,
nisi in lege atque doctrina ; ita ut ipsas quoque orationes ad hoc
asserat necessarias, ut ostendatur homini quid concupiscat et

224 De Gratia Christi. [Chap. xxxi.

diligat : ut ergo haec interim omittam, nempe ipse Pelagius et
litteras nuper et libellum Romam fidei suae misit, scribens ad
beatae memoriae papam Innocentium, quem defunctum esse
nesciebat. In his ergo litteris dicit, * Esse de quibus eum homi-
nes infamare conantur : unum, quod neget parvulis Baptismi
sacramentum, et absque redemptione Christi aliquibus coelorum
regna promittat; aliud, quod ita dicat posse hominem vitare
peccatum, ut Dei excludat auxilium, et in tantum libero confidat
arbitrio, ut gratiae repudiet adjutorium.' Sed de Baptismo
parvulorum, quamvis eis dandum esse concedat, quam perverse
contra fidem Christianam et Catholicam sentiat veritatem, non
hie locus est ut diligentius disseramus ; nunc enim de adjutorio
gratiae quod instituimus peragendum est. TJnde ad id quod
proposuit, quid etiam hinc respondeat videamus. Ut enim
omittamus ejus invidiosas de suis inimicis querelas, ubi ad rem
ventum est, ita locutus est :

CHAPTER XXXI.

33. * EccE,' inquit, ' apud Beatitudinem tuain epistola ista me
purget, in qua pure atque simpliciter ad peccandum et ad non
peccandum integrum liberum arbitrium habere nos dicimus,
quod in omnibus bonis operibus divino adjuvatur semper
auxilio.' Cernitis itaque, pro intellectu quem vobis Dominus
dedit, haec ejus verba solvendae non sufficere quaestioni. Quae-
rimus enim adhuc, quo auxilio liberum adjuvari dicat arbitrium,
ne forte, sicut solet, velit intelligi legem atque doctrinam. Si
enim quaeras cur dixerit, '■ semper ; ' poterit respondere, * Quia
Ps. i. 2. dictum est, Et in lege ejus meditabitur die ac node' Deinde cum
de hominis conditione et ad peccandum atque non peccandum
natural! ejus possibilitate quaedam interposuisset, adjunxit
dicens : ' Quam liberi arbitrii potestatem dicimus in omnibus
esse generaliter, in Christianis, Judaeis, atque Gentilibus. In
omnibus est liberum arbitrium aequaliter per naturam, sed in
solis Christianis juvatur a gratia.' Iterum quaerimus, qua
gratia ? Et adhuc poterit respondere, ' Lege atque doctrina
Christiana.'

Chap XXXI.] De Gratia Christi. 225

34. Deinde quamlibet sentiat gratiam, ipsis Christianis secun- Above, s. 23.
dum merita dari dicit : cum eos qui hoc dicunt, jam in Palaestina,
sicut supra commemoravi, sua ilia praeclara purgatione damna-
verit. Nam verba ejus ista sunt : ' In illis,' inquit, ' nudum et
inerme est conditionis bonum : ' in eis dicit, qui Christiani non
sunt. Deinde caetera contexens : ' In his vero,' inquit, * qui ad
Christum pertinent, Christi munitur auxilio.' Videtis adhuc
incertum esse quo auxilio, secundum ea quae supra diximus.
Sed adhuc sequitur de his qui Christiani non sunt, et dicit : ' Illi
ideo judicandi atque damnandi sunt, quia cum habeant liberum
arbitrium, per quod ad fidem venire possent, et Dei gratiam
promereri, male utuntur libertate concessa. Hi vero remune-
randi sunt, qui bene libero utentes arbitrio merentur Domini
gratiam, et ejus mandata custodiunt.' Nempe manifestum est,
euni dicer e gratiam secundum merita dari, quamlibet eam, vel
qualemlibet significet, quam tamen aperte non exprimit. Nam
cum eos remunerandos dicit, qui bene utuntur libero arbitrio, et
ideo mereri Domini gratiam, debitum eis reddi fatetur. Ubi est
ergo illud Apostoli, Justijlcati gratis i)er gratiam ipsius ? Ubi Rom. iii. 24.
est et illud. Gratia salvi facti estis ? Et ne putarent per opera, Ephes. H. 8.
addidit, j^erjldem. Rursus ne ipsam fidem sine Dei gratia sibi
putarent esse tribuendam, Ut hoc, inquit, non ex vobis, sed Dei
donum est. Nempe ergo illud unde incipit omne quod merito
accipere dicimur, sine merito accipimus, id est, ipsam fidem.
Aut si negatur dari ; quid est quod dictum est, Sicut unicuique Rom. xii. 3.
Deus jyctrtitus est mensuram Jidei ? Si autem sic dicitur dari, ut
reddatur meritis, non donetur ; quid est quod iterum dicit,
Vobis donatum est pro Christo, non solum ut credatis in eum, Philip, i. 29.
ferum etiam ut patiamini pro eo 1 Utrumque enim donatum
esse testatus est, et quod credit in Christum, et quod patitur
quisque pro Christo. Isti autem libero arbitrio sic applicant
fidem, ut fidei videlicet reddi videatur, non gratuita, sed debita
gratia; ac per hoc jam nee gratia, quia nisi gratuita, non est
gratia.

226 De Gratia ChristL [Chap, xxxii.

CHAPTER XXXII.

35. Sed ab his litteris Pelagius ad fidei suae librum vult
transire lectorem, cujus vobis commemorationem fecit ; in quo
ea de quibus nou interrogabatur multa disseruit, Sed nos de
quibus agimus cum illis ipsa videamus. Cum enim ab unitate
Trinitatis usque ad resurrectionem carnis, quod ab illo nemo
quaerebat, disputationem quantam voluit terminasset : * Et
Baptisma/ inquit, *unum tenemus, quod iisdem Sacramenti
verbis in infantibus, quibus etiam in majoribus, dicimus esse
celebrandum/ Hoc certe vos et a praesente audisse dixistis :
sed quid prodest, quod eisdem verbis in parvulis, quibus et in
majoribus, celebrari dicit Baptismi sacramentum, cum res a
nobis, non sola verba quaerantur? Plus est quod vobis ore
proprio interrogantibus respondit, uti scribitis, ' infantes in
remissionem peccatorum percipere Baptismum.' Non enim et
hie dixit, *in verbis remissionis peccatorum;' sed eos baptizari
in ipsam remissionem confessus est : et tamen si ab eo quaere-
retis, quid peccati eis credatur remitti, non eos aliquid habere
contenderet.

CHAPTER XXXIII.

36. Quis crederet, sub hac quasi manifesta confessione sen-
sum latere contrarium, nisi eum Coelestius aperuisset % Qui in

De Pecc. libcllo suo, qucm Romae gestis ecclesiasticis allegavit, * parvulos
' et baptizari in remissionem peccatorum' confessus est, et negavit
*ullum ha\iere originale peccatum.' Sed nunc non de Baptis-
mate parvulorum, sed de adjutorio gratiae potius, etiam in
libello fidei suae, quem Romam misit, quid Pelagius senserit
attendamtis. ' Liberum,' inquit, * sic confitemur arbitrium, ut
dicamus nos indigere Dei semper auxilio.' Ecce iterum quae-
rimus, quo auxilio nos indigere fateatur : et iterum invenimus
ambiguum, quoniam potest respondere legem se dicere doctri-
namve Christianam, qua naturalis ilia possibilitas adjuvetur.
Nos autem illam gratiam in eorum confessione requirimus, de

2 Tim. T. ^. qua dicit Apostolus, iV(w Qnim dedit nobis Deus spiritum timo-

'C.V

Chap. XXXVI.] De Gratia Chris ti, 227

risj sed virtutis et charitatis et continentiae. ISTon est autem
consequens ut qui habet donum scientiae, quo noverit quid
agere debeat, habeat etiam charitatis, ut agat.

CHAPTER XXXIV.

37. Illos etiam, quos in eisdem litteris, quas misit ad sanctae
memoriae papam Innocentium, libros suos vel scripta comme-
morat, legi, praeter unam epistolam, quam se brevem misisse ad
sanctum Constantium episcopum dicit : nee alicubi potui repe-
rire, banc eum gratiam confiteri, qua non solum possibilitas
naturalis voluntatis et actionis, quam dicit nos habere etiamsi
nee volumus nee agimus bonum, sed ipsa etiam voluntas et actio
subministratione Sancti Spiritus adjuvatur.

CHAPTER XXXY.

38. * Legant/ inquit, * illam epistolam, quam ad sanctum
virum Paulinum episcopum ante duodecim fere annos scripsimus,
quae trecentis forte versibus nihil aliud quam Dei gratiam et
auxilium confitetur, nosque nihil omnino boni facere posse sine
Deo.' Hanc ergo epistolam legi, et inveni eum pene per totara
non immorari, nisi in facultate et possibilitate naturae, et pene
ibi tantum Dei gratiam constituere : Christianam vero gratiam
tanta brevitate sola nominis commemoratione perstringit, ut
nihil aliud videatur, quam eam tacere timuisse. Utrum tamen
eam in remissione peccatorum velit intelligi, an etiam in doc-
trina Christi, ubi est et conversationis ejus exemplum, quod
aliquod suorum opusculorum locis facit, an credat aliquod adju-
torium bene agendi adjunctum naturae atque doctrinae per
inspirationem flagrantissimae et luminosissimae charitatis, non
apparet omnino.

CHAPTER XXXVI.

39. 'Legant etiam,' inquit, 'ad sanctum Constantium epi-
scopum, ubi breviter quidem, sed plane libero hominis arbitrio
Dei gratiam auxiliumque conjunxi.' Hanc epistolam, ut supe-

Q2

2^8 De Gratia Chris ti. [Chap, xxxvii.

rius dixi, non legi : sed si non est dissimilis caeteris, quae mihi
nota commemorat, non habet etiam ipsa quod quaerimus.

CHAPTER XXXVII.

See s. 23. 40. * Legant ctiam/ inquit, * quam ad sacram Christi vir-

ginem Demetriadem in Oriente conscripsimus, et invenient nos
ita hominis laudare naturam, ut Dei semper gratiae addamus
auxilium.' Istam sane legi, mihique pene persuaserat, lianc
ilium gratiam, de qua quaestio est, eonfiteri ; quam vis in multis
ejus opusculi locis sibi ipse contradicere videretur : sed cum in
manus meas et alia venissent, quae posterius latiusque con-
scripsit ; vidi quemadmodum potuerit etiam illic gratiam
nominare, sub ambigua general itate quid sentiret abscondens,
gratiae tamen vocabulo frangens invidiam, ofFensionemque de-
Ep. ad Dem. cliuans. Nam in ipsius principio, ubi ait, ' Proposito insudemus
[*de medio- operi, uec * mediocritati diffidamus ingenii, quod credimus fide
cntate?] matris et merito virginis adjuvari;' gratiam qua adjuvamur
ad aliquid agendum, mihi visus fuerat eonfiteri, nee attenderam
banc eum ponere potuisse in sola revelatione doctrinae.
Ep. ad Dem. 41. Item in eodem opere alio loco : * Quod si etiam sine
^' '^" Deo,' inquit, * homines ostendunt, quales a Deo facti sunt ; vide

quid Christiani facere possint, quorum in melius per Christum
instaurata natura est, et qui divinae quoque gratiae juvantur
auxilio.' Naturam in melius instauratam, remission em vult
intelligi peccatorum : quod alio loco in hoc ipso libro satis
demonstravit, ubi ait, ' Etiam illi qui longo peccandi usu
quodam modo obduruere, instaurari per poenitentiam possunt.'
Auxilium vero divinae gratiae potest et hie ponere in revela-
tione doctrinae.

CHAPTER XXXVni.

Ep. ad Dem. 42. Item alibi in eadem epistola : ' Nam si etiam ante legem/
inquit, 'ut diximus, ac multo ante Domini nostri et Salvatoris
adventum, juste quidam et sancte vixisse referuntur; quanto

Chap. XXXIX.] De Gratia Christi. 229

magis post illustrationem adventus ejus nos id posse credendum

est, qui instaurati per Christi gratiam et in meliorem hominera

renati sumus ; qui sanguine ejus expiati atque mundati, ipsius-

que exemplo ad perfectionem incitati justitiae, meliores illis

esse debemus, qui ante legem fuere ?' Videte quemadmodum

et hie aliis quidem verbis, sed tamen in remissione peccatorum

et in exemplo Christi adjutorium gratiae constituerit. Deinde

subjungit et dicit : * Meliores etiam quam fuerunt sub lege,

dicente Apostolo, Peccatum vobis non dominahitur; non enim Rom. vi. 14.

sub lege estis, sed sub gratia, Et quoniam hinc,' inquit, ' suffi- Ep. ad Dem.

cienter, ut puto, diximus, nunc perfectam instituamus virginem,

quae ex utroque semper accensa, et naturae siraul et gratiae

bonum morum sanctitate testetur.' Et in his verbis debetis

advertere, ideo ilium quod dicebat, sic voluisse concludere, ut \, ,

naturae bonum intelligamus, quod cum crearemur accepimus ; ^

gratiae autem, cum Christi intuemur exemplum : tanquam ideo

peccatum non indultum fuerit eis qui sub lege fuerunt vel

sunt, quia exemplum Christi sive non habuerunt, sive non

credunt.

CHAPTEE XXXIX.

43. Hoc autem istum sapere, et alia ejus verba ostendunt,
non in hoc libro, sed in tertio pro Libero Arbitrio, ubi ad eum
loquens contra quem disputat, quoniam ille posuerat verba »

Apostoli dicentis, Non quod volo ago ; et, Video aliam legem in Rom. vii.
membris meis repugnantem legi mentis meae, et caetera quae ibi
dicuntur; iste respondit, atque ait: 'Hoc enim quod tu de
Apostolo intelligere cupis, omnes ecclesiastici viri in peccatoris
et sub lege adhuc positi asserunt eum dixisse persona, qui
nimia vitiorum consnetudine velut quadam iieneretur necessitate ';
peccandi, et quamvis bonum appeteret voluntate, us^ tamen ^,

praecipitaretur in malum. In persona autem,' inquit, ' hominis
unius, designat populum sub vetere adhuc lege peccantem ;
quem ab hoc consuetudinis malo dicit liberandum esse per
Christum, qui credentibus sibi primo omnia per Baptismum
peccata dimittit, deinde imitatione sui ad perfectam incitat

24,25.

23^ De Gratia Christi. [Chap. xl.

sanctitatem, et vitioriim consuetudinem virtutum vincit exemplo.'
Ecce quomodo vult intelligi adjuvari eos qui sub lege peccant,
ut per gratiam Christi justificati liberentur, tanquam els non
sufficiat sola lex, propter nimiam peccandi consuetudinem, nisi
Christi accedat, non inspiratio charitatis per Spiritum Sanctum,
sed intuendum et imitandum in doctrina evangelica virtutis
ejus exemplum. Et certe maxima hie erat causa exprimendi,
quam diceret gratiam, ubi locum ipsura, de quo respondet, sic
Rom. 71U conclusit Apostolus, ut diceret : Infelix ego homo^ quis me
liherahit de corpore mortis hujus ? Gratia Dei per Jesum
Christum Dominum nostrum. Hanc iste cum constituat, non
in virtutis ejus auxilio, sed imitationis exemplo, quid amplius
de illo sperare debemus, ubicumque gratiae nomen sub ambigua
generalitate commemorat ?

CHAPTER XL.

See s. 23, 28. 44. Item in eodem libro ad virginem sacram, unde jam etiam
supra disseruimus, ubi ait : ' Subditi simus Deo, ejusque faci-
endo voluntatem, divinam mereamur gratiam, et facilius nequam
spiritui, Sancti Spiritus auxilio, resistamus.' In quibus ejus
verbis certe manifestum est, ita eum velle nos adjuvari gratia
Spiritus Sancti, non quia sine illo etiam per solara naturae
possibilitatem non possumus resistere tentatori, sed ut facilius
resistamus. Quod tamen qualecumque et quantulumcumque
adjutorium eum credibile est in hoc constituere, quod nobis
additur scientia revelante Spiritu per doctriuam, quam vel non
possumus, vel difficile habere possumus per naturam. Ista sunt
quae in libro, quem scripsit ad virginem Christi, advertere potui,
ubi videtur gi-atiam confiteri ; quae profecto qualia sint, utique
cernitis.

CHAPTER XLI.

45. * Legant,' inquit, 'etiam recens meum opusculum, quod
pro Libero nuper Arbitrio edere compulsi sumus ; et agnoscent
quam inique nos negatione gratiae infamare gestierint, qui per

Chap. XLii.] De Gratia Christi. 231

totum pene ipsius textum operis perfecte atque integre et libe-
runi arbitrium confitemur et gratiam/ Quatuor sunt libri
operis hujus, et hos legi, et ex illis sumpsi quae tractanda et
discutienda proposui, et ut potui pertractavi, antequam ad ejus
has litteras, quae Romam missae sunt, veniremus. Sed in his
etiam quatuor libris quaecumque pro gratia videtur dicere, qua
juvamur ut declinemus a malo bonumque faciamus, ita dicit, ut
nullo modo a verborum ambiguitate discedat, quam discipulis
sic possit exponere, ut nullum auxilium gratiae credant, qua
naturae possibilitas adjuvetur, nisi in lege atque doctrina; ita
ut ipsas quoque orationes, ut in scriptis suis apertissime affirmat,
ad nihil aliud adhibendas opinetur, nisi ut nobis doctrina etiam
divina revelatione aperiatur, non ut adjuvetur mens hominis, ut
id quod faciendum esse didicerit etiam dilectione et actione
perficiat. Ab illo enim suo manifestissimo dogmate non recedit
omnino, ubi tria ilia constituit, possibilitatem, voluntatem, S. 5-
actionem : et solam possibilitatem dicit divino adjuvari semper
auxilio ; voluntatem autem et actionem nullo Dei adjutorio
existimat indigere. Tpsum vero auxilium, quo possibilitatem
naturalem perhibet adjuvari, in lege constituit atque doctrina,
quam nobis fatetur etiam Sancto Spiritu revelari, propter quod
et orandum esse concedit. Sed hoc adjutorium legis atque
doctrinae etiam propheticis fuisse temporibus ; adjutorium
autem gratiae, quae proprie gratia nuncupatur, in Christi esse
arbitratur exemplo ; quod nihilominus ad doctrinam pertinere
perspicitis, quae nobis evangelica praedicatur; ut videlicet
tanquam via demonstrata, qua ambulare debeamus, jam viribus
liberi arbitrii, adjutorio nullo alterius indigentes, sufficiamus
nobis, ne deficiamus in via ; quamvis et ipsam viam contendat
etiam sola inveniri posse natura, sed facilius, si adjuvet gratia.

CHAPTER XLII.

46. Haec ergo pro meo captu intelligere potui in Pelagii
scriptis, quando nominat gratiam. Videtis autem, quod qui ista
sentiunt, ignorantes Dei justitiam, suam volunt constituere, et Rom. x. 3.
longe ab ilia sunt, quae nobis ex Deo est, non ex nobis, quam in phiiip. iii. 9.

^ 232 De Gratia Christi. [Chap, xliii.

[♦Sanctis Scripturis *maxime Sanctis canonicis advertere atque agnoscere
debuerunt. Sed quia eas secundum suum sensura legunt, pro-
fecto in illis nee aperta contuentur. Utinam ergo saltern in
Catholicorum virorum scriptis, a quibus eas recte intellectas esse
non dubitant, quid sit de adjutorio divinae gratiae sentiendum,
non negligenter attenderent, nee suae sententiae amore nimio
praeterirent. Nam iste ipse Pelagius in illo ipso recenti opu-
sculo suo, cujus se commemoratione defendit, id est, in tertio
libro pro libero Arbitrio, sanctum Ambrosium quemadmodum
laudet, accipite.

CHAPTER XLIII.

47. 'Beatus,' inquit, 'Ambrosius episcopus, in cujus prae-
cipue libris Romana elucet fides, qui scriptorum inter Latinos
flos quidam speciosus enituit, cujus fidem et purissimum in
Scripturis sensum ne inimicus quidem ausus est reprehendere.'
Ecce qualibus et quantis praedicat laudibus, quamlibet sanctum
et doctum virura, nequaquam tamen auctoritati Scripturae ca-
nonicae comparandum. Quem propterea sic iste commendat,
De Nat. et quia vidctur sibi in quodam loco librorum ejus eo teste uti, quo
probet hominem posse esse sine peccato : unde nunc non agitur,
sed agitur de auxilio gratiae, quo ad non peccandum adjuvamur
justeque vivendum.

CHAPTER XLIV.

St. Ambrose, 48. AuDiAT crgo illum vcnerabilem antistitem dicentem et

Luke's Gosp. docentem in secundo libro Expositionis Evangelii secundum

Cpl'c^ oias Lucam, cooperari Dominum etiam voluntatibus nostris. * Vides

^>pist. IV. itaque,' inquit, * quia ubique Domini virtus studiis cooperatur

humanis ; ut nemo possit aedificare sine Domino, nemo custodire

sine Domino, nemo quidquam incipere sine Domino. Et ideo

I Cor. X. 31. juxta Apostolum, Sive manducatis, sive bibitis, omnia in Dei

gloriam facite' Yidetis quemadmodum sanctus Ambrosius

etiam illud quod solent homines dicere, ' Nos incipimus, et Deus

perficit,' his verbis abstulit, dicens, 'neminem quidquam vel

Chap, xlv.] De Gratia Christu 233

incipere sine Deo.' Item in sexto libro ejusdem operis, cum de
duobus illis feneratoris unius debitoribus asreret : * Secundum Ambr. on

St Luke

homines,' inquit, ' plus fortasse offendit, qui plus debuerat : sed b. \\. s. 25.
per misericordiam Domini causa mutatur, ut amplius diligat
qui amplius debuit, si tamen gratiam consequatur.' Ecce aper-
tissime praedicat Catholicus doctor etiam ipsam dilectionem, qua
quisque amplius diligit, ad beneficium gratiae pertinere.

CHAPTER XLV.

49. Ipsam denique poenitentiam, quam procul dubio voluntas Ambr. on

-rx . . . . T , . ^ . . St. Luke,

agit, Domini misericordia et adjutorio fieri ut agatur, in nono b. x. (edit.)
ejusdem operis libro beatus dicit Ambrosius, ita loquens : * Bonae
lacrymae, quae culpam lavant. Denique quos Jesus respicit,
plorant. Negavit primo Petrus, et non flevit, quia non respex-
erat Dominus : negavit secundo, non flevit, quia adhuc non
respexerat Dominus : negavit et tertio, respexit Jesus, et ille
amarissime flevit.' Legant isti Evangelium, et videant Domi-
num Jesum tunc intus fuisse, cum a sacerdotum principibus
audiretur : apostolum vero Petrum foris et deorsum in atrio Matt. xxvi.
cum servis ad focum nunc sedentem, nunc stantem, sicut vera- xiv. 66.
cissima et concordissima Evangelistarum narratione monstratur.
Unde non potest dici, quod corporalibus oculis eum Dominus
visibiliter admonendo respexerit. Et ideo quod ibi scriptum est,
Resjyexit eum Dominus; intus actum est, in mente actum est, Lukexxii.6i.
in voluntate actum est. Misericordia Dominus latenter sub-
venit, cor tetigit, memoriam revocavit, interiore gratia sua
visitavit Petrum, interioris hominis usque ad exteriores lacrymas
movit et produxit affectum. Ecce quemadmodum Deus adju-
vando adest voluntatibus et actionibus nostris : ecce quemadmo-
dum et velle et operari operatur in nobis. Phil. ii. 13.

50. Item in eodem libro idem sanctus Ambrosius : ' Nam si Ambr. on St.
Petrus,' inquit, • lapsus est, qui dixit, Etsi alii scandalizati s. 91.'
fuerint, ego non scandalizabor ; quis alius jure de se praesumat 1 ^^"- '^^^i-
Denique David quia dixerat. Ego dixi in mea abundantia, Non Ps. xxix.
movehor in aeternum ; suam sibi jactantiam obfuisse profitetur, ^^^"^ ^'

Ps. xxix.
(xxx.)7, 8.

Cp. Matt.
xvi. i8.

^34

De Gratia Christi.

[Chap. XLVI.*

dicens, A vertisti faciem tuam, et f actus sum conturhatus.* Audiat
iste tantum virum docentem, imitetur credentem, cujus doctri-
nam fidemque laudavit. Audiat humiliter, imitetur fideliter :
non de se pertinaciter praesumat, ne pereat. Quid in eo pelago
vult mergi Pelagius, unde per petram liberatus est Petrus 1

CHAPTER XLVI.

Ambr. on 51. AuDiAT eumdem antistitem Dei in sexto itidem libro

b.vii. s. 27, ejusdem operis dicentem : * Cur autem non receperint eum,
Luke ix. 53. Evangelista ipse memoravit, dicens : Quia fades ejus erat euntis
in Jerusalem. Discipuli autem recipi intra Samariam gestie-
bant. Sed Deus quos dignatur vocat, et quern vult religiosum
facit.' 0 seusum hominis Dei, ex ipso haustum fonte gratiae
Dei 1 * Deus/ inquit, * quos dignatur vocat, et quem vult re-
Exod. xxxiii, Hgiosum facit.' Videte si non illud est propheticum, Miserehor
\V,x6?^'^^' cujus misertus ero, et misericordiam 2>'^<^^stabo cui misericors
fuero : et illud apostolicum, Igitur non volentis, neque currentisy
sed miserentis Dei. Quia ut dicit etiam nostrorum temporum
homo ejus, ' Quem dignatur vocat, et quem vult religiosum facit.'
Peiag. above, Numquid aliquis dicere audebit, nondum esse religiosum, * qui
currit ad Dominum, et ab eo se regi cupit, et voluntatem suam
ex ejus voluntate suspendit, et qui ei adhaerendo jugiter, unus,
I Cor. vi, 17. secundum Apostolum, cum eo fit spiritus 1 ' At hoc totum tarn
magnum religiosi hominis opus, Pelagius ' non ' dicit ' effici, nisi
arbitrii libertate.' Contra autem beatus Ambrosius, ipsius tarn
excellenter ore laudatus, ' Dominus Deus,' inquit, * quem digna-
tur vocat, et quem vult religiosum facit.' Ergo ut currat ad
Dominum, et ab eo se regi cupiat, suamque voluntatem ex ejus
voluntate suspendat, eique adhaerendo jugiter unus, secundum
Apostolum, cum eo fiat spiritus, Deus quem vult religiosum
facit : et hoc totum homo nisi religiosus non facit. Quapropter
nifci a Deo fiat, ut hoc faciat, quis hoc facit %

Chap. XLViiL] De Gratia Chris ti. ^^$

CHAPTER XLYII.

52. Sed quia ista quaestio, ubi de arbitrio voluntatis et Dei
gratia disputatur, ita est ad discernendum difficilis, ut quando
defenditur liberum arbitrium, negari Dei gratia videatur ;
quando autem asseritur Dei gratia, liberum arbitrium putetur
auferri : potest Pelagius ita se latebris obscuritatis hujus invol-
vere, ut etiam iis quae a sancto Ambrosio conscripta posuimus,
consentire se dicat ; et ea se quoque sentire proclamet, semper-
que sensisse ; atque ita singula conetur exponere, ut etiam ejus
sententiae convenire credantur. Quapropter quantum attinet ad
istam de divina gratia et adjutorio quaestionem, tria ilia quae
apertissime distinxit attendite : posse, velle, esse ; id est, possi-
bilitatem, voluntatem, actionem. Si ergo consenserit nobis, non
solam possibilitatem in homine, etiamsi nee velit, nee agat bene,
sed ipsam quoque voluntatem et actionem, id est, ut bene veli-
mus et bene agamus, quae non sunt in homine, nisi quando bene
vult in bene agit ; si, ut dixi, consenserit, etiam ipsam volunta-
tem et actionem divinitus adjuvari, et sic adjuvari, ut sine illo
adjutorio nihil bene velimus et agamus, eamque esse gratiam Dei
per Jesum Christum Dominum nostrum, in qua nos sua non
nostra justitia justos facit, ut ea sit vera nostra justitia quae
nobis ab illo est ; nihil de adjutorio gratiae Dei, quantum arbi-
tror, inter nos controversiae relinquetur.

CHAPTER XL VIII.

53. Illud autem propter quod sic laudavit sanctum Am-
brosium, quia scilicet in scriptis ejus invenit ex laudibus See Ambr. on

-m. 11 1 • • 1 '1 .St. Luke,

Zachariae et Elisabeth, posse hommem m hac vita esse sine b. i. s. 17.
peccato ; quanquam negandum non sit, si hoc velit Deus, apud
quern sunt omnia possibilia, consideret tamen diligentius, quem-
admodum dictum sit. Dictum enim est, quantum mihi videtur,
secundum quamdam inter homines conversationem probabilem
atque laudabilem, quam nuUus hominum juste posset in accusa-

23^ De Gratia Christi. [Chap. xlix.

tionis et criminationis *querelam' vocare. Quam propterea in

Luke i. 6. Dei coDspectu Zacharias et ejus uxor habuisse referuntur, quia in

ea homines nulla dissimulatione fallebant, sed ut apparebant

hominibus, ita noti erant oculis Dei. Non autem dictum est

hoc secundum illam perfectionem justitiae, in qua vere atque

See De Perf. omuimodo immaculati perfectique vivemus. Nam et apostolus

Phuiptiii. Paulus dixit, secundum justitiam quae ex lege est, se fuisse sine

^' ^' querela ; in qua lege etiam Zacharias sine querela conversabatur :

sed banc Apostolus justitiam in stercoribus et detrimentis depu-

tavit, in comparatione justitiae quam speramus, et quam nunc

"Matt. V. 6. esurire ac sitire debemus, ut ea quandoque saturemur in specie,

Rom. i. 17. quae nunc est in fide, quamdiu Justus ex fide vivit.

CHAPTEE XLIX.

[A lost work 54. AuDiAT dcuique ipsum venerabilem antistitem, cum ex-
poneret Isaiam prophetam, dicentem, 'neminem in hoc mundo
esse posse sine peccato.' Ubi nemo potest dicere, 'in hoc mundo'
eum dixisse velut in dilectione hujus mundi. De Apostolo

Philip, iii. 20. etcuim loquebatur, qui dixit, Conversatio nostra in coelis est.
Hunc ergo sensum memoratus episcopus explicans : ' Perfectos,'
inquit, * secum multos ait Apostolus in hoc adhuc mundo sitos,
qui si ad perfectionem veram respicias, perfecti esse non pote-

iCor.xiii. 12. rant. Quia ipse dixit, Videmus nunc 2)er sjyeculuTn in aenig-
mate, tunc autem facie ad faciem : nunc cognosco ex parte, tunc
autem cognoscam sicut et cognitus sum. Ita et immaculati sunt
in hoc mundo, et immaculati erunt iii n^gno Dei : cum utique,
si minutius excutias, immaculatus esse nemo possit, quia nemo
sine peccato.' lUud ergo sancti Ambrosii testimonium, quo pro
sua sententia Pelagius utitur, aut secundum quemdam modum
dictum est, probabilem quidem, sed non minutius excussum:
aut certe si ille vir sanctus atque humilis Zachariam et Elisa-
beth summae atque omnimodo perfectae justitiae, cui nihil addi
jam posset, fuisse existimavit, profecto sententiam suam minutius
excutiendo correxit.

Chap. I.] De Peccato Origmali, 237

CHAPTER L.

55. Attendat sane iste in eodem ipso loco, unde hoc Am-
brosianum testimonium, quod ei placebat, assumpsit, etiam illud
eum dixisse, quod * ab initio esse immaculatum, humanae impos-
sibile sit naturae : ' ubi omnino illam naturalem possibilitatem,
quam Pelagius non vult fideliter respicere peccato esse vitiatam,
et ideo jactanter extollit, enervem infirmamque testatur vene-
randus Ambrosius : procul dubio contra istius voluntatem, sed
non contra apostolicam veritatem, ubi legitur, Fuimus et nos Ephes. ii. 3.
aiiquando naturafilii irae, sicut et caeteri. Ipsa est enim per pec-
catum primi hominis, quod ex libero ejus venit arbitrio, vitiata
et damnata natura ; cui sola per Mediatorem Dei et hominum et
omnipotentem medicum divina subvenit gratia. De cujus adju-
torio ad justificationem nostram, quo Deus diligentibus eum i John iv. 19;
omnia cooperatur in bonum, quos prior dilexit, donans eis ut Rom. viii. 28.
diligeretur ab eis, quia jamdiu est ut disserimus : deinceps inci-
piamus, quantum Dominus adjuverit, etiam de peccato, quod per
unum hominem cum morte intravit in mundum, atque ita in Rom. v. 12.
omnes homines pertransiit, adversus istos qui in errorem huic
contrarium veritati apertius eruperunt, quae satis esse videbuntur
exprimere.

LIBER SECUNDUS. DE PECCATO ORIGINALI.

CHAPTER I.

1. Jam nunc diligenter advertite, de Baptismate parvulorum
quam caute debeatis audire homines ejusmodi, qui neque aperte
illi aetati lavacrum regenerationis et peccatorum remissionis Tit. iii. 5.
audent negare, ne hoc Christianae aures ferre non possint ; et
tamen opinionem suam, qua putant peccato primo hominis
carnalem generationem obnoxiam non teneri, tueri et defensare
persistunt, quamvis eis Baptismum videantur in peccatorum
remissionem concedere. Nempe ipsi a Pelagic vos praesente

238 De Peccato Originali. . [Chap. ii. '\

DeGrat. scripsistis audissG, recitante vobis de libello suo, quera etiam
Romam se misisse asserebat, quod 'iisdem Sacramenti verbis'
dicant ' debere baptizari infantes, quibus et majores/ Quis post
ilia verba putaret, eis de liac re ullam movendam esse quaestio-
neml aut cum faceret, cui non calumniosissimus videretur, si non
eorum manifesta verba legerentur, ubi negant parvulos trahere
originale peccatum, omnesque sine uUo vitio nates esse con-
tendunt ?

CHAPTER II.

2. Et Coelestius quidem in hoc exstitit errore liberior, usque
See De Gest. adeo, ut neque in episcopali judicio apud Carthaginem damnare
voluerit eos qui dicunt, *Quod peccatum Adae ipsum solum
laeserit, et non genus humanum ; et quod infantes qui nascuntur
in eo statu sint, in quo Adam fuit ante praevaricationem/ Et
in urbe Roma in libello suo, quem beatissimo papae Zosimo
dedit, id asseveravit expressius, ' quod parvulorum neminem
obstringat originale peccatum/ De gestis enim ecclesiasticis
Cartliaginensibus haec ejus verba descripsimus.

CHAPTER III.

3. * AuEELius episcopus dixit : " Sequentia recitentur." Et
recitatum est, " Quod peccatum Adae ipsi soli obfuerit, et non
generi humano." Et cum recitatum esset, Coelestius dixit :
"Dixi de traduce peccati dubium me esse, ita tamen ut cui
donavit Deus gratiam peritiae consentiam; quia diversa ab
eis audivi, qui utique in Ecclesia Catholica constituti sunt pres-
byteri." Paulinus diaconus dixit : " Die nobis nomina ipsorum."
Coelestius dixit : " Sanctus presbyter Rufinus, Romae qui mansit
cum sancto Pammachio : ego audivi ilium dicentem, quia tradux
peccati non sit." Paulinus diaconus dixit : " Est aliquis alius % "
Coelestius dixit : " Audivi et plures dicere." Paulinus diaconus
dixit : " Die nomina ipsorum." Coelestius dixit : " Non tibi
sufficit unus sacerdos ? " Et post aliqua alio loco : Aurelius

Chap. IV.] Dc Pcccato Origifiali. 239

episcopus dixit : " Reliqua libelli legantur." Et recitatum est,
" Quod infantes qui nascuntur in eo statu sint, in quo fuit Adam
ante transgressionem : ** usque in finem libelli minoris superius
inserti.'

CHAPTER IV.

' AuRELius episcopus dixit : " Docuisti, Coelesti, aliquando,
ut dixit diaconus Paulinus, quod infantes qui nascuntur in eo
statu sint, in quo fuit Adam ante transgressionem ! " Coelestius
dixit : " Exponat quid dixit. Ante transgressionem." Paulinus
diaconus dixit : " Tu nega hoc te docuisse. Unum est e duobus,
aut neget se docuisse, aut jam damnet istud." Coelestius dixit :
"Jam dixi, expohat quomodo dixit. Ante transgressionem."
Paulinus diaconus dixit : " Nega te ilia docuisse." Aurelius
episcopus dixit : " Rogo, quid collegerim ego ex hujus objec-
tione; dico, Adam constitutus in paradiso, quod ante dicatur
inexterminabilis factus, postea per transgressionem praecepti
factus sit corruptibilis : hoc dicis, frater Pauline % " Paulinus
diaconus dixit : " Hoc, domine." Aurelius episcopus dixit :
"Status certe infantum hodie baptizandorum, utrum talis sit,
qualis fuit ante transgressionem Adae, an certe de eadem origine
peccati, de qua nascitur, transgressionis culpam trahat ; hoc vult
diaconus Paulinus audire." Paulinus diaconus dixit : " Utrum
docuit hoc, an non, neget." Coelestius dixit: "Jam de tra-
duce peccati dixi, quia intra Catholicam constitutos plures audivi
destruere, necnon et alios astruere : licet quaestionis res sit ista,
non haeresis. Infantes semper dixi egere Baptismo, ac debere
baptizari : quid quaerit aliud 1 " '

4. Nempe cernitis sic Coelestium concessisse parvulis Baptis-
mum, ut in eos transire primi hominis peccatum, quod lavacro
regenerationis abluitur, noluerit confiteri, quamvis et negare non
ausus sit : et propter banc dubitationem suam non damnaverit
eos qui dicunt, ' Quod peccatum Adae ipsum solum laeserit, et
non genus humanum ; et quod infantes qui nascuntur in eo statu
sint, in quo Adam fuit ante praevaricationem.'

2,^0 De Peccato Originali. [Ckap. v.

CHAPTER V.

5. In libello autem quern Romae edidit, qui gestis ibi eccle-
siasticis allegatus est, ita de hac re loquitur, ut hoc se credere

DeGrat. osteudat, uudc hie dubitare se dixerat. Nam verba ejus ista
sunt : * Infantes autem,' inquit, * debere baptizari in remissionem
peccatorum, secundum regulam universalis Ecclesiae, et secundum

John Hi. 5. Evangelii sententiam, confitemur : quia Dominus statuit regnum
coelorum nonnisi baptizatis posse conferri ; quod quia vires na-

[*'Hberaii- turac uou habcut, conferri necesse est per gratiae *libertatem.'

\iargitatem?'] Si nihil de hac re deinceps diceret, quis non eum crederet con-
fiteri, etiam infantibus in Baptismo originalia peccata dimitti,
dicendo eos in remissionem peccatorum baptizari oportere % Hinc
ergo est et illud quod scripsistis, sic vobis respondisse Pelagium,
* quod eisdem quibus et majores Sacramenti verbis baptizantur
infantes ; ' vosque fuisse laetatos, id quod cupiebatis audisse, et
tamen adhuc de verbis ejus nos maluisse consulere.

CHAPTER VI.

6. Attendite itaque quid Coelestius apertissime dixerit, et
ibi videbitis quid vobis Pelagius occultaverit. Coelestius quippe
adjungit, et dicit : ' In remissionem autem peccatorum baptizau-
dos infantes non idcirco diximus, ut peccatum ex traduce
firmare videamur : quod longe a Catholico sensu alienum est,
quia peccatum non cum homine nascitur, quod postmodum ex-
ercetur ab homine : quia non naturae delictum, sed voluntatis
esse monstratur. Et illud ergo confiteri congruum, ne diversa
Baptismatis genera facere videamur; et hoc praemunire necessa-
rium est, ne per mysterii occasionem, ad Creatoris injuriam,
malum, antequam fiat ab homine, tradi dicatur homini per na-
turam.' Hunc sensum suum vobis aperire Pelagius vel timuit,
vel erubuit, quern discipulus ejus palam sine ullius obscuritatis
ambagibus apud Sedem Apostolicam profiteri nee timuit, nee
erubuit.

Chap. VIII.] De Peccato Originali. 241

7. Sed multum misericors memoratae Sedis antistes, ubi eum
vidit ferri tanta praesumptione praecipitem, tanquam furentem,
donee si posset fieri resipisceret, maluit eum sensim suis interroga-
tionibus et illius responsionibus colligare, quam districta feriendo
sententia, in illud abruptum, quo jam propendere videbatur, im-
pellere. Ideo autem non dixi, ' aperte ceciderat,' sed, ' propendere
videbatur/ quia superius in eodem libello suo de hujusmodi quae-
stionibus locuturus ante praedixerat : * Si forte ut hominibus s. 26.
quispiam ignorantiae error obrepsit, vestra sententia corrigatur.'

CHAPTER VII.

8. Hanc ejus praelocutionem venerabilis papa Zosimus tenens,
egit cum homine, quem falsae doctrinae ventus inflaverat, ut ea
<iuae illi a diacono Paulino fuerant objecta damnaret, atque ut
Sedis Apostolicae litteris, quae a sanctae memoriae suo praeces-
sore manaverant, praeberet assensum. At ille noluit quidem
diaconi objecta damnare ; sed beati papae Innocentii litteris non
est ausus obsistere; imo 'se omnia quae Sedes ilia damnaret,
damnaturum esse promisit : ' atque ita velut phreneticus, ut
requiesceret, tanquam leniter fotus, a vinculis tamen excom-
municationis nondum est creditus esse solvendus. Sed inter-
posito duorum mensium tempore, donee rescriberetur ex Africa,
resipiscendi ei locus sub quadam medicinali sententiae lenitate
concessus est. Quoniam revera, si deposita pervicaciae vanitate
quod promiserat vellet attendere, et easdem litteras, quibus se
consensurum esse responderat, diligenter legeret, sanaretur. Sed
posteaquam ex Africano episcoporum concilio rescripta directa
sunt, quid fuerit consecutum, ut justissime in eum sententia pro-
ferretur, cuncta legite, quia cuncta transmisimus.

CHAPTER VIII.

9. Unde etiam Pelagius, si se ipsum et sua scripta sine dolo
cogitat, non recte dicit, eadem sententia se non debuisse teneri.
Fefellit enim judicium Palaestinum ; propterea ibi videtur esse

24^ I^e Peccato OriginalL [Chap. ix.

purgatus: B-omanam vero Ecclesiam, ubi eum esse notissimum
scitis, fallere usquequaque non potuit; quamvis et hoc fuerit
utcumque conatus ; sed, ut dixi, minime valuit. Recoluit enim
beatissimus papa Zosimus, quid imitandus praecessor ejus de
ipsis senserit gestis. Attendit etiam quid de illo sentiret prae-
Rom. i. 8. dicanda in Domino B;Omanorum fides, quorum adversus ejus
errorem pro veritate Catbolica studia consonantia concorditer
flagrare cernebat; inter quos ille diu vixerat, et quos ejus
dogmata latere non poterant; qui Coelestium ejus esse disci-
pulum sic noverant, ut fidelissimum et firmissimum possent
de hac re testimonium perhibere. Quid ergo de Palaestinae
synodi gestis, quibus se Pelagius absolutum esse gloriatur,
sanctus papa Innocentius judicarit, quamvis et in litteris ejus,
quas nobis rescripsit, legere possitis, et commemoratum cum
venerabili papae Zosimo synodus Africana respondit, quod ves-
trae Charitati cum caeteris instructionibus misimus, tamen nee
in hoc opere praetereundum videtur.

CHAPTER IX.

Ep. 177. 10. Cum enim nos in epistola, quam ei quinque episcopi

scripsimus, eorumdem gestorum Palaestinorum, quorum ad nos
jam fama pervenerat, commemorationem fecissemus, dicentes, in
Oriente, ubi degit, gesta ecclesiastica facta esse, quibus putatur

Ep. 183, esse purgatus, atque ad hoc inter caetera ille rescriberet : * Cum
sint,' inquit, ' aliqua in ipsis posita gestis, quae objecta partim
ille vitando suppressit, partim multa in se verba retorquendo
tota obscuritate confudit ; aliqua magis falsa, quam vera ratione,
ut ad tempus poterat videri, purgavit, negando alia, alia falsa
interpretatione vertendo. Sed utinam, quod optandum magis
est, jam se ille ad veram Catholicae fidei viam ab illo suo errore
convertat, et cupiat velitque purgari, considerans quotidianam
Dei gratiam, adjutoriumque cognoscens, ut videatur vere, et
approbetur ab omnibus, manifesta ratione correctus ; non gesto-
rum judicio, sed ad Catholicam fidem corde converso. Unde
non possumus illorum nee approbare nee culpare judicium, cum

s. 3. 4-

Chap. XL] Dc Pcccato OHginali, 243

nesciamus utrum vera sint gesta ; aut si vera sint, constet magis
subterfugisse, quam se tota veritate purgasse/ Videtis certe in
his verbis, quemadmodum papa beatissimus Irmocentius non
tanquam de incognito loqui videatur. Videtis qualem tulerit de
illius purgatione sententiam. Videtis quid successor ejus sanctus
papa Zosimus recolere debuerit, sicut recoluit, ut in eo sui prae-
cessoris judicium remota cunctatione firmaret.

CHAPTER X.

11. Jam nunc diligenter attendite, unde monstretur quod
Palaestinos Pelagius fefellerit judices, ut alia taceam, in hac ipsa
quaestione de Baptismate parvulorum: ne forte cuipiam, in eo
quod diximus, eum sensum, in quo liberior Coelestius fuit, vobis
occultasse Pelagium, cum et ipse non aliter sentiat, calumniari
potius vel suspicari, quam certum aliquid comprehendisse vide-
amur. Nempe jam superius satis claruit, propterea Coelestium
noluisse damnare quod dicitur, ' Adae peccatum ipsi soli obfuisse,
non generi humano ; et infantes qui nascuntur in eo statu esse,
in quo Adam fuit ante praevaricationem : ' quia videbat, si ista
damnaret, confirmare se in infantibus peccati ex Adam transitum.
Haec autem cum fuissent objecta Pelagio, quod ea cum Coelestio
etiam ipse sentiret, sine uUa retractatione damnavit. Quod licet
vos legisse sciam ; tamen quia non solis vobis hoc scribitur, ne
pigeat lectorem ad ipsa gesta recurrere, vel si ea non habet, etiam
cum labore perquirere, ipsa inde verba transcribimus, quae infra
scripta sunt.

CHAPTEE XI.

12. ' Synodus dixit: Nunc *quoniam anathematizaverit Pela- [*cuTn?]
gius incertum stultiloquium, recte respondens, hominem cum Cp. De Gest.

J- ^ • T^ • . X- ^ ' -J ^ • Pels. 16, 23.

adjutono Uei et gratia posse esse avafMaprrjTov, id est, sine pec-
cato, respondeat et ad alia capitula. Aliud capitulum in doctrina
Coelestii discipuli Pelagii, ex eis quae Carthagine a sancto Au- ^

relio Carthaginensi episcopo cum aliis episcopis audita sunt et
commemorata : " Adam mortalem factum, qui sive peccaret, sive

R 2

344 De Peccato Originali. [Chap. xii.

non peccaret, moriturus esset. Quoniam peccatum Adae ipsum
solum laeserit, et non genus humanum. Quoniam lex sic mittat
ad regnum, quemadmodum et Evangelium. Quoniam ante ad-
ventum Christi fuerint homines sine peccato. Quoniam infantes
nuper nati in eo statu sint, in quo Adam fuit ante praevari-
cationem. Quoniam neque per mortem vel praevaricationem
Adae omne genus hominum moriatur, neque per resurrectionem
Christi omne genus hominum resurgat. Quoniam sanctus epi-
scopus Augustinus adversus discipulos ejus in Sicilia respondit

Ep. 157- Hilario ad subjecta capitula, scribens librum in quo ista conti-
nentur : Posse hominem sine peccato esse, si velit : Infantes,
etsi non baptizentur, habere vitam aetemam : Divites baptizatos,
nisi omnibus abrenuntient, si quid boni visi fuerint facere, non

De Gest. Pel. reputari illis, neque regnum Dei posse eos habere. Pelagius
dixit : ' De posse quidem hominem sine peccato esse, dictum est
superius. De eo autem quod fuerint homines ante adventum
Domini sine peccato, dicimus et nos quoniam ante adventum
Christi vixerunt quidam sancte ac juste, secundum Scripturarum
sanctarum traditionem : reliqua vero, et secundum ipsorum tes-
timonium, quia ista non sunt pro quibus ego satisfacere debeam,
sed tamen ad satisfactionem sanctae Synodi, anathematizo eos qui
sic tenent, aut aliquando tenuerunt.*

CHAPTER XII.

13. EccE, ut alia omittam, videtis anathematizasse Pelagium
eos qui tenent, * quod Adae peccatum ipsum solum laeserit, et
non genus humanum; et quod infantes qui nascuntur, in eo
statu sint, in quo Adam fuit ante praevaricationem.' Quid ergo
hie aliud episcopi judices intelligere potuerunt, nisi eum confiteri,
quod peccatum ex Adam in parvulos transeat ? Quod ne con-
fiteretur Coelestius, haec damnare noluit, quae iste damnavit.
Proinde si ostendero, etiam ipsum nihil aliud sentire de parvulis,
nisi quod sine ulla cujusquam vitii contagione nascuntur ; quid
inter istum et Coelestium in hac quaestione distabit, nisi quod
ille apertior, iste occultior fuit ; ille pertinacior, iste mendacior ;
vel certe ille liberior, hie astutior % Ille enim nee in Ecclesia

Chap. XIII.] De Peccato OriginalL 245

Cartliaginensi damnare voluit, quod in Eomana postea se tenere
confessus est, et * corrigi paratum se esse professus est, si ei tan- s. 7.
quam horaini error obrepsit.' Iste autem et illud dogma damnavit
tanquam contrarium veritati, ne ipse a Catholicis judicibus dam-
naretur ; et id sibi defendendum postea reservavit, aut menda-
citer damnans, aut callide interpretans.

CH*APTEB, XIII.

14. Sed video de me jam justissime postulari, ut quod pro-
misi, utrum et ipse hoc sentiat quod Coelestius, demonstrare non
difFeram. In primo libro recentioris operis sui, quod scripsit
pro Libero Arbitrio, cujus operis in litteris quas Romam misit,
commemoration em fecit : ' Omne/ inquit, * bonum ac malum,
quo vel laudabiles vel vituperabiles sumus, non nobiscum oritur,
sed agitur a nobis : capaces enim utriusque rei, non pleni
nascimur ; et ut sine virtute, ita et sine vitio procreamur : atque
ante actionem propriae voluntatis, id solum in homine est, quod
Deus condidit.' Nempe cernitis in his Pelagii verbis, quod
dogma contineatur amborum, de parvulis sine ullius vitii ex
Adam contagione nascentibus. Non itaque mirum est, quod eos
qui dicunt, 'Adae peccatum ipsi soli obfuisse, et non generi
humano ; et infantes qui nascuntur in eo statu esse, in quo fuit
Adam ante praevaricationem,' Coelestius damnare noluit: sed
multum mirum est, qua fronte Pelagius ista damnaverit. Si
enim, sicut dicit, 'malum non nobiscum oritur, et sine vitio
procreamur, atque ante actionem propriae voluntatis id solum
in homine est, quod Deus condidit ; ' profecto peccatum Adae
ipsi soli obfuit, quia nullum in prolem transitum fecit. Non
enim peccatum non est malum, aut peccatum non est vitium,
aut peccatum Deus condidit. Dicit autem iste, 'Malum non
nobiscum oritur, et sine vitio procreamur, et hoc solum est in
nascentibus, quod Deus condidit.' Ac per hoc cum ' peccatum
Adae ipsi soli obfuisse, non generi humano,' secundum istam
suam sententiam, verissimum putet, cur hoc damnavit Pelagius,
nisi ut judices Catholici fallerentur ? Similiter etiam illud dici
potest : ' Si malum non nobiscum oritur, et sine vitio procreamur,

24^ De Peccato Originali. [Chap. xiv.

idque solum est in homine nascente, quod Deus condidit ; ' procul
dubio, ' qui nascuntur infantes in eo statu sunt, in quo Adam
fuit ante praevaricationem,' cui nullum malum vitiumque inerat,
atque id solum in illo erat, quod Deus condiderat. Et tamen
anathematizavit Pelagius, ' qui tenent aut aliquando tenuerunt,
in eo statu esse recentes ab ortu parvulos, in quo Adam fuit ante
praevaricationem,' id est, sine uUo malo, sine uUo vitio, id solum
habentes, quod Deus condidit. Utquid ergo et hoc damnavit
Pelagius, nisi ut Catholica synodus falleretur, ne novus haereticus
damnaretur %

CHAPTER XIV.

15. Quod autem scitis, et quod in eo etiam libro posui, quem
* de gestis Palaestinis ' ad venerabilem senem nostrum Aurelium
scripsi, ilia ego responsione Pelagii, totam istam quaestionem

De Gest. Pel, cousumptam essc gaudebam, confessusque mihi apertissime vide-
batur, esse in parvulis originale peccatum, anathema dicendo eis
qui peccato Adae ipsum solum, non etiam genus humanum
crederent laesum, et in eo statu opinarentur esse parvulos, in
quo ille homo primus ante praevaricationem fuit. Sed postea
cum legissem quatuor ejus libros, de quorum primo libro paulo
ante commemorata verba descripsi, et invenissem hominem adhuc
contra Catholicam fidem de parvulis sentientem; plus mirari
coepi, tam impudens in ecclesiastico judicio et de tanta quae-
stione mendacium. Si enim eosdem libros ante jam scripserat,
quomodo se dixit eos anathematizare, qui sic aliquando tenue-

[*moiitus?] runt? Si autem postea illud opus *polIicitus est, quomodo
anathematizavit qui sic tenent? Nisi ridicule forte dicturus
est, eos se damnasse qui sic aliquando tenuerunt, et qui sic
tenent; de tempore autem futuro, id est, eis qui sic fuerant
retenturi, nee sibi, nee aliis praejudicare potuisse; et ideo non
fuisse mentitum, quia postea deprehensus est sic tenere. Sed
non hoc dicit, non solum quia ridiculum est, sed quia verum
esse non potest. In eisdem quippe libris, et contra peccati ex
Adam in parvulos transitum loquitur, et de gestis Palaestinae
synodi gloriatur, ubi eos qui sic tenent veraciter damnasse
putatus est, et absolutionem suam fallendo furatus est.

Chap. XVI.] Dc Peccato OviginalL 247

CHAPTEE XV.

16. Quid enim ad rem, de qua nunc agimus, pertinet, quod
discipulis suis respondet, ' ideo se ilia objecta damnasse, quia et
ipse dicit, non tantum primo homini, sed etiam humano generi
primum illud obfuisse peccatum, non propagine, sed exemplo ;'
id est, non quod ex illo traxerint aliquod vitium, qui ex illo
propagati sunt, sed quod eum primum peccantem imitati sunt
omnes, qui postea peccaverunt? aut quia dicit, 'ideo infantes
non in eo statu esse, in quo fuit Adam ante praevaricationem,
quia isti praeceptum capere nondum possunt, ille autem potuit;
nondumque utuntur rationalis voluntatis arbitrio, quo ille nisi
uteretur, non ei praeceptum daretur % ' Quid hoc ad rem per-
tinet, quia verba sibi objecta sic exponendo, recte se putat
damnasse quod dicitur, * peccatum Adae ipsi soli obfuisse, et
non generi humano ; et infantes qui nascuntur, in eo statu esse,
in quo Adam fuit ante peccatum :' et tamen his damnatis non
mendaciter tenere, quod in ejus postea conscriptis opusculis
invenitur, * sine ullo malo, sine uUo vitio parvulos nasci, et hoc
solum in eis esse, quod Deus condidit,' non vulnus quod ini-
micus inflixit?

CHAPTER XYI.

17. NuMQUiD haec dicendo, verba propter aliud objecta aliter
exponendo, id agit, ut se judices non fefellisse demonstret^
Prorsus non id efficit : tanto enim fefellit occultius, quanto
exponit ista versutius. Episcopi quippe Catholici quando audi-
ebant hominem anathematizantem eos qui dicunt, 'Adae pec-
catum ipsi soli obfuisse, non generi humano;' nihil aliud eum
sapere existimabant, quam id quod Catholica Ecclesia praedicare
consuevit : unde veraciter parvulos in peccatorum remissionem
baptizat, non quae imitando fecerunt, propter primi peccatoris
exemplum; sed quae nascendo traxerunt, propter originis
vitium. Et quando audiebant anathematizantem eos qui dicunt,
infantes qui nascuntur in eo statu esse, in quo Adam fuit ante

248 De Peccato OriginalL [Chap. xvii.

praevaricationem ; nihil eum aliud dicere credebant, nisi ' eos
qui parvulos putant nullum ex Adam traxisse peccatum, et
secundum hoc in eo statu esse, in quo fuit ille ante peccatum.'
Etenim hoc illi objiceretur, non aliud, unde quaestio versabatur.
Proinde cum hoc iste sic exponit, ut dicat, infantes ideo non in
eo statu esse, in quo Adam fuit ante peccatum, quia nondum
sunt in eadem firmitate mentis aut corporis, non quod in eos
transient ulla culpa propaginis, respondeatur ei : * Quando tibi
ilia damnanda objiciebantur, non ea Catholici episcopi sic intel-
ligebant ; ideo cum ilia damnares, Catholicum te esse credebant.
Propterea ergo, quod te illi sapere existimabant, absolvendum
fuit: quod vero tu sapiebas, damnandum fuit. Non ergo tu
absolutus es, qui damnanda tenuisti : sed illud absolutum est,
quod tenere debuisti. Ut autem tu absolutus putareris, creditus
es sentire laudanda, cum te judices non intelligerent occultare
damnanda. Kecte Coelestii socius judicatus es, cujus manifestas
te esse participem. Et si in judicio tuos cooperuisti libros,
tamen post judicium eos edidisti.'

CHAPTER XVII.

18. Quae cum ita sint, profecto seutitis, in tam nefandi
erroris auctores, episcopalia concilia, et Apostolicam Sedem,
universamque Romanam Ecclesiam, Romanumque imperium,
quod Deo propitio Christianum est, rectissime fuisse commotum,

2 Tim. ii. donee resipiscant de diaboli laqueis. Quis enim scit, ne forte
det illis Deus poenitentiam ad cognoscendam, et confitendam, et
praedicandam etiam veritatem, damnandamque veraciter damna-
bilem falsitatem % Quoquo modo autem se habere isti velint,
multis tamen misericordia Domini esse consultum, qui eos
propterea sectabantur, quia Catholicae communioni videbant
esse sociatos, dubitare non possumus.

19. Quomodo autem Pelagius obrepere tentaverit ad fallen-
dum etiam Apostolicae Sedis episcopale judicium in hac ipsa
quaestione de Baptismate parvulorum, diligenter attendite. In
litteris enim quas Romam misit ad beatae memoriae papam

26, 25.

Chap. XVIII.] De Peccato Originalu 249

Innocentium, quoniara in corpore eum non invenerunt, et
sancto papae Zosimo datae sunt, atque ad nos inde directae,
dicit ' se ab hominibus infamari, quod neget parvulis Baptism!
sacramentum, et absque redemptione Christi aliquibus coelorum
regna promittat.' Sed non sic illis haec objiciuntur, ut posuit.
Nam neque parvulis negant Baptismi sacramentum, nee absque
redemptione Christi aliquibus coelorum regna promittunt.
Itaque unde se queritur infamari, eo modo proposuit, ut facile
posset crimini objecto, salvo suo dogmate, respondere.

CHAPTER XVIII.

Objicitur autem illis, quod non baptizatos parvulos nolunt
damnationi primi hominis obnoxios confiteri, et in eos transi&se
originale peccatum regeneratione purgandum ; quoniam propter
accipiendum regnum coelorum tantummodo eos baptizandos
esse contendunt : quasi praeter regnum coelorum habere nisi
aeternam mortem possint, qui sine participatione Corporis et
Sanguinis Domini aeternam vitam habere non possunt. Ecce
quod eis objicitur de Baptismo parvulorum : non quod ipse ita
proposuit, ut possit suae propositioni, quasi adversantis ob-
jectioni, secundum sua dogmata respondere.

20. Denique quombdo respondeat advertite, et videte latebras
ambiguitatis falsitati praeparare refugia, offundendo caliginem
veritati ; ita ut etiam nos cum primum ea legimus, recta vel
correcta propemodum gauderemus. Sed latiores disputationes
ejus in libris, ubi se quantumlibet operiat, plerumque aperire
compellitur, fecerunt nobis et ista suspecta, ut attentius intu-
entes inveniremus ambigua. Cum enim dixisset, 'nunquam se
vel impium aliquem haereticum audisse, qui hoc' quod proposuit
*de parvulis diceret;' deinde subjecit atque ait: * Quis enim
ita evangelicae lectionis ignarus est, qui hoc non modo affirmare
conetur, sed qui vel leviter dicere, aut etiam sentire possit?
Deinde quis tam impius, qui parvulos exsortes regui coelorum
esse velit, dum eos baptizari et in Christo renasci vetat V

250 De Peccato Originali. [Chap. xix.

CHAPTER XIX.

21. Fbustra ista dicit : non inde se purgat. In regnum
coelorum sine Baptismo parvulos intrare non posse, nee ipsi
aliquando negaverunt. Sed non inde quaestio est : de purga-
tione originalis peccati in parvulis quaestio est. Inde se purget,
qui non vult fateri, lavacrum regenerationis in parvulis habere
quod purget. Et ideo caetera quae dicturus est attendamus.
Post interpositum enim ex Evangelio testimonium, quod nisi

John iii. 5. renatus ex aqua et Spiritu, regnum coelorum nullus possit
intrare, unde illis, ut diximus, nulla fit quaestio; secutus ad-
junxit, dicens : ' Quis ille tam impius est, qui cujuslibet aetatis
parvulo interdicat communem humani generis redemptionem ] '
Et hoc ambiguum est, qualem dicat ' redemptionem : ' utrum ex
malo ad bonum, an ex bono ad melius. Nam et Coelestius
apud Carthaginem in libello suo confessus est redemptionem
parvulorum, et tamen noluit confiteri ex Adam in eos transisse
peccatum.

CHAPTER XX.

22. Sed quid deinde iste subjungat, advertite : ' Et in per-
petuam,' inquit, ' certamque vitam renasci vetet eum qui natus
sit ad incertam % ' id est, ' Quis tam impius est, ut vetet renasci
ad perpetuam certamque vitam eum qui natus sit ad incertam % *
Haec verba quando primitus legimus, credidimus eum incertam
vitam istam voluisse dicere temporalem : quamvis nobis vide-
retur magis eam mortalera dicere debuisse, quam incertam, eo
quod certa morte finiatur. Tamen quamdiu ducitur, quoniam
momentis omnibus esse non dubitatur incerta ; nihil aliud eum
putavimus, quam istam mortalem vitam maluisse dicere in-
certam. Ac per hoc, quamvis aeternam mortem parvulorum
sine Baptismatis sacramento ex hac vita migrantium aperte
noluerit confiteri; tamen de illo sollicitudinem nostram quasi
certa ratiocinatio solabatur. Dicebamus enim : Si perpetua
vita, sicut confiteri videtur, nisi eorum qui baptizati sunt non

Chap. XXL] De Peccato Originali. i^i

potest esse ; profecto eos qui non baptizati moriuntur, mors

perpetua consequetur. Quod nulla justitia potest accidere his,

a quibus in bac vita nulla peccata commissa sunt, *nisi originale [*nisl obori-

peccatum.

CHAPTER XXI.

23. Sed postea non defuerunt fratres, qui nos admonerent,
hoc ideo dicere Pelagium potuisse, quia de ista quaestione ita
perhibetur solitus respondere quaerentibus, ut diceret, ' Sine
Baptismo parvuli morientes, quo non eant, scio; quo eant,
nescio :' id est, non ire in regnum coelorum scio ; quo vero
eant, ideo se nescire dicebat, aut dicit, quia dicere non audebat
in mortem illos ire perpetuam, quos et hie nihil mali commi-
sisse sentiebat, et originale traxisse peccatum non consentiebat.
Itaque et ista ejus verba, Romam pro magna ejus purgatione
transmissa, tarn sunt ambigua, ut possint eorum dogmati prae-
bere latibula, unde ad insidiandum prosiliat haereticus sensus,
quando nullo existente qui valeat respondere, tanquam in soli-
tudine aliquis invenitur infirmus.

24. Jam vero in libro fidei suae, quern Romam cum ipsis
litteris misit ad eumdem papam Innocentium, ad quem etiam
epistolam scripserat, multo evidentius se ipsum tegendo nudavit,
dicens : ' Baptisma unum tenemus, quod iisdem Sacramenti S. i.
verbis in infantibus, quibus etiam in majoribus, dicimus esse De Grat.
celebrandum.' Non saltem dixit, 'eodem Sacramento;' quod ^'^'^^'
quidem si dixisset, adhuc esset ambiguum : sed, ' iisdem,' inquit,
'Sacramenti verbis;' tanquam infantibus remissio peccatorum
verborum sonitu diceretur, non rerum ageretur effectu. Yisus

est tamen ad tempus aliquid dicere quod fidei Catholicae con-
veniret : sed illam sedem usque in finem fallere non praevaluit,
Post rescripta quippe Africani concilii, in quam provinciam
quidem doctrina ilia pestifera serpendo pervenerat, sed earn non
tam late occupaverat alteque pervaserat ; alia quoque ipsius in
urbe Roma, ubi diutissime vixerat, atque in his fuerat prius
sermonibus contentionibusque versatus, cura fidelium fratrura
prolata patuerunt, quae litteris suis, quas conscripsit per orbem

2^2 De Peccato Originali. [Chap. xxii.

/ Catholicum perferendas, papa Zosimus exsecranda, sicut legere

potestis, attexuit. Ubi Pelagius Epistolam Pauli apostoli ad
Romanes velut exponens, argumentatur et dicit : ' Si Adae
peccatum etiam non peccantibus nocuit, ergo et Christi justitia
etiam non credentibus prodest/ Et caetera hujusmodi, quae
De Pecc. omnia Domino adjuvante in libris, quos scripsimus de Baptismo
s. 2 ff. parvulorum, refutata et dissoluta sunt. Et ea quidem in ipsis

quasi expositionibus non ex sua persona est ausus objicere ; sed
ibi hoc dicebat, ubi multis notissimus erat, et quid sentiret ac
diceret, latere non poterat: quod in libris illis, de quorum
primo quiddam supra commemoravi, non dissimulanter, sed
apertissime quantis potest disputandi viribus agit, ut natura
humana in parvulis nullo modo ex propagine vitiata credatur ;
cui arrogando salutem, invidet Salvatorem.

CHAPTER XXII,

25. Haec cum ita sint, cumque jam constet dogma exstitisse
pestiferum et haereticum errorem, quern Domino adjuvante
apertius jam devitat Ecclesia, duobus istis, Pelagio scilicet et
Coelestio, aut in locum poenitentiae redactis, aut si id recu-
saverint omnino damnatis, qui hujus perversitatis auctores vel
perhibentur, vel etiam probantur; vel certe si auctores non
sunt, sed hoc ab aliis didicerunt, assertores tamen atque docto-
res, per quos id latius reptaret et cresceret, et verbis et litteris
suis, et competentibus indiciis, et fama ex his omnibus surgente
et crebrescente jactantur : quid restat, nisi ut quisque CathoHcus
pro viribus, quas sumit a Domino, redarguat istam pestem,
eique vigilanter obsistat ; ut cum respondendi necessitate, sine
studio contentionis, pro veritate certatur, instruantur indocti,
atque ita in Ecclesiae convertatur utilitatem quod est inimicus
Cor. xi. 19. in perniciem machinatus, juxta illud Apostoli, Oportet et haereses
esse, ut probati manifesti fiant inter vos ?

Chap. XXIII.] De Peccato Originali. i^Z

CHAPTER XXIII.

26. QuAPROPTER post multa quae ad versus istum errorem
inimicum gratiae Dei, quam per Jesum Christum Dominum
nostrum pusillis magnisque largitur, scribendo disputare potui-
mus; nunc illud oportet excutere, quod, volentes haereseos
astute invidiam declinare, asserunt, ' istam praeter fidei periculum
esse quaestionem : ' ut videlicet si in ea fuerint exorbitasse con-
victi, non criminaliter, sed quasi civiliter errasse videantur. Sic
enim Coelestius apud Carthaginem gestis ecclesiasticis est locu-
tus : * Jam/ inquit, ' de traduce peccati dixi, quia intra Catholi- S. 3.
cam constitutes plures audivi destruere, necnon et alios astruere ;
licet quaestionis res sit ista, non haeresis. Infantes semper dixi
egere Baptismo, ac debere baptizari : quid quaerit aliud % ' Ita
hoc dixit, tanquam significare voluerit, tunc fuisse haeresim
judicandam, si baptizari debere negaret infantes : nunc vero
quoniam baptizandos fatetur, etiamsi causam Baptismatis eorum
non earn dicat, quam Veritas habet, sed quae ad fidem non per-
tinet, non se arbitratur * errare, et ideo non esse haereticum [*criminaii
judicandum. Item in libello quem Romae dedit, cum fidem
suam a Trinitate unius Deitatis usque ad resurreetionenl
qualis futura est mortuorum, de quibus eum nullus interroga-
verat, et unde illi nulla quaestio movebatur, quantum dicere
libuit, explicasset ; ubi ad id quod agebatur ejus sermo pervenit :
* Si quae vero,' inquit, ' praeter fidem quaestiones natae sunt, de
quibus esset inter plerosque contentio; non ego quasi auctor
alicujus dogmatis definita hoc auctoritate statui, sed ea quae de
Prophetarum et Apostolorum fonte suscepi, vestri Apostolatus
offerimus probanda esse judicio ; ut si forte ut hominibus quis- s. 6.
piam ignorantiae error obrepsit, vestra sententia corrigatur.'
Nempe perspicitis, id eum egisse hac praelocutione praemissa,
ut si quid in illo apparuisset erroris, non in fide, sed in quae-
stionibus quae sunt praeter fidem, videretur errasse, ubi etsi
corrigendus est error, non tamen tanquam haeresis corrigatur, et
qui correctus fuerit, ita dicatur errare, ut non tamen haereticus
judicetur.

254 I^e Peccato Originali. [Chap. xxiv.

27. Sed multum eum ista fallit opinio. Longe aliter se
habent quaestiones istae, quas esse praeter fidem arbitratur,
quam sunt illae in quibus salva fide, qua Christiani sumus, aut
ignoratur quid verum sit, et sententia definitiva suspenditur, aut
aliter quam est, humana et infirma suspicione conjicitur. Veluti
cum quaeritur, qualis vel ubi sit paradisus ubi constituit Deus
hominem quera formavit ex pulvere; cum tamen esse ilium
paradisum fides Christiana non dubitet : vel cum quaeritur, ubi
sit nunc Elias vel Enoch, an ibi, an alicubi alibi; quos tamen
non dubitamus, in quibus nati sunt corporibus vivere : vel cum
^ 2 Cor. xii. 2. quaeritur, utrum in corpore, an extra corpus in tertium coelum
sit raptus Apostolus ; quanquam sit ista impudens inquisitio id
scire volentium, quod se ille cui hoc praestitum est, salva utique
fide, nescire testatur : vel quot sint coeli, in quorum tertium se
raptum esse commemorat : vel utrum elementa mundi hujus
conspicabilis quatuor an plura sint : quid faciat solem lunamve
deficere his defectibus quos praedicere astrologi certa temporum
dinumeratione consuerunt : cur antiqui homines tam diu vixe-
rint, quam sancta Scriptura testatur; et utrum proportione
longioris aetatis filios sera pubertate gignere coeperint : ubi
potuerit Mathusalem vivere, qui in area non fuit, qui, sicut in
Gen. V. 25, plcrisque codicibus et Graecis et Latinis numerantur anni, reperi-
tur supervixisse diluvio ; vel utrum paucioribus, qui rarissimi
inveniuntur, potius credendum sit, in quibus ita est numerus
conscriptus annorum, ut ante diluvium defunctus fuisse mon-
«., stretur. Quis enim non sentiat in his atque hujusmodi variis et

\ innumerabilibus quaestionibus, sive ad obscurissima opera Dei,

sive ad Scripturarum abditissimas latebras pertinentibus, quas
' certo aliquo genere complecti ac definire difficile est, et multa

ignorari salva Christiana fide, et alicubi errari sine aliquo
haeretici dogmatis crimine %

CHAPTER XXIV.

Rom. vii. 14. 28. Sed in causa duorum hominum, quorum per unum ve-
numdati sumus sub peccato, per alterum redimimur a peccatis ;

Chap. XXIV.] Dc Peccato Originali. %^^

per unum praecipitati sumus in mortem, per alterum liberamur
ad vitam ; quorum ille nos in se perdidit, faciendo voluntatem
suam, non ejus a quo factus est ; iste nos in se salvos fecit, non
faciendo voluntatem suam, sed ejus a quo missus est : in horum John vi. 38.
ergo duorum hominum causa proprie fides Christiana consistit.
Unus est enim Deus, et unus Mediator Dei et hominum homo i Tim. ii. 5.
Christus Jesus. Quoniam non est aliud nomen sub coelo datum Acts iv. 12.
hominibus, in quo oporteat nos salvos fieri : et in illo definivit Acts xvii. 31
Deus fidem omnibus, suscitans ilium a mortuis. Itaque sine
ista fide, hoc est, sine fide unius Mediator is Dei et hominum
hominis Christi Jesu; sine fide, inquam, resurrectionis ejus,
quam Deus omnibus definivit, quae utique sine incarnatione
ejus ac morte non potest veraciter credi ; sine fide ergo incar-
nationis et mortis et resurrectionis Christi, nee antiquos justos,
ut justi essent, a peccatis potuisse mundari, et Dei gratia justifi-
cari, Veritas Christiana non dubitat: sive in eis justis quos
sancta Scriptura commemorat, sive in eis justis quos quidem
ilia non commemorat, sed tamen fuisse credendi sunt, vel ante
diluvium, vel inde usque ad legem datam, vel ipsius legis tem-
pore, non solum in filiis Israel, sicut fuerunt Prophetae, sed
etiam extra eumdem populum, sicut fuit Job. Et ipsorum enim
corda eadem mundabantur Mediatoris fide, et diffundebatur in eis Rom. v. 5.
charitas per Spiritum Sanctum, qui ubi vult spirat, non merita John iii. 8.
sequens, sed etiam ipsa merita faciens. Non enim Dei gratia
gratia erit ullo modo, nisi gratuita fuerit omni modo.

29. Quamvis ergo mors regnaverit ab Adam usque ad Moysen, Rom. v. 14.
quia non earn potuit vincer6 nee lex data per Moysen ; non enim
data est quae posset vivificare, sed quae mortuos, quibus vivifi- Gal. iii. 21.
candis esset gratia necessaria, non solum peccati propagatione et
dominatione prostratos, verum etiam ipsius legis addita prae-
varicatione convictos, deberet ostendere ; non ut periret quisquis
hoc in Dei misericordia etiam tunc intelligeret, sed ut per regnum
mortis ad supplicium destinatus, etiam sibi ipsi per praevari-
cationem legis manifestatus, Dei quaereret adjutorium, ut ubi
abundavit peccatum, superabundaret gratia, quae sola liberat Rom. v. 20.

a corpore mortis huius. Ro™- ^ii.

* " 24, 25.

25^ De Peccato OriginalL [Chap, xxv

CHAPTER XXV.

QuAMVis ergo nee lex per Moysen data potuerit a quoquam

homine regnum mortis auferre; erant tamen et legis tempore

homines Dei, non sub lege terrente, convincente, puniente, sed

sub gratia delectante, sanante, liberante. Erant qui dicerent,

Ps. I. (li.) 7. Ego in iniquitatihus conceptus sum, et in peccatis mater mea

Ps. xxxvii. me in utero aluit; et, Non est pax in ossibus meis a facie pec-

(xxxviii.)4. . . ,

catorwm Tueorum; et, Cor mundum crea in me, Deus, et spiritum
Ps. 1. (li) 7» rectum innova in viscerihus meis; et, Sjnritu jrrincijyali confirma

me; et, Spiritum Sanctum tuum ne auferas a me. Erant qui
Ps. cxv. I dicerent, Gredidi, pro2)ter quod locutus sum, Eadem quippe et

ipsi mundabantur fide, qua et nos. Unde et Apostolus dicit,
2 Cor. iv. 13. Hahentes autem eumdem sjnritumjldei, secundum quod scriptum

est, Oredidi, j^fopter quod locutus sum; et nos credimus, propter
isa. vii. 14 ; quod et loQuimur. Ex ipsa fide dicebatur, Ecce virgo in utero

Matt. i. 23. ^ . . ^ . ^,. ^ , . ^

accipiet, et pariet jUium ; et vocabunt nomen ejus Emmanuel,
quod est interpretatum, Nobiscum Deus. Ex ipsa fide de ipso

Ps. xviii. dicebatur, Et ijyse tanquam sj)onsus j^'^ocedens de thalamo suo:
exsultavit ut gigas ad currendam viam; a summo coeli egressio
ejus, et occur sus ejus usque ad summum coeli; et non est qui se

Ps. xHv. abscondat a calore ejus. Ex fide ipsa ipsi dicebatur, Thronus
tuus, Deus, in saeculum saeculi ; virga directionis, virga regni
tui : dilexisti justitiam, et odisti iniquitatem, propterea unxit te
Deus, Deus tuus, oleo exsultationis prae pa/rticipibus tuis. Eodem
spiritu fidei ab illis haec futura videbantur, quo a nobis facta
creduntur. Neque enim qui nobis ista fideli dilectione pro-
phetare potuerunt, eorum ipsi participes non fuerunt. Et unde

Acts XV. est quod dicit apostolus Petrus, Quid terdatis Deum, imponere
jugum supn'a collum discipulorum, quod neque patres nostri,
neque nos potuimus portare; sed per gratiam Domini Jesu cre-
dimus salvi fieri, quemadmodum et illi : nisi quia et illi per
gratiam Domini Jesu Christi salvi facti sunt, non per legem

Rom. iii. Moysi, per quam non sanatio, sed cognitio est facta peccati ?
Nunc autem sine lege justitia Dei manifestata est, testificata
per Legem et Propbetas. Si ergo nunc manifestata est, etiam

Chap. XXVI.] De Peccato Originali. 257

tunc erat, sed occulta. Cujus occultationem significabat templi
velum, quod est ad ejus significandam revelationem Christo Matt, xxvii
moriente conscissum. Et tunc ergo ista gratia unius Mediatoris
Dei et hominum, hominis Christi Jesu, erat in populo Dei : sed
tanquam in vellere pluvia, quam non debitam, sed voluntariam Ps. ixvii.

,, , T . . , , (Ixviii.) 10.

segregat Deus haereditati suae, merat latens ; nunc autem velut Judg. vi.
siccato illo vellere, hoc est, Judaico populo reprobato, in omnibus
gentibus tanquam in area cernitur patens.

CHAPTEK XXVI.

30. Non igitur, sicut Pelagius et ejus discipuli, tempora
dividamus, dicentes primum vixisse justos homines ex natura,
deinde sub lege, tertio sub gratia ; ex natura, scilicet ab Adam
tarn longa aetate, qua lex nondum erat data. 'Tunc enim,'
aiunt, ' duce ratione cognoscebatur Creator, et quemadmodum

esset vivendum, scriptum gerebatur in cordibus, non lege litterae, , j ' f
sed naturae. Verum vitiatis moribus,' inquiunt, * ubi coepit non ' r^ ,
sufficere natura jam decolor, lex ei addita est, qua, velut luna,
fulgori pristino detrita rubigine redderetur. Sed posteaquani
nimia,' sicut disputant, 'peccandi consuetudo praevaluit, cui
sanandae lex parum valeret, Christus advenit, et tanquam morbo
desjieratissimo, non per discipulos, sed per se ipsum medicus
ipse subvenit.'

31. Haec disputantes, a gratia Mediatoris justos excludere

conantur antiquos, tanquam Dei et illorum hominum non fuerit

Mediator homo Christus Jesus, quia, nondum ex utero Virginis

carne suscepta, homo nondum fuit, quando illi justi fuerunt.

Quod si ita esset, nequaquam Apostolus diceret : Per hominem i Cor. xv.

7 . . ... 21, 22.

mors, et ^;er riominem resurrecho mortuorum: sicut enim m

Adam omnes moriuntur, sic et in Christo omnes vivificahuntur,

Quandoquidem illi antiqui justi, secundum istorum vaniloquia, i i^ U'

sibi sufficiente natura, nee Mediatore homine Christo indiguerunt, '* \ ia^

per quem reconciliarentur Deo; nee in eo vivificabuntur, ad
cujus corpus et membra, secundum id quod propter homines
homo factus est, non pertinere monstrantur. Si autem, quem-

25^ -^^ Peccato Originali. [Chap, xxvii.

admodum per Apostolos suos Veritas loquitur, sicut in Adam
omnes moriuntur, sic et in Christo omnes vivijicabuntur ; quia
per ilium Tiominem mors, et per istum hominem resurrectio mor-
tuorum : quis audeat dubitare Christianus, etiam illos justos, qui

[*remotiori- * receutioribus generis humani temporibus Deo placuerunt, ideo
in resurrectionem vitae aeternae, non mortis aeternae esse ven-
tures, quia in Christo vivificabuntur ; ideo autem vivificari in

I Cor. xi. 3. Christo, quoniam ad corpus pertinent Christi ; et ideo pertinere
ad corpus Christi, quia et ipsis caput est Christus ; ideo et ipsis
caput esse Christum, quia unus Mediator est Dei et hominum
homo Christus Jesus ? Quod eis non fuisset, nisi in ejus resur-
rectionem per ejus gratiam credidissent. Et hoc quomodo fieret,
si eum in carne venturum esse nescissent, neque ex hac fide juste
pieque vixissent 1 Nam si propterea illis non profuit incarnatio
Christi, quia nondum facta erat; nee nobis prodest judicium
Christi de vivis et mortuis, quia nondum factum est. Si autem
nos per hujus nondum facti, sed futuri judicii fidem stabimus ad
dexteram Christi ; profecto illi per incarnationis ejus tunc non-
dum factae, sed futurae fidem membra sunt Christi.

CHAPTER XXVII.

32. Neque enim putandum est, quod antiquis justis sola quae
semper erat, divinitas Christi, non etiam quae nondum erat, ejus
humanitas revelata profuerit. Illud enim quod ait Dominus
John viii. 56. Jesus, Abraham concupivit diem meum Mere, et vidit, et gavisus
est; si diem suura voluit suum tempus intelligi, testimonium
profecto perhibuit Abrahae, quod fide fuerit incarnationis ejus
imbutus. Secundum banc enim habet tempus ; divinitas vero
ejus omne tempus excedit, quia per illam universa facta sunt
tempora. Quod et si quisquam de die sempiterno accipiendum
putaverit, qui nullo finitur crastino, nuUo praevenitur hesterno,
hoc est, de ipsa aeternitate, in qua coaetemus est Patri : quomodo
id vere concupisceret Abraham, nisi ejus nosset futuram mor-
talitatem, cujus quaesivit aetemitatem 1 Aut si ad hoc aliquis
horum verborum sensum coarctat, ut dicat, nihil intelligendum

Chap. XXIX.] De Peccato Originali, 359

in eo quod ait Dominus, ' Quaesivit diem meum,' nisi, * Quaesivit

me, qui sum dies permanens, hoc est, lumen indeficiens :' velut

cum dicimus vitam Filii, de qua loquitur Evangelium dicens.

Sic dedit et Filio vitam habere in semetijpso; non aliud ipsum, John v. 26.

aliud ejus vitam, sed eumdem ipsum Filium intelligimus vitam,

qui dixit, Ugo sum via, Veritas et vita : et de quo dictum est, John xiv. 6.

Ipse est verus Deus et vita aeterna: ut hanc ejus aequalem Patri i John v. 20.

divinitatem videre cupierit Abraham, nequaquam incarnatione

ejus praecognita, sicut eum nonnulli etiam philosophi quaesive-

runt, qui nihil de ejus carne didicerunt ; numquid et illud, quod

jubet Abraham, ponere manum servum suum sub femore suo, et Gen. xxiv.

jurare per Deum coeli, aliter quisquam recte intellecturus est, ^' ^'

nisi Abraham scisse, in qua venturus esset Deus coeli, carnem de

illo femore propagari ?

CHAPTER XXYIII.

33. Cujus carnis et sanguinis, quando ipsum Abraham bene-
dixit, Melchisedech etiam testimonium Christianis fidelibus notis- Gen. xiv.
simum protulit, ut tanto post Christo diceretur in Psalmis, quod
nondum factum, sed adhuc futurum, eadem tamen ipsa et patrum

quae nostra est, fides una cantabat : Tu es sacerdos in aeternum, Ps.cix.(cx.)4.
secundum ordinem Melchisedech. In Adam quippe invenientibus
mortem, per hoc prodest Christus quod est Mediator ad vitam.
Non autem per hoc Mediator est, quod aequalis est Patri : per
hoc enim, quantum Pater, tantum et ipse distat a nobis : et
quomodo erit medietas, ubi eadem ipsa distantia est 1 Ideo
Apostolus non ait, Unus mediator Dei et hominum Christus i Tim. ii. 5.
Jesus ; sed, homo Christus Jesus. Per hoc ergo Mediator, per
quod homo : inferior Patre per quod nobis propinquior; superior
nobis per quod Patri propinquior. Quod apertius ita dicitur :
Inferior Patre, quia in forma servi; superior nobis, quia sine Philip, ii. 7.
labe peccati.

CHAPTER XXIX.

34. QuAPEOPTEK quisque humanam contendit in qualibet
aetate naturam non indigere medico secundo Adam, quia non

s 2

a6o De Peccato Originali. [Chap. xxx.

est vitiata in primo Adam, non in aliqua quaestione, in qua
dubitari vel errari salva fide potest, sed in ipsa regula fidei qua
Christiani sumus, gratiae Dei convincitur inimicus. Quale est
autem, quod ab istis ilia quae ante fuit, velut adhuc minus malis
moribus vitiata, hominum laudatur natura; neque respiciunt
tantis tanquam intolerabilibus peccatis homines tunc fuisse sub-
Gen, vii. 7. mersos, ut excepto uno liomine Dei et ejus conjuge, tribusque
filiis et totidem nuribus, justo judicio Dei, sicut igne postea terra
exigua Sodomorum, ita totus mundus diluvio deleretur? Ex
Rom. V. 12. quo tempore igitur per unum hominem peccatum intravit in
mundum, et per peccatum mors, et ita in omnes homines per-
transiit, in quo omnes peccaverunt, profecto universa massa
perditionis facta est possessio perditoris. Nemo itaque, nemo
prorsus inde liberatus est, aut liberatur, aut liberabitur nisi
gratia Redemptoris.

CHAPTER XXX.

35. Et ante Abraham quidem utrum aliquo corporali et
visibili sacramento justi, vel eorum parvuli signarentur, Scrip-
Rom, iv. II. tura non exprimit. Ipse tamen Abraham signum accepit cir-
cumcisionis, signaculum justitiae fidei. Et sic accepit, ut deinceps
etiam omnes parvulos domus suae circumcidere juberetur, recen-
Gen.xvii. 12. tissimos a visceribus matrum, octavo die nativitatis eorum ; ut
etiam hi, qui corde ad justitiam credere non dum possent, justi-
tiae tamen fidei signaculum sumerent. Quod sub terrore tanto
est imperatum, ut diceret Deus, animam illam de suo populo
Gen. xvii. 14. perituram, cujus octavo die praeputii circumcisio facta non
.fuisset. Hujus tarn horribilis poenae justitia si quaeratur,
nonne istorum omnis de libero arbitrio et laudabili sanitate
et puritate naturae, quantumlibet arguta sit argumentatio, re-
percussa et confracta dissiliet % Quid enim mali, quaeso, parvulus
propria voluntate commisit, ut alio negligente et eum non cir-
cumcidente, ipse damnetur, damnatione tam severa, ut pereat
anima ilia de populo suo % Neque enim temporalis mortis terror
incussus est; cum de justis, quando moriebantur, tunc potius
Gen. xxx. 17. diccrctur, Et appositus est ad populum suum; vel, appositus est

Chap. XXXII.] De Peccato Originali. 261

ad jpatres suos : quoniam deinceps homini nulla tentatio for- i Mac. ii. 69.
midatur, quae ilium separet a populo suo, si populus ejus ipse est ^ ^ ^"^' ^ '
populus Dei.

CHAPTER XXXI.

36. Quid sibi ergo vult, pro nuUo propriae voluntatis admisso,
tanta damnatio ? Neque enim, sicut nonnuUi secundum Pla-
tonicos opinantur, hoc uniuscujusque infantis animae redditur,
quod ante istam vitam sua voluntate commisit, cum haberet
ante hoc corpus vel bene vel male liberum vivendi arbitrium :
cum Paulus apostolus apertissime dicat, nondum natos nihil Rom. ix.n
egisse boni vel mali. Unde ergo recte infans ilia perditione
punitur, nisi quia pertinet ad massam perditionis, et juste intel-
ligitur ex Adam natus, antiqui debiti obligatione damnatus, nisi
inde fuerit, non secundum debitum, sed secundum gratiam libe-
ratus ? Quam gratiam, nisi gratiam Dei, per Jesum Christum
Dominum nostrum"? Quem profecto inter caetera veterum
sacramenta etiam ipsa praeputii circumcisio prophetavit. Dies
enim octavus est in hebdomadarum recursibus dies Dominicus,
quo resurrexit Dominus : et petra erat Christus, unde circum- i Cor. x. 4.
cisionis cultellus petrinus ; et caro praeputii, corpus peccati.

CHAPTER XXXII.

37. Mutatis proinde sacramentis, posteaquam venit qui eis
significabatur esse venturus, non tamen mutato Mediatoris
auxilio, qui etiam priusquam venisset in carne, antiqua sua
membra liberabat suae incarnationis fide, et nos cum essemus
mortui delictis et praeputio carnis nostrae, convivificati sumus Colos. ii.
Christo, in quo circumcisi sumus circumcisione non manu facta,
quam figurabat circumcisio manu facta, ut evacuaretur corpus Rom. vi. 6.
peccati, cum quo sumus ex Adam nati. Damnatae originis
propagatio nos damnat, nisi mundemur similitudine carnis pec- Rom. viii. 3.
cati, in qua missus est sine peccato, qui tamen de peccato
daranavit peccatum, factus pro nobis peccatum. Unde dicit

262 De Peccato Oingmali. [Chap, xxxiii.

2 Cor. V. Apostolus : Ohsecramus pro Christo, reconciliamini Deo : eum
2o> 21, .

qui non noverat peccatum, pro nobis peccatum fecit, ut nos simus

justitia Dei in ijyso. Deus ergo, cui reconciliamur, fecit eum

pro nobis peccatum, id est, sacrificium per quod dimitterentur

nostra peccata: quoniam peccata vocantur sacrificia pro pec-

catis. Et utique ipse pro peccatis nostris immolatus est, nullum

habens vitium, solus in hominibus quale quaerebatur etiam tunc

in pecoribus, quo significabatur unus sine vitio ad vitia sananda

venturus. Quocumque igitur die suae nativitatis infans baptize-

tur in Christo, tanquam octavo circumciditur die : quoniam in

* illo circumciditur, qui tertio quidem ex quo crucifixus est, sed

octavo in hebdomadibus resurrexit die. Circumciditur autem in

Colos. ii. n. exspoliationem corporis carnis, id est, ut debitum quod contagio
carnalis generationis attraxit, gratia spiritualis regenerationis

Job xiv. 4, absolvat. Nullus enim est mundus a sorde, (qua, obsecro, sorde,
nisi peccati 1) nee infans, cujus est unius diei vita super terram.

CHAPTER XXXIII.

38. Sic autem argumentantur, dicentes : 'Ergo malum sunt
nuptiae, et non est opus Dei homo quem generant nuptiae 1 '
Quasi nuptiarum bonum sit morbus concupiscentiae, in quo
I Thes. Iv. 5. uxores diUguut qui ignorant Deuni, quod Apostolus prohibet ;
ac non potius pudicitia conjugalis, qua in bonos usus ordinate
filios procreandi redigitur libido carnalis : aut vero possit esse
homo nisi opus Dei, non solum qui de conjugio, verum etiam
qui de fornicatione, vel de adulterio procreatur. Sed in hac
quaestione, ubi quaeritur, non cui rei Creator, sed cui Salvator
sit necessarius, non intuendum est quid boni sit in procreations
naturae, sed quid in peccato mali, quo certum est vitiatam esse
naturam. Simul autem utrumque propagatur, et natura, et
naturae vitium ; quorum est unum bonum, alterum malum.
Illud de Conditoris largitate sumitur, hoc de originis damna-
tione attrahitur : illi est causa bona voluntas Dei summi, huic
, mala voluntas hominis primi : illud indicat Deum creaturae
institutorem, hoc indicat Deum iuobedientiae punitorem : deni-

Chap. XXXIV.] De Peccato OriginaLi, 263

que idem ipse Christus propter illud creandum factor est hominis,
propter hoc sanandum factus est homo.

CHAPTER XXXIV.

39. BoNUM ergo sunt nuptiae in omnibus quae sunt propria
nuptiarum. Haec autem sunt tria, generandi ordinatio, fides
pudicitiae, connubii sacramentum. Propter ordinationem gene-
randi scriptum est : Yolo juniores nuhere, filios jprocreare, 1 Tim. v. 14.
matresfamilias esse. Propter fidem pudicitiae : Uxor nan habet 1 Cor. vii. 4.
2)otestatem sui corporis, sed vir: similiter et vir non habet
2)otestatem sui corporis, sed mulier. Propter connubii sacra-
mentum : Quod Deus conjunxit, homo non se2)aret. De quibus Matt. xix. 6.
in aliis opusculis nostris, quae vobis non sunt incognita, quantum
Domino adjuvante potuimus, satis nos disseruisse meminimus.
Propter haec omnia, honorabiles nuptiae in omnibus, et thorus Heb. xiH. 4.
immaculatus. In quantum enim nuptiae honae sunt, in tantum
faciunt plurimum boni etiam de libidinis malo ; quoniam libidine
non bene utitur libido, sed ratio. Libido est autem in ilia, quam Rom. vii. 23.
notat Apostolus, repugnante legi mentis, inobedientium lege
membrorum: ratio vero bene utens libidine, ipsa est in lege
nuptiarum. Nam si nullum de malo bonum fieri posset, nee
Deus ex adulterino concubitu hominem conderet. Sicut ergo
adulterii damnabile malum, quando et inde homo nascitur, non
imputatur Deo, qui certe in opere hominum malo facit ipse
opus bonum; ita quidquid est pudendum in membrorum ilia
inobedientia, de qua erubuerunt qui post peccatum foliis ficul- Gen. iii. 7.
neis eadem membra texerunt, non nuptiis imputatur, propter
quas concubitus conjugalis non solum est licitus, verum etiam
utilis et honestus ; sed imputatur peccato inobedientiae, cujus
haec poena est consecuta, ut homo inobediens Deo sua quoque
sibi inobedientia membra sentiret; de quibus erubescens, quod
non ad arbitrium voluntatis ejus, sed ad libidinis incentivum
velut arbitrio proprio moverentur, quae pudenda judicavit, ope-
rienda curavit. Non enim confundi debuit homo de opere Dei,
aut ullo modo fuerant creato erubescenda, quae instituenda visa
sunt Creatori. Itaque nee Deo nee homini ilia simplex nuditas

2^4 De Peccato Originali. [Chap. xxxv.

displicebat, quando nihil erat pudendum, quia nihil praecesserat
puniendum.

CHAPTER XXXY.

40. EssENT autera procul dubio nuptiae etiam non praece-
dente peccato, quia neque ob aliam causam viro adjutorium, non

Gen. i. 28. alius vir, sed femina facta est. Et ilia Dei verba, Crescite, et
multijylicamini ; non est damnandorum praedictio peccatorum,
sed fecundatarum benedictio nuptiarum. His enim Deus ineffa-
bilibus suis verbis, id est, divinis rationibus in suae sapientiae, _
per quam facta sunt omnia, veritate viventibus, vim seminis
indidit primis hominibus. Si autem peccato non fuisset de-
honestata natura, absit ut opinemur tales futuras fuisse nuptias
in paradiso, ut in eis ad prolem seminandam non nutu volun-
tatis, sicut pes ad ambulandum, manus ad operandum, lingua
ad loquendum ; sed aestu libidinis membra genitalia move-
rentur. Nee sicut nunc fit, virginitatis integritas ad concipi-
endos fetus vi turbidi vitiaretur ardoris, sed obsequeretur
imperio tranquillissimae charitatis : et eo modo non esset dolor
et cruor virginis concumbentis, quomodo non esset etiam matris
gemitus parientis. Haec ideo non creduntur, quia in ista
mortalitatis conditione inexperta sunt. In deterius quippe
vitio mutata natura non invenit primae illius puritatis ex-
emplum. Sed fidelibus loquimur, qui noverunt credere divinis
eloquiis, etiam nullis adhibitis expertae veritatis exemplis.

Gen. ii. 7, 22. Quomodo cuim nunc ostendam sine ullis parentibus de pulvere
hominem factum, eique de suo latere conjugem? Et tamen
quod oculus jam non invenit, fides credit.

CHAPTEE XXXVI.

41. Sic ergo et primarum nuptiarum sine libidinis passione
tranquillitas, et motus genitalium sicut aliorum membrorum,
non ad efi'renati caloris incitamentura, sed ad voluntatis arbi-
trium (quales nuptiae perseverassent, si peccati non intervenisset
opprobrium), nunc ostendi non potest : sed ex iis quae divina

Chap. XXXVII.] De Peccato Originalu 26^

auctoritate conscripta sunt, non immerito credi potest. Sic
enim modo non invenio sine pruriente libidine concumbentem,
sicut non invenio sine dolore et gemitu parturientem, sine
futura morte nascentem : et tamen secundum Scripturarum
sanctarum veritatem, gemitus parturientis et mors hominis non
fuissent, si peccatum non praecessisset. Sic nee illud unde
erubuerunt, qui membra ilia texerunt : quia et hoc in eisdem
Sanctis Litteris praecedente peccato scriptum est consecutum.
Membra quippe ilia nisi indecens motus oculis eorum, non
utique clausis, sed in hoc non apertis, hoc est, non attentis,
animadvertenda nuntiasset ; nihil in suo corpore, quod utique
totum Deus laudabile fecerat, pudendum velandumque sensis-
sent ; quia nisi praeisset facinus, quod inobedientia est ausa
committere, non sequeretur dedecus, quod verecundia vellet
abscondere.

CHAPTER XXXVII.

42. Clarum est igitur, hoc non esse nuptiis imputandum,
quod etsi non esset, nuptiae tamen assent; quarum bonum
non aufertur isto malo, sed ab eis et hoc malum in usum
vertitur bonum. Yerum quia jam ista conditione mortalium,
nunc simul aguntur concubitus et libido ; eo fit ut cum libido
reprehenditur, etiam nuptialis concubitus licitus et honestus
reprehendi putetur ab eis, qui nolunt discernere ista vel nesci-
unt. Nee attendunt illud esse nuptiarum bonum, unde glori-
antur nuptiae, id est, proles, pudicitia, sacramentum; illud
autem non esse nuptiarum, sed carnalis concupiscentiae malum,
de quo erubescunt et nuptiae. Sed quia sine illo malo fieri non
potest nuptiarum bonum, hoc est, propagatio filiorum ; ubi ad
hujusmodi opus venitur, secreta quaeruntur, arbitri removentur,
filiorum quoque ipsorum, si jam inde aliqui nati sunt, cum per
aetatem sentire ista jam coeperint, praesentia devitatur : atque
ita nuptiae sinuntur exercere quod licet, ut non negligant
occultare quod dedecet. Hinc est quod infantes etiam qui
peccare non possunt, non tamen sine peccati contagione nas-
cuntur ; non ex hoc quod licet, sed ex eo quod dedecet. Nam

^66 De Peccato Originalu [Chap, xxxviii.

ex hoc quod licet, Datura nascitur ; ex illo quod dedecet, vitium.
Naturae nascentis est auctor Deus, qui hominem condidit, et
qui virum ac feminam nuptiali jure conjunxit : vitii vero auctor
est diaboli decipientis calliditas, et hominis consentientis vo-
luntas.

CHAPTER XXXYIIL

43. Ubi nihil Deus fecit, nisi quod hominem voluntate pec-
cantem justo judicio cum stirpe damnavit : et ideo ibi quidquid
etiam nondum erat natum, merito est in praevaricatrice radice
damnatum; in qua stirpe damnata tenet hominem generatio
carnalis, unde sola liberat regeneratio spiritualis. Ideo regene-
ratis parentibus, si tamen in eadem gratia perseveraverint,
procul dubio ista propter remissionem peccatorum, quae in eis
facta est, non nocebit, nisi cum ea male utuntur, non solum in
omnibus illicitis corruptelis, verum etiam in ipsis conjugibus
quando non propagandi voluntate operam creandis filiis im-
pendunt, sed lasciviendi voluptate exsaturandae cupidini inser-
viunt. Quod propter vitandas fomicationes maritis et uxoribus
TCor.vii.s,6. ne fraudcut invicem, nisi ex consensu ad tempus, ut orationibus
vacent, secundum veniam, non Secundum imperium, concedit
Apostolus. Evidenter quippe dum tribuit veniam, denotat
culpam. Nuptialis auteni concubitus, quem matrimoniales
quoque indicant tabulae, causa procreandorum fieri filiorum,
per se ipsum prorsus, non in comparatione fornicationis, est
bonus : qui tametsi, propter corpus mortis, quod nondum est
resurrectione renovatum, sine quodam bestiali motu, de quo
natura erubescit humana, non potest fieri ; tamen ipse concu-
bitus non est peccatum, ubi ratio libidine utitur ad bonum,
non superatur ad malum.

CHAPTER XXXIX.

44. Obesset ista carnis concupiscentia, etiam tantummodo

t*eisinest?] quod iucssct, uisi pcccatorum remissio sic prodesset, ut quae *in

eis est et nato, et renato, nato quidem et inesse et obesse,

Chap. XL.] Dc Peccato OHginalu 267

renato autem inesse quidem, sed non obesse possit. In tantum
enim obest natis, ut nisi renascantur, nihil possit prodesse si
tiati sunt de renatis. Manet quippe in prole, ita ut ream faciat,
originis vitlum, etiam si in parente reatus ejusdem vitii remis-
sione ablutus est peccatorum, donee omne vitium cui consen-
tiendo peccatur regeneratione novissima consumatur : id est,
ipsius etiam renovatione carnis, quae in ejus resurrectione
futura promittitur, ubi non solum nulla peccata faciamus, sed
nee habeamus ulla desideria vitiosa, quibus consentiendo pec-
cemus ; ad quam beatam perfectionem hujus, quod nunc datur,
sancti lavacri gratia pervenitur. Qua enim regeneratione
spiritus modo fit ut peccata omnia praeterita remittantur, ejus
merito fiet etiam regeneratio carnis in aeternam vitam, qua in
ipsa carne incorruptibiliter resurgente peccatorum omnium
incitamenta sanentur. Sed ea salus adhuc in spe facta est, non
tenetur in re ; neque possidetur per praesentiam, sed exspecta-
tur per patientiam.

CHAPTER XL.

Ac per hoc non solum peccata omnia, quorum nunc remissio
fit in Baptismo, quae reos faciunt, dum desideriis vitiosis con-
sentitur atque peccatur ; verum etiam ipsa desideria vitiosa,
quibus si non consentitur, nullus peccati reatus contrahitur,
quae non in ista, sed in alia vita nulla erunt, eodem lavacro
Baptismatis universo purgantur.

45. Reatus itaque vitii ejus de quo loquimur, in regene-
ratorum prole carnali tamdiu manebit, donee et illic lavacro
regenerationis abluatur. Regeneratus quippe non regenerat
filios carnis, sed generat; ac per hoc in eos non quod regene-
ratus, sed quod generatus efet, trajicit. Sic igitur, sive reus
infidelis, sive absolutus fidelis, non generat absolutes uterque,
sed reos : quomodo non solum oleastri, sed etiam oleae semina
non oleas generant, sed oleastros. Sic itaque in damnatione
hominem prima nativitas tenet, unde nisi secunda non liberat.
Tenet ergo diabolus, liberat Christus : tenet deceptor Evae,
liberat Filius Mariae : tenet qui per conjugem venit ad virum.

268 De Peccato Originali. [Chap. xl.

liberat qui de conjuge natus est, quae non pertulit virum : tenet
qui causam libidinis intulit feminae, liberat qui sine libidine
est conceptus in femina. Omnes ille prorsus per unura tenere
potuit, nee ab ejus dominatione liberat nisi unus, quern tenere
non potuit. Denique ipsa Ecclesiae Sacramenta, quae tarn
priscae traditionis auctoritate concelebrat, ut ea isti, quamvis in
parvulis existiment simulatorie potius quam veraciter fieri, non
tamen audeant aperta improbatione respuere ; ipsa, inquam,
sanctae Ecclesiae Sacramenta satis indicant, parvulos a partu
etiam recentissimos per gratiam Christi de diaboli servitio libe-
rari. Excepto enim quod in peccatorum remission em, non
fallaci, sed fideli mysterio baptizantur, etiam prius exorcizatur
in eis et exsufflatur potestas contraria ; cui etiam verbis eorum
a quibus portantur, se renuntiare respondent. Quibus omnibus
rerum occultarum sacratis et evidentibus signis, a captivatore
pessimo ad optimum Redemptorem transire moustrantur ; qui

Matt. xii. 29. pro uobis infirmitato suscepta, alligavit fortem, ut vasa ejus

1 Cor. i. 25. eriperet : quia infirmum Dei non solum est hominibus, verum
et angelis fortius. Liberans itaque Deus pusillos cum magnis,
in utrisque ostendit quod locuta est per Apostolum Veritas.
Non enim solos aetate majores, sed etiam pusillos eruit a potes-

Coios. i. 13. tate tenebrarum, ut transferat in regnum Filii charitatis
suae.

46. Nee quisquam miretur, et dicat, ' Cur hoc creat bonitas

Dei, quod possideat malignitas diaboli?' Hoc enim suae crea-

* turae seminibus ex ilia bonitate largitur, qua etiam facit solem

Matt. V. 45. suum oriri super bonos et malos, et pluit super justos et in-
justos. Hac quippe bonitate etiam ipsa semina benedixit, vel
benedicendo constituit ; quam benedictionem naturae laudabili
culpa damnabilis non ademit. Quae licet per Dei punientis
justitiam valuerit, ut homines cum peccati originalis vitio nasce-
rentur ; non tamen valuit, ut homines non nascerentur. Sicut in
ipsis aetate majoribus quaelibet vitia peccatorum non ex homine
hominem tollunt ; sed perraanet Dei opus bonum, in quantis-

Ps.xivin. cumque malis operibus impiorum. Nam etsi homo in honore
positus, et non intelligens, comparatur pecoribus, eisque similis
fit ; non tamen usque adeo similis fit, ut pecus sit. Comparatur

(xlix.) 13.

Chap, xli.] De Peccato Originali. 269

iiamque per vitium, non per naturam ; non pecoris vitio, sed
naturae. Tantue namque excellentiae est in comparatione
pecoris homo, ut vitium hominis natura sit pecoris : nee tamen
ideo natura hominis in naturam vertitur pecoris. Ac per hoc
Deus hominem damnat propter vitium, quo natura dehones-
tatur; non propter naturam, quae vitio non aufertur. Bestias
vero absit ut opinemur poenae damnationis obnoxias, quas
justum est ut miseriae sint expertes, quae nee beatitudinis
possunt esse participes. Quid ergo mirum est vel iniquum, ut
immundo spiritui subdatur homo, non propter naturam, sed
propter immunditiam suam, quam non ex opere divino, sed ex
humana voluntate venientem in origin;s labe contraxit ; cum
et ipse spiritus immundus bonum sit, quod spiritus; malum,
quod immundus % Illud quippe est ex Dei opere, hoc ex
propria voluntate. Natura itaque fortior, id est, angelica, in-
feriorem naturam, id est, humanam, vitii societate subditam
tenet. Ideo Mediator, angelis fortior, infirmus propter homines
factus est; sic superbia captivatoris Redemptoris humilitate
destruitur ; ut qui super filios hominis angelica fortitudine
gloriatur, a Filio Deo suscepta humana infirmitate vincatur.

CHAPTEB, XLI.

47. Sed jam etiam istum conclusuri librum, oportere arbitra-
mur, ut Ambrosium antistitem Dei, cujus inter Latinae linguae DeGrat.Chr.
scriptores ecclesiasticos praecipue Pelagius integerrimam fidem
praedicat, sicut de gratia fecimus, ita et de peccato originali, in
quo delendo ipsa gratia evidentius commendatur, calumniosae
istorum loquacitati respondere faciamus. In eo opere quod
scripsit de Resurrectione sanctus Ambrosius : * Lapsus sum,' Ambr. de
inquit, 'in Adam, de paradiso ejectus in Adam, mortuus in
Adam; *quem non revocat nisi me in Adam invenerit, ut in illo [*'quomodo,'
culpae obnoxium, morti debitum, ita in Christo justificatum.'
Item scribens contra Novatianos ait : * Omnes homines sub pec- Ambr. de
cato nascimur, quorum ipse ortus in vitio est, sicut habes lectum,
dicente David, Ecc^ in iniquitatibus conceptus sum, et in delictis Ps. i. (H.) 7.

270 De Peccato Originali. [Chap. xli.

2ye2)&rit me mater mea. Ideo Pauli caro corpus mortis erat, sicut

Rom. vii. 24. ipse ait : Quis me liheroMt de corpore mortis hujus ? Christi

autem caro damnavit peccatum, quod uaseendo non sensit, quod

moriendo crucifixit; ut in carne nostra esset justificatio per

gratiam, ubi erat ante colluvio per culpara/ Item idem ipse cum

[Aiostwork.] exponeret Isaiam prophetam loquens de Christo : 'Ideo,' inquit,

*et quasi homo per universa tentatus est, et in similitudine

Heb. iv. 15. hominum cuncta sustinuit : sed quasi de Spiritu natus abstinuit

Ps.cxv.(cxvi. a peccato. Omnis enim homo mendax; et nemo sine peccato,

nisi unus Deus. Servatum est igitur, ut ex viro et muliere, id

est, per illam corporum commixtionem, nemo videatur expers

esse delicti. Qui autem expers est delicti, expers est etiam

hujusmodi conceptionis.' Item cum exponeret Evangelium

Ambr. on St. sccundum Lucam : ' Non enim virilis coitus,' inquit, * vulvae

Luke, b. n. s. . . . , , ...

56- virginalis secreta reseravit, sed immaculatum semen inviolabili

utero Spiritus Sanctus infudit. Solus enim per omnia ex natis
de femina sanctus Dominus Jesus, qui terrenae contagia cor-
ruptelae immaculati partus novitate non senserit, et coelesti
maj estate depulerit.'

48. His tamen verbis hominis Dei, quem tanto praeconio ipse

Above, s. 14. laudavit Pelagius, contradicit, et dicit, * sicut sine virtute, ita nos
sine vitio procreari.' Quid igitur restat, nisi aut istum Pelagius
suum damnet errorem, aut eum sic Ambrosium laudasse poe-
niteat 1 Sed quia ista secundum Catholicam fidem beatus Am-
brosius, ut episcopus Catholicus, est locutus; sequitur ut ab
hac via fidei devius merito Pelagius, cum Coelestio discipulo
suo, Catholicae Ecclesiae sit auctoritate damnatus, nisi eum non
Ambrosium laudasse, sed contra Ambrosium sensisse poeniteat.
Scio vos ea quae ad aedificationem vel confirmationem fidei con-
scribuntur insatiabiliter legere : verumtamen hie liber, quantum-
libet sit ad hoc utilis, jam tandem aliquando finiendus est.

1

De Peccato Originali, 271

♦ Rbteactations/ ii. 50.

Contra Pelagium et Coelestium, de Gratia Christi et de Peccato Originali,
ad Albinam, Pinianum et Melaniam, lihri duo.

POSTEAQUAM Pelagiana haeresis cum suis auctoribus ab episcopis Eccle-
siae Romanae, prius Innocentio, deinde Zosimo, cooperantibus conciliorum
Africanorum litteris, convicta atque damnata- est ; scrips! duos libros ad-
versus eos, unum de Gratia Christi, alterum de Peccato Originali. Hoc
opus sic incipit : * Quantum de vestra corporali et maxime spiritual! salute
gaudeamus.'

CONTEA
DUAS EPISTOLAS PELAGIANORUM.

LIBER PRIMUS,

CHAPTER I.

A respectful address to Boniface as holding the highest See.

1. NovERAM te quidem fama celeberrima praedicante, et fre-
quentissimis atque veracissimis nuntiis quanta esses Dei gratia
plenus acceperam, beatissime atque venerande papa Bonifaci.
Sed posteaquam te etiam praesentia corporali frater meus vidit
Alypius, acceptusque a te benignissime ac sincerissirae, mutua
miscuit dietante dilectione colloquia, tecumque convivens, et
parvo licet tempore, magno tibi junctus affectu, se simul et me
refudit animo tuo, teque mihi reportavit in suo, tanto major in
me tuae Sanctitatis est facta notitia, quanto certior amicitia.
Neque enim dedignaris, qui non alta sapis, quamvis altius prae-
sideas, esse amicus humilium, et amorem rependere impensum.
Quid est enim aliud amicitia, quae non aliunde quam ex amore
nomen accepit, et nusquam nisi in Christo fidelis est, in quo solo
esse etiam sempiterna ac felix potest ? Unde et accepta per eum
fratrem, per quem te familiarius didici, majore fiducia, ausus sum
aliquid ad tuam Beatitudinem scribere de his rebus, quae hoc
tempore episcopalem curam, si qua in nobis est, ad vigilantiam
pro grege Dominico stimulo recentiore soUicitant.

Chap. I.] Contra duas Epis tolas Pelagianorum. i']2,

2. Novi quippe haeretici, inimici gratiae Dei, quae datur
pusillis et magnis per Jesum Christum Dominum nostrum, etsi
jam cavendi evidentius apertiore improbatione monstrantur,
non tamen quiescunt scriptis suis minus cautorum vel minus
eruditorum corda tentare. Quibus utique esset respondendum,
ne se vel suos in illo nefando errore firmarent; etiam si non
metueremus, ne quemquam Catbolicorum verisimili sermone
deciperent. Cum vero non desinant fremere ad Dominici gregis
caulas, atque ad diripiendas tanto pretio redemptas oves, aditus
undecumque rimari, communisque sit omnibus nobis qui fungi-
mur episcopatus officio (quamvis ipse in ea praeemineas celsiore
fastigio) specula pastoralis ; facio quod possum pro mei particula
muneris, quantum mihi Dominus adjuvantibus orationibus tuis
donare dignatur, ut pestilentibus et insidiantibus eorum scriptis
medentia et munientia scripta praetendam; quibus rabies qua
furiunt aut etiam ipsa sanetur, aut a laedendis aliis repellatur.

3. Haec autem quae duabus Epistolis eorum respondeo : uni
scilicet quam dicitur Romam misisse Julianus, credo ut per
illam, quos posset, suos aut inveniret, aut faceret, alteri autem
quam decem et octo velut episcopi participes ejus erroris, non ad
quoslibet, sed ad loci ipsius episcopum sua calliditate tentandum,
et ad suas partes, si posset fieri, traducendum, ausi sunt Thessa-
lonicam scribere : haec ergo quae istis, ut dixi, duabus Epistolis
illorum ista disputatione respondeo, ad tuam potissimum diri-
gere Sanctitatem, non tarn discenda quam examinanda, et ubi
forsitan aliquid displicuerit, emendanda constitui. Indicavit
enim mihi frater mens, quod eas illi dare ipse dignatus es, quae
in tuas manus, nisi vigilantissima diligentia fratrum nostrorum
filiorum tuorum, venire non possent. Ago autem gratias sin-
cerissimae in nos benevolentiae tuae, quod eas me latere noluisti
litteras inimicorum gratiae Dei, in quibus reperisti nomen
meum calumniose atque evidenter expressum. Sed spero de
Domino Deo nostro, quod non sine mercede quae in coelis est, Matt. v. 12.
illi me lacerant dente maledico, quibus me pro parvulis, ne

fallaci laudatori Pelagio perditi relinquantur, sed veraci Salvatori
Christo liberandi offerantur, oppono.

274 Contra duas Epistolas Pelagianorum. [Book t.

CHAPTER II.

Against the assertion that Catholics say that free-mil teas lost
by the sin of Adam.

4. Jam itaque Juliani respondeamus Epistolae. 'Dlcunt,'
inquit, * iUi Manichaei, quibus modo non communicamus, id est,
toti isti cum quibus dissentimus, quia primi hominis peccato, id
est, Adae, liberum arbitrium perierit, et nemo jam potestatem
habeat bene vivendi, sed omnes in peccatum carnis suae necessi-
tate cogantur/ *Manichaeos' appellat Catholicos, more illius
Joviniani, qui ante paucos annos, haereticus novus, virginitatem
sanctae Mariae destruebat, et virginitati sacrae nuptias fidelium
coaequabat. Nee ob aliud hoc objiciebat Catbolicis, nisi quia eos
videri volebat accusatores vel damnatores esse nuptiarum.

5. Liberum autem arbitrium defendendo praecipitaut, ut de
illo potius ad faciendam justitiam, quam de Domini adjutorio

I Cor. i. 31. confidatur, atque ut in se quisque, non in Domino glorietur.
Quis autem nostrum dicat, quod primi hominis peccato perierit
liberuin arbitrium de humane genere 1 Libertas quidem periit
per peccatum, sed ilia quae in paradiso fuit, habendi plenam
cum immortalitate justitiam ; propter quod natura humana

John viii. 36. divina indiget gratia, dicente Domino, JSi vos Filius liberaverit,
tunc vere liheri eritis: utique liberi ad bene justeque vivendum.
Nam liberum arbitrium usque adeo in peccatore non periit,
ut per illud peccent, maxime omnes qui cum delectatione pec-
cant et amore peccati ; hoc eis placet quod eos libet. Unde et

Rom. vi. Apostolus, Cum cssctis, inquit, servi 2>&ccati, liberi fuistis jus-
titiae. Ecce ostenduntur etiam peccato minime potuisse, nisi
alia libertate, servire. Liberi ergo a justitia non sunt, nisi
arbitrio voluntatis : liberi autem a peccato non fiunt, nisi gratia
Salvatoris. Propter quod admirabilis Doctor etiam verba ipsa
discrevit : Cum enim servi essetis, inquit, peccati, liberi fuistis
justitiae. Quern ergo fructuin habuistis tunc in his, in quibus
nunc erubescitis? Nam finis illorum mors est: nunc autem
liber ati a peccato, servi autem facti Deo, habetis fructum vestrum
in sanctificationem, finem vero vitam aeternam. ' Liberos ' dixit

<20-22.

Chap. III.] Contra dims Epistolas Pelagianorum, 275

justitiae, non liberates : a peccato autem non liberos, ne sibi hoc

tribuerent ; sed vigilantissime maluit dicere ' liberates,' referens

hoc ad illam Domini sententiam, Bi vos Filius liberaverit, tunc

vere liberi eritis. Cum itaque non vivant bene filii hominum,

nisi effecti filii Dei, quid est quod iste libero arbitrio vult bene

vivendi tribuere potestatem ; cum haec potestas non detur nisi

gratia Dei, per Jesum Christum Dominum nostrum, dicente Rom. vli. 25.

Evangelio, Quotquot autem receiyerunt eum, dedit eis potestatem John i. 12.

Jllios Dei fieri ?

CHAPTER III.

Grace is not given according to deserts.

6. Sed ne forte dicant, ad hoc esse adjutos, ut haberent potes-
tatem fieri filii Dei ; ut autem banc accipere mererentur, prius
eum libero arbitrio, nulla adjuti gratia, receperunt : haec est
quippe intentio qua gratiam destruere moliuntur, ut eam dari
secundum merita nostra contendant : ne forte ergo banc evan-
gelicam sententiam sic dividant, ut meritum ponant in eo quod
dictum est, Quotquot autem receperunt eum; ac deinde non gratis
datam, sed huic merito redditam gratiam in eo quod sequitur,
Dedit eis potestatem filios Dei fieri : numquid si quaeratur ab eis,
quid sit, receperunt eum, dicturi sunt aliud, nisi, ' Crediderunt in
eum ]' Ut igitur et hoc sciant ad gratiam pertinere, legant quod
ait Apostolus : In nullo expavescatis ab adversariis, quae quidem Phil. i. 28, 29.
est illis causa perditionis, vestrae autem salutis: et hoc a Deo ;
quia vobis donatum est pro Christo, non tantum ut credatis in
eum, sed ut etiam patiamini pro eo. Nempe utrumque dixit
esse donatum. Item quod ait. Pax fratribus, et charitas cum fide, Eph.vi.23.
a Deo Patre et Domino Jesu Christo. Legant etiam quod ipse
Dominus ait. Nemo potest venire ad me, nisi Pater, qui misit me, John vi. 44,
traxerit eum. Ubi ne quisquam putet aliud dictum esse, venire ^
ad me, quam, * Credere in me;' paulo post cum de suo Corpore
et Sanguine loqueretur, et scandalizati essent plurimi in sermone
ejus, ait : Verba quae ego locutus sum vobis, spiritus et vita
sunt; sed sunt quidam ex vobis qui non credunt. Deinde sub-
junxit Evangelista : Sciebat enim Jesus ab initio, qui essent ere-

T 2

2y6 Contra duas Epistolas Pelagianoriim. [Book i.

denies, et quis traditurus esset eum; et dicehat, Projpterea dixi
vobis, quia nemo 2>otest venire ad me, nisi fuerit ei datum a Fatre
meo. Sententiam scilicet iteravit qua dixerat, Nemo potest
venire ad me, nisi Pater, qui misit me, traxerit eum. Et hoc
propter credentes et non credentes se dixisse manifestavit,
exponens quod dixerat, Nisi Pater, qui misit me, traxerit cum :
idipsum aliis verbis repetendo in eo quod ait, nisi fuerit ei
datum a Patre meo. Ille quippe trahitur ad Christum, cui
datur ut credat in Christum. Datur ergo potestas ut filii Dei
fiant, qui credunt in eum, cum hoc ipsum datur ut credant in
eum. Quae potestas nisi detur a Deo, nulla esse potest ex
libero arbitrio : quia nee liberum in bono erit, quod liberator
non liberaverit; sed in malo liberum habet arbitrium, cui
delectationem malitiae vel occultus vel manifestus deceptor in-
Bevit, vel sibi ipse persuasit.

7. Non itaque, sicut dicunt nos quidam dicere, et iste audet
insuper scribere, * omnes in peccatum,' velut inviti, ' carnis suae
necessitate coguntur : ' sed si jam in ea aetate sunt, ut propriae
mentis utantur arbitrio, et in peccato sua voluntate retinentur,
et a peccato in peccatum sua voluntate praecipitantur. Neque
enim agit in eis etiam qui suadet et decipit, nisi ut peccatum
voluntate committant, vel ignorantia veritatis, vel delectatione
iniquitatis, vel utroque malo et caecitatis et infirmitatis. Sed
haec voluntas quae libera est in malis, quia delectatur malis,
ideo libera in bonis non est, quia liberata non est. Kec potest
homo boni aliquid velle, nisi adjuvetur ab eo qui malum non
potest velle, hoc est, gratia Dei per Jesum Christum Dominum

Rom. xiv. 23. nostrum. Omne enim quod non est ex fide, peccatum est. Ac
per hoc bona voluntas quae se abstrahit a peccato, fidelis est ;

Habak. ii. 4. quia justus ex fide vivit. Ad fidem autem pertinet credere in
Christum. Et nemo potest credere in eum, hoc est, venire ad
eum, nisi fuerit illi datum. Nemo igitur potest habere volun-
tatem justam, nisi nullis praecedentibus meritis acceperit
veram, hoc est, gratuitam desuper gratiam.

Chap. V.] Cofitva duas Epistolas Pelagianorum. 277

CHAPTER IV.

It is Pelagians who overthrow free-will.

8. Hoc isti nolunt elati et superbi, nee purgando defensores,
sed extollendo praecipitatores liberi arbitrii. Qui non ob aliud
nobis haec dicentibus indignantur, nisi quia gloriari in Domino
dedignantur. Timuit tamen Pelagius episcopale judicium Palae-
stinum : et cum ei fuisset objectum, quod diceret gratiam Dei De Gest. Pel.
secundum merita nostra dari ; negavit se dicere, et eos qui hoc
dicerent, anathematizando damnavit. Nee aliud tamen defen-
dere invenitur in libris, quos postmodum scripsit ; fraudem se De Grat.
putans hominibus judicantibus fecisse mentiendo, aut nescio ^' ^' ^'^'
quomodo suum sensum verbis ambiguis obtegendo.

CHAPTER y.

Another calumny of Julian, ' They deny marriage to he ordained by God.*
A third; that 'Conjugal intercourse is condemned.''

9. Sed jam videamus quod sequitur. ' Dicunt etiam/ inquit,
' istas quae modo aguntur nuptias a Deo institutas non fuisse :
quod in libro Augustini legitur, contra quem ego modo quatuor [De Nuptii
libellis respondi. Cujus Augustini dicta inimici nostri in veri-
tatis odium susceperunt.' His ejus calumniosissimis verbis
breviter video respondendum : quia repetit ea postea, ubi vult
ipse insinuare quasi contra nostra isti quid dicant ; ibi cum illo,
quantum res postulare videbitur, Domino adjuvante certandum
est. Nunc ergo respondeo, a Deo nuptias institutas, et tunc,
quando dictum est, Fropterea relinquet homo patrem suum et Gen. ii. 24.
matrein suam, et adhaerehit uccori suae; et erunt duo in earns
una : et nunc, propter quod scriptum est, A Domino jungitur Prov. xix. i
inro mulier. Neque enim aliud fit etiam nunc quam illud,
ut adhaereat homo uxori suae, et sint duo in carne una. De
ipsis quippe nuptiis, quae nunc fiunt, consultus est Dominus
a Judaeis, utrum liceret quacumque causa dimittere uxorem.

31-

278 Contra duas Epistolas Pelagianorum, [Book i.

Matt. xix. Et isto commemorato testimonio legis adjunxit, Quod ergo Deus
^ ' conjunxit, homo nan sejparet. Hoc testimonium legis adhibuit

Eph. V. 25, etiam Apostolus Paulus, cum viros moneret ut ab eis diligerentur
uxores. Absit ergo, ut in libro meo contra haec testimonia
divina iste aliquid legerit. Sed vel non intelligendo, vel magis
calumniando, in alium sensum conatur detorquere quod legit.
Librum autem meum, contra quem se quatuor libellis respon-
disse commemorat, post damnationem Pelagii Coelestiique con-
scripsi. Quod ideo dicendum putavi, quoniam iste dicit, 'ab
inimicis suis in odium veritatis dicta mea fuisse suscepta:' ne
ideo quisquam existimet, propter hunc librum meum inimicos
gratiae Christi novos haereticos fuisse damnatos. In eo autem
libro defensio est potius, quam reprehensio nuptiarum.

10. 'Dicunt etiam/ iuquit, * motum genitalium et commix-
tionem conjugum, a diabolo fuisse repertam: et propterea eos
qui nascuntur innocentes, reos esse ; et a diabolo fieri, non
a Deo, quia de hac diabolica commixtione nascuntur. Hoc
autem sine aliqua ambiguitate Manichaeum est.' Imo sicut
dicimus a Deo nuptias institutas propter ordinatam genera-
tionem filiorum; ita dicimus filiorum gignendorum semina-
tionem sine motu genitalium et sine commixtione conjugum nee
in paradiso, si filii gignerentur, esse potuisse. Sed utrum talis
eorum motus atque commixtio fuisset, si nemo peccasset, qualis
nunc est cum pudenda libidine, hinc est quaestio : de qua dili-
gentius postea, si Deus voluerit, disputabimus.

CHAPTER VI.

The Pelagians' object in extolling the innocence of conjugal intercourse.

11. Quid tamen isti velint, quid intendant, quo rem perducere
moliantur, adjuncta istius verba declarant, ubi ait nos dicere,
* propterea eos qui innocentes nascuntur, reos esse ; et a diabolo
fieri, non a Deo, quia de hac diabolica commixtione nascuntur.'
Cum itaque nos nee diabolicam dicamus conjugum commix-
tionem, maxime fidelium, quae fit causa generandorum qui
postea regenerandi sunt, filiorum ; nee homines ullos a diabolo

Chap. VII.] Contva duus Epistolas Pelagianorum. 279

fieri, sed a Deo in quantum homines sunt : et tamen etiam
de conjugibus fidelibus reos nasci, tanquam ex oliva oleastrum, De Nupt.
propter originale peccatum ; et propter hoc esse sub diabolo, nisi
renascantur in Christo ; quoniam diabolus culpae auctor est, non
naturae: contra illi parvulos dicentes nullum trahere originale
peccatum, et ideo non esse sub diabolo, quid efficere laborant,
nisi ut ilia Dei gratia evacuetur in parvulis, qua emit nos, sicut
dicit Apostolus, de potestate tenebrarum, et transtulit in regnum Col. i. 13.
Filii charitatis suae ? Quandoquidem parvulos negant esse in
potestate tenebrarum, etiam ante Domini liberatoris auxilium ;
ita in eis laudantes opus Creatoris, ut misericordiam destruant
Kedemptoris. Quam nos quoniam et in majoribus et in par-
vulis confitemur, 'hoc' dicit 'sine aliqua ambiguitate esse
Manichaeum : ' cum sit antiquissimum Catholicum, unde novum
istorum dogma evertatur haereticum.

CHAPTER YII.

A fourth calumny; that ' the Saints of the Old Testament are called
not free from sin.'

12. *DicuNT,' inquit, 'sanctos in vetere Testamento non ca-
ruisse peccatis, id est, nee per emendationem a criminibus fuisse
liberos, sed in reatu a morte fuisse deprehensos.' Imo dicimus
vel ante Legem vel tempore veteris Testamenti a peccatis fuisse
liberates, non virtute propria ; quia maledictus omnis qui spem jer. xvii. 5.
suam ponit in homine; et in hoc sine dubio maledicto sunt,
quos etiam Psalmus divinus notat. Qui covfidunt in virtute sua : Ps. xiviii.
nee vetere Testamento, quod in servitutem generat, quamvis q^'\^'^^_
certae dispensationis gratia divinitus datum sit : nee ipsa lege Rom. vii. 12.
sancta et justa et bona, ubi scriptum est, Non concupisces; Exod. xx. 17.
quoniam non est data quae posset vivificare, sed praevaricationis Gal. Hi. 21,
gratia posita est, donee veniret semen cui promissum est : sed ^^'
liberates esse per sanguinem ipsius Redemptoris, qui est unus
Mediator Dei et hominum homo Christus Jesus. Isti autem i Tim. ii. 5.
inimici gratiae Dei, quae data est pusillis et magnis per Jesum
Christum Dominum nostrum, ideo dicunt antiques homines Dei

28o Contra duas Epistolas Pelagianorum. [Book i.

perfectae fuisse justitiae, ne Christi incarnatione, passione, resur-
rectione, cujus fide salvi facti sunt, credantur eguisse.

CHAPTER VIII.

A fifth calumny ; that • Paul and the other Apostles are said to have been
stained hy lust.^ The Apostle spoke in his own person and that of others
who are no longer under the Laic, hut under Grace.

13. ' Apostolum etiam Paulum/ inquit, *vel omnes apostolos

» dicunt semper immoderata libidine fuisse pollutos/ Quis hoc

vel profanus audeat dicere ? Sed nimirum iste propterea sic

Rom. vii. calumniatur, quia contendunt id quod dixit Apostolus, Scio quia

non habitat in me, hoc est in came mea, honum; velle enim

adjacet mihi, per/lcere autem honum non invenio; et caetera

talia, non eum dixisse de se ipso, sed nescio cujus alterius, qui

ilia pateretur, induxisse personam: propter quod locus ipse

in ejus Epistola diligenter considerandus est et scrutandus, ne

in ejus aliqua obscuritate delitescat error istorum. Quamvis

ergo latius hinc Apostolus disputet, et magno diuturnoque con-

flictu gratiam defendens adversus eos qui gloriabantur in lege ;

[*inde?] tamen ad rem pertineutia pauca contingimus. *TJnde ait: ^ma

Rom. iii. nou justificobitur ex lege omnis caro coram illo. Per legem enim

cognitio peccati. Nunc autem sine lege justitia Dei manifestata

est, testificata per Legem et Prophetas: justitia autem Dei per

fidem Jesu Christi, in omnes qui credunt. Non est enim dis-

tinctio. Omnes enim peccaverunt, et egent gloria Dei; justificati

gratis ^;«r gratiam ipsius, per redemptionem quae est in Christo

Jesu. Et iterum : Uhi est gloriatio ? Exclusa est. Per quam

legem ? factor um ? Non, sed per legem Jidei. Arbitramur enim

justijlcari hominem per fidem sine operibus legis. Et iterum :

Rom, iv. Non enim 2>er legem promissio A brahae aut semini ejus, ut haeres

esset mundi, sed ^;er justitiam Jidei. Si enim qui per legem,

haeredes sunt; exinanita est fides, et evacuata est promissio.

Lex enim iram operatur. Ubi enim non est lex, nee 2>raevaricatio.

Rom. V. 20. Et alio loco : Lex autem subintravit, ut abundaret delictum : ubi

autem abundavit delictum, superabundavit gratia. Item alio

Cnxv.vm.'] Contra duas Epistolas Pelagianorum. 281

loco : Peccatum enim vohis non dominabitur, non enim estis sub Rom. vi. 14.

lege, sed sub gratia. Item que alio loco: An ignoratis, Jr aires, Rom. vii.

{scientibus enim legem loquor,) quia lex dominatur homini in ' '

quantum temjMS vivit? Mulier enim sub viro, vivo marito

juncta est legi: si autem mortuus fuerit vir ejus, evacuata est a

lege viri. Et paulo post : Itaque, fratres mei, et vos mortui estis

legi 2)er corjms Ohristi, ut sitis alterius, qui ex mortuis resurrexit,

ut fructijicemus Deo. Cum enim essemus in came, j^cissiones

j)eccatorum, quae per legem sunt, 02)erabantur in membris nostris,

ut fructum ferrent morti: nunc vera evacuati sumus a lege

mortis, in qua detinebamur, ita ut serviamus in novitate sjnritus,

et non in vetustate litterae. His atque hujusmodi contestationi-

bus Doctor ille Gentium satis evidenter ostendit, legem non

potuisse auferre, sed potius auxisse peccatum, quod auferat

gratia : quoniam lex jubere novit, cui succumbit infirmitas ; Cp. De sp.

gratia juvare, qua infunditur charitas. Ne quis enim propter

haec testimonia vituperet legem, et malam esse contendat, vidit

Apostolus male intelligentibus quid posset occurrere, et eamdem

sibi ipse proposuit quaestionem : Quid ergo dicemus, inquit 1 Rom. vii. 7.

Lex peccatum est? Absit : sed peccatum non cognovi nisi per

legem. Hoc jam superius dixerat, Per legem enim cogmtio 2)ec~

cati. Non ergo ablatio, sed cognitio.

14. Hinc autem jam incipit, propter quod ista consideranda
suscepimus, introducere personam suam, et tanquam de se ipso
loqui : ubi nolunt Pelagian! ipsum Apostolum intelligi ; sed
quod in se alium transfiguraverit, id est, hominem sub lege
adhuc positum, nondum per gratiam liberatum. Ubi quidem
jam debent concedere, quod in lege nemo justificatur, sicut alibi Gal. iii. n.
idem apostolus dicit, sed ad cognitionem peccati, et ad ipsius
legis praevaricationem valere legem, ut, cognito auctoque pec-
cato, per fidem gratia requiratur. Non autem timent ista de
Apostolo intelligi, quae posset et de praeteritis suis dicere, sed
ea quae sequuntur timent. Hie enim : Concupiscentiam, inquit, Rom. vii.
nssciebam, nisi lex diceret, Non concupisces. Occasions autem
accepta, peccatum 2^er mandatum operatum est in me omnem
concu2)iscentiam. Sine lege enim 2>eccatum mortuum est : ego
autem vivebam aliquando sine lege : adveniente autem mandate

282 Contra duas Epis tolas Pelagianorum. [Book i.

2)eceatum revixit ; ego autem mortuus sum. Et inventum est
mihi mandatumy quod erat in vitam, hoc esse in mortem.
Peccatum enim, accepta occasions /;er mandatu7n, fefellit me,
et jier illud occidit. Itaque lex quidem sancta, et mandatum
saTictum et justum et honum. Quod ergo honum est, mihi
factum, est mors ? Ahsit. Sed 'peccatum ut af^mreat peccatum,
2'>er honum mihi operatum, est mortem, ut fiat sujrra modum
peccator aut jyeccatum per mandatum. Haec omnia, sicut dixi,
potest videri Apostolus de sua vita commemorasse praeterita :
ut illud quod ait, Ego autem viveham aliquando sine lege,
aetatem suam primam ab infantia ante rationales annos volu-
erit intelligi : quod autem adjunxit, Adveniente autem mandate
peccatum revixit, ego autem mortuus sum, jam se praecepti
capacem, sed non efficaeem, et ideo praevaricatorem legis
ostenderet.

CHAPTER IX.

He sins in toill, who abstains from sin through fear only.

Phil. lii. 6. 15. Nec movcat quod ad Philippenses scripsit, Secundum

justitiam quae in lege est, qui fuerim sine querela. Potuit enim
esse intus in affectionibus pravis praevaricator legis, et tamen
conspicua opera legis implere, vel timore hominum, vel ipsius
Dei ; sed poenae formidine, non dilectione et delectatione jus-
titiae. Aliud est enim voluntate benefaciendi benefacere, aliud
autem ad malefaciendum sic voluntate inclinari, ut etiam faceret
si hoc posset impune permitti. Nam sic profecto in ipsa intus
voluntate peccat, qui non voluntate, sed timore non peccat.
In quibus interioribus suis talem se fuisse sciens Apostolus
ante gratiam Dei, quae per Jesum Christum Dominum nostrum
est, alibi hoc apertissime confitetur. Scribens quippe ad Ephe-

Eph. ii. 1-5. sios : Et vos, inquit, cutti essetis mortui delictis et peccatis
vestris, in quibus aliquando ambulastis secundum saeculum
mundi hujus, secundum principem 2>otestatis aeris, spiritus ejus
qui nunc ojyeratur in filiis dijffidentiae, in quibus et nos OTnnes
aliquando conversati sumus in desideriis carnis nostrae, faci-
entes voluntatem carnis et affectionum, et eramus naturaliter

Chap. IX.] Contra duas Epistolas Pelagianorum. 283

jilii irae, sicut et caeteri : Deus autem qui dives est in mise-
ricordia, lyropter multam dilectionem qua dilexit nos, et cum
essemus mortui peccatis, convivificavit nos Ghristo, cujus gratia
sumus salvi facti. Eursus ad Titum : Fuimus enim et nos, Tit. iii. 3-7.
inquit, stulti aliquando et increduli, errantes, servientes desi-
deriis et volu^ytatibus variis, in malifia et invidia agentes,
abominahiles, invicem odio habentes. Talis Saulus fuit, quando
secundum justitiam quae in lege est, sine querela fuisse se dicit.
Nam quia non post banc abominabilem vitam, ut esset sine
querela, in lege profecerat, moresque mutaverat, evidenter in
his quae sequuntur ostendit ; quandoquidem mutatum se non
dicit ab his malis, nisi per gratiam Salvatoris. Adjungens
enim hoc ipsum etiam hie, sicut ad Ephesios, ait : Cum autem
benignitas et humanitas illuocit Salvatoris nostri Dei, non ex
operibus justitiae, quae nos fecimus ; sed secundum suam mise-
ricordiam salvos nos fecit per lavacrum regenerationis et reno-
vationis Spiritus Sancti, quern ditissime effadit super nos, per
Jesum Christum Salvatorem nostrum; ut justijicati gratia
ipsius, haeredes efficiamur secundum spem vitae aeternae.

16. Quod autem ait in hoc Epistolae loco ad Romanos, Fee- Rom. vii. 13.
catum ut ap>pareat peccatum, per bonum mihi operatumi est
mortem ; congruit superioribus ubi dixit : Sed peccatum non
cognovi, nisi per legem ; nam concupiscentiam nesciebam, nisi
lex diceret, Non concujnsces. Et superius, Per legem cognitio
2)eccati : hoc enim et hie dixit, ut ap2)areat j)eccatum : ut illud
quod dixerat, Sine lege enim peccatum mortuum est, non in-
telligamus nisi * tanquam non sit, ' latet, non apparet, penitus [* tanquam
ignoratur, tanquam in nescio quibus ignorantiae tenebris sit
sepultum.' Et quod ait, Ego autem vivebam aliquando sine
lege, quid ait, nisi, 'vivere mihi vi debar f Et quod adjunxit,
Adveniente autem mandato peccatum reviocit, quid est aliud,
quam, 'eminuit et apparuit?' Nee tamen ait, 'vixit,' sed,
revixit, Vixerat enim aliquando in paradise, quando contra
datum praeceptum satis apparebat admissum : cum autem a
nascentibus trahitur, tanquam mortuum sit latet, donee re-
pugnans justitiae malum ejus prohibitione sentiatur, cum aliud
jubetur atque approbatur, aliud delectat atque dominatur : tunc

284 Contra duas Epis tolas Pelagianorum. [Book i.

peccatum quodam modo in notitia nati hominis reviviscit, quod
in notitia primum facti hominis aliquando jam vixerat.

CHAPTEE X.

The same argument continued,

17. Sed quod sequitur, non ita expeditum est, quomodo de
Rom. vH. 14. Paulo possit intelligi. Scimus enim, inquit, quia lex spiri-
tualis est ; ego autem carnalis sum. Non ait, ' Fui : ' sed, sum*
Numquid ergo Apostolus, cum haec scriberet, carnalis fuit?
Rom. vii. 24, An secundum corpus hoc dicit 1 Adhuc enim erat in corpore
I Cor. XV. 44 mortis hujus, nondum facto quod alibi dicit, Seminatur corpus
animale, surget corjyus s^nrituale. Tunc enim ex toto se, id
est, ex utraque parte qua constat, spiritualis homo erit, quando
spirituale etiam corpus erit. Neque enim absurdum est, ut sit
in ilia vita etiam caro spiritualis ; si potuit esse in hac vita, in
his qui adhuc carnalia sapiunt, etiam spiritus ipse carnalis. Sic
ergo ideo dixit, Ego autem carnalis sum; quia nondum spiri-
tuale corpus habebat Apostolus. Sicut posset dicere, ' Ego autem
mortalis sum : ' quod utique non nisi secundum corpus intel-
ligeretur dixisse, quod nondum fuerat immortalitate vestitum.
Item quod adjunxit, Venundatus sub peccato : ne quisquam
eum nondum redemptum Christi sanguine existimet, etiam hoc
Rom. viii. 23. sccuudum illud potcst intelligi, quod ait, M nos primitias
habentes sjnritus, et i2)si in nobism^tipsis ingemiscimus, adoptio-
nem, exspectantes^ redemptionem corj)oris nostri. Si enim se-
cundum hoc se dicit venundatum sub peccato, quod adhuc non
Rom. vii. 24. est rcdcmptum a corruptione corpus ejus ; vel venundatum
wisd. ix. 15. aliquando in prima transgressione praecepti, ut haberet corpus
corruptibile quod aggravat animam : quid prohibet hie Aposto-
lum intelligi de se ipso dicere, quod ita dicit, ut etiam in ipso
possit intelligi ; etiamsi in sua persona non se solum, sed omnes
accipi velit, qui se noverunt spirituali delectatione cum carnis
affectione sine consensione confligere ?
Rom. vii. 18. An forte metuimus ea quae sequuntur. Quod enim

operor, ignoro : non enim quod volo, hoc ago ; sed quod odi,

Chap. X.] Contva duas Epistolas Pelagianorum, 285

illud facio : ne forte ex his verbis quispiam consentire carnis
eoncupiscentiae ad opera mala suspicetur Apostolum % Sed
considerandum est quod adjungit : Si autem quod nolo, hoc
facio, consentio legi quoniam bona est. Magis enim se dicit
legi consentire, quam carnis eoncupiscentiae. Hanc enim * pec-
cati' nomine appellat. Facere ergo se dixit et operari, non
affectu consentiendi et implendi, sed ipso motu concupiscendi.
Hinc ergo, inquit, consentio legi quoniam bona est : consentio,
quia ' nolo quod non vult.' Deinde dicit, Nunc autem jam non
ego 02)eror illud, sed id quod habitat in me ^^eccatum. Quid est,
Nunc autem, nisi, 'Jam nunc sub gratia, quae liberavit delec-
tationem voluntatis a consensione cupiditatis ? ' Non enim
melius intelligitur, Non ego operor, nisi quia non consentit Rom. vi. 13.
exhibere membra sua arma iniquitatis peccato. Nam si et
concupiscit et consentit et agit; quomodo non ipse illud ope-
ratur, etiamsi se operari doleat, et vinci graviter ingemiscat?

19. Jam illud quod sequitur, nonne unde loquatur, apertis-

sime ostendit % Scio enim quia non habitat in me, hoc est in Rom. vii.
came mea, bonum. Si enim non exponeret adjungendo, hoc est
in came mea, aliter fortasse acciperetur quod dixit, in me. Ac
per hoc versat hoc idem repetens, et inculcans : Velle enim
adjacet mihi ; perjicere autem bonum, non. Hoc est enim
perficere bonum, ut nee concupiscat homo. Imperfectum est
autem bonum, quando concupiscit, etiam si eoncupiscentiae
non consentit ad malum. Non enim quod volo facio bonum,
inquit; sed quod nolo malum, hoc ago. Si autem quod nolo
ego, hoc facio ; jam non ego 02)eror illud, sed quod habitat in
me peccatum. Id repetivit inculcans, et tanquam tardissimos
de somno excitans : Invenio ergo legem, inquit, mihi volenti
facere bonum, quoniam mihi malum adjacet. Ilia ergo bonum
est volenti facere, adjacet autem malum ex concupiscentia, cui
non consentit qui dicit, Jam non ego o2)eror illud.

20. Apertius autem quod sequitur utrumque declarat : Con- Rom. vii.
delector enim legi Dei secundum interiorem hominem; video
autem aliam legem in msmbris meis, repugnantem legi mentis
meae, et ca2)tivantem me in lege 2)eccati, quae est in membris meis.

Sed quod dixit, captivantem me, potest movere, si nulla consensio

!ZS6 Contra duas Epistolas Pelagianorum. [Book i.

est. Unde propter tria ista, duo scilicet de quibus jam dis-
putavimus, quod ait, Ego autem carnalis sum, et, venundatus
sub i^eccato, et hoc tertium, cajytivantem me in lege 2>eccati, quae
est in m£,mhris meis, potest videri Apostolus eum describere qui
sub lege adhuc vivit, nondum sub gratia. Sed sicut ilia duo
exposuimus, propter carnem adhuc corruptibilem dicta ; sic et
hoc potest intelligi, ut captivantem me, dixerit, carne, non mente ;
motione, non consensione : et ideo cajytivantem me, quia et in
ipse carne non est aliena natura, sed nostra. Sicut ergo ex-
posuit ipse quid dixerit, Scio enim quia non habitat in me, hoe
est in carne mea, honum : sic jam ex illius expositione hunc
locum debemus accipere, tanquam dixerit, captivantem me, hoc
est, carnem meam, in lege peccati, quae est in membris meis.
Rom.vii. 24- 21. Deinde subjungit propter quod dicta sunt omnia : Miser

viii. 2.

ego homo, quis me liberabit de corpore mortis hujus 7 Gratia Dei
per Jesum Christum Dominum nostrum. Atque inde concludit,
Igitur ijyse ego mente servio legi Dei, carne autem legi peccati :
carne scilicet legi peccati, concupiscendo ; mente autem legi
Dei, eidem concupiscentiae non consentiendo. Nulla ergo con-
demnatio est nunc his qui sunt in Christo Jesu. Non enim
damnatur, nisi qui concupiscentiae carnis consentit ad malum.
Lex enim spiritus vitae in Christo Jesu liberavit te a lege j^eccati
et mortis : ne scilicet consensionem tuam coucupiscentia sibi
vindicet carnis. Et ea quae sequuntur eumdem sensum magis
magisque demonstrant : sed adhibendus est modus.
Exp. Propos. 22. Visum autem aliquando etiam mihi fuerat, hominem sub
44%5.°"Ad lege isto Apostoli sermone describi. Sed vim mihi fecerunt
postea ista verba, quod ait, Nunc autem jam non ego operor
illud. Ad hoc enim pertinet illud quod ait et postea. Nulla
ergo condemnatio est nunc his qui sunt in Christo Jesu. Et
quia non video quomodo diceret homo sub lege, Condelector legi
Dei secundum interiorem hominem: cum ipsa delectatio boni,
qua etiam non consentit ad malum, non timore poenae, sed
amore justitiae (hoc est enim coudelectari), nonnisi gratiae
deputanda sit.

Simplic.

Chap. XI.] Coutva duas Epistolas Pelagianoriim. 287

CHAPTER XI.

The same argument.

23. Nam et ubi ait, Quis me liber obit de corjyore ynortis h'ujus; Rom. vil. 24.
quis neget Apostolum, cum haec diceret, adhuc fuisse in corpore
mortis hujus ? A quo utique impii non liberantur, quibus
eadem corpora ad tormenta aeterria redduntur. Liberari ergo
est a corpore mortis hujus, omni sanato languore concupiscentiae
carnis, non ad poenam corpus recipere, sed ad gloriam. Huic
loco et illud satis consonat : Etiam nos ijysi, primiiias habentes Rom. viii. 23.
S2)iritus, et ijysi in nobismeti2)sis ingemiscimus, ado2)tionem
exsjyectantes, redemjytionem corjwris nostri. Nimirum enim
gemitu isto ingemiscimus, in quo dicimus, Miser ego homo, quis
me liberabit de corpore mortis hujus ? Illud etiam ubi ait, Quod
enim operor, ignoro ; quid est aliud, quam, ' Nolo, non approbo,
non consentio, non facio %' Alioquin contrarium est his, quae
superius dixit, Per legem cognitio /;ecca^i/ et, Peccatum non
cognovi nisi per legem; et, Peccatum ut apjyareat peccatum, per
bonum mihi operatum est mortem. Quomodo enim peccatum
per legem cognovit, quod ignorat ? quomodo apparet peccatum,
quod ignoratur 1 Sic ergo dictum est, Ignoro, Non facio, quia
nulla consensione id ego ipse coramitto : quomodo dicturus est
Dominus impiis, Non novi vos; quem procul dubio latere nihil Matt, vii, 23.
potest : et sicut dictum est, Uum qui non noverat 2>eccatum ; 2 Cor. v. 21.
quod est, 'Non fecerat:' neque enim non noverat quod arguebat.
24. His atque hujusmodi in ista Scripturae apostolicae cir-
cumstantia diligenter consideratis, recte intelligitur Apostolus,
non quidem se solum in sua persona, verum alios etiam sub
gratia constitutos significasse, sed secum nondum in ilia consti-
tutes pace perfecta, in qua absorbebitur mors in victoriam. De i Cor. xv. 54.
qua post dicit. Si autem Ghristus in vobis, corjnts quidem mar- Rom. viii. 10,
tuum est projyter 2^^^^^^'^'^ j' S2)iritus autem vita est pro2)ter
justitiam. Si ergo S2)iritus ejus qui suscitavit Jesum ex mor-
tu'is, habitat in vobis; qui suscitavit Christum Jesum a mortuis,
vivijicahit et mortalia cor2yora vestra per inhabitantem S2)iritum
ejus in vobis. Vivificatis igitur mortalibus corporibus nostris^

288 Contra duas Epistolas Pelagianorum. [Book i.

non solum ad peccandum consensio nulla erit, sed nee ipsa cui

non consentiatur carnis concupiscentia remanebit. Quam spiri-

tui resistentem non habere in carne mortali, ille tantummodo

homo potuit, qui non per ipsam ad homines venit. Et ideo

Wisd. ix. 15. Apostolos, quia homines erant, et corpus quod corrumpitur et

aggravat animam, in hujus vitae mortalitate portabant, absit ut

dicamus, sicut iste calumniatur, 'semper immoderata libidine

/ . fuisse pollutos : ' sed dicimus a consensione pra varum libidinum

i liberos, de concupiscentia tamen carnis, quam moderando frena-

bant, tanta humilitate et pietate gemuisse, ut optarent earn non

habere potius, quam domare.

CHAPTER Xn.

Sixth calumny ; that not even Christ is acknowledged to have been
free from sins.

See iii. s. 16. 25. Pkoinde istc quod addidit nos dicere, * Christum et a
peccatis liberum non fuisse, sed carnis necessitate mentitum, et
aliis maculatum fuisse delictis : ' viderit a quibus audierit, vel in
quorum litteris legerit ; quod quidem fortasse non intellexit, et
in sensus calumniosos malitia fallente convertit.

CHAPTER Xin.

Seventh ; that all sins are not remitted m Baptism.

26. ' DicuNT etiam,' inqiiit, ' Baptisma non dare omnem in-
dulgeutiam peccatorum, nee auferre crimina, sed radere, ut
omnium peccatorum radices in mala carne teneantur.' Quis
hoc adversus Pelagianos, nisi infidelis, affirmet 1 Dicimus ergo
Baptisma dare omnium indulgentiam peccatorum, et auferre
crimina, non radere; nee 'ut omnium peccatorum radices in
mala carne teneantur, quasi rasorum in capite capillorum, unde
crescant iterum resecanda peceata.' Nam et istam similitudinem
comperi suae illos adhibere calumniae, tanquam hoe nos sen-
tiamus atque dicamus.

Chap. XIV.] Coutra duas Epistolas Pelagianorum. 289

27. Sed de ista concupiscentia carnis falli eos credo, vel fal-
lere ; cum qua necesse est ut etiam baptizatus, et hoc si dili-
gentissime proficit, et Spiritu Dei agitur, pia mente confligat. Rom. vHi. 14.
Sed haec etiamsi vocatur peccatum, non utique quia peccatum

est, sed quia peccato facta est, sic vocatur: sicut scriptura
manus cujusque dicitur, quod manus earn fecerit. Peccata
autem sunt, quae secundum carnis concupiscentiam vel igno-
rantiam illicite fiunt, dicuntur, cogitantur : quae transacta
etiam reos tenent, si non remittantur. Et ista ipsa carnis
concupiscentia in Baptismo sic dimittitur, ut quamvis tracta
sit a nascentibus, nihil noceat renascentibus. Ex quibus tamen,
si filios carnaliter gignunt, rursus trahitur ; rursusque est no-
citura nascentibus, nisi eadem forma renascentibus remittatur,
et insit nihil obfutura vitae futurae, quoniam reatus ejus gene-
ratione tractus, regeneratione dimissus est : et ideo jam non sit
peccatum, sed hoc vocetur, sive quod peccato facta sit, sive quod
peccandi delectatione moveatur, etsi ei vincente delectatione
justitiae non consentiatur. Nee propter ipsam, cujus jam reatus
lavacro regenerationis absumptus est, dicunt in oratione bap-
tizati, Dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus Matt. vi. 12,
debitoribus nostris ; sed propter peccata quae fiunt, sive in ejus
eonsensionibus, cum ab eo quod libet vincitur quod placet, sive
cum per ignorantiam malum quasi bonum placet. Fiunt autem,
sive operando, sive loquendo, sive quod facillimum atque celerri-
mum est, cogitando. A quibus omnibus quis etiam fidelium
gk)riabitur castum se habere cor, aut quis gloriabitur mundum Prov. xx 9.
se esse a peccato 1 Illud sane quod in oratione sequitur, propter
ipsam dicitur, Ne nos inferas in tentationem, sed libera nos
a malo. Unusquisque enim, sicut scriptum est, tentatur a con-
cujyiscentia sua abstr actus et illectus; deinde concupiscentia cum James i. 14,
conceperit, 2)arit 2)eccatum.

CHAPTER XIV.

Crimes and venial sins.

28. Hi omnes concupiscentiae partus, et ipsius concupiscentiae
reatus antiquus, Baptismatis ablutione dimissi sunt : et quid-

u

!Z90 Contra duas Epistolas Pelagianorum. [Book i.

quid parit nunc ista concupiscentia, si non sint illi partus, qui
non solum peccata, verum etiam crimina nuncupantur, pacto
illo quotidianae orationis ubi dicimus, Dimitte nobis debita
nostra, sicut dimiuimus, et eleemosyuarum sinceritate mundan-
tur. Neque enim quisquam sic desipit, ut dicat ad baptizatos

Luke vi. 37, DominicuDi illud non pertinere praeceptum, Bimittite, et dimitte-
tur vobis; date^ et dabitur vobis. Nullus autem in Ecclesia
recte posset ordinari minister, si dixisset Apostolus, ^Si quis

Tit. i. 6. sine peccato,' ubi ait, Si quis sine crimine est: aut si dixisset,

1 Tim. iii. 10. ' Nullum peccatum habentes,' ubi ait, Nullum crimen habentes.

" Multi quii)pe baptizati fideles sunt sine crimine; sine peccato

autem in hac vita neminem dixerim, quantalibet Pelagiani, quia
haec dicimus, adversum nos inflentur et disrumpantur insania :
non quia aliquid peccati remanet, quod in Baptismate non
remittatur ; sed quia a nobis in hujus vitae infirmitate manenti-
bus quotidie fieri non quiescunt, quae fideliter orantibus et
misericorditer operantibus quotidie remittantur. Haec est fidei
Catholicae sanitas, quam Sanctus ubique seminat Spiritus, non
pravitatis haereticae vanitas et praesumptio spiritus.

CHAPTER XV.

The writer of the Letter sets the belief of his friends in opposition to the senti-
ments of Catholics. First ' antithesis,* on free-will ; second, on mar-
riage; third, on conjugal intercourse.

29. Jam itaque de caetero videamus, quemadmodum postea-
quam nobis calumniose putavit objicienda quae credimus, et
fingenda quae non credinius, suam ipse vel Pelagianorum fidem
profiteatur. * Contra haec,' inquit, ' nos quotidie disputamus, et
ideo nolumus praevaricatoribus adhibere consensum, quia nos
dicimus liberum arbitrium in omnibus esse naturaliter, nee Adae
peccato perire ])otuisse : quod Scripturaium omnium auctoritate
firmatur/ Haec si quemadmodum oportet, non contra Dei
gratiam diceretis, non consensum praevaricatoribus adhiberetis,
sed vestrum sensum corrigeretis. Hinc autem quantum potui-
s. 5, mus, et quantum sufficere visum est, f^uperius disputaviraus.

Chap. XVI.] Contra duas Epistolas Pelagianorum. 291

30. ' Dicimus/ inquit, ' has quae nunc aguntur in orbe terra-
ram a Deo nuptias institutas, nee reos esse conjuges, sed fomi-
catores et adulteros condemnandos.' Hoc verum et Catliolicum
est : sed quod vos Line vultis efficere, ut de commixtione masculi
et feminae nihil peccati nascentes trahant, quod lavacro rege-
nerationis expietur, hoc falsum est et haereticum.

31. 'Motum,' inquit, ' genitalium, id est, ipsam virilitatem
sine qua non potest esse commixtio, a Deo dicimus institutam.'
Ad hoc respondemua ; motum genitalium, et, ut v^erbo ejus utar,
virilitatem, sine qua non potest esse commixtio, Deus sic insti-
tuit, ut nihil haberet pudendum. Non enim fas fuit ut ejus
erubesceret creatura de sui opera Creatoris; sed inobedientia
membrorum supplicio justo primis hominibus inobedientibus
reddita est, de qua erubuerunt, quando foliis ficulneis pudenda
texerunt, quae prius pudenda non fueruat.

CHAPTER XVI.

The shame consequent on, the Fall.

32. Neque enim sibi tunicas, ut totum corpus tegerent

post peccatum, sed succinctoria consuerunt, quae nonnulli Gen. iii. 7.
interpretes nostri minus diligentes 'tegmina' interpretati sunt.
Quod quidem verum est : sed generale nomen est tegmen,
quo indumentum et operimentum omne possit intelligi. Et
ideo debuit ambiguitas evitari, ut quemadmodum Graecus
nepi^oifxaTa posuit, quibus non teguntur nisi pudendae corporis
partes, sic et Latinus aut ipsum Graecum poneret, quia et ipso
jam consuetudo utitur pro Latino, vel sicut quidam 'succinctoria,'
vel sicut alii melius ' campestria ' nominarunt. Ex illo quippe
hoc nomen est, quod pudenda juvenes tegebant antique more
Romano, quando nudi exercebantur incampo : unde 'campestrati'
appellantur hodieque, qui eadem membra cingendo cooperiunt.
Quanquam si ea quibus peccatum est tegenda fuerant post
peccatum, ne tunicis quidem indui debuerunt, sed manum et os
tegere, quia sumendo et vescendo peccarunt. Quid sibi ergd^
vult, quod accepto prohibito cibo, cum fuisset praecepti facta
transgressio, in ilia membra aspectus intenditur? Quae ibi

u 2

292 Contra duas Epistolas Pelagianorum. [Book I.

novitas ignota sentitur, et se compellit adverti % quod apertione
Gen. ii. 20. significatur oculorum. Neque enim eis vel quando ille nomina
pecoribus et volucribus imponebat, vel quando ilia pulchrum
Gen. iii. 6, 7. Hgnum vidit et bonum, oculi non patebant ; sed ' aperti,' hoc
Gen. xxi. 19. est, intent! ad intuendum facti sunt : sicut scriptum est de Agar
ancilla Sarrae, quod aperuit oculos suos, et vidit puteum ; quos
clausos utique non habebat. Ut ergo nuditatis suae, quam
quotidie profecto intuebantur, nee confundebantur, eos subito
sic puderet, ut membra ilia jam nuda ferre non possent, sed
statim operire curarent ; nonne et ille in motu aperto, et ilia in
occulto, contra suae voluntatis arbitrium inobedientia ilia membra
senserunt, quibus utique nutu voluntario sicut caeteris dominari
debuerunt ? Quod merito passi sunt quia et ipsi obedientes suo
Domino non fuerunt. Erubuerunt ergo, ita se Creatori suo non
exhibuisse servitium, ut in eis membris ex quibus essent filii
procreandi, mererentur amittere dominatum.

33. Hoc pudoris genus, haec erubescendi necessitas certe
cum omni bomine nascitur, et ipsis quodammodo naturae legi-
bus imperatur, ut in hac re verecundentur etiam ipsa pudica
conjugia ; nee quisquam tam male turpiterque proficiat, ut quia
cognovit Deum esse Conditorem naturae auctoremque nuptiarum,
ideo etiam miscendus uxori, si quis eum videat, non de his
motibus erubescat, quaeratque secretum, ubi non solum alieno-
rum, verum etiam suorum omnium possit vitare conspectum.
Itaque sua culpa sibi accidens malum natura humana permitta-
tur agnoscere ; ne cogatur, aut quod est impudentissimum, de
his suis motibus non erubescere, aut quod est ingratissimum, de
sui Creatoris operibus erubescere. Quo tamen malo, propter
bonum generationis filiorum, bene utuntur pudica conjugia.
Solius autem carnalis voluptatis causa libidini consentire, pecca-
tum est; quamvis conjugatis secundum veniam concedatur.

CHAPTER XVII.

Wlieiher sensual appetite could have existed in Paradue prior to sin.

34. Sed constituite, Pelagiani, servata honestate ac fecun-
ditate nuptiarum si nemo peccasset, qualem velitis in paradiso

Chap. XVII.] Contra duas Epistolas Pelagianorum. 293

vitam illorum hominum cogitare, et unum de his quatuor rebus
eligite. Procul dubio enim, aut quotiescumque libuisset, toties
concubuissent ; aut frenarent libidinem, quando concubitus ne-
cessarius non fnisset : aut tunc ad nutum voluntatis libido
consurgeret, quando esse concubitum necessarium casta pru-
dentia praesensisset ; aut nulla ibi omnino existente libidine,
ut caetera membra quaeque ad opera sua, sic ad opus proprium
etiam genitalia jussis volentium sine uUa difficultate servissent.
Horum quatuor quod vultis eligite. Sed puto quod duo priora
respuetis, ubi libidini aut servitur, aut repugnatur. Namque
illud primum tarn praeclara honestas, hoc autem secundum
tam magna felicitas non vult. Absit enim ut tantae illius
beatitudinis decus aut praecedentem semper sequendo libi-
dinem ageret turpissimam servitutem, aut ei resistendo non
haberet plenissimam pacem: absit, inquam, ut carnis concupis-
centiam non opportune ad generandum, sed inordinata com-
motione surgentem, aut illi menti placere consentiendo satiare,
aut illi quieti necesse esset dissentiendo cohibere.

35. Duarum vero reliquarum quamlibet elegeritis, non est
ad versus vos ulla contentione laborandum. Etsi enim quartam
nolueritis eligere, ubi est omnium obedientium membrorum sine
ulla libidine summa tranquillitas, quoniam jam vos ei fecit ves-
trarum disputationum impetus inimicos : illud vobis saltem
placebit, quod tertio loco posuimus, ut ilia carnalis concupis-
centia, cujus motus ad postremam, quae vos multum delectat,
pervenit voluptatem, nunquam in paradiso, nisi cum ad gignen-
dum esset necessaria, ad voluntatis nutum exsurgeret. Hanc si
placet vobis in paradiso collocare, et per talem concupiscentiam
carnis, quae nee praeveniret, nee tardaret, nee excederet im-
perium voluntatis, vobis videtur in ilia felicitate filios potuisse
generari, non repugnamus. Ad hoc enim quod agimus, sufficit
nobis quia nunc talis in hominibus non est, qualem in illius
felicitatis loco esse potuisse conceditis. Qualis quippe nunc sit,
profecto omnium sensus mortalium, etsi cum verecundia, con-
fitetur : quia et castos etiam nolentes, eamque temperantia
castigantes, inquietudine inordinata importunaque sollicitat, et
plerumque sese volentibus subtrahit, nolentibus ingerit j ut nihil

294 Contra duas Epistolas Pelagianorum. [Book i.

aliud inobedientia sua, quam illius priscae inobedientiae poenam
se esse testetur. TJnde merito de ilia et tunc primi homines,
quando pudenda texerunt, et nunc qui se utcumque hominem
esse considerat, omnis pudens impudensque confunditur, absit
ut de opere Dei, sed de poena primi veterisque peccati. Verum
vos non pro religiosa ratione, sed pro animosa contentione, nee
pro humano pudore, Bed pro vestro furore, ne vel ipsa concupis-
centia carnis vitiata credatur, et ex ea trahi originale peccatuni ;
talem prorsus qualis nunc est, in paradisum conamini disputando
revocare, eamque illic esse potuisse contendere, quam vel semper
sequeretur inhon^sta consensio, vel aliquando coerceret mise-
randa dissensio. Kos autem non multum curamus quid vos
de ilia sentire delectet. Quidquid tamen hominum per illam
nascitur, si non renascatur, sine dubitatione damnatur, et ne-
cesse est esse sub diabolo, si non inde liberetur a Christo.

CHAPTER XVIII.

Fourth ' antithesis^ of Julian ; that man is God's wwTc, and is not
constrained to evil or to good by His power.

36. ' HoMiKES,' inquit,' * Dei opus esse defendimus ; nee ex
illius potentia vel in malum vel in bonum invitum aliquem
cogi ; sed propria voluntate, aut bonum facere, aut malum ; in
bono vero opere a Dei gratia semper adjuvari, in malum vero
diaboli suggestionibus incitari/ Ad baec respondemus, homines
esse opus Dei, in quantum homines sunt ; sed sub diabolo esse,
in quantum peccatores sunt, nisi emantur inde per eura, qui
non ob aliud factus est inter Deum et homines Mediator, nisi
quia ex hominibus non potuit esse peccator. Kec ex Dei
potentia vel in malum vel in bonum invitum aliquem cogi ; sed
Deo deserente pro meritis ire in malum, et Deo adjuvante sine
meritis converti ad bonum. Non enim est homo bonus si nolit,
sed gratia Dei etiam ad hoc adjuvatur ut velit : quoniam non
Phil. ii. 13. inaniter scriptum est, Deus est enim qui 02)eratur in vohis et
Prov. viii. 35, velle et operari^ iwo bona voluntate ; et, Fra^imratur voluntas a
Domino,

I

Chap. XIX.] Contra diias Epistolas Pelagianorum. 295

CHAPTER XIX.

The beginning of good will is a gift of Grace. To come to Christ
is to believe. The power of Grace.

37. Vos antem in bono opere sic putatis adjuvari horaiiiem
gratia Dei, ut in excitanda ejus ad ipsum bonum opus voluntate
nihil earn credatis operari. Quod satis ipsa tua verba declarant.
Cur enim non dixisti, hominem Dei gratia in bonum opus exci-
tari, sicut dixisti, ' in malum diaboli suggestionibus incitari ;' sed
aisti, 'in bono opere a Dei gratia semper adjuvari?' tanquam
sua voluntate, nulla Dei gratia, bonum opus aggressus, in ipso
jam opere divinitus adjuvetur, pro mentis videlicet voluntatis
bonae ; ut reddatur debita gratia, non donetur indebita ; ac sic
gratia jam non sit gratia ; sed sit illud quod Pelagius in judicio Rom. xi. 6.
Palaestino ficto corde damnavit, ' gratiam Dei secundum merita De Gest.
nostra dari.' Die mihi, obsecro, quid boni Paulus, adhuc Saulus,
volebat, ac non potius magna mala, quando spirans caedera Act.s ix. r.
pergebat ad vastandos borrenda mentis caecitate ac furore
Christianos '^ Quibus meritis bonae voluntatis Deus ilium ab
his malis ad bona mirabili et repentina vocatione convertit 1
Quid ego dicam, 'quibus meritis,' cum ipse clamet, Non ex Tit. iii. 5.
ojyeribus justitiae quae nos fecimus, sed secundum suam miseri-
cordiam salvos nos fecit ? Quid illud quod jam commemoravi s. 6.
dixisse Dominum, Nemo j^otest venire ad me, quod intelligitur, John vi. 66.
' credere in me,' nisi ei datum fuerit a Patre meo ? TJtrum
jam volenti credere pro meritis bonae voluntatis hoc datur : an
potius ut credat, ipsa voluntas, sicut Sauli, desuper excitatur,
etiam si tam sit aversus a fide, ut credentes etiam persequatur 'I
Utquid enim nobis Dominus praecepit, ut oremus pro eis qui Matt. v. 44.
nos persequuntur ? Numquid hoc oramus, ut eis pro bona
eorum voluntate gratia Dei retribuatur, ac non potius ut mala
in bonum voluntas ipsa mutetur? Sicut credimus tunc a
Sanctis quos persequebatur non inaniter oratum esse pro Saulo, Acts vH. 59.
ut ad fidem quam vastabat voluntas ejus converteretur. Et Cp. Gal. i.
illius quidem conversio desuper facta manifesto etiam miraculo
apparuit. Quam multi inimici Christi quotidie subito Dei

2g6 Contra duas Epistolas Pelagianorum. [Book i.

occulta gratia * trahuntur' ad Christum % Quod verbum si non
ex Evangelio posuissem, quanta de me propter hoc iste dixisset ;
John vi. 44. cum otiam nunc obluctetur non mihi, sed illi qui clamat, Nemo
potest venire ad me, nisi Pater qui misit me traxerit eum ?
Non enim ait, * duxerit,' ut illic aliquo modo intelligamus prae-
cedere voluntatem. Quis trahitur, si jam volebat 1 Et tamen
nemo venit, nisi velit. Trahitur ergo miris modis ut velit, ab
illo qui novit intus in ipsis hominum cordibus operari, non ut
homines, quod fieri non potest, nolentes credant, sed ut volentes
ex nolentibus fiant.

CHAPTER XX.

Proof of the power of God's Chrace.

38. Hoc verum esse non conjectura suspicamur humana, sed

evidentissima divinarum Scripturarum auctoritate dignoscimus.

2 Chron. xxx. Lcgitur in Paralipomenon libris : Et quidem in Juda facta est

manus Dei, ut daret illis cor unum, ut facer ent praeceptum regis

et jyfincijmm, in verb) Domini. Item per Ezechielem prophetam

Ezek. xxxvi, Douiiuus dicit '. Dobo eis cor aliud, et spiritum novum dabo eis,
26, 27.

et evellam cor eorum lajyideum de carne eorum, et dabo eis cor

carneum ; ut in ],raece2)tis meis ambulent, et justificationes meas

observent, et faciant eas. Quid est autem quod Esther ilia regina

Esth. iv, V, orat, et dicit, Da sermonem concinnum in os m^eum, et verba mea

xiv. 13, Vuig. clarifica in conspectu leonis, et converte cor ejus in odium, imjmg-

nantis nos ? Utquid ista in oratione dicit Deo, si non operatur

Deus in cordibus hominum voluntatem ? Sed forte hoc mulier

insipienter oravit. Videamus ergo utrum inaniter praemissus

fuerit orantis affectus, et consecutus non fuerit exaudientis

efFectus. Ecce ingreditur ad regem. Ne multa dicamus. Et

quia non ordine suo ingrediebatur, magna necessitate compulsa,

[Cp. Esth. intuitus est cam,, sicut scriptum est, velut taurus in impetu

XV. io,Vulg.] .,. ,. r, ■ • •

indignationis suae. Et timuit regina, et conversus est color
ejus per dissolutionem, et inclinavit se super caput delicatae
suae, quae jyraecedebat earn. Et convertit Deus, et transtulit
inxliyfiatimiem ejus in lenitatem. Jam sequentia commemorai-e
quid opus est, ubi Deum complevisse quod ilia rogaverat divina

Chap. XXI.] Contra diias Epistolas Pelagianorum. 297

Scriptura testatur, operando in corde regis, quid aliud, quam
voluntatem, qua jussit et factum est quod ab eo regina popos-
cerat % Quam Deus jam, ut fieret, exaudierat, qui cor regis,
antequam mulieris sermonem poscentis audisset, occultissima et
efficacissima potestate convertit, et transtulit ab indignatione ad
lenitatem, hoc est, a voluntate laedendi ad voluntatem favendi :
secundum illud Apostoli, Beus oinratwr in vobis et vell'e. Num- Phil. ii. 13.
quid homines Dei qui haec scripserunt, imo ipse Spiritus Dei,
quo auctore per eos ista conscripta sunt, oppugnavit liberum
liominis arbitrium 1 Absit : sed Omnipotentis in omnibus et
judicium justissimum, et auxilium misericordissimum eommen-
davit. Sufficit enim scire homini quod non est iniquitas apud
Deum. Jam quomodo ista dispenset, faciens alios secundum Rom. ix. 14,
meritum vasa irae, alios secundum gratiam vasa misericordiae ;
quis cognovit sensum Domini, aut quis consiliarius ejus fuit 1 Rom. xi. 34.
Si ergo ad honorem gratiae pertinemus, non simus ingrati, tri-
buendo nobis quod accepimus. Quid enim habemus, quod non 1 Cor. iv. 7.
accepimns 1

CHAPTER XXI.

Fifth ' antithesis'' of Julian; concerning the righteous men of the
Old Testament.

39. ' DiciMUS,' inquit, ' sanctos veteris Testamenti perfecta
hinc justitia ad aeternam transisse vitam^ id est, studio virtutis
ab omnibus recessisse peccatis : quia et illi quos legimus aliquid
peccasse, postea tamen eos emendasse cognovimus.' Quantae-
libet fuisse virtutis antiquos^ praedices justos, non eos salvos
fecit nisi fides Mediator! s, qui in remissionem peccatorum san- ^^tt. xxvi.
guinem fudit. Ipsorum enim vox est : C'redidi, propter quod Ps. cxv. i
locutus sum. Unde ait et apostolus Paulus : Hahentes autem ^^^^*" ^°^'

2 Cor. iv. 13.

eumdem spiritu/m Jidei, secundum quod scriptum est, Credidi,

2)ro2)ter quod locutus sum; et nos credimus, ^^'^opter quod et

loquimur. Quid est, eumdem spiritum, nisi quem justi quoque

illi habuerunt, qui ista dixerunt 1 Dicit etiam apostolus Petrus :

Quid vultis jugum imponere Gentihus, quod neque nos porlare Acts w. 10,

potuim/iis^ neque 'patres nostri ? Sed per gratiam Domini Jesu

298 Contra duas Epistolas Pelagimioj-tim. [Book i.

Christi credimus salvi fieri, quemadmodum et illi. Hoc vos non

vultis, inimici huic gratiae, ut eadem gratia Jesu Christi salvi

De Pecc. facti crcdantur antiqui : sed distribuitis tempora secundum Pe-

Orig. s. 30. . . ,. . .

lagium, in cujus libris hoc legitur ; et ante Legem dicitis salvos
factos esse natura, deinde per Legem, postremo per Christum,
quasi hominibus duorum superiorum temporum, ante Legem sci-
licet et in Lege, sanguis Christi non fuerit necessarius : evacu-
I Tim. ii. 5. autcs quod dictum est, Unus enim Deus, unus et Mediator Del
et hominum homo Christus Jesus.

CHAPTER XXII.

Sixth; on the necessity of Grace for all, and on the Baptism of infants.

40. ' Gkatiam CJhristi,' inquiunt, ' omnibus necessariam et
majoribus et parvulis confitemur ; et eos qui dicunt de duobus
baptizatis natum non debere baptizari, anathematizamus.' No-
vim us quomodo non secundum Paulum apostolum, sed secundum
Pelagium haereticum ista dicatis ; parvulis videlicet Baptismum
necessarium, non propter remissionem peccatorum, sed tantum-
modo propter regnum coelorum. Datis enim eis extra regnum
Dei locum salutis et vitae aeternae, etiamsi non fuerint bap-

Mark xvi. 16. tizati. Ncc attcuditis quod scriptum est : Qui crediderit et
baptizatus fuerit salvus erit ; qui autem non vrediderit, co7i-
demnahitur. Propter quod in Ecclesia Salvatoris per alios
parvuli credunt, si cut ex aliis ea quae illis in Baptismo re-
mittuntur peccata traxerunt. Nee illud cogitatis, eos vitam
habere non posse, qui fuerint expertes Corporis et Sanguinis

John vi. 54. Christi, dicente ipso. Nisi manducaveritis carnem meam, et bibe-
ritis sanguinem meum, non habebitis vitam in vobis. Aut si
evangelicis vocibus cogimini confiteri, nee vitam salutemque
posse habere parvulos de corpore exeuntes, nisi fuerint baptizati ;
quaerite cur compellantur non baptizati secundae mortis subire
supplicium, judicante illo qui neminem damnat immeritum ; et
invenietis quod non vultis, originale peccatum.

Chap. XXIV.] Contra diias Epis tolas Pelagianoriim. 299
CHAPTER XXIII.

Seventh ; on the effect of Baptism.

41. 'Eos etiam qui dicunt,' inquit, * Baptisma non omnia
peccata delere, condemnamus ; quia scimus plenam purgationem
per ipsa mysteria conferri.' Hoc dicimus et nos : sed parvulos
quoque per ipsa mysteria primae nativitatis et obnoxiae sue-
cessionis vinculis solvi, non dicitis vos. Propter quod de Ec-
elesia Christi, quae hoc antiquitus tenet, oportet ut sicut alii
haeretici segregemini et vos.

CHAPTER XXIV.

The conclusion of the first Letter confuted.

42. Jam vero quod ita concludit Epistolam, ut dicat, ^ Kemo
ergo vos seducat, nee se negent impii ista sentire. Sed si verum
dicunt, aut audientia detur, aut certe isti ipsi episcopi, qui nunc
dissident, damnent quae supra dixi cum Manichaeis ista tenere,
sicut nos ista damnamus quae de nobis jactant; et *fit plena [* sit?]
Concordia : quod si nolunt, scitote eos esse Manichaeos, et ab
eorum vos abstinete consortiis ;' contemnendum est potius quam
refellendum. Quis enim nostrum dubitat anathema dicere Ma-
nichaeis, qui dicunt a bono Deo nee homines, nee nuptias in-
stitutas, nee legem datam, quae per Moysen Hebraeo populo
ministrata est? Sed et Pelagianis non immerito anathema
dicimus, qui tarn sunt inimici gratiae Dei, quae venit per
Jesum Christum Dominum nostrum, ut eam dicant non gratis,

sed secundum merita nostra dari, ac sic gratia jam non sit Rom. xi. 6.
gratia; tantumque constituunt in libero arbitrio, quo in pro-
fundum demersus est homo, ut eo bene utendo dicant hominem
mereri gratiam ; cum nemo bene illo uti possit, nisi per gra-
tiam, quae non secundum debitum redditur, sed Deo gratis
miserante donatur. Parvulos autem ita contendunt esse jam
>:dvos, ut a Salvatore audeant negare salvandos. Et haec ex-
secrabilia dogmata tenentes et semipantes, adhuc insuper flagi-
tant audientiam, cum damnati debeant agere poenitentiam.

300 Contra duas Epis tolas Pelagianorum. [Book ii.

LIBER SECUNDUS.
CHAPTER I.

Pelagians {in the second Letter) impute Manicheiem to Catholics.

1. Jam nunc aliara, non Juliani tantum, sed ei communem
cum plurimis Pelagianis episcopis, quam Thessalonicam mise-
runt, consideremus Epistolam, eique, Domino adjuvant e, re-
spondeamus, ut possumus. Quod opus nostrum ne longius
fiat, quam causae ipsius necessitas postulat; quid opus est ea
quoque refellere, quae dogmatis eorum insidiosa venena non
continent, sed tantum in auxilium suum, vel pro Catholica fide
contra ' Manichaeorum,' sicut loquuntur, profanitatem, consensio-
nem Orientalium episcoporum videntur exposcere ; nihil aliud
nitentes, nisi ut horribili haeresi objecta, cujus se adversaries
esse confingunt, lateant inimici gratiae in laude naturae 1 Quis
enim eis liinc commovit aliquando quaestionem ? Aut cui Ca-
tholicorum propterea displicent, quia damnant eos quos prae-
I Tim. iv. dixit Apostolus rccessuros a fide, cauteriatara habentes consci-
entiam, prohibentes nubere, abstinentes a cibis, quos immundos
putant, nee putantes a Deo cuncta esse condita? Quis eos
aliquando negare compulit, quod omnis creatura Dei bona sit,
et nulla substantia sit quam non summus fecerit Deus, nisi
ipse Deus qui non est ab aliquo factus 1 Non ista in eis,
quae constat esse Catholica, reprehenduntur atque damnantur.
Impietatem quippe Manichaeorum nimium stultam et noxiam
non solum fides Catholica detestatur, verum etiam haeretici
omnes, qui non sunt Manichaei. Unde et isti Pelagiani hoc
bene faciunt, Manichaeis anathema dicere, et eorum erroribus
contradicere. Sed faciunt duo mala, quibus et ipsi anathema-
tizandi sunt: unum, quod Catholicos 'Manichaeorum' nomine
criminantur ; alterum, quod etiam ipsi haeresim novi erroris
inducunt. Neque enim quia Manichaeorum morbo non laborant,
propterea fidei sanae sunt. Non unum pestilentiae est genus,
quemadmodum in corporibus, ita et in mentibus. Sicut ergo-

-4-

Chap. II.] Coittva duas Epistolas Pelagianorum. 301

medicus corporis non continuo pronuntiasset a mortis periculo
liberum, quern negasset hydropicum, si alio lethali morbo per-
spexisset aegrotum: ita istis non ideo Veritas gratulatur, quia
Manichaei non sunt, si alio genere perversitatis insaniunt.
Quapropter aliud est quod anathematizamus cum eis, aliud
quod in eis. Detestamur enim cum eis quod recte displicet
etiain ipsis ; ita tamen ut detestemur in eis, unde recte dis-
plicent ipsi.

CHAPTER II.

The heresies of Manicheans and Catholics mutually opposed to each other,
and equally condemned by the Catholic Church. How far Manicheans
and Pelagians are connected in their errors ; how far separate.

2. Manichaei dicunt, Deum bonum non omnium naturarum
esse creatorem : Pelagiani dicunt, Deum non esse omnium aeta-
tum in hominibus mundatorem, salvatorem, liberatorem. Catho-
lica utrosque redarguit, et contra Manichaeos defendens Dei
creaturam, ne ab illo instituta negetur ulla natura; et contra
Pelagianos, ut in omnibus aetatibus perdita requiratur humana
natura. Manichaei carnis concupiscentiam non tanquam acci-
dens vitium, sed tanquam naturam ab aeternitate malam vitu-
perant : Pelagiani earn tanquam nullum vitium, sed naturale
sit bonum insuper laudant. Catholica utrosque redarguit,
Manichaeis dicens, ' Non natura, sed vitium est ; ' Pelagianis
dicens, ' Non a Patre, sed ex mundo est : ' ut eam velut malam
valetudinem sanari utrique permittant, desinendo illi tanquam
insanabilem credere, isti tanquam laudabilem praedicare. Ma-
nichaei negant homini bono ex libero arbitrio fuisse initium
mali : Pelagiani dicunt etiam hominem malum sufficienter ha-
bere liberum arbitrium ad faciendum praeceptum bonum. Ca-
tholica utrosque redarguit, et illis dicens. Fecit Deus hominem Eccies. vii.
rectum : et istis dicens, Si vos Filius liberaverit, vere liheri ^^^^ ^--^ ^g
eritis. Manichaei dicunt, animam, particulam Dei, naturae
malae commixtione habere peccatum : Pelagiani dicunt, animam
justam, non quidem particulam, sed creaturam Dei, etiam in
ista corruptibili vita non habere peccatum. Catholica utrosque

302 Contra dims Epistolas Pelagianorum. [Book ii.

Matt. xli. 33. redarguit, Manichaeis dicens, Aut facite arhoTem honam, et
fructum ejus honum ; aut facite arhorem malam, et fructum
ejus malum; quod non diceretur homiiii, qui naturam facere
non potest, nisi quia peccatum non natura, sed vitium est :

I John i. 8. Pelagianis dicens, Si dixerimus quia 'pecGatum non habemus,
nos ipsos seducimus, et Veritas in Tiohis non est. His morbis
inter se contrariis Manichaei Pelagianique coniligunt, dissimili
voluntate, simili vanitate ; separati opinione diversa, sed pro-
pinqui mente perversa.

3. Jam vero gratiam Christi simul oppugnant, Baptismum
ejus simul evacuant, carnem ejus simul exhonorant ; sed etiam
haec modis causisque diversis. Nam Manichaei- meritis naturae
bonae, Pelagiani autem meritis voluntatis bonae, perhibent
divinitus subveniri. Illi dicunt, ' Debet hoc Deus laboribus
membrorum suorum : ' isti dicunt, * Debet hoc Deus virtutibus

Kom. iv. 4. servorum suorum/ Utrisque ergo merces non imputatur se-
nt, iii. 5. cundum gratiam, sed secundum debitum. Manichaei lavacrura
regenerationis, id est, aquam ipsam dicunt esse superfluam, nee
prodesse aliquid profano corde contendunt : Pelagiani autem,
quod in sacro Baptismate ad expianda peccata dicitur nihil
opitulari infantibus, nullum peccatum habentibus, asserunt. Ac
per hoc in parvulis baptizandis, quantum ad remissionem at-
tinet peccatorum, Manichaei visibile destruunt elementum :
Pelagiani autem etiam invisibile sacramentum. Manichaei
carnem Christi exhonorant, partum Virginis blasphemando ;
Pelagiani autem, carnem redimendorum carni Redemptoris
aequando. Propterea quippe natus est Christus, non utique
Rom. viii. 3. iu came peccati, sed in similitudine carnis peccati, quia caete-
rorum hominum nascitur caro peccati. Manichaei ergo, omnem
carnem penitus detestantes, auferunt carni Christi perspicuam
veritatem : Pelagiani vero, nuUam carnem peccati nasci asseve-
rantes, auferunt carni Christi propriam dignitatem.

4. Desinant itaque Pelagiani Catholicis objectare quod non
sunt, sed ipsi potius festinent emendare quod sunt; nee ideo
se velint haberi amabiles, quia odioso Manichaeorum adver-
santur errori ; sed merito se agnoscant odibiles, quia suum non
aversantur errorem. Possunt enim duo errores inter se esse

Chap III.] Contra duas Epistolas Pelagianorum. 303

contrarii; sed ambo sunt detestandi, quia sunt ambo contrarii
veritati. Nam si propterea sunt diligendi Pelagiani, quia
oderunt Manichaeos ; diligendi sunt et Manichaei, quia oderunt
Pelagianos. Sed absit ut Catholica mater, propter alterorum
odium, alteros eligat amare : cum monente atque adjuvante
Domino debeat utrosque vitare, et cupiat utrosque sanare.

CHAPTER in.

Calumny of Pelagians against Clergy of the Roman Church.

5. QuiN etiani Romanos clericos arguunt, scribentes, ' eos
jussionis terrore perculsos non erubuisse praevaricationis crimen
admittere, ut contra priorem sententiam suam, qua gesti& Catho-
lico dogmati adfuerant, postea pronuntiarent malam hominum
esse naturam.' Imo vero Pelagiani spa falsa putaverant,
novum et exsecrabile dogma Pelagianum vel Goelestianum per-
Buaderi quorumdam Romanorum Catliolicis mentibus posse ;
quando ilia ingenia, quamvis nefando errore perversa, non
tamen contemptibilia, cum studiose corrigenda potius, quam
facile damnanda viderentur, aliquanto lenius quam severior
postulabat Ecclesiae disciplina tractata sunt. Tot enim et
tantis inter Apostolicam Sedem et Afros episcopos currentibus De Pecc.
et recurrentibus scriptis ecclesiasticis, etiam gestis de hac causa s/sf ^'
apud iliam Sedem Coelestio praesente et respondente confectis ;
quaenam tandem epistola venerandae memoriae Papae Zosimi,
quae interlocutio reperitur, ubi praeceperit credi oportere, sine
ullo vitio peccati originalis hominem nasci 1 Nusquam prorsus
hoc dixit, nusquam omnino conscripsit. Sed cum hoc Coelestius
in suo libello posuisset, inter ilia duntaxat de quibus se adhuc
dubitare et instrui velle confessus est, in homine acerrimi in-
genii, qui profecto si corrigeretur plurimis profuisset, voluntas
emendationis, non falsitas dogmatis approbata est. Et propterea
libellus ejus ' Catholicus' dictus est, quia et hoc Catholicae mentis
est, si qua forte aliter sapit quam Veritas exigit, non ea certis-
sime definire, sed detecta ac demonstrata respuere. Non enim
haereticis, sed Catholicis Apostolus loquebatur, ubi ait: Quot-

304 Contra duas Epistolas Pelagianoruin. [Book ii.

Phil. iii. 15. quot ergo perfecti, hoc sajnamus ; et si quid aliter sa2nti8, id
quoque Deus vobis revelahit. Hoc in illo factum esse putabatur,
quando se litteris beatae memoriae Papae Innocentii, quibus
de hac re dubitatio tota sublata est, consentire respondit. Et
hoc ut plenius et manifestius in illo fieret, exspectabatur, Ven-
turis ex Africa litteris, in qua provincia ejus aliquanto calliditas
evidentius innotuerat. Quae Komam litterae posteaquam vene-
runt, id continentes, non sufficere hominibus tardioribus et
sollicitioribus, quod se generaliter Innocentii episcopi litteris
consentire fatebatur; sed aperte cum debere anatbematizare
quae in suo libello prava posuerat ; ne si id non fecisset, multi,
parum intelligentes, magis in li}>ello ejus ilia fidei venena a Sede
Apostolica crederent ap probata, propterea quod ab ilia dictum
erat eum libellum esse ' Catholicum,' quam emendata, propter
illud, quod se Papae Innocentii litteris consentire ipse respond-
erat : tunc ergo cum ejus praesentia posceretur, ut certis ac
dilucidis responsionibus, vel astutia hominis vel correctio dilu-
cesceret, et nulli ambigua remaneret, se subtraxit et negavit
examini. Nee differendum jam fuerat, sicut factum est, quod
aliis prodesset, si nimium perversorura pertioaciae dementiae-
que non posset. Sed si, quod absit, ita tunc fuisset de Coelestio
vel Pelagic in Romana Ecclesia judicatum, ut ilia eorum dog-
mata, quae in ipsis et cum ipsis Papa Innocentius damnaverat,
approbanda et tenenda pronuntiarentur, ex hoc potius esset prae-
varicationis nota Romanis clericis inurenda. Nunc vero cum

Aug. Ep. primitus beatissimi Papae Innocentii litterae episcoporum litteris
respondentis Afrorum, pariter hunc errorem, quem conantur isti
persuadere, damnaverint ; successor quoque ejus sanctus Papa
Zosimus hoc tenendum esse, quod isti de parvulis sentiunt, nun-
quam dixerit, nunquam scripserit ; insuper etiam Coelestium se
purgare molientem ad consentiendum supra dictis Sedis Apos-
tolicae litteris crebra interlocutione constrinxerit : profecto
quidquid interea lenius actum est cum Coelestio, servata dun-
taxat antiquissimae et robustissimae fidei firmitate, correctionis
fuit clementissima suasio, non approbatio exitiosissima pravi-
tatis. Et quod ab eodem sacerdote postea Coelestius et Pelagius
repetita auctoritate damnati sunt, paululum intermissae, jam

Chap. IV.] Contra duas Epistolas Pelagianorum. 305

necessario proferendae ratio severitatis fuit, non praevaricatio
prius cognitae vel nova cognitio veritatis.

CHAPTER IV.

The same subject continued.

6. Sbd quid opus est nos de hac re loquendo diutius immo-
rari, cum exstent hinc atque inde gesta et scripta directa, ubi
possint cuncta ilia, quemadmodum acta sint, vel cognosci vel
recognosci? Interrogationibus enim sancti praecessoris tui, et
Coelestii responsionibus quibus se beati Papae Innocentii litteris
consentire professus est, quis non videat quemadmodum sit
Coelestius colligatus, et vinculo saluberrimo obstrictus, ne ulte-
rius defendere auderet in Baptismate parvulorum non dimitti
originale peccatum 1 Venerabilis quippe Innocentii episcopi de
hac re ista sunt verba ad Carthaginiense concilium : ' Liberum Aug. Ep.
enim,' inquit, ' arbitrium olim ille perpessus, dum suis incon- ^ "" ^'
sultius utitur bonis, cadens in praevaricationis profunda demer-
sus, nihil quemadmodum exinde surgere posset invenit : suaque
in aetemum libertate deceptus, hujus ruinae jacuisset oppressu,
nisi eum post Christi pro sua gratia liberasset adventus, qui per
novae regenerationis purificationem omne praeteritum vitium
sui Baptismatis lavacro purgavit/ Quid ista Sedis Apostolicae
sententia clarius atque manifestius ? Huic se Coelestius con-
sentire professus est, quando cum illi a sancto praecessore tuo
dictum esset, ' Ilia omnia damnas quae jactata sunt de nomine
tuo 1 ' ipse respondit, ' Damno secundum sententiam beatae
memoriae praecessoris tui Innocentii.' Inter caetera autem
quae de nomine ejus jactata fuerant, diaconus Coelestio Paulinus De Pecc.
objecerat, quod diceret, ' peccatum Adae ipsi soli obfuisse, et "^* ^* ^'
non generi humano ; et quod infantes nuper nati in eo essent
statu, in quo Adam fuit ante peccatum.' Proinde si objecta
Paulini 'secundum sententiam beati Papae Innocentii' veraci
corde atque ore damnaret ; quid ei remaneret deinceps unde
contender et, nullum esse ex praeterita primi hominis trans-
gressione in parvulis vitium, quod per novae regenerationis

X

3o6 Contra duas Epistblas Pelagianorum. [Book ii.

purificationem sacro Baptismate purgaretur"? Sed illud se
respondisse fallaciter novissimo exitu ostendit^ cum se subtraxit
examini, ne secundum Africana rescripta ipsa omnino de hac
quaestione verba commemorare et anathematizare, quae in
libello suo posuit, cogeretur.

7. Quid illud quod idem Papa de hac ipsa causa etiam Nu-
midiae rescripsit episcopis, quia de utroque concilio, et de
Carthaginiensi scilicet et de Milevitano scripta susceperat, nonne

Aug. Ep. apertissime de parvulis loquitur % Haec enim ejus verba sunt :
'^^5- < Illud vero, quod eos vestra Fraternitas asserit praedicare,

parvulos aeternae vitae praemiis etiam sine Baptismatis gratia
John vi. 54. posse donari, perfatuum est. Nisi enim manducaverint carnem
Filii liominis, et biberint sanguinem ejus, non habebunt vitam
in semetipsis. Qui autem banc eis sine regeneratione defendunt,
videntur mihi ipsum Baptismum velle cassare, cum praedicant
hos habere, quod in eos credimus nonnisi Baptismate confe-
rendum.' Quid ad haec dicit ingratus, cui Sedes Apostolica
jam sua professione quasi correcto benignissima lenitate peper-
cerat % Quid ad haec dicit % utrum post hujus vitae finem
parvuli, etiamsi dum vivunt non baptizentur in Christo, in vita
aeterna erunt, an non erunt % Si dixerit, ' Erunt : ' quomodo
ergo quae de nomine ejus j aetata sunt * secundum sententiam
beatae memoriae Innocentii ' se damnasse respondit % Ecce
beatae memoriae Innocentius Papa sine Baptismo Christi, et
sine participatione Corporis et Sanguinis Christi, vitam non
habere parvulos dicit. Si dixerit, * Non erunt :' quomodo ergo,
non accipientes aeternam vitam, utique consequenter aeterna
morte damnantur, si nullum trahunt originale peccatum %

8. Quid ad haec dicunt isti, qui suas calumniosas impietates
audent etiam scribere, audent et orientalibus episcopis mittere %
Tenetur Coelestius litteris venerabilis Innocentii praebuisse
consensum : leguntur ipsae memorati antistitis litterae, scri-
bentis non baptizatos vitam parvulos habere non posse. Quis
autem negabit id esse consequens ut mortem habeant, qui non
habent vitam % Unde ergo in infantibus ista miserabilis poena,
si nulla originalis est culpa % Quomodo igitur ab istis fidei de-
sertoribus et oppugnatoribus gratiae, Romani clerici praevari-

Chap. V.] Contra duas Epis tolas Pekigianorum. 307

cationis arguuntur sub episcopo Zosimo^ quasi aliud senserint
in damnatione posteriore Coelestii et Pelagii, quam quod sub
Innocentio in priore senserunf? Quia utique cum litteris
venerabilis Innocentii de parvulis, nisi baptizarentur in Christo,
in aeterna morte mansuris, Catholicae fidei clareret antiquitas;
profecto Ecclesiae Romanae praevaricator potius esset, quicum-
que ab ilia sententia deviasset : quod Deo propitio, quoniam
factum non est, sed ipsa constanter repetita Coelestii et Pelagii
damnatione servata est ; intelligant se isti esse unde alios
criminantur, et aliquando a^ fidei praevaricatione sanentur.
Malam quippe hominum esse naturam non dieit Catholica fides,
in quantum homo a Creatore primitus institutus est; neque
nunc quod in ilia Deus creat, cum homines ex hominibus facit,
hoc est malum ejus; sed quod ex illo vitio primi hominis
trahit.

CHAPTER V.

Reply to calumnies- of Pelagians. What Free-will is without Grace.
The opinion of Catholics about Fate.

9. Jam nunc ilia videnda sunt, quae in Epistola sua nobis
objicientes, breviter posuerunt, quibus haec est nostra responsio.
Peccato Adaearbitrium liberum de hominum natura periisse non .,
dicimus ; sed ad peccandum valere in hominibus subditis dia- ; -
bolo ; ad bene autem pieque vivendum non valere, nisi ipsa
voluntas hominis Dei gratia fuerit liberata, et ad omne bonum
actionis, sermonis, cogitationis adjuta. Neminem nisi Dominura
Deum dicimus nascentium conditorem ; nee a diabol'o, sed ab
ipso nuptias institutas : omnes tamen sub peccato nasci propter
propaginis vitium, et ideo esse sub diabolo, donee renascantur

in Christo. Nee sub nomine gratiae fatum asserimus, quia nuUis
hominum meritis Dei gratiam dicimus antecedi. Si autem qui-
busdam omnipotentis Dei voluntatem placet fati nomine nuncu-
pare ; profanas quidem verborum novitates evitamus, sed de i Tim. vi. 20.
verbis contendere non amamus.

10. Unde autem hoc eis visum fuerit nobis objicere, quod
fatum asseramus sub nomine gratiae, cum aliquanto attentius

X 2

3o8 Contra duas E pis tolas Pelagianorum. [Book ii.

cogitarem, prius eorum verba quae consequuntur inspexi. Sic
enim hoc nobis objiciendum putarunt : ' Sub nomine,' inquiunt,
^ gratiae ita fatum asserunt, ut dicant, quia nisi Deus invito et
reluctanti homini inspiraverit boni, et ipsius imperfecti, cupidita-
tem, nee a malo declinare, nee bonum possit arripere.' Deinde
aliquanto post, ubi ipsi quae defendant, commemorant, quid de
hac re ab eis diceretur attendi. ' Baptisma,' inquiunt, ' omnibus
necessarium esse aetatibus confitemur ; gratiam quoque adju-
vare uniuscujusque bonum propositum, non tamen reluctanti

Rom. ii. II. studium virtutis immittere, quia personarum acceptio non est
apud Deum.' Ex his eorum verbis intellexi, ob hoc illos vel
putare, vel putari velle, fatum nos asserere sub nomine gratiae,
quia gratiam Dei non secundum merita nostra dicimus dari, sed

Rom. ix. 15, secundum ipsius misericordissimam voluntatem, qui dixit, Mi-
serehor cui misertus ero, et misericordiam praestaho cui misericors
fuero. Ubi consequenter adjunctum est, Igitur non volentis,
neque currentis, sed miserentis est Dei. Posset etiam hinc quis-
piam similiter stultus fati assertorem Apostolum putare vel
dicere. Yerum hie se isti satis aperiunt. Cum enim propterea
nobis calumniantur, dicentes nos fatum gratiae nomine asserere,
quia non secundum merita nostra dari dicimus Dei gratiam ;
procul dubio confitentur quod ipsi eam secundum nostra merita
dari dicunt ; ita caecitas eorum occultare ac dissimulare non
potuit, hoc se sapere atque sentire, quod sibi objectum Pelagius
in episcopali judicio Palaestino subdolo timore damnavit. Ob-
jectum quippe illi est ex verbis quidem discipuli sui Coelestii,
quod etiam ipse diceret, ' gratiam Dei secundum merita nostra

DeGest. Pel dari.' Quod ille detestans, vel quasi detestans, ore duntaxat

s. 30.

anathematizare non distulit : sed sicut ejus libri posteriores
indicant, et istorum sectatorum ejus nudat assertio, ficto corde
servavit, donee postea, quod tunc metu texerat negantis astutia,
DeGrat.Chr. etiam in litteras proferret audacia. Et adhuc non reformidant,
nee saltem verecundantur episcopi Pelagiaui litteras suas Catho-
licis orientalibus episcopis mittere, quibus nos assertores fati
esse criminantur, quia non dicimus gratiam Dei secundum
merita nostra dari, quod Pelagius episcopos orieutales metuens,
et dicere non ausus, et damnare compulsus est.

Chap. VI.] Contva diias Epistolas Pelagianorum. 309

CHAPTER VI.

The accusation of Fatalism retorted on the opponents.

11. Itane vero, filii superbiae, inimici gratiae Dei, 0 novi
haeretici Pelagiani, quisquis dicit, gratia Dei omnia hominis
bona merita praeveniri, nee gratiam Dei meritis dari, ne non sit
gratia, si non gratis datur, sed debita merentibus redditur,
fatum vobis videtur asserere 1 Nonne etiam vos ipsi qualibet
intentions necessarium Baptismum omnibus aetatibus dicitis"?
Nonne in liac ipsa Epistola vestra, istam de Baptismo senten-
tiam, et de gratia juxta posuistis 1 Cur non vos Baptismus,
qui datur infantibus, ipsa vicinitate commonuit, quid sentire
de gratia debeatis 1 Haec enim verba sunt vestra : ' Baptisma
omnibus necessarium esse aetatibus confitemur : gratiam quoque
adjuvare uniuscujusque bonum propositum, non tamen reluc-
tanti studium virtutis immittere, quia personarum acceptio non
est apud Deum.' In his omnibus verbis vestris de gratia quod
dixistis, interim taceo : de Baptismate reddite rationem ; cur
illud dicatis omnibus esse aetatibus necessarium, quare sit neces-
sarium parvulis dicite : profecto quia eis boni aliquid confert, et
idem aliquid nee parvum, nee mediocre, sed magnum est. Nam
etsi eos negatis attrahere quod in Baptismo remittatur originale
peccatum; tamen illo regenerationis lavacro adoptari ex filiis
liominum in Dei filios non negatis ; imo etiam praedicatis. Dicite
ergo nobis, quicumque baptizati in Christo parvuli de corpore
exierunt, hoc tarn sublime donum quibus praecedentibus meritis
acceperunt ? Si dixeritis, hoc eos parentum pietate meruisse ;
respondebitur vobis, Cur aliquando piorum filiis negatur hoc
bonum, et filiis tribuitur impiorum 1 Nonnunquam enim de
religiosis orta proles in tenera aetate atque ab utero recen-
tissima praevenitur morte, antequam lavacro regenerationis
abluatur; et infans natus ex inimicis Christi misericordia
Christianorum baptizatur in Christo : plangit baptizata mater
non baptizatum proprium ; et ab impudica expositum, baptizan-
dum casta fetum colligit alienum. Hie certe merita parentum
vacant; vacant, vobis fatentibus, ipsorum etiam parvulorum.

310 Contra duas Epistolas Pelagianorum. [Book ii.

Scimus enim vos non hoc de anima humana credere, quod ante
corpus terrenum alicubi vixerit, et alrquid operata sit vel boni
vel mali, unde istam in carne differentiam mereretur. Quae
igitur causa huic pafvulo Baptismum procuravit, illi negavit?
An ipsi fatum habent, quia meritum non habent ? aut in
his est acceptio a Domino personarum 1 Nam utrumque dix-
istis, prius ' fatum,' 'acceptionem* postea ' personarum' : ut quo-
niam utrumque refutandum est, remaneat quod vultis adversus
gratiam introducere meritum. Respondete igitur de meritis
parvulorum, cur alii baptizati, alii non baptizati de corporibus
exeant, nee parentum meritis vel polleant vel careant tam excel-
lenti bono, ut fiant filii Dei ex hominum filiis, nullis parentum,
nullis meritis suis. Nempe reticetis ; et vos ipsos potius in eo
quod nobis objicitis invenitis. Nam si ubi non est meritum,
consequenter esse dicitis fatum, et ob hoc in gratia Dei meritum
hominis vultis intelligi, ne fatum cogamini confiteri ; ecce vos
potius asseritis fatum in Baptismate parvulorum, quorum nullum
esse fatemini meritum. Si autem in baptizandis parvulis, et
nullum meritum omnino praecedere, et tamen fatum non esse
conceditis ; cur nos quando dicimus gratiam Dei propterea
gratis dari, ne gratia non sit, et non tanquam debitam meritis
praecedentibus reddi, fati assertores esse jactatis] non intel-
ligentes, in justificandis impiis, sicut propterea merita non sunt,
quia Dei gratia est, ita propterea non esse fatum quia Dei
gratia est, ita propterea non esse acceptionem personarum quia
Dei gratia est.

12. Fatum quippe qui affirmant, de siderum positione ad
tempus quo concipitur quisque vel nascitur, quas ' constellationes '
vocant, non solum actus et eventa, verum etiam ipsas nostras
voluntates pendere contendunt : Dei vero gratia non solum
omnia sidera et omnes coelos, verum etiam omnes Angelos
supergreditur. Deinde fati assertores et bona et mala hominum
fato tribuunt: Deus autem in malis hominum merita eorum
debita retributione persequitur, bona vero per indebitam gratiam
misericordi voluntate largitur ; utrumque faciens non per stella-
rum temporale consortium, sed per suae severitatis et bonitatis
aeternum altumque consilium. Neutrum ergo pertinere vide-

Chap. VII.] Coiitva duas Epistolas Pelagianorum. 31 1

iiius ad fatum. Hie si respondetis, hanc ipsam Dei benevolen-
tiam, qua non merita sequitur, sed bona indebita gratuita bo-
iiitate largitur, ' fatum ' potius esse dicendum ; cum hanc Apos-
tolus 'gratiam' vocet, dicens, Gratia salvi facti estisperjldem, et Eph. ii. 8,9,
hoc non ex vobis, sed Dei donum est-; non ex ojyerihus, ne forte
quis extollatur; nonne attenditis, nonne perspicitis, non a nobis
divinae gratiae nomine fatum asseri, sed a vobis potius divinam
gratiam fati nomine nuncupari %

CHAPTER VII.

Calumny as to ' acceptance of persons ' refuted.

13. Itemque, acceptio personarum ibi recte dicitur, ubi ille
qui judicat, relinquens causae meritum de qua judicat, alteri
contra alterum suffragatur, quia invenit aliquid in persona quod
lionore vel miseratione sit dignum. Si autem quispiam duos
habeat debitores, et alteri velit dimittere debitum, alterum
exigere ; cui vult donat, sed neminem fraudat ; nee acceptio
personarum dicenda est, quando iniquitas nulla est. Alioquin
eis qui parum intelligunt potest acceptio personarum videri, ubi
vineae dominus operariis, qui una hora illic opus fecerunt,
tantum dedit, quantum illis qui pertulerunt pondus diei et
aestus, aequales faciens in mercede, quorum tam magna dis-
tantia fuerat in labore. Sed quid respondit de hac veluti
acceptione personarum adversus patremfamilias murmurantibus ?
Amice, inquit, non facio tibi injuriam : nonne ex denario con- Matt. xx.
venisti mecum ? Tolle quod tuum est, et vade : volo autem et
huic novissimo dare sicut et tibi, Annon licet rtiihi quod volo
facer el An oculus tuus nequam est, quia ego bonus sum?
Nempe hie tota justitia est : ' Hoc volo. Tibi,' inquit, ' reddidi,
huic donavi ; neque ut huic donarem, tibi aliquid abstuli, aut
quod debebam vel minui vel negavi.' Annon licet mild facer e
quod volo? an oculus tuus nequam est, quia ego bonus sum?
Sicut ergo hie nulla est acceptio personarum, quia sic alius '
gratis honoratur, ut alius debito non fraudetur : sic etiam cum
secundum propositum Dei vocatur alius, alius non vocatur, Rom. viii. 23.

312 Contra duas Epis tolas Pelagianorum. [Book ii.

vocato datur gratuitum bonum, cujus boni est vocatio ipsa prin-
cipium ; non vocato redditur malum, quia omnes rei sunt ex eo

Rom. V. 12. quod per unum hominem peccatum intravit in mundum. Et in
ilia quidem operariorum similitudine, ubi unum denarium accepe-
runt, qui una hora, et qui duodecies tantum laboraverunt, qui
utique. secundum ratioues humanas, sed vanas, pro quantitate
laboris sui duodecim denarios accipere debuerunt, utrique in
bono coaequati, non alii liberati, alii damnati sunt : quia et
illi qui plus laboraverunt, et quod sic vocati sunt ut venirent, et
quod sic pasti ut non deficerent, ab ipso patrefamilias habuerunt.

Rom. ix. Ubi autem dicitur, Ergo cui vult miseretur, et quern vult obdu-
rat; qui facit aliud vas in honorem, aliud in contumeliam:
bonum quidem immerito et gratis datur, quia ex eadem massa
est cui non datur ; malum vero merito et debitum redditur, quia
in massa perditionis malum malo non male redditur ; et ei cui
redditur malum est, quia supplicium ejus est, ei vero a quo
redditur, bonum est, quia recte factum ejus est. Nee ulla est
acceptio personarum in duobus debitoribus aequaliter reis, si
alteri dimittitur, alter exigitur, quod pariter ab utroque debetur.
14. Sed ut id quod dicimus alicujus exempli manifestatione
clarescat, constituamus aliquos ab aliqua meretrice geminos
editos, atque ut ab aliis colligerentur expositos : horum sine
Baptismo exspiravit unus, alius baptizatus. Quod hie ' fatum '
fortunamve fuisse dicamus, quae omnino nulla sunt? Quam
'personarum acceptionem,' cum apud Deum nulla esset etiam si
in istis ulla esse potuisset ; qui utique nihil habebant, unde alter
alteri praeferretur, meritaque nulla propria, sive bona, quibus
mereretur alius baptizari, sive mala, quibus alius sine Baptismate
mori ? An aliqua parentum fuerunt, ubi fornicator pater,
meretrix mater ? Sed qualiacumque ilia fuerint, non utique
istis tam diversa conditione morientibus ulla diversa, sed utrique
communia. Si ergo nee fatum, quia nullae stellae ista de-
cernunt ; nee fortuna, quia non fortuiti casus haec agunt ; nee
personarum, nee meritorum diversitas, hoc fecerunt ; quid restat,
quantum ad baptizatum adtinet, nisi gratia Dei quae vasis factis
in Itonorem gratis datur ; quantum autem ad non baptizatum, ira
Dei, quae vasis factis in contumeliam pro ipsius massae meritis

Chap. VIL] Contra duas Epistolas PelagianoruM. 313

redditur % Sed in illo qui baptizatus est, gratiam Dei vos con-

fiteri cogimus, et meritum ejus nullum praecessisse convincimus :

de illo autem. sine Baptismate mortuo, cur ei defuerit Sacramen-

tum, quod et vos fateniini omnibus aetatibus necessarium, et

quid isto modo in eo fuerit vindicatum, vos videritis, qui non

vultis esse originale delictum.

15. Nobis in duobus istis geminis, unam procul dubio haben-

tibus causam, difficultatem quaestionis cur alius sic, alius vero

sic mortuus est, velut non solvendo solvit Apostolus ; qui cum

et ipse de duobus geminis tale aliquid proposuisset, propter

quod non ex operibus, quia nondum operati fuerant aliquid

boni vel mali, sed ex vocante dictum est, Major serviet minori ; Rom. ix. 13,

et, Jacob dilexi, Esau autem odio habui : et hujus profunditatis Cp. Gen. xxv.

liorrorem usque ad hoc perduxisset, ut diceret. Ergo cujus vult

miseretur, et quern vult obdurat : sensit continuo quid moveret,

et sibi verba contradicentis, quae apostolica auctoritate coer-

ceret, opposuit. Ait enim : Dicis itaque mihi, Quid adhuc

conqueritur ? nam voluntati ejus quis resistit ? Hesponditque

ista dicenti : 0 homo, tu quis es qui resjyondeas Deo ? Numquid

dicit figmentum ei qui se Jlnxit, Quare sic me fecisti ? Annon

habet 2)otestatem figulus luti ex eadem massa facer e aliud quidem

vas in honorem, aliud in contum,eliam 2 Deinde secutus, tam

magnum abditumque secretum, quantum aperiendum esse ho-

rainibus judicavit, aperuit dicens : Si autem volens Deus osten- Rom. ix.

11-23.
dere iram, et demonstrare imtentiwrn suam,^ attulit in multa

patientia vasa irae, quae perfecta sunt in perditionem, et ut
notas faceret divitias gloriae suae in vasa misericordiae, quae
praeparavit in gloriam. Hoc est gratiae Dei, non solum ad-
jutorium, verum etiam documentum ; adjutorium scilicet in
vasis misericordiae, in vasis autem irae documentum : in eis
enim ostendit iram, et demonstrat potentiam suam, quia tani
potens est bonitas ejus, ut bene utatur etiam malis ; et in eis
notas Jacit divitias gloriae suae in vasa misericordiae, quoniam
quod ab irae vasis exigit justitia punientis, hoc vasis misericor-
diae dimittit gratia liberantis ; nee beneficium quod quibusdam
gratis tribuitur, appareret, nisi Deus, aliis ex eadem massa
pariter reis justo supplicio condemnatis, quid utrisque debe-

2 Cor.

Rom.
13-

314 Co7itra duas Epistolas PelagiaJtorum. [Book ii.

I Cor. iv. 7. retur, ostenderet. Quis enim te discernit ? ait idem apostolus
homini tanquam de semetipso et de suo proprio bono glorianti :
Quis enim te discernit? utique ab irae vasis, a massa perdi-
tionis, quae per uuum omnes misit in damnationem. Quis te
discernit 2 Et tanquam respondisset, * Discernit me fides mea,
propositum meura, meritum meum ;' quid enim habes, inquit,
quod non accepisti ? Si autem et accejnsti, quid gloriaris quasi
non acceperis ? hoc est, quasi de tuo sit, unde discerneris.
Ergo ille discernit, qui unde discernaris impertit, poenam de-
bitam removendo, indebitam gratiam largiendo : ille discernit.

Gen. i. 3, 4. qui cum tenebrae essent super abyssum, dixit, Fiat lux, et fa.cta
est lux ; et divisit, hoc est discrevit, inter lucem et tenebras.
Non enim cum solae essent tenebrae, quid discerneret invenit :
sed lucem faciendo discrevit; ut justificatis impiis dicatur,

Eph. V. 8. Fuistis enim aliquando tenebrae, nunc autem lux in Domino :
ac sic qui gloriatur, non in se ipso, sed in Domino glorietur.
- Ille discernit, qui de nondum natis, neque qui aliquid egerant
boni aut mali, ut secundum electionem propositum ejus ma-
neret, non ex operibus, sed ex se ipso vocante dixit, Major
serviet minori : atque idipsum commendans postea per pro-
phetam ; Jacob, inquit, dilexi, Esau autem odio habui. ' Elec-
tionem ' quippe dixit, ubi Deus non ab alio factum quod eligat
invenit, sed quod inveniat ipse facit : sicut de reliquiis Israel

Rom, xi. 5, 6. scriptum est, Meliquiae ^;er electionem gratiae factae sunt. Si
autem gratia, jam non ex 02)eribus ; alioquin gratia jam non
est gratia. Propter quod profecto desipitis, qui dicente veri-
tate, Non ex operibus, sed ex vocante dictum est; vos dicitis,
ex futuris operibus, quae Deus ilium facturum esse praesciebat,
Jacob fuisse dilectum : atque ita contradicitis Apostolo dicenti,
Non ex 02)eribus : quasi non posset dicere, * Non ex praesentibus,
sed futuris operibus.' Sed ait, Non ex operibus, ut gratiam
commendaret : Si autem gratia, jam non ex 02)eribus ; alioquin
gratia jam non est gratia. Praecedit namque, non debita, sed
gratuita gratia, ut per illam fiant bona opera : ne si praecesse-
rint bona opera, tanquam operibus reddatur gratia, ac sic gratia
jam non £it gratia.

16. Sed ut vobis auferretur omnis vestrae caliginis latebra,

Chap. VIII.] Contra duas Epistolas Pelagianoriini. 315

propterea geminos tales proposui, qui neque parentum meritis
juvarentur, et ambo infantiae primordio unus baptizatus, alter
sine Baptismate morerentur ; ne diceretis Deum, sicut de Jacob
et Esau contra Apostolum dicitis, opera eorum futura praescisse.
Quomodo enim praescivit ea futura, quae illis in infantia mori-
turis, quia praescientia ejus falli non potest, praescivit potius
non futura % Aut quid prodest eis qui rapiuntur ex bac vita, wisd.
ne malitia mutet intellectum eorum, aut ne fictio decipiat ani-
niam eorum, si peccatum etiam quod non est factum, dictum,
cogitatum, tanquam commissum fuerit, sic punitur? Quod si
absurdissimum, insulsissimum, dementissimum est, quoslibet
homines ex his peccatis, quorum nee reatum ex parentibus
trahere, sicut dicitis, nee ea non solum committere, sed nee
saltem cogitare potuerunt, esse damnandos ; redit ad vos frater
ille geminus baptizati non baptizatus, et tacitus quaerit a vobis,
unde fuerit a fraterna felicitate discretus, cur ilia infelicitate
punitus, ut illo in Dei filium adoptato, ipse non acciperet
omnibus aetatibus necessarium, sicut fatemini, Sacramentum ;
si quemadmodum nulla est fortuna vel fatum, vel apud Deum
acceptio personarum, ita nullum est gratiae sine meritis donum,
nullum originale peccatum. Huic prorsus infanti linguam ves-
tram vocemque submittitis, huic non loquenti quod loquamini
lion habetis.

CHAPTER VIII.

The desire of even imperfect good is a gift of Grace ; otherwise Qmce would
he given according to deserts.

17. Jam nunc videamus, ut possumus, hoc ipsum quod volunt
praecedere in homine, ut adjutorio gratiae dignus habeatur, et
cui merito ejus non tanquam indebita tribuatur, sed debita
gratia retribuatur ; ac sic gratia jam non sit gratia : videamus
tamen quid illud sit. * Sub nomine,' inquiunt, ' gratiae ita
fatum asserunt, ut dicant, quia nisi invito et reluctant! homini
inspiraverit boni, et ipsius imperfecti, cupiditatem, nee a male
declinare, nee bonum possit arripere.' Jam de fato et gratia
quam inania loquantur ostendimus : nunc illud est quod de-

^i6 Contra duas Epistolas Pelagianonim. [BookII.

bemus advertere, utrum invito et reluctant! holnini Deus in-
spiret boni cupiditatem, ut jam non sit reluctans, non sit
invitus, sed consentiens bono, et volens bonum. Isti enim
volunt, in homine ab ipso homine incipere cupiditatem boni,
ut hujus coepti meritum etiam perficiendi gratia consequatur:

DeGrat.chr. si tamen hoc saltem volunt. Pelagius enim 'facilius' dicit im-
pleri quod bonum est, si adjuvet gratia. Quo additamento,
id est, addendo 'facilius,* utique significat hoc se sapere, quod
etiamsi gratiae defuerit adjutorium, potest, quamvis difficilius,
impleri bonum per liberum arbitrium. Sed istis, quid in hac
re sentiant, non de illo auctore hujus haeresis praescribamus :
permittamus eos cum suo libero arbitrio esse liberos et ab
ipso Pelagio ; atque ista verba eorum, quae in hac cui respon-
ilemus Epistola posuerunt, potius attendamus.

18. Hoc enim nobis objiciendum putarunt, quod 'invito et
reluctant! homini Deum dicamus inspirare,' non quanticumque
* boni/ sed * et ipsius imperfecti cupiditatem.' Fortassis ergo
ipsi eo modo saltem servant locum gratiae, ut sine ilia putent
hominem posse habere boni, sed imperfecti cupiditatem ; per-
fecti autem non 'facilius' per illam posse, sed nisi per illam
omnino non posse. Verum et sic gratiam Dei dicunt secundum
merita nostra dari : quod in Oriente Pelagius ecclesiasticis
gestis damnari timendo damnavit. Si enim sine Dei gratia
per nos incipit cupiditas boni, ipsum coeptum erit meritum,
cui tanquam ex debito gratiae veniat adjutorium : ac sic gratia
Dei non gratis donabitur, sed secundum meritum nostrum da-
bitur. Dominus autem ut responderet futuro Pelagio, non ait,

John XV. 5. * Sine me difficile potestis aliquid facere ;' sed ait, Sine me nihil
2yotestis facere. Et ut responderet futuris etiam istis in eadem
ipsa evangelica sententia, non ait. Sine me nihil potestis per-
ficere ; sed, facere. Nam si * perficere ' dixisset, possent isti
dicere, non ad incipiendum bonum, quod a nobis est, sed ad
perficiendum, esse Dei adjutorium necessarium. Yerum au-
diant et Apostolum. Dominus enim cum ait. Sine me nihil
2)otestis facere, hoc uno verbo initium finemque comprehendit.
Apostolus vero, tanquam sententiae Dominicae expositor, aper-

Phii. i. 6. tius utrumque distinxit, dicens : Quoniam qui in vobis opus

Chap. IX.] Contra duas Epistolas Pelagianovum. 317

honum coejnt, i^erjiciet usque in diem Christi Jesu. Sed in
Scripturis Sanctis apud eunidem apostolum isto unde loquimur
amplius invenimus. Loquimur enim nunc de boni cupiditate,
quam si volunt a nobis incipere, a Domino perfici, videant quid
respondeant dicenti Apostolo : Non quia idonei sumus cogitare 2 Cor. iii. 5.
aJiquid quasi ex nobismetipsis, sed sujfflcientia nostra ex Deo est.
Cogitare, ait, aliquid, utique bonum : minus est autem cogitare
quam cupere. Cogitamus quippe omne quod cupimus, nee
tamen cupimus omne quod cogitamus ; quoniam nonnunquam
et quod non cupimus cogitamus. Cum igitur minus sit cogitare
quam cupere : potest enim liomo cogitare bonum, quod nondum
cupit; et proficiendo postea cupere, quod antea non cupiendo
cogitavit : quomodo ad id quod minus est, id est, ad cogitan-
dum aliquid boni, non sumus idonei tanquam ex nobismetipsis,
sed sufficientia nostra ex Deo est ; et ad id quod est amplius,
id est, ad cupiendum aliquid boni, sine divino adjutorio idonei
sumus ex libero arbitrio 1 Neque enim et hie Apostolus ait,
iWm quia idonei sumus cogitare quod perfectum est, tanquam
ex nobismetipsis : sed cogitare, ait, aliquid; cui contrarium est
nihil. Unde est illud Domini : Sine me nihil potestis facers.

CHAPTER IX.

Explanation of texts misused by Pelagians.

19. Sed nimirum quod scriptum est, Hominis est praejparare Prov.
cor, et a Domino resjponsio linguae, non bene intelligendo fal-
luntur, ut existiment cor praeparare, hoc est, bonum inchoare,
sine adjutorio gratiae Dei ad hominem pertinere. Absit ut sic
intelligant filii promissionis, tanquam cum audierint Dominum
dicentem. Sine me nihil potestis facere ; quasi convincant eum
dicentes, ' Ecce sine te possumus cor praeparare :' aut cum au-
dierint a Paulo apostolo, Non quia idonei sumus cogitare aliquid
quasi ex nohismetijysis, sed sufficientia nostra ex Deo est ; tan-
quam et ipsum convincant dicentes, * Ecce idonei sumus ex no-
bismetipsis praeparare cor, ac per hoc et boni aliquid cogitare/
Quis enim potest sine bona cogitatione ad bonum cor praepa-

31 8 Contra duas Epistolas Pelagianorum. [Book ii.

rare ] Absit ut sic intelligant, nisi superbi sui arbitrii de-
fensores et fidei Catholicae desertores. Ideo quippe scriptum
est, Hominis est ^aejiarare cor, et a Domino responsio linguae ;
quia homo praeparat cor, non tamen sine adjiitorio Dei, qui sic
tangit cor, ut homo praeparet cor. In responsione autem lin-
guae, id est, in eo quod praeparato cordi lingua divina re-
spondet, nihil operis habet homo, sed totum est a Domino Deo.

20. Nam sicut dictum est, Hormnis est iwaeimrare cor, et
nxx'^T' ^ Domino resj)onsio linguae; ita etiam dictum est, Ajeri as,

et adimpleho illud. Quamvis enim nisi adjuvante illo, sine quo
nihil possumus facere, os non possumus aperire; tamen nos
aperimus illius adjumento et opere nostro ; implet autem illud
Dominus sine opere nostro. Nam quid est praeparare cor, et os
aperire, nisi voluntatem parare % Et tamen in eisdera Litteris
Prov. viii. 35, legitur, Pracparatur voluntas a Domino ; et, Labia mea a2)eries,
Ps. 1. (li.) 17. ^^ ^^ meum anrmntiabit laudem tuam. Ecce Deus admonet, ut
praeparemus voluntatem in eo quod legimus, Hominis est 2)rae-
parare cor: et tamen ut hoc faciat homo, adjuvat Deus; quia
jyraeparatur voluntas a Domino. Et, A2)eri os, ita dicit jubendo,
ut nemo possit nisi ipse id faciat adjuvando, cui dicitur, Labia
mea ajyeries. Numquid istorum aliqui ita desipiunt, ut aliud os,
aliud labia esse contendant, et mira})ili vanitate hominem dicant
OS aperire, labia hominis Deum ? Quanquam Deus illos et ab
hac absurditate compescit, ubi ad Moysen famulum suum dicit,
Exod. iv. 12. Ego aperiam os tuum, et instruam te quae debeas loqui. In sen-
tentia ergo ilia ubi dicitur, Ajyeri os, et adim2)lebo illud, quasi
unum eorum videtur ad hominem pertinere, alterum ad Deum :
in hac autem ubi dicitur, Ego aperiam os tuum, et instruam te,
utrumque ad Deum. Quare hoc, nisi quia in uno istorum co-
operatur homini facienti, alterum solus facit ?

21. Quapropter multa Deus facit in homine bona, quae non
facit homo : nulla vero facit homo, quae non facit Deus ut faciat
homo. Proinde cupiditas boni non homini a Domino esset, si
bonum non esset : si autem bonum est, non nisi ab illo nobis est,
qui summe atque incommutabiliter bonus est. Quid est enim
boni cupiditas, nisi charitas, de qua Joannes apostolus sine am-

1 John iv. 7. biguitate loquitur dicens, Charitas ex Deo est ? Nee initium

Chap. X.] Contva dtias Epistolas Pelagianoriim. 319

ejus ex nobis, et perfectio ejus ex Deo ; sed si cliaritas ex Deo,

tota nobis ex Deo est. Avertat enim Deus banc amentiam, ut

in donis ejus nos priores faciamus, posteriorem ipsum : quoniam

misericordia ejus 'praeveniet me; et ipse est cui fideliter vera- Ps. ivm.(Hx.)

citerque cantatur, Quoniam praemnisti eum in henedictione dulce- Ps. xx. (xxi.)

dinis. Et quid hie aptius intelligitur, quam ipsa de qua loquimur

cupiditas boni? Tunc enim bonum concupisci incipit, quando

dulcescere coeperit. Quando autem timore poenae, non amore

justitiae fit bonum, nondum bene fit bonum ; nee fit in corde

quod fieri videtur in opere, quando mallet homo non facere,

si posset impune. Ergo benedictio dulcedinis est gratia Dei,

qua fit in nobis ut nos delectet, et cupiamus, hoc est, amemus,

quod praecipit nobis; in qua si nos non praevenit Deus, non

solum non perficitur, sed nee inchoatur ex nobis. Si enim sine

illo nihil possumus facere, profecto nee incipere, nee perficere :

quia ut incipiamus, dictum est, Misericordia ejus j^Taeveniet me;

ut perficiamus, dictum est, Misericordia ejus suhsequetur me. Ps. xxH.

(xxiii.) 6.

CHAPTER X.

According to Whose purpose the elect are called.

22. Quid est ergo, quod in consequentibus, ubi ea quae ipsi
sentiunt commemorant, dicunt se confiteri, * gratiam quoque
adjuvare uniuscujusque bonum propositum, non tamen reluc-
tanti studium virtutis immittere?' Hoc quippe ita dicunt,
velut homo a se ipso sine adjutorio Dei habeat propositum
bonum studiumque virtutis, quo merito praecedente dignus sit
adjuvari Dei gratia subsequente. Putant enim fortasse ita
dixisse Apostolum, Scimus quia diligentihus Deum omnia co- Rom. viii,
ojjerantur in honum, iis qui secundum propositum vocati sunt;
ut propositum hominis vellet intelligi, quod propositum tanquam
bonum meritum sequatur misericordia vocantis Dei : ignorantes
ideo dictum esse, qui secundum projyositum vocati sunt, ut Dei,
non hominis propositum intelligatur, quo eos quos praescivit et
2)raedestinavit co^aformes imaginis Filii sui, elegit ante mundi Eph. i. 4.
constitutionem. Non enim omnes vocati secundum propyositum

3 2° Contra duas Epis tolas Pelagianorum. [Book ii.

Matt. XX. i6. sunt vocati : quoniam multi vocati, pauci electi. Ipsi ergo
secundum propositum vocati, qui electi ante constitutionem
mundi. De hoc proposito Dei dictum e.st et illud, quod jam

Rom. ix. commemoravi de geminis Esau et Jacob, TJt secundum elec-

^^~^^' tionem 2)ropositum Dei maneret, non ex operibus, sed ex vocarUe

dictum est, Quia major serviet minori. Hoc propositum Dei
et illo commemoratur loco, ubi ad Timotheum scribens ait :

2Tim.i.8-io. Collabora Evangelio secundum virtutem Dei, salvos nos facientis,
et vocantis vocatione sua sancta, non secundum opera nostra^ sed
secundum suum jyropositum et graiiam, quae data est nobis in
Christo Jesu amAe saecula aeterna^ manifestata autem nunc per
adventuTn Salvatoris nostri Jesu Christi. Hoc est ergo pro-
positum Dei unde dicitur : Omnia cooperantur in bonum iis qui
secundum 2)ro2)Ositum vocati sunt. Hominis autem propositum
bonum adjuvat quidem subsequens gratia, sed nee ipsum esset
nisi praecederet gratia. Studium quoque hominis quod dicitur
bonum, quamvis cum esse coeperit, adjuvetur gratia, non tamen
incipit sine gratia ; sed ab illo inspiratur, de quo dicit Aposto-

2Cor.vm. i6. lus, GroMas autem Deo, qui dedit idem studium 2>fo vobis in
corde Titi. Si studium quisque ut pro aliis habeat, Deus dat;
ut pro ipso se habeat, quis alius est daturus ?

23. Quae cum ita sint, nihil in Scripturis Sanctis homini a
Domino video juberi, propter probandum liberum arbitrium,
quod non inveniatur vel dari ab ejus bonitate, vel posci propter
adjutorium gratiae demonstrandum : nee omnino incipit homo
ex malo in bonum per initium fidei commutari, nisi hoc in illo
agat indebita et gratuita misericordia Dei. De qua suam cogi-

Ps. ixxvi. tationem recolens quidam, sicut legimus in Psalmis : Numquid

^xxvu. lo, Qiii^igcetur, inquit, miser eri Deus? aut continebit in ira sua
miserationes suas ? Et dixi, Nunc coepi, haec mutatio dexterae
Excelsi. Cum ergo dixisset, Nunc coepi, non ait, haec mutatio
arbitrii mei, sed dexterae Excelsi. Sic itaque Dei gratia cogite-

2 Cor. X. 17. tur, ut ab initio bonae mutationis suae usque in finem consum-
mationis, qui gloriatur in Domino glorietur. Qui sicut nemo
potest bonum perficere sine Domino, sic nemo incipere sine
Domino. Sed hie sit hujus voluminis terminus, ut legentis
reficiatur intentio et ad sequentia reparetur.

Chap. II.] Cofitru duus Epistolas Pelagianorufn^ 321

LIBER TERTIUS.
CHAPTER I.

Introductory.

1. Adhuc ea sequuntur quae calumniose nobis objiciunt :
nondum ea quae ipsi sentiunt pertexere incipiunt. Sed ne pro-
lixitas voluminum ofifenderet, haec ipsa quae objiciunt in duos
libros partiti sumus ; quorum superiore finito, qui totius hujus
operis liber secundus est, hinc ordimur alterum, et eum tertium
primo secundoque conjungimus.

CHAPTER II.

Calumny of Pelagians as to the use of the Old Law.

2. 'Legem veteris Testamenti nos' aiunt 'dicere non ob hoc
datam fuisse, ut justificaret obed;entes, sed ut gravioris fieret
causa peccati.' Prorsus non intelligunt quid de lege dicamus,
quia id quod dicit Apostolus, quern non intelligunt, dicimus.
Quis enim dicat, non justii&cari eos qui sunt legi obedientes ;
quando nisi justificarentur, non possent esse obedientes? Sed
dicimus lege fieri, ut Deus quid fieri velit, audiatur : gratia vero

fieri, ut legi obediatur. Non enim auditores legis, ait Apostolus, Rom. ii. 13.
justi sunt apud Deum, sed factores legis justijicdbuntur. Lex
ergo auditores justitiae facit, gratia factores. Quod enim imjpos- Rom. viii.
sibile erat legis, ait idem apostolus, in quo infirmabatur per
ca/mem, misit Deus Filium, suum in similitudine carnis jyeccati,
et de peccato damnavit peccatum in came, ut justitia legis im-
pleretur in nobis, qui non secundum carnsm ambulamus, sed
secundum spiritum. Ecce quod dicimus : orent ut aliquando
intelligant, non litigent, ut nunquam intelligant. Impossible
est enim legem implere per carnem, hoc est, per carnalem prae-
sumptionem, qua superbi ignorantes Dei justitiam, id est, quae Rom. x. 3.
ex Deo est homini ut sit Justus, et suam volentes constituere,

Y

^22 Contra duas Epis tolas Pelagianorum. [Book hi.

tanquam per eorum non adjutum divinitus arbitrium lex possit
impleri, justitiae Dei non sunt Bubjecti. Ideo justitia legis in eis
impletur, qui non secundum carnem ambulant, id est, secundum
hominem ignorantem Dei justitiam et suam volentem consti-
tuere, sed ambulant secundum sjnritum. Quis autem ambulat
Rom. viii. 14. secundum spiritum, nisi quisquis agitur Dei Spiritu 1 Quotquot
2 Cor. Hi. 6. enim Dei spiritu aguntur, hi filii sunt Dei. Ergo littera occidit,
spiritus autem vivificat. Nee littera malum est, quia occidit;
Rom. vii. sed malos praevaricatione convincit. Lex enim sancta, et man-
datum, sanctum, et justum et honum. Quod ergo honum est,
inqaii, mihi factum est mors ? Absit: sed jycccatum ut apparent
peccatum, per bonum mihi operatum est mortem, ut fiat sujrra
modum peccator aut peccatum per mandatum. Ecce quid est,
1 Cor. XV. s6. Littera occidit. Aculeus enim mortis est peccatum ; virtus
Cp. De Sp. autem peccati, lex. Auget quippe prohibendo peccati desideria,
' ' ' et inde occidit, nisi subveniendo vivificet gratia.

3. Ecce quod dicimus : ecce unde nobis objiciunt, quod * sic
legem' dicamus * datam, ut gravioris sit causa peccati:' non
Rom. iv. IS. audientes Apostolum dieentem, Lex enim iram operatwr ; ubi
enim non est lex, nee praevaricatio ; et, Lex praevaricationis
gratia posita est, donee veniret semen cui promissum est ; et, Si
data esset lex quae jyosset- vivificare, omnino ex lege esset justitia :
sed conclusit Scrijytura omnia sub 2)eccato, ut jyromissio ex fide
Jesu Christi daretur credentibus. Hinc est quod vetus Testa-
Gal, iv. 24, mentum ex monte Sina, ubi lex data est, in servitutem generat,
quod est Agar. Nos autem, inquit, non sumus ancillae filii,
sed liberae. Non sunt itaque liberae filii, qui legem acceperunt
litterae, qua possent non solum peccatores, verum etiam prae-
varicatores insuper demonstrari ; sed qui spiritum gratiae, quo
lex ipsa sancta et justa et bona possit impleri. Ecce quod
dicimus : intendant, et non contendant ; illuminentur, et non
calumnientur.

Gal. iii. 19,

31

Chap. III.] Contra dtias E pis tolas Pelagianorum. 523

CHAPTER III.

Calumny on the effect of Baptism.

4. * BaptisM'A quoque/ inquiunt, ' non vere homines novos Cp. i. s. 3 5,
facere asserunt, id est, non plenam dare remissionem pecca-
torum ; sed ex parte filios Dei fieri, ex parte autem filios
saeculi, id est, diaboli, remanere contendunt/ Mentiuntur,
insidiantur, tergiversantur : non hoc dicimus. Omnes enim
homines qui sunt filii diaboli, etiam filios saeculi, non autem
omnes filios saeculi etiam filios diaboli dicimus. Absit enim
ut filios diaboli dicamus fuisse sanctos patres, Abraham, Isaac,
et Jacob, et alios hujusmodi, quando per nuptias generabant, et
eos fideles qui usque nunc et deinceps adhuc generant. Nee
tamen possumus Domino contradicere dicenti, Filii saeculi Luke xx. 34.'
hujus nuhunt, et tradunt ad nwpiias. Quidam ergo filii saeculi
hujus sunt, et tamen filii diaboli non sunt. Quamvis enim
diabolus sit auctor et princeps omnium peccatorum ; non tamen
filios diaboli faciunt quaecumque peccata. Peccant enim et
filii Dei, quoniam si dixerint se non habere peceatum, se ipsos i John i. 8. \
seducunt, et Veritas in eis non est. Sed ea conditione peccant,
qua sunt filii adhuc hujus saeculi : qua vero gratia sunt filii
Dei, non utique peccant ; quia omnis qui natus est ex Deo, non i John iii. 9.
peccat. Filios autem diaboli infidelitas facit, quod 'peceatum'
proprie vocatur, quasi solum sit, si non exprimatur quale pec-
eatum sit. Sicut 'Apostolus' cum dicitur, si non exprimatur
quis apostolus, non intelligitur nisi Paulus; quia pluribus est
Epistolis notior, et plus omnibus illis laboravit. Undo quod i Cor. xv. 10.
ait.Dominus de Spiritu Sancto, I'pse arguet mundum de peceato, Johnxvi.8,9.
infidelitatem intelligi voluit. Hoc enim cum exponeret, ait,
JDe 2)6Ccato quidem, quod non crediderunt in me» Et ubi ait,
aS* non venissem, et locutus eis fuissem, 'peceatum non Tidberent. John xv. 22.
Non enim peceatum antea non habebant; sed ipsam voluit
intelligi diffidentiam, qua nee praesenti et loquenti crediderunt,
pertinentes ad eum de quo dicit Apostolus, Secundum 2)Tincipem Eph. ii. 2.
2)0testatis aeris, qui nunc operatur in filiis diffidentiae. Ergo
in quibus non est fides, filii sunt diaboli ; quia non habent in

Y 2

324 Contra duas Epistolas Pelagianorum, [Book hi.

interiore homine cur eis dimittatur quidquid hominis vel infir-
mitate, vel ignorantia, vel omnino aliqua mala voluntate com-
mittitur. Illi autera filii Dei, qui utique si dixerint se non
habere peccatum, se ipsos decipiunt, et Veritas in eis non est,
profecto, quod sequitur, cum confitentur peccata sua (quod filii
diaboli non faciunt, vel non secundum fidera quae filiorum Dei

ijohni. 8, 9. propria est faciunt), fidelis est et Justus qui dimittat eis peccata,
et mundet eos ab omni iniquitate. Ut autem plenius intel-
ligatur quod dicimus, audiatur ipse Jesus, qui filiis Dei utique

Matt. vii. II. loquebatur, dicens : Si aviem vos cum sitis mail, nostis bona
data dare filiis vestris, quanta magis Pater vester, qui in coelis
est, dabit bona petentibus se ? Si enim filii Dei non essent, non
eis diceret, Fater vester qui in coelis est. Et tamen eos malos
esse dicit, et nosse bona dare filiis suis. Numquid inde mali,
unde filii Dei 1 Absit : sed inde mali, unde adhuc filii saeculi,
jam tamen filii Dei facti pignore Spiritus Sancti.

5. Baptismus igitur abluit quidem peccata omnia, prorsus
omnia, factorum, dictorum, cogitatorum, sive originalia, sive
addita, sive quae ignoranter, sive quae scienter admissa sunt :
sed non aufert infirmitatem, cui regeneratus resistit, quando
bonum agonem luctatur; consentit autem, quando sicut homo

Gal. vi. I. in aliquo delicto praeoccupatur ; propter illud gaudens in
actione gratiarum, propter hoc autem gemens in allegatione

Ps. cxv. 7. oratiorium. Ibi dicens. Quid retribuam Domino pro omnibus

(CXVl. I2.)

Matt. vi. 12. 9'^^^ retribuit mihi ? hie dicens, Dimitte nobis debita nostra.
Ps. xvii. Propter illud dicens, Diligam te, Domini, virtus mea : propter

(xviii.) 2.

Pg ^ hoc dicens, Miserere mei, Domine, quia in^rmus sum. Propter

Ps. xxiv. illud dicens, Oculi mei semj^er ad Dominum^ quoniam ipse

pTxxx evellet de laqueo pedes meos : propter hoc dicens, Turbatus est

(xxxi.) 10. p^fjig ij.fji oculus meus. Et innumerabilia, quibus divinae Litterae

plenae sunt, quae alternis vicibus, vel exsultando de Dei bonis,

vel moerendo de nostris malis, a filiis Dei dicuntur ex fide,

quamdiu adhuc filii sunt etiam saeculi hujus pro vitae hujus

infirmitate : quos tamen Deus a filiis diaboli non solum lavacro

Gal. V. 6. regenerationis, sed ipsius etiam quae per dilectionem operatur

Rom. i. 17. fidei probitate discernit ; quia Justus ex fide vivit. Haec autem

infirmitas, cum qua usque ad corporis mortem defectu et pro-

i

Chap. IV.] Contra dims Epistolas Pelagianorum. ^2^

fectu alternante contendimus, magnique interest quid vincat in
nobis, regeneratione alia consumetur, de qua Dominus dicit,
In regeneratione, cum sederit Filius hominis in sede majestatis Matt. xix. 28.
suae, sedehitis et vos su2)er sedes duodecim, etc. * Regenerationem '
quippe hoc loco, ambigente nuUo, novissimam resurrectionem
vocat: quam Paulus quoque apostolus et adoptionem et re-
demptionem nuncupat, dicens, Sed etiam nos ij^si 2>fi''^^i'^(^s Rom.viii.23.
spiritus habentes, et ipsi in nobismetijysis ingemiscimus, adoptio-
nem exspectantes, redemptionem corporis nostri. Numquid non
per lavacrum sanctum regenerati, adoptati et redempti sumus 1
Et tamen restat regeneratio, adoptio, redemptio, quam in fine
venturam nunc patienter exspectare debemus, ut tunc filii hujus
saeculi ex nulla parte jam simus. Quisquis igitur Baptismati
derogat quod modo per illud percipimus, corrumpit fidem:
quisquis autem jam nunc ei tribuit quod quidem per ipsum,
sed tamen postea percepturi sumus, amputat spem. Nam si a
me quisquam quaesierit, 'utrum per Baptismum salvi facti
fuerimus ; ' negare non potero, dicente Apostolo, Salvos nos Tit. iii. 5.
fecit per lavacrum regenerationis et renovationis S^nritus
Sancti. Sed si quaesierit, 'utrum per idem lavacrum omni
prorsus modo jam nos fecerit salvos ; ' respondebo, ' Non ita

est.' Idem quippe item dicit apostolus : S7)e enim salvi facti Rom. viii.

24, 25.
sumus. Spes autem quae videtur, non est S2)es ; quod enim

videt quis, quid sperat ? Si autem, quod non videmus spera-

mus, per j^dtientiam exspectamus. Salus ergo hominis in Baptis-

mate facta est, quia dimissum est quod peccati a parentibus

traxit, vel quidquid etiam proprie ante Baptismum ipse pec-

cavit: salus vero ejus tanta post erit, ut peccare omnino non

CHAPTER IV.

Calumny in regard to the Old Testament and the just men of old time.
The Old Testament a figure of the New. The Saints of the Old Testa-
ment belong to the New.

6. QuiBUS ita se habentibus, ex his etiam ilia quae deinceps
nobis objiciunt refelluntur. Quis enim Catholicus dicat, quod

^26 Contra duas Epistolas Pelagianorum. [Book iil

nos dicere jactitant, * Spiritum Sanctum adjutorem virtutis in
veteri Testamento non fuisse;' nisi cum vetus Testamentum

CfaL tV. 24, sic intelligimus, quemadmodum Apostolus dixit, A monte Sina
in servitutem generans ? Sed quia in eo praefigurabatur novum,
qui hoc intelligebant tunc homines Dei, secundum distributio-
nem temporum, veteris quidem Testamenti dispensatores et
gestatores, sed novi demon strantur haeredes. An vero ilium

Ps. 1. (li.) 12. ad Testamentum novum negabimus pertinere, qui dicit. Cor
rmmdum crea in me, Deus, et sjnritum rectum innova in visce-

Ps. xxxix, ribus meis ? aut ilium qui dicit, Posuit sujier petram jyedes
meos, et direodt gressus meos, et immisit in os meum canticum
novum, hymnum Deo nostro ? vel ilium ante Testamentum
vetus, quod est a monte Sina, patrem fidelium, de quo dicit

Gal. iil". Apostolus, Fratres, secundum Tiomin&m dico, tamen hoTuinis
conjirmatum testamentum nemo irritum facit aut superordinat.
Ahrahae dictae sunt 2)romissiones et semini ejus. Non dicit, Et
seminihus, tanquam in multis ; sed tanquam in uno, Et semini
tuo, quod est Christus. Hoc autem dico, inquit, Testamsntum,
conjirmatum a Deo, quae post quadringentos et triginta annos
facta est lex non injirmat ad evacuandam 2>^omission£m. Si
enim ex lege haereditas, jam non ex promissione : A hrahae
autem jyer 2>romissionem donavit Deus.

7. Hie certe si quaeramus, utrum hoc Testamentum, quod
dicit conjirmatum a Deo non infirmari a lege quae post quad-
ringentos et triginta annos facta est, utrum novum, an vetus
intelligendum sit : quis respondere dubitet, * Novum, sed in
propbeticis latebris occultatum, donee veniret tempus quo reve-
laretur in ChristoT Nam si dixerimus, 'Vetus;' quid erit illud
a monte Sina in servitutem generans ? Ibi enim facta est lex
2)0St quadringentos et triginta annos : qua lege hoc Testamen-
tum promissionis Abrahae infirmari non posse confirmat ; et hoc
quod factum est ab Abraham, vult potius ad nos pertinere, quos
vult esse filios liberae, non ancillae ; haeredes ex promissione.

Gal. iv. 31. non lege ; cum dicit, >S* eni7n ex lege haereditas, jam non ex
promissione : A hrahae autem per 2^^omissione7n donavit Deus.

[*quae?] Ut ^ quod facta lex cst p)Ost quadringentos et triginta annos, 9A
hoc subintraverit, ut abundaret delictum; cum per peccatum

Chap. IV.] Contra duas Epis tolas Pelagianorum, 327

praevaricationis convincitur hominis superbia de sua justitia
praesumentis ; et ubi abundavit delictum, superabundavit Rom. v. 20,
gratia, per fidem jam humilis hominis in lege deficientis, et
ad Dei misericordiam fugientis. Ideo cum dixisset, 8i enim
ex lege haereditas, jam non ex 2>'romissione ; Abrahae autem per
lyromissionem donavit Deus : tanquam ei diceretur, ' Utquid
ergo lex postea facta est %' subjunxit atque ait, Quid ergo lex 2 Gal, iii. 19.
Cui mox interrogationi reddidit, Praevaricationis gratia jyTO-
jwsita est, donee veniret semen cui promissum est. Hoc ident-
idem ita dicit : JSi enim qui ex lege, haeredes sunt, exinanita Rom. iv.
est fides, et evacuata est 2>^omtssio. Lex enim iram ojyeratur :
ubi enim non est lex, nee 2)raevaricatio. Quod ait in illo testi-
monio, tSi enim ex lege haereditas, jam non ex promissione ; Gal. iii. 18.
Abrahae autem, per promissionem donavit Deus ; hoc in isto ait,
81 enim qui per legem, haeredes sunt ; exinanita est fides, et
evacuata promissio : satis ostendens ad fidem nostram pertinere
(quae novi utique est Testamenti) quod per promissionem dona-
vit Deus Abrahae. Et quod ait in illo testimonio. Quid ergo
lex ? atque respondit, Praevaricationis gratia jyroposita est :
hoc in isto subdidit similiter, Lex enim iram operatur : ubi
enim non est lex, nee praevaricatio.

8. Sive igitur Abraham, sive ante ilium justi, sive post eum Cp. i. s. 39.
usque ad ipsum Moysen, per quern datum est Testamentum a
monte Sina in servitutem generans, sive caeteri Prophetae post Gal. iv.
eum et sancti homines Dei usque ad Joannem Baptistam, filii
sunt promissionis et gratiae secundum Isaac filium liberae, non
ex lege, sed ex promissione haeredes Dei, cohaeredes autem Rom. viii. 17.
Christi. Absit enim ut Noe justum, et prioris temporis justos,
et quicumque ab illo usque ad Abraham justi esse potuerunt vel
conspicui vel occulti, negemus ad supernam Jerusalem, quae Gal. iv. 26.
mater nostra est, pertinere; quamvis anteriores tempore in-
veniantur esse quam Sara, quae ipsius liberae matris prophetiam
figuramque gestabat. Quanto evidentius ergo post Abraham?
cui sic declarata est ipsa promissio, ut pater multarum gentium Gen. xvii.
diceretur, quicumque Deo placuerunt, filii promissionis habendi
sunt ] Non enim ex Abraham et deinceps justorum generatio
verior, sed prophetia manifestior reperitur.

3^8 Contra duas Epistolas Pelagianorum. [Book hi.

9. Ad Testamentum autem vetus, quod est a monte Sina in
servitutem generans, quod est Agar, illi pertinent, qui cum

Rom. vii. 12. acceperint legem sanctam et justam et bonam, putant sibi ad
vitam, litteram posse sufficere : et ideo qua fiant factores legis,

Rom. X. 3. divinam misericordiam non requirunt ; sed ignorantes Dei justi-
tiam, et suam justitiam volentes constituere, justitiae Dei non
sunt subjecti. Ex hoc genere fuit ilia multitudo, quae adversus
Deum in eremo murmuravit, et idolum fecit, et ilia quae jam in
ipsa terra promissionis fornicata est post deos alienos. Sed haec
in ipso quoque vetere Testamento valde reprobata est multitudo.
Illi etiam, quicumque ibi erant, sola quae ibi Deus pollicetur
terrena promissa sectantes, et quid pro novo Testamento ea ipsa
significent ignorantes, eorum adipiscendorum amore et amitten-
dorum timore, Dei praecepta servabant ; imo non servabant,

Gal. V. 6. sed sibi servare videbantur. Neque enim fides in eis per dilec-
tionem operabatur, sed terrena cupiditas metusque camalis.
Sic autem praecepta qui facit, procul dubio invitus facit; ac
per hoc in animo non facit : magis vult enim omnino non facere,
si secundum ea quae cupit et metuit permittatur impune. Ac
per hoc in ipsa voluntate intus est reus, ubi ipse qui praecipit
inspicit Deus. Tales erant filii terrenae Jerusalem, de qua dicit

Gal. iv. Apostolus, ServU enim cwmfiliis suis, pertinens ad Testamentum
vetus a monte Sina in servitutem generans, quod est Agar. Ex
ipso genere fuerunt, qui Dominum crucifixerunt, et in eadem
infidelitate manserunt. Inde sunt adhuc etiam filii eorum in
ingenti multitudine Judaeorum, quamvis jam novo Testamento,
sicut prophetatum est, per Christi sanguinem patefacto atque

Matt. iii. firmato, et a flumine ubi baptizatus magisteriumque professus
est, usque ad terminos terrae Evangelio diffamato. Qui Judaei,
secundum prophetias quas legunt, per omnes sunt terras ubique
dispersi, ut ex eorum quoque codicibus Christianae non desit
testimonium veritati.

10. Et vetus igitur Testamentum Deus condidit: quia Deo

Gal. iv. 4. placuit, usque ad plenitudinem temporis promissis terrenis tan-
quam in praemio constitutis promissa velare coelestia ; et populo
terrenis bonis inhianti, et propterea durum cor habenti, quamvis
spiritualem, tamen in tabulis lapideis legem dare. Exceptis

Chap, IV.] Contva duas Epis tolas Pelagianorum. 329

quippe Librorum veterum sacramentis, quae sola significandi
ratione praecepta sunt (quanquam et in eis, quoniam spiritua-
liter intelligenda sunt, recte lex dicitur 'spiritualis'); caetera
certe quae ad pietatem bonosque mores pertinentia, non ad ali-
quam significationem uUa interpretatione referenda, sed prorsus
ut sunt dicta, facienda sunt : profecto illam Dei legem non solum
illi tunc populo, verum etiam nunc nobis ad instituendam recte
vitam necessariam nemo dubitaverit. Si enim Cliristus nobis
abstulit illud gravissimum multarum observationum jugum, ne
carnaliter circumcidamur, ne pecorum victimas immolemus/ne
sabbato septeno dierum volumine redeunte ab operibus etiam
necessariis quiescamus, et caetera hujusmodi, sed ea spiritualiter
intellecta teneamus, remotisque umbris significantibus in rerum
ipsarum quae significantur luce vigilemus : numquid propterea
dicturi sumus, non ad nos pertinere quod scriptum est, ut
alienum quodcumque perditum quisquis invenerit, reddat ei qui Lev. vi. 3, 4.
perdidit ; et alia multa similia, quibus pie recteque vivere dis-
citur, maximeque ipsum Decalogum, qui duabus illis lapideis
tabulis continetur, excepta sabbati observatione carnali, quae
spiritualem sanctificationem quietemque signijficat? Quis enim
dicat non debere observare Christianos, ut uni Deo religionis Exod. xx. 3,
obsequio serviatur, ut idolum non colatur, ut nomen Domini
non accipiatur in vanum, ut parentes honor entur, ne adulteria,
homicidia, furta, falsa testimonia perpetrentur, ne uxor, ne
omnino res ulla concupiscatur aliena % Quis est tam impius,
qui dicat ideo se ista legis non custodire praecepta, quia est
ipse Christianus, nee sub lege, sed sub gratia constitutus ?

11. Yerum haec plane magna distantia est, quod faciunt
ista sub lege positi, quos littera occidit, terrenam felicitatem
vel cupiditate adipiscendi vel timore amittendi : et ideo non
vere faciunt ; quoniam carnalis cupiditas, qua peccatum com-
mutatur potius vel augetur, cupiditate alia non sanatur. Hi
ad vetus pertinent Testamentum, quod in servitutem generat;
quia facit eos carnalis timor et cupiditas servos, non evangelica
fides et spes et charitas liberos. Sub gratia vero positi, quos
vivificat Spiritus, ex fide ista faciunt, quae per dilectionem
operatur, in spe bonorum, non carnalium, sed spiritualium, non

330 Contra duas Epistolas Pelagianorum, [Book hi.

terrenorum, sed coelestium, non temporalium, sed aeternorum ;
praecipue credentes in Mediatorem, per quem sibi non dubitant
et spiritum gratiae subministrari, ut bene ista faciant, et ignosci
posse cum peccant. Hi pertinent ad Testamentum novum, filii
promissionis, regenerati Deo patre et libera matre. Hujus
generis fuerunt antiqui omnes justi, et ipse Moyses Testamenti
minister veteris, haeres novi ; quia ex fide qua nos vivimus,
una eademque vixerunt, incarnationem, passionem, resurrec-
tionemque Christi credentes futuram, quam nos credimus fae-
tam : usque ad ipsum Joannem Baptistam quasi praeteritae
dispensationis limitem quemdam, qui Mediatorem ipsum non
aliqua umbra futuri, vel allegorica significations, vel ulla pro-
phetica praenuntiatione venturum esse significans, sed digito
John i. 29. demonstrans ait, Ecce Agnus Deiyecce qui tollit peccatum mundi :
tanquam dicens, ' Quem multi justi videre concupierunt, in quem
venturum ab ipsius humani generis initio crediderunt, de quo
Abrahae dictae sunt promissiones, de quo scripsit Moyses, de
quo Lex et Prophetae sunt testes ; Ecce Agnus Dei, ecce qui
t tollit peccatum rmindi. Ab hoc Joanne et deinceps coeperunt

de Christo fieri praeterita vel praesentia, quae ab illis omnibus
anterioris temporis justis credebantur, sperabantur, desidera-
bantur futura. Eadem igitur fides est, et in illis qui nondum
nomine, sed reipsa fuerunt antea Christiani, et in istis qui non
solum sunt, verum etiam vocantur, et in utrisque eadem gratia
2 Cor. iv. 13. per Spiritum Sanctum. Unde dicit Apostolus : Hahentes autem
eumdem sjnritum fidei, secundum quod scrijptum est, Credidi,
j)ropter quod locutus sum; et nos credimus, 2>'^opter quod et
loquimur.

12. Aliter itaque dicitur jam obtinente loquendi consuetudine
^vetus Testamentum' Lex et Prophetae omnes, qui usque ad
Joannem prophetaveruut ; quod distinctius vetus 'Instrumentum,'
quam vetus Testamentum vocatur : aliter autem sicut apostolica
appellat auctoritas, sive hoc nomen exprimens, sive significans.
2 Cor. iii. Exprimit enim, ubi dicit. Usque in hodiernum diem, quamdiu
legitur Moyses, idipsum velamen in lectione veteris Testamenti
manet ; quod non revelatur, quia in Christo evacuatur. Sic
enim utique vetus Testajnentum ad Moysi retulit ministerium.

Chap. IV.] Contra duas Epistolas Pelagianorum. 331

Item dicit, TJt serviamus in novitate spiritus, et non in vetustate Rom. vii. 6.

litterae : idipsum significans Testamentum nomine litterae. Item

alio loco : Qui et idoneos nos fecit ministros novi Testamenti, 2 Cor. iii. 6.

non litterae, sed spiritus : Utter a enim occidit, sjnritus autem

vivijicat. Et hie per commemorationem novi, illud utique vetus

intelligi voluit. Multo autem evidentius, quamvis non dixerit,

aut vetus, aut novum, duo ipsa Testamenta distinxit, per duos

filios Abrahae, unum de ancilla, alium de libera: quod jam

superius commemoravimus. Quid enim expressius quam ut

diceret, Dicite mihi, sub lege volentes esse legem non audistis ? Gal. iv. 21-

, . 26, 29, 31.

Scrijytum est enim quoniam Abraham duos filios habuitj unum

de ancilla, et unum de libera : sed ille quidem qui de ancilla,
secundum carnem natus est; qui autem de libera, j^^'^ rejyro-
missionem : quae sunt in allegoria. Haec enim sunt duo Testa-
menta, unum quidem in monte Sina in servitutem generans, quod
est Agar. Sina enim mons est in Arabia, quae corijwncta est
huic quae nune est Jerusalem : servit enim cumfiliis suis. Quae
autem sursum est Jerusalem, libera est, quae est mater nostra.
Quid clarius, quid certius, quid ab omni obscuritate atque am-
biguitate remotius promissionis filiis 1 Et paulo post : J^os
autem fratres, inquit, secundum Isaac promissionis filii sumus.
Item paulo post : I^os autem, fratres, non sumus ancillae filii,
sed liber ae,' qua libertate Christus nos liber avit. Eligamus igitur
utrum antiques justos ancillae filios dicamus, an liberae. Absit
autem ut ancillae : ergo si liberae, ad novum pertinent Testa-
mentum in Spiritu Sancto, quem vivificantem litterae occidenti
opponit Apostolus. Nam quo pacto ad gratiam novi Testamenti
non pertinent lii, de quorum dictis et Libris istos ejusdem gratiae
dementissimos et ingratissimos inimicos refellendo convinciraus 1

13. Sed dicet aliquis : ' Quomodo vetus appellatur, quod -post Gal. iii. 17.
quadringentos et triginta annos factum est per Moysen; et
novum dicitur, quod ante tot annos factum est ad Abraham]'
Qui ex hoc non litigiose, sed studiose movetur, intelligat primum,
quia cum ex anteriore tempore dicitur 'vetus,' ex posteriore
autem * novum,' revelationes eorum considerantur in his nomini-
bus, non institutiones. Per Moysen quippe revelatum est Testa- Rom. vii. 12.
mentum vetus, per quem data est lex sancta, et justa, et bona,

^^2 Contra duas Epistolas Pelagianorum, [Book hi.

per quam fieret non abolitio, sed cognitio peccati; qua con-
vincerentur superbi suam justitiam volentes constituere, quasi
divino adjutorio non egentes, et rei fact! litterae confugerent
ad gratiae spiritum, non sua justitia justificandi, sed Dei, hoc
est, quae illis esset ex Deo. Nam sicut idem apostolus loquitur,

Rom. iii. Pqt legem cognitio i-teccati : nunc autem sine lege justitia Dei
manifestata est, testificata /;er Legem et iwoiithetas. Lex quippe,
eo ipso quo in ea nemo justificatur, testimonium perhibet

Gal. iii. ii. justitiae Dei. Quod enim in lege nemo justificatur apud Deum,

manifestum est, quia Justus ex fide vivit. Sic ergo, cum lex

non justificat impium de praevaricatione convictum, mittit ad

justificantem Deura^ atque ita justitiae Dei perhibet testimonium.

Prophetae vero testimonium perhibent justitiae Dei, praenun-

I Cor. i, tiando Christum, qui factus est nobis sapientia a Deo et justitia
30, 31. . . .

et sanctificatio et redemptio: ut quemadmodum scriptum est,

Qui gloriatur, in Domino glorietur. Erat autem occulta ista

lex ab initio, cum homines iniquos natura ipsa convinceret,

aliis facientes quod sibi fieri noluissent. Kevelatio autem novi

Testamenti in Christo facta est, cum est manifestatus in carne ;

in quo apparuit justitia Dei, id est, quae hominibus ex Deo est.

Hinc enim ait : Nunc autem sine lege justitia Dei manifestata

est. Ecce qua causa illud dicitur ' vetus' Testamentum, quia

priore ; hoc autem * novum/ quia posteriore tempore revelatum.

est. Deinde, quia Testamentum vetus pertinet ad hominem

veterem, a quo necesse est hominem incipere ; novum autem

ad hominem novum, quo debet homo ex vetustate transire.

Ideo in illo sunt promissa terrena, in isto promissa coelestia :

quia et hoc ad Dei misericordiam pertinuit, ne quisquam vel

ipsam terrenam qualemcumque felicitatem nisi a Domino crea-

tore universitatis putet cuiquam posse conferri. Sed si propter

illam colatur Deue, servilis est cultus, pertinens ad filios an-

cillae : si autem propter ipsum Deum, ut in aeterna vita sit

1 Cor. XV. 28. Deus omnia in omnibus, liberalis est servitus, pertinens ad filios
liberae, quae est mater nostra aeterna in coelis ; quae prius tan-
quam sterilis apparebat, quando perspicuos filios non habebat ;

isa. liv. I. nunc autem videmus quod de ilia prophetatum est, Laetare,
sterilis, qu,ae non paris ; erum'pe et exclama, quae non imrturis :

Chap. V.] Cofitra duos Epistolas Pelagianorum. '^'>)?>

quia multijilii desertae, magis quam ejus quae habet virum : id
est, magis quam illius Jerusalem, quae legis quodammodo vin-
culo maritata est, et servit cum filiis suis. Tempore igitur veteris
Testamenti Spiritum Sanctum in eis, qui etiam tunc secundum
Isaac promissionis filii erant, non solum adjutorem, quod isti
suo dogmati sufficere existimant ; verum etiam largitorem dici-
mus fuisse virtutis, quod isti negant, libero eam potius arbitrio
tribuentes, contradicentibus illis patribus qui sciebant ad Deum
veraci pietate clamare, Diligam te, Domine, virtus mea. Ps. xvii.

(xviii.) 2.

CHAPTER V.

Calumny as to the righteousness of the Prophets and Apostles.

14. AiuNT etiam, 'quod omnes Apostoli vel Prophetae non
plene sancti definiantur a nobis, sed in comparatione pejorum
minus males eos fuisse dicamus; et banc esse justitiam cui
Deus testimonium perhibet, ut quomodo dicit propheta, justi- Ezek. xvi.
ficatam Sodomam comparatione Judaeorum, sic etiam nos crimi- ^ ^^'
nosorum comparatione dicamus sanctos aliquam exercuisse
virtutem.' Absit ut ista dicamus: sed aut non valent intelli-
gere, aut nolunt advertere, aut calumniandi studio dissimulant
se scire quod dicimus. Audiant ergo, vel ipsi, vel potius ii
quos idiotas et ineruditos decipere moliuntur. Nostra fides,
hoc est Catholica fides, justos ab injustis non operum, sed ipsa
fidei lege discernit ; quia Justus ex fide vivit. Per quam dis-
cretionem fit, ut homo ducens vitam sine homicidio, sine furto,
sine falso testimonio, sine appetitu rei ullius alienae, parentibus
honorem debitum reddens, castus usque ad continentiam ab
omni omnino concubitu, etiam conjugali, eleemosynarum largis-
simus, injuriarum patientissimus, qui non solum non auferat
aliena, sed nee sua reposcat ablata, vel etiam venditis omnibus
suis erogatisque in pauperes, nihil suum propriumque possideat;
cum suis tamen istis velut laudabilibus moribus, si non in Deum
fidem rectam et Catholicam teneat, de hac vita damnandus ab-
SQcdat. Alius autem, habens quidem opera bona ex fide recta
quae per dilectionem operatur, non tamen ita ut ille bene Gal. v. 6.

334 Contra duas Epistolas Pelagianorum. [Book hi.

moratus, incontinentiam suam sustentat honestate nuptiarum,
conjugii carnalis debitum et reddit et repetit, nee sola propa-
gationis causa, verum etiam voluptatis, quamvis cum sola uxore,

I Cor. vii. 6. concumbit, quod conjugatis secundum veniam concedit Apostolus;
injurias non tarn patienter accipit, sed ulciscendi cupiditate

Matt. vi. 12. fertur iratus ; quamvis, ut possit dicere, Swnt et nos dimittimiis
debitoribus nostris, rogatus ignoscat; possidet rem familiarem,
faciens inde quidem eleemosynas, non taraen quam ille tarn

Cp. I Cor. largas ; non aufert aliena ; sed quamvis ecclesiastico judicio,
non forensi, tamen repetit sua : nempe iste qui moribus illo
videtur inferior, propter rectam fidem quae illi est in Deum, ex
qua vivit, et secundum quam in omnibus delictis suis se accusat,
in omnibus bonis operibus Deum laudat, sibi tribuens ignomi-
niam, illi gloriam, atque ab ipso sumens et indulgentiam pec-
catorum et dilectionem recte factorum, de hac vita liberandus et
in consortium cum Christo regnaturorum recipiendus emigrat.
Quare, nisi propter fidem 1 Quae licet sine operibus neminem
salvat (ipsa enim est non reproba fides, quae per dilectionem
operatur) ; tamen per ipsam etiam peccata solvuntur, quia
Justus ex fide vivit : sine ipsa vero etiam quae videntur bona

Rom. xiv. 23. opera, in peccata vertuntur ; omne enim quod non est ex fide,
peccatum est. Et fit propter banc maximam differentiam, ut
cum, dubitante nullo, perse verans virginalis integritas conjugali
castitate sit potior ; tamen mulier etiam bis nupta Catholica
professae virgini haereticae praeferatur ; nee ita praeferatur, ut
ista melior sit in Dei regno, sed ut ilia ibi non sit omnino.
Nam et ille quem velut melioribus descripsimus moribus, si
adsit ei fides recta, superat ilium alterum, sed ambo illic erunt :
si autem fides ei desit, sic ab illo superatur, ut ipse ibi non
sit.

15. Cum itaque justi omnes et antiquiores et Apostoli ex
fide vixerint recta, quae est in Christo Jesu Domino nostro;
moresque tam sanctos cum fide habuerint, ut licet non tarn
perfectae virtutis in hac vita esse potuerint, quam quae post
banc vitam futura est, tamen quidquid peccati ex humana infir-
mitate subreperet, pietate ipsius fidei continuo deleretur: unde
fieri potest ut in comparatione iniquorum, quos damnaturus est

Chap. VI.] Contra duas Epistolas Pelagianorum. o^^iS

Deus, ' justos' eos fuisse dicendum sit ; cum per piam fidem tarn

in contrarium ab illis impiis sint remoti, ut clamet Apostolus,

Quae imrs fideli cum infideli ? Sed videlicet Pelagiani novi 2 Cor. vi. 15.

haereticij religiosi amatores et laudatores videntur sibi esse

sanctorum, si non audeant dicere imperfectae illos fuisse vir-

tutis, cum hoc confiteatur Vas electionis, qui considerans ubi Acts ix. 15.

adhuc esset, et quia corpus quod corrumpitur aggravat animam, Wisd. ix. 15.

Non quia jam acce2)erim, ait, aut jam 'perfectus sim : fr aires, Phil. iii. 12,

ego me ipsum non arbitror appreliendisse. Et paulo post tamen,

qui se negaverat esse perfectum, Quotquot ergo 2Jerfecti, inquit,

hoc sa2)iamus : ut ostenderet secundum istius vitae modum esse

quamdam perfectionem, eique perfectioni hoc quoque deputari,

si se quisque noverit nondum esse perfectum. Quid enim per-

fectius, quidve excellentius in veteri populo sacerdotibus Sanctis'?

Et tamen eis praecepit Deus sacrificium primitus pro suis offerre Lev. ix. 7 ;

peccatis. Et quid sanctius in novo populo Apostolis ? Et

tamen praecepit eis Dominus in oratione dicere, Dimitte nobis

debita nostra. Omnium igitur piorum sub hoc onere corrupti-

bilis carnis et in istius vitae infirmitate gementium spes una

est, quod advocatum habemus ad Patrem, Jesum Christum i John ii.

justum, et ipse est exoratio peccatorum nostrorum.

CHAPTER VI.

Calumny as to sin in Christ.

16. Justum advocatum non habent illi, qui sunt a justis
(etiamsi sola ista esset differentia) in contrarium longeque dis-
creti. Quem justum advocatum absit ut dicamus, sicut ipsi
calumniantur, 'carnis necessitate mentitum:' sed dicimus eum
in similitudine carnis peccati de peccato damnasse peccatum. Rom. viii. 3-
Quod fortasse isti non intelligentes, et calumniandi cupiditate
caecati, quam diversis modis 'peccati' nomen in Scrip turis Sanctis
poni soleat ignorantes, peccatum Christi affirmare nos jactant.
Dicimus itaque Christum, et nullum habuisse peccatum, nee in
anima. nee in carne ; et suscipiendo carnem in similitudine
carnis peccati de peccato damnasse peccatum. Quod subob-

2 Cor. V.

20, 21.

^^6 Contra duas Epistolas Pelagianorum. [Book hi.

scure ab Apostolo dictum duobus modis solvitur: sive quia
rerum similitudines solent earum rerum nominibus nuncupari,
quarum similes sunt, ut ipsam similitudinem carnis peccati
voluisse intelligatur Apostolus appellare 'peccatum:' sive quia
sacrificia pro peccatis^peccata'appellabantur in lege, quae omnia
figurae fuerunt carnis Christi, quod est verum et unicum sacri-
ficium pro peccatis, non solum his quae universa in Baptismate
diluuntur, verum etiam his quae post ex hujus vitae infirmitate
subrepunt ; propter quae quotidie universa in oratione ad Deum
clamat Ecclesia, Dimitte nobis dehita nostra; et dimittuntur
nobis per singulare sacrificium pro peccatis, quod Apostolus,
secundum legem loquens, non dubitavit appellare * peccatum.'
Unde est etiam illud ejus multo evidentius, nee aliquo bivio
cujusquam ambiguitatis incertum : Ohsecramus pro Christo
reconciliari Deo : eum qui non noverat jr;6cca^ifcm, pro nobis
p>eccatum fecit, ut nos simus justitia Dei in ijyso. Nam quod
superius commemoravi, De peccato damnavit 2)eccatum; quia
non dictum est, * de peccato suo,' potest quispiam sic intelligere,
ut dicat eum de peccato Judaeorum damiiasse peccatum ; quia
de peccato eorum, qui eum crucifixerunt, factum est ut sangui-
nem suum in reraissionem funderet peccatorum : hoc vero, ubi
dicitur Deus ipsum Christum, qui non noverat peccatum, fecisse
peccatum, non mihi convenientius videtur intelligi, quam Chris-
tum factum sacrificium pro peccatis, et ob hoc appellatum esse
peccatum.

CHAPTER VII.

Calumny as to the fulfilment of commandments in the life to come.

17. Quis autem ferat eos objicere nobis, * quod post resurrec-
tionem tales processus futuros esse dicamus, ut ibi incipiant
homines, quae hie noluerint, Dei mandata complere : ' quoniam
dicimus, ibi omnino nullum futurum esse peccatum, nee cum
aliqua peccati cupiditate conflictum ; tanquam ipsi audeant hoc
negare ? Sapientiam quoque et cognitionem Dei tunc perfici in
nobis, et in Domino tantam exsultationem, ut ea sit plena et
vera securitas, quis negabit, nisi tarn aversus sit a vero, ut ob

Chap: VII.] Cofitva duas Epistolas Pelagianorum. 337

hoc ad earn pervenire non possit % Verum haec non erunt in
praeceptis, sed in eorum quae hie observanda sunt praemio
praeceptorum. Quorum quidem praeceptorum contemptus illo
non perducit ad praemium, sed hie studium praecepta servandi
gratia Dei tribuit. Quae si quid etiam in eis praeceptis minus
servatur, ignoscit, propter quod orando dicimus, et, Fiat volun- Matt. vi.
tas tua ; et, Dimitte nobis dehita nostra. Hie ergo praeceptum
est, ut non peccemus: ibi praemium, non posse peccare. Hie
praeceptum est, ut desideriis peccati non obediamus : ibi prae-
mium, ut desideria peccati non habeamus. Hie praeceptum
est, Intelligite ergo, qui insipientes estis in jpojpulo ; et stulti, Ps.xcni.
aliquando sajnte : ibi praemium est, plena sapientia et perfecta
cognitio. Videmus enim nunc per sjyeculum in aenigmate, ait ^ Cor. xiii.
Apostolus ; tunc autem facie ad faciem. Nunc' scio ex j^;ar^e ;
tunc autem cognoscam sicut et cognitus sum. Hie praeceptum
est, Exsultate Deo adjutori nostro ; et, ExsuUate, justi, in Ps. ixxx.

(Ixxxi.) 2.

Dommo : ibi praemmm est, exsultare perfecto et inelFabili pg ^xxii.
gaudio. Postremo in praecepto positum est, Beati qui esuriunt (''^''"*) ^•

... . . ^ . . . Matt. V. 6.

et sitiunt justitiam : m praemio autem, Quomam ipsi satura-

huntur. Unde, quaeso, saturabuntur, nisi quod esuriunt et

sitiunt ? Quis igitur ita, non solum a divino, sed a sensu quo-

que abhorret humano, qui dicat in homine tantam esse posse

justitiam, cum ab illo esuritur et sititur, quanta erit, cum ex

ilia saturabitur *? Quando autem esurimus sitimusque justitiam,

si fides Christi vigilat in nobis, quid nos nisi Christum esurire

ac sitire credendum est, qui factus est nobis sapientia a Deo et i Cor. \. 30,

justitia et sanctificatio et redemptio; ut, quemadmodum scrip-

tum est. Qui gloriatur, in Domino glorietur 7 Et quia modo in

eum non videntes credimus, ideo sitinaus esurimusque justitiam. i Pet. i. 8.

Quamdiu enim sumus in corpore, peregrinamur a Domino : per 2 Cor. v. 6, 7.

fidera enim ambulamus, non per speciem. Quem cum videri- 1 Pet. i. 8.

mus, pervenientes utique ad speciem, exsultabimus gaudio

inenarrabili : et tunc justitia saturabimur j quia nunc ei pio

desiderio dicimus, Saturabor cum manifestahituir gloria tua. Ps.xvi.

18. Quam vero est, non dico impudens, sed insana superbia,
nondum esse aequales Angelis Dei, et putare se jam posse ha- Cp. Luke
here justitiam aequalem Angelis Dei ; nee intueri tarn magnum ^^' ^ '

33^ Contra duas Epistolas Pelagianorum. [Book hi.

et sanctum virum, qui utique ipsam justitiae perfectionem
2 Cor. xii. esuriebat atque sitiebat, quando magnitudine revelationum
nolebat extolli ; nee tamen, ut non extolleretur, arbitrio suo
voluntatique commissus est, sed accepit stimulum carnis, ange-
lum Satanae, qui eum colaphizaret ; propter quod Dominum
ter rogavit, ut discederet ab eo ; dixitque ei Dominus, Suflcit
tihi gratia mea ; nam virtus in infirmitate j^erjicitur. Quae
virtus, nisi ad quam pertinet non extolli 1 Et quis dubitat hoc
ad justitiam pertinere ? Hujus igitur justitiae perfectione sunt
Matt, xviii. pracditi Angeli Dei, qui semper vident faciem Patris, ac per
hoc totius Trinitatis, quia per Filium vident in Spiritu Sancto.
Nihil est autem ista revelatione sublimius : nee tamen Ange-
^ lorum quisquam ilia contemplatione laetantium necessarium
habet angelum Satanae, a quo colaphizetur, ne ilium tanta
magnitudo revelationis extollat. Hanc perfectionem virtutis
utique nondum habebat apostolus Paulus, nondum aequalis
Angelis Dei : sed inerat illi extoUendi se infirmitas, quae per
angelum etiam Satanae fuerat comprimenda, ne revelationum
magnitudine extolleretur. Quanquam itaque ipsum Satanam
elatio prima dejecerit : tamen summus ille medicus, qui bene uti
novit etiam malis, de angelo Satanae adhibuit contra elationis
vitium, salubre, quamvis molestum medicamentum ; sicut fieri
consuevit antidotum etiam de serpentibus contra venena ser-
pentum. Quid est ergo, Sufficit tihi gratia mea, nisi, 'ne
deficiendo succumbas sub colapho angeli Satanae 1 ' Et quid
est, Virtus in infirmitate i)erficitur, nisi quia in isto loco in-
firmitatis hactenus perfectio potest esse virtutis, ut ipsa infir-
mitate praesente elatio reprimatur ? Quae utique infirmitas
futura immortalitate sanabitur. Quomodo est enim dicenda
sanitas plena, ubi etiam de angeli Satanae colapho adhuc est
necessaria medicina %

19. Ex hoc factum est, virtutem, quae nunc est in homine
justo, 'perfectam' hactenus nominari, ut ad ejus perfectionem
pertineat etiam ipsius imperfectionis et in veritate cognitio, et
in humilitate confessio. Tunc enim est secundum hanc infir-
mitatem pro suo modulo perfecta ista parva justitia, quando
Phil. iii. 12, etiam quid sibi desit intelligit. Ideoque Apostolus et imper-

15-

Chap. VII.] Contra duas Epis tolas Pelagianorum. 339

fectum et perfectum se dicit : imperfectum scilicet, cogitando
quantum illi ad justitiam desit, cujus plenitudinem adhuc esurit
ac sitit; perfectum autem, quod et suam imperfectiouem con-
fiteri non erubescit, et ut perveniat bene procedit. Sicut
possumus dicere perfectum esse viatorem, cujus bene promovetur
accessio, quamvis non perficiatur intentio, nisi fuerit facta per-
ventio. Propterea cum dixisset, Secundum justitiam, quae in pwl hl 6-9.
lege est, qui fuerim sinje querela : mox addidit, Quae mihi lucra
fuerunt, Tiaec pro2)ter Christum damna esse duxi : verumdamen
et arhitror omnia damnum esse propter eminentem scientiam
Christi Jesu Domini nosfri ; propter quem omnia non solum
detrimenta credidi, verum etiam stercora existimavi esse, ut
Christum lucrifadam, et inveniar in illo non hahens meam
justitiam quae ex lege est, sed earn quae est per fidem Christi,
quae est ex Deo justitia in fide. Ecce Apostolus secundum
justitiam quae ex lege est, sine querela se fuisse, non utique
mendaciter dicit ; et tamen haec quae illi lucra fuerunt, abjicit
propter Christum, et damna, detrimenta, stercora existimat,
non solum haec, sed et caetera omnia quae supra commemo-
ravit ; propter non qualemlibet, sed eminentem, sicut ipse dicit,
scientiam Christi Jesu Domini nostri, quam procul dubio adhuc
in fide habebat, nondum in specie. Tunc enim erit eminens
Christi scientia, quando fuerit ita revelatus, ut quod creditur
videatur. Unde alio loco ita dicit : Mortui enim estis, et vita Coi. iii. 3, 4-
vestra abscondita est cum Christo in Deo. Cum Christus appa-
ruerit vita vestra, tunc et vos ap2)arehitis cum illo in gloria.
Hinc et ipse Dominus : Qui diligit me, inquit, diligetur a Patre John xiv. 21.
meo, et ego diligam eum, et manifestaho me ipsum illi. Hinc
Joannes evangelista : Dilectissimi, inquit, filii Dei sumus, et i John iii. 2.
nondum apparuit quod erimus. Scimus autem quia cum appa-
ruerit, similes ei erimus, quoniam videbimus eum sicuti est.
Tunc erit eminens Christi scientia. Nunc enim est quidem
abscondita in fide, sed nondum eminens apparet in specie.

20. Abjicit ergo ilia beatus Paulus praeterita institiae suae
tanquam detrimenta et stercora, ut Christum lucrifaciat, et
inveniatur in illo non hahens suam justitiam, quae ex lege est.
Quare swam, si ex lege est ? Neque enim lex ilia Dei non est :

z 2

340 Contra duas Epistolas Pelagianorum. [Book hi.

quis hoc nisi Marcion et Manichaeus, et aliae similes pestes,
dixerunt % Cum ergo lex ilia Dei sit, justitiam suam dicit esse
quae ex lege est : quam justitiam suam noluit habere, sed pro-
jecit ut stercora. Cur ita, nisi quia hoc est, quod etiam superius

S- 9- demonstravimus, eos esse sub lege, qui ignorantes Dei justitiam,

Rom. X. 3. et suam volentes constituere, justitiae Dei non sunt subjecti 1
Putant enim se arbitrii sui viribus implere legem jubentem, et
ista implicati superbia, ad gratiam non convertuntur juvantem.

2 Cor. iii. 6. Sic COS Httcra occidit, aut aperte etiam sibi reos, non faciendo
» quod praecipit ; aut putando se facere, quod spirituali, quae ex

Deo est, non faciunt charitate. Ita remanent aut aperte iniqui,
aut fallaciter justi ; in aperta iniquitate evidenter elisi, in fallaci
justitia insipienter elati. Ac per hoc miro quidem modo, sed
tamen vero, justitiam legis non implet justitia quae in lege est,

Rom. viii. 4. vel ex lege, sed quae in spiritu gratiae. Justitia quippe legis
impletur in eis, sicut scriptum est, qui non secundum camem
ambulant, sed secundum spiritum. Secundum justitiam verb
quae in lege est, se fuisse sine querela in carne, non in spiritu,
dicit Apostolus; et justitiam quae ex lege est, suam dicit
fuisse, non Dei. Intelligendum est igitur justitiam legis non
impleri secundum justitiam, quae in lege est, vel ex lege, id
est, secundum justitiam hominis ; sed secundum justitiam quae
est in spiritu gratiae : ergo secundum justitiam Dei, hoc est,
quae homini ex Deo est. Quod planius et brevius ita dici
potest : Justitiam legis non impleri cum lex jubet, et homo
quasi suis viribus facit; sed cum Spiritus adjuvat, et hominis

[*non .* libera, sed Dei gratia liberata voluntas facit. Legis itaque

justitia est, jubere quod Deo placet, vetare quod displicet : in
lege autem justitia est, servire litterae, et extra eam nullum
Dei adjutorium ad recte vivendum requirere. Cum enim dixis-
set, Non Tidbens meam justitiam, quae ex lege est, sed eam quae
est 2>&r Jldem Christi : addidit, quae est ex Deo. Ipsa est ergo
justitia Dei, quam superbi ignorantes, suam volunt constituere.
Non enim propterea * justitia Dei' dicitur, quoniam Deus ea
Justus est; sed quia homini ex Deo est.

21. Secundum banc autem justitiam Dei, hoc est, quae ex

Gal V. 6. Deo nobis est, nunc fides operatur per dilectionem. Id autem

Chap. VII.] Contva duas Epistolas Pelagianomm, 341

operatur, quomodo perveniat homo ad eum, in quern modo non
videos credit ; quem cum viderit, tunc quod erat in fide per i Cor. xiii.
speculum in aenigmate, jam erit in specie facie ad faciem : tunc
perficietur et ipsa dilectio. Nimis quippe insipienter dicitur,
tantum amari Deum antequam videatur, quantum amabitur
cum videbitur. Porro si in hac vita, pio nemine dubitante,
quanto amplius diligimus Deum, tanto sumus utique justiores ;
quis dubitet, piam veramque justitiam, cum fuerit dilectio Dei
perfecta, tunc perfici % Tunc ergo lex, ita ut nihil omnino
desit, implebitur ; cujus legis^ secundum Apostolum, 'plenitudo Rom. xiii. 10.
dilectio est. Ac per hoc cum dixisset, Non hdbens meam justi-
tiam, quae ex lege est, sed earn quae est perjidem Christi, quae
est ex Deo justitia in fide; deinde subjunxit. Ad cognoscendum Phil. iii.
eum, et virtutem resurrectionis ejus, et communicationem passio-
num ejus. Haec omnia nondum plena et perfecta in Apostolo
erant, sed tanquam in via positus ad eorum plenitudinem per- .
fectionemque currebat. Nam quomodo jam perfecte cognoverat
Christum, qui dicit alio loco, Nunc scio ex parte, tunc autem ^ Cor. xiii.
cognoscam sicut et cognitus sum ? Et quomodo jam perfecte
cognoverat virtutem ejus resurrectionis, cui restabat eam plenius
tempore resurrectionis carnis experiendo cognoscere 1 Et quo-
modo jam perfecte cognoverat communicationem passionum
ejus, nondum pro illo passionem mortis expertus? Denique
addit et dicit : Si quo modo occurram in resurrectionem mortu-
orum. Ac deinde ait : Non quia jam acceperim, aut jam per-
fectus sim. Quid ergo se confitetur nondum accepisse, et in
quo nondum esse perfectum, nisi in ea justitia, quae ex Deo
est, quam concupiscens noluit sua7n habere, quae ex lege est, ?
Hinc enim loquebatur, et ista fuit causa ut haec diceret, resis-
tens inimicis gratiae Dei, pro qua largienda crucifixus est
Christus; ex quorum genere etiam isti sunt.

22. Nam ex quo loco suscepit haec dicere, sic exorsus est :
Videte canes, videte malos 02)erarios, videte concisionem. Nos Phil, iii, 2-19.
enim sumus circumcisio, qui sjyiritu Deo servimus ; vel sicut
nonnuUi codices habent, qui sjnritui Deo, vel spiritui Dei
servimus; et gloriamur in Ghristo Jesu, et non in came fidentes.
Hinc manifestum est adversus Judaeos eum agere, qui carna-

342 Contra duas Epistolas Pelagianorum. [Book hi.

liter observantes legem, et suam justitiam volentes constituere,
occidebantur littera, non vivificabantur spiritu ; et in se gloria-
bantur, cum Apostoli et omnes promissionis filii gloriarentur
in Christo. Deinde subjecit : Quanquam ego habeam Jlduciam
in carne : si quis alius in carne putat sefiduciam habere, magis
ego. Et enumerans omnia quae secundum caruem habent glo-
riam, ad illud terminavit, ubi ait : Secwndum justitiam quae
in lege est, qui fuerim sine querela. Et cum haec sibi omnino
damna et detrimenta et stercora fuisse dixisset, ut Christum
lucrifaceret, adjecit unde agitur : Et inveniar in illo non habens
- justitiam meam, quae ex lege est, sed earn quae est j^er Jldem

Christi, quae est ex Deo. Hujus ergo justitiae perfectionem,
quae non erit nisi in ilia eminenti sci&ntia Christi, propter
quam sibi dixit omnia damnum esse, nondum se accejnsse
confessus est, et propterea nondum esse perfectujn. Sequor
autem, inquit, si a2)2)rehendam, in quo et ajyprehensus sum a
Christo Jesu. Tale est, ap2)rehendam in quo et a2)2)rehensus

I Cor. xiii. 12. sum ; quale est, cognoscam sicut et cognitus sum. Fratres,
inquit, ego me i2)sum non arbitror a2)2)rehendisse : unum autem,
quae retro sunt, oblitus, in ea quae ante sunt extentus, secundum
intentionem sequor ad palmajn supernae vocationis Dei in
Christo Jesu. Ordo verbprum est, unum autem sequor. De
quo uno bene intelligitur et Dominus admonuisse Martham,

Luke X. 41, ubi ait : Martha, Martha, sollicita es, et turbaris circa 2)lurim^;
porro unum est necessarium. Hoc iste volens apprehendere,
tanquam in via constitutus, sequi se dixit ad 2)ctl'>nam supernae
vocationis Dei in Christo Jesu. Quis autem cunctetur, cum
hoc quod sequi se asseverat apprehenderit, tunc habiturum
eum, justitiam aequalem justitiae sanctorum Angelorum, quo-
rum neminem utique, ne magnitudine revelationem extollatur,
Satanae angelus colaphizat 1 Deinde admonens eos qui possent
illius justitiae plenitudine jam se putare perfectos, Quotquot
ergo, inquit, perfecti, hoc sapiamus : tanquam diceret, 'Si
secundum hominis mortalis capacitatem pro hujus vitae modulo
perfecti sumus, ad ipsam perfectionem hoc quoque pertinere
intelligamus, ut angelica ilia, quae in Christi manifestatione
nobis erit, justitia, nondum nos perfectos esse sapiamus. Et si

42

1. U. 21
V. II.

Chap. VII.] Contra duas Epistolas Pelagianorum. 343

quid aliter sajntis, inquit, hoc qtwque vohis Deus revelabit. Quo-
modo, nisi ambulantibus et proficientibus in via rectae fidei,
donee ista peregrinatio finiatur, et ad speciem veniatur ? Unde
consequenter adjunxit : Verumtamen, in id quod pervenimus, in
eo amhulemus. Deinde concludit, ut caveantur illi, de quibus hie
locus sermonis ejus sumpsit exordium : Imifatores mei, inquit,
estote, fratres, et intendite eos qui sic ambulant, sicut habetis
formam nostram. Multi enim ambulant, de quibus saepe dice-
bam vobis, nunc etiamflens dico, inimicos crucis Christi, quorum
finis est interitus, et caetera. Illi ipsi sunt, de quibus inci-
piens dixerat, Videte canes, videte malos operarios, et sequentia.
Omnes itaque sunt inimici crucis Christi, qui volentes consti-
tuere suam justitiam, quae ex lege est, id est, littera tantum
jubente, non spiritu implente, justitiae Dei non sunt subjecti.
Si enim qui per legem, haeredes sunt, exinanita est fides. Si Rom. iv. 14.
per legem justitia, ergo Christus gratis mortuus est, ergo eva- Gai.
cuatum est scandalum crucis. Ac per hoc illi inimici sunt
crucis ejus, qui per legem dicunt esse justitiam, ad quam jubere
pertinet, non juvare. Gratia vero Dei per Jesum Christum
Dominum in Spiritu Sancto adjuvat infirmitatem nostram.

23. Quamobrem qui secundum justitiam quae in lege est,
sine fide gratiae Christi vivit, sicut se Apostolus sine querela
vixisse commemorat, nullam veram putandus est habere jus-
titiam : non quia lex vera et sancta non est, sed quia obedire
velle litterae jubenti, sine vivificante Spiritu Dei, veluti ex
viribus liberi arbitrii, justitia vera non est. Justitia vero,
secundum quam Justus ex fide vivit, quoniam per spiritum gratiae Gal. iii. n.
homini ex Deo est, vera justitia est. Quae licet non immerito in
aliquibus justis pro hujus vitae capacitate 'perfecta' dicitur, parva
tamen est ad illam magnam, quam capit aequalitas Angelorum.
Quam qui nondum habebat, et propter illam quae jam inerat,
perfectum, et propter istam quae adhuc deerat, imperfectum se
esse dicebat. Sed plane minor ista justitia facit meritum, major
ilia fit praemium. Unde qui istam non sequitur, illam non
assequitur. Quocirca post resurrectionem hominis, futuram ne-
gare justitiae plenitudinem, et putare tantam futuram esse justi-
tiam in corpore vitae illius, quanta esse potest in corpore mortis Rom. vii. 24.

344 Contra duas Epis tolas Pelagianorum. [Book hi.

hujus, dementiae singularis est. Non autem illic incipere
homines, quae hie noluerint Dei mandata complere, verissimum
est. Erit enim perfectissimae plenitudo justitiae, non tamen
hominum mandata sectantium, et ad eam plenitudinem pro-

Cor. XV. 52. ficiendo nitentium ; sed in ictu oculi, sicut ipsa futura est
resurrectio mortuorum : quoniam ilia perfectae magnitude jus-

« titiae eis qui hie mandata fecerunt praemium dabitur, non et

ipsa facienda mandabitur. Sed ita dixerim, * mandata fecerunt,'
ut ad ipsa mandata meminerimus pertinere orationem, in qua

Matt. vi. quotidie veraciter dicunt sancti filii promissionis et, Fiat volun-
tas tua et, Dimitte nobis debita nostra.

10, 12.

CHAPTER VIII.

Three main points of Pelagian heresy. Insidious questions raised hy
Pelagians; their five principal calumnies.

24. Cum igitur Pelagiani his atque hujusmodi veritatis tes-
timoniis et vocibus urgentur, ne negent originale peccatum ; ne
gratiam Dei qua justificamur, non gratis, sed secundum merita
nostra dari dicant ; ne in homine mortali, quamlibet sancto et
bene agente, tantam dicant esse justitiam, ut ei non sit necessaria
etiam post regenerationis lavacrum, donee istam vitam finiat,
remissio peccatorum : ergo cum urgentur, ne ista tria dicant, et
per haec homines qui eis credunt a gratia Salvatoris alienent, et

I Tim. iii. 6. elatos in superbiam in judicium diaboli praecipites ire per-
suadeant; immittunt aliarum nebulas quaestionum, in quibus
eorum apud homines simpliciores, sive tardiores, sive Sanctis
Litteris minus eruditos, impietas delitescat. Hae sunt nebulae,
de laude creaturae, laude nuptiarum, laude legis, laude liberi
arbitrii, laude sanctorum : quasi quisquam nostrum ista vitupe-
ret, ac non potius omnia in honorem Creatoris et Salvatoris
debitis laudibus praedicet. Sed neque creatura ita vult laudari,

1 John ii. 16. ut nolit sanari. Et nuptiae quanto magis laudandae sunt, tanto
minus eis imputanda est pudenda carnis concupiscentia, quae
non est a Patre, sed ex mundo est ; quam profecto invenerunt in
hominibus nuptiae, non fecerunt ; quia et ilia in plurimis sine

Chap. IX.] Contra duas Epistolas Pelagianorum. 345

ipsis est, et ipsae, si nemo peccasset, sine ilia esse potuerunt.

Et lex sancta et justa et bona ; nee ipsa est gratia, et nihil ex ea Rom. vii. 12.

recte fit sine gratia ; quia non est data quae posset vivificare, sed Gal. iii. 21,

praevaricationis causa posita est, ut convictos concluderet sub

peccato, et promissio ex fide Jesu Christi daretur credentibus.

Et liberum arbitrium captivatum nonnisi ad peccatum valet ; ad

justitiam vero, nisi divinitus liberatum adjutumque, non valet.

Ac per hoc et sancti omnes, sive ab illo antiquo Abel usque ad

Joannem Baptistam, sive ab ipsis Apostolis usque ad hoc tem-

pus, et deinceps usque ad terminum saeculi, in Domino laudandi

sunt, non in se ipsis. Quia et illorum anteriorum vox est, In Ps. xxxiii.

(xxxiv.) 3.

Domino laudabitur anima mea ; et istorum posteriorum vox
est. Gratia Dei sum id quod sum. Et ad omnes pertinet, Ut qui i Cor. xv. 10.
gloriatur, in Domino glorietur : et confessio communis est ^ ^°^' *• 3^-
omnium, Si dixerimus quia jpeccatum non hahemus, nos ii^sos i John i. 8.
seduAiimus, et Veritas in nolis non est.

CHAPTER IX.

The opinion of Catholics shown to he midway between that of Manicheana
and Pelagians, and to refute hoth.

25. Sed quoniam in his quinque rebus quas proposui, in quibus
quaerunt latebras, et de quibus connectunt calumnias, divinis
documentis produntur atque convincuntur; excogitaverunt ' Mani-
chaeorum' detestabili nomine imperitos quo» potuerint deterrere,
ne adversus eorum perversissima dogmata aures accommodent
veritati, quia scilicet Manichaei quinque istorum tria priora
blasphemando condemnant; dicentes, neque humanam creatu-
ram, neque nuptias, neque legem a summo et vero Deo esse
institutam. Non autem accipiunt quod Veritas dicit, a libero
arbitrio exordium sumpsisse peccatum, et ex illo esse omne vel
angeli vel hominis malum ; quia mali naturam semper malam
et Deo coaeternam nimis a Deo exorbitantes credere maluerunt.
Sanctos quoque Patriarchas et Prophetas quantis possunt ex-
secrationibus insectantur. Ecce unde se putant haeretici novi,
Manichaeorum nomine objecto, vim subterfugere veritatis : sed

34^ Contra duas Epis tolas Pelagianorum. [Book hi.

non subterfugiunt. Insequitur quippe ilia, et simul Manichaeos
Pelagianosque subvertit. Homo enim dum nascitur, quia bonum
aliquid est, in quantum homo est, Manichaeum redarguit, laudat-
que Creatorem : in quantum vero trahit originale peccatum,
Pelagium redarguit, et habet necessarium Salvatorem. Nam et
quod sananda dicitur ista natura, utrumque repercutit : quia nee
medicina opus haberet, si sana esset, quod est contra Pelagium ;
nee sanari posset omnino, si aeternum atque immutabile malum
esset, quod est contra Manichaeum. Item quod nuptiis, quas
laudamus a Domino constitutas, concupiscentiam carnis impu-
tandam esse non dicimus, et contra Pelagianos est, qui eam in
laudibus ponunt ; et contra IManichaeos, qui eam malae alienae
naturae tribuunt ; cum sit nostrae naturae accidens malum, non
Dei disjunctione separandum, sed Dei miseratione sanandum.
Rom. vii. 12. Item quod dicimus legem sanctam, et justam, et bonam, non
Gal. iii. 19. justificandis impiis, sed convincendis superbis, praevaricationis
gratia positam, et contra Manichaeos est, quia secundum Apo-
Gal. iii. 11. stolum laudatur, et contra Pelagianos, quia secundum Apostolum
2 Cor. iii. 6. nemo ex lege justificatur : et ideo vivificandis eis quos littera
occidit, id est, quos lex bona praecipiens praevaricatione reos
facit, spiritus gratiae gratis opitulatur. Item quod arbitrium
in malo liberum dicimus ad agendum bonum gratia Dei esse
liberandum, contra Pelagianos est : quod autem dicimus ab illo
exortum quod antea non erat malum, contra Manichaeos est.
Item quod sanctos Patriarchas et Prophetas debitis in Deo
laudibus honoramus, adversum est Manichaeis : quod vero et
ipsis quamvis justis et Deo placentibus propitiationem Domini
fuisse dicimus necessariam, adversum est Pelagianis. Utrosque
igitur Catholica fides, sicut et caeteros haereticos, adversarios
invenit, utrosque divinorum testimoniorum auctoritate et luce
veritatis couvincit.

CHAPTER X.

Pelagians attempt to conceal their opinions by raising a needless question
as to the origin of the soul.

26. Addunt sane ad latebrarum suarum nebulas Pelagiani, de
origine animae non necessariam quaestionem, ad hoc ut res

Chap. I.] Contra duas Epistolas Pelagianorum. 347

manifestas aliarum rerum obscuritate turbando, moliantur latendi
locum. Aiunt enim, ' nos animarum traducem cum peccati tra-
duce contueri.' Quod ubi et quando in eorum, qui defendunt
fidversus istos Catholicam j&dem, vel sermonibus audierint, vel
litteris legerint, nescio. Quia etsi invenio a Catholicis de hac re
aliquid scriptum ; nondum contra istos fuerat veritatis suscepta
defensio, neque id agebatur ut eis responderetur. Sed hoc dico,
tam manifestum esse secundum Scripturas sanctas originale pec-
catum, atque hoc dimitti lavacro regenerationis in parvulis, tanta
fidei CathoHcae antiquitate atque auctoritate firmatum, tam clara
Ecclesiae celebritate notissimum, ut quidquid de animae origine
cujuslibet inquisitione vel affirmatione disseritur, si contra hoc
sit, verum esse non possit. Quapropter quisquis vel de anima
vel de quacumque re obscura id adstruit, unde hoc quod verissi-
mum, fundatissimum, notissimum est, destruat, sive sit ille
filius, sive inimicus Ecclesiae, aut corrigendus est, aut cavendus.
Sed hie sit hujus voluminis finis, ut aliud habeant quae se-
quuntur exordium.

LIBER QUARTUS.
CHAPTER I.

Introductory.

1. Post haec quae tractavimus, quibusque respondimus, eadem
repetunt, quorum redarguimus Epistolam; sed diverso modo.
Nam prius ea proposuerunt nobis objicientes, quae velut per-
peram sentiamus : postea vero quid ipsi sentiant exponentes,
eadem a contrario reddiderunt ; addentes duo quaedam quae
non dixerant, id est, ' Baptismum se dicere omnibus aetatibus
necessarium ; ' et, ' Per Adam mortem ad nos transisse, non
crimina/ Quae suo loco et ipsa tractanda sunt. Proinde quia
superiore libro, quern modo explicavimus, quinque rerum eos
obtendere obstacula diximus, in quibus eorum dogmata inimica

34^ Contra duas Epistolas Pelagianorum, [Book iv.

gratiae Dei et Catholicae fidei delitescant, laude scilicet creaturae,
laude nuptiarum, laude legis, laude liberi arbitrii, laude sancto-
rum ; commodius esse arbitror, omnia quae defendunt, quorum
contraria nobis objiciunt, generatim distinguere, et quae illorum
ad quid istorum quinque pertineant demonstrare, ut dilucidior et
brevior ipsa distinctione possit esse nostra responsio.

CHAPTER II.

Pelagians extol the Creation, Marriage, the Law, Free-will, the Saints.

2. Laudem creaturae, quod ad genus humanum attinet, unde
nunc quaestio est, his sententiis exsequuntur: *Quod nascen-
tium conditor Deus sit, filiique hominum opus sint Dei; et
peccatum omne non de natura, sed de voluntate descendat.'
Huie laudi creaturae applicant, * Quod omnibus aetatibus di-
cunt esse Baptismum necessarium, ut' scilicet * ilia creatura in
Dei filios adoptetur; non quod aliquid ex parentibus trahat,
quod sit lavacro regenerationis expiandum.' Huic laudi ad-
jungunt, et 'quod Christum Dominum nulla dicunt macula
peccati fuisse respersum, quantum attinet ad ejus infantiam :'
quia ejus carnem ab omni peccati contagione purissimam, non
excellentia propria et gratia singulari, sed communione naturae,
quae omnibus inest infantibus, asseverant. Eo pertinet etiam,
quod 'de animae origine' inserunt quaestionem; sic animae
Christi coaequare molientes omnes animas parvulorum, quas
volunt esse similiter nulla peccati macula aspersas. Propter hoc
etiam dicunt, ' Ex Adam nihil mali transisse per caeteros, nisi
mortem; quae non semper est malum,' inquiunt, 'cum et marty-
ribus sit causa praemiorum, et vel bonam vel malam dici faciat
non resolutio corporum, quae excitabuntur in omni genere
hominum, sed meritorum diversitas, quae de humana libertate
contingit.' Haec scribunt in hac Epistola de laude creaturae.
Nuptias vero secundum Scripturas laudant, ' quia Dominus
Matt. xix. 4. in Evangelio loquitur, Qui fecit ah initio, masculum et feminam
Gen. i. 28. fecit COS, et dixit, Crescite, et multiplicamini, et replete terram.'

Chap. IL] Contra dtias Epistolas Pelagianorum. 349

Quamvis hoc non in eo loco Evangelii, sed tamen in lege sit
scriptum. Addunt etiam, ' Quod ergo Deus conjunxit, homo non Matt. xix. 6.
separet! Quae verba evangelica agnoscimus.

In laude legis dicunt, ' Veterem legem, secundum Apostolum Rom. vii. 12.
justam et sanctam et bonam, custodientibus mandata sua, ac per
fidem juste viventibus, sicut Prophetis et Patriarchis omnibusque
Sanctis, vitam potuisse conferre perpetuam.'

In laude liberi arbitrii dicunt, * Liberum arbitrium non
periisse, cum loquatur Dominus per prophetam : S>i volueritis isa. i. 19, 20.
et audieritis me, quae bona sunt terrae edetis : si nolueritis et
non audieritis, gladius vos comedet. Ac per hoc et gratiam
uniusoujusque bonum propositum adjuvare, non tamen reluc-
tandi studium virtutis immittere, quia personarum acceptio non Rom. ii. n.
est apud Deum/

Laude sanctorum sese contegunt, dicentes, ' Baptisma perfecte
homines innovare : siquidem Apostolus testis sit, qui per lava-
cium aquae Ecclesiam de Gentibus sanctam fieri immaculatamque Eph. v. 26.
testatur. Sanctum quoque Spiritum mentes bonas in antiquis
adjuvisse temporibus, dicente propheta ad Deura, JSjdritus tuus Ps. cxiii.
bonus deducet me in viam rectam. Omnes quoque Prophetas et '" ^°'
Apostolos vel sanctos, tam novi quam veteris Testamenti, quibus
Deus testimonium perhibet, non in comparatione sceleratorum,
sed regula virtutum justos fuisse ; in futuro autem tempore
mercedem esse tam bonorum operum, quam malorum. Caeterum
neminem posse, quae hie contempserit, illic mandata perficere ;
quia dixerit Apostolus, Oportet nos manifestari ante tribunal 2 Cor. v. 10.
Ghristi, ut reportet unusquisque propria corporis, secundum quod
gessit, sive bonum, sive malum.''

In his omnibus quidquid dicunt de laude creaturae atque
nuptiarum, ad hoc referre conantur, ut non sit originale pecca-
tura : quidquid de laude legis et liberi arbitrii, ad hoc, ut gratia
non adjuvet nisi meritum, ac sic gratia jam non sit gratia:
quidquid de laude sanctorum, ad hoc, ut vita mortalis in Sanctis
videatur non habere peccatum, nee sit eis necessarium pro dimit-
tendis debitis suis precari Deum.

^^o Contra duos Epis tolas Pelagianorum. [Book I v.

CHAPTER III.

Catholics extol them in such a manner as to condemn Pelagians and
Manicheans alike.

3. IsTA nefaria dogmata et damnabilia in liac tripartita divisione
quisquis mente Catholica exhorret, illius quinque partitae iate-
bras insidiasque devitet, atque ita inter utrumque sit cautus, ut
sic declinet Manichaeum, ne se inclinet iD Pelagium ; rursusque
ita se sejungat a Pelagianis, ne conjungat Manicbaeis ; aut si in
alterutris jam tenetur, ne sic se a quibusUbet alter is eruat, ut in
alteros irruat. Videntur quippe inter se esse contrarii; quoniam
quinque ilia Manichaei vituperando se manifestant, Pelagiani
laudando se occultant. Quapropter utrosque damnat atque de-
vitat quisquis secundum regulam Catholicae fidei sic in homini-
bus nascentibus de bona creatura carnis et animae glorificat
Creatorem, quod non vult Manichaeus, ut tamen propter vitium,
quod in eos per peccatum primi hominis pertransiit, fateatur et
parvulis necessarium Salvatorem, quod non vult Pelagius; sic
discernit malum pudendae concupiscentiae a bonitate nuptiarum,
ut neque Manicbaeis similis unde nascimur culpet, neque Pela-
gianis similis unde confundimur laudet ; sic legem per Moysen
sanctam et justam et bonam a Deo sancto et justo et bono datam
esse defendit, quod contra Apostolum negat Manicbaeus, ut
earn dicat et peccatum ostendere, non tamen tollere, et justitiam
jubere, non tamen dare, quod rursus contra Apostolum negat
Pelagius ; sic asserit liberum arbitrium, ut non ex natura nescio
qua semper mala, quae nulla est, sed ex ipso arbitrio coepisse
dicat et angeli et hominis malum, quod evertit haeresim Mani-
chaeam, nee ideo tamen posse captivara voluntatem, nisi Dei
gratia, respirare in salubrem libertatem, quod evertit haeresim
Pelagianam ; sic laudat in Deo sanctos homines Dei non solum
ex manifestato in carne Christo et deinceps, verum etiam supe-
riorum temporum, quos audent blasphemare Manichaei, ut tamen
de ipsis plus credat ipsis confitentibus, quam Pelagianis mentien-
I John i. 8. tibus ,* Sanctorum enim vox est, Si dixerimus quia peccatum
non habemus, nos ijysos seducimu^, et Veritas in nobis non est.

Chap. IV.] Contra duas Epistolas Pelagianorum. 351

CHAPTER ly.

Tlie Creation extolled by Pelagians and Maniehea/ns.

4. His ita se habentibus, quid prodest novellis haereticis, ini-
micis crucis Christi et divinae oppugnatoribus gratiae, quod a
Manichaeorum errore sani videntur, et alia sua pestilentia
moriuntur 1 Quid eis prodest, quod in laude creaturae dicunt.
'Deum bonum nascentium Conditorem, per quern facta sunt
omnia, ejusque opus esse filios hominum/ quos Manichaei dicunt
opns esse principis tenebrarum; cum inter utrosque, vel apud
utrosque Dei creatura, quae est in infantibus, pereat % Utrique
enim nolunt earn Christi carne et sanguine liberari; illi quia
ipsam carnem et sanguinem Christi, tanquam haec omnino in
homine vel ex homine non susceperit, destruunt; isti autem, quia
nullum malum inesse infantibus asserunt, unde per Sacramentum
carnis hujus et sanguinis liberentur. Jacet inter illos in parvulis
humana creatura institutione bona, propagatioue vitiata ; bonis
suis confitens optimum Conditorem, malis suis quaerens miseri-
cordissimum Redemptorem ; Manichaeos habens bonorum suorum
vituperatores, Pelagianos habens malorum suorum negatores,
utrosque persecutores. Et quamvis per infantiam loqui non
valeat, specie tarn en tacita et infirmitate abdita impiam vanita-
tem utrorumque compellat, et illis dicens, 'Ab eo qui bona creat,
credite ine creari,' et istis dicens, *Ab eo qui me creavit, sinite
me sanari.' Manichaeus dicet : 'Nihil est hujus infantis, nisi
anima bona liberanda ; caetera' non ad Deum bonum, sed ad
principem tenebrarum pertinentia ' respuenda.' Pelagianus dicit :
*Imo hujus infantis nihil est liberandum, quia totum ostendimus
salvum.' Ambo mentiuntur : sed jam mitior est carnis solius
accusator, quam qui in universum convincitur saevire laudator.
Sed nee Manichaeus humanae animae subvenit, blasphemando
auctorem totius hominis Deum ; nee Pelagianus humanae in-
fantiae divinam gratiam sub venire permittit, negando originale
peccatum. Deus ergo miseretur per Catholicam fidem, quae
utramque redarguendo pemiciem, infanti subvenit ad salutem ;

35^ Contra duas Epistolas Pelagianorum. [Book iv.

I Cor. vi. 19. Manichaeis dicens, 'Audite Apostolum clamantem, Nescitis quia
cor2)Us vestrum temjdum est in vobis Sjyiritus Sancti ? et Deum
bonum Creatorem credite corporum, quia non potest esse tem-
plum Spiritus Sancti opus prineipis tenebrarum ; Pelagianis

Ps. I. (li.) 7. dicens, In iniquitatibus conceptus est, et in peccatis eum mater
ejus in utero aluit, quem conspicitis parvulura. Quid eum,
tanquam ab omni noxa liberum defendendo, non permittitis per

Job xiv. 4, 5, indulgentiam liberari % Nemo mundus a sorde, nee infans cujus
est diei unius vita super terram. Sinite miserum remissionem
accipere peccatorum, per eum qui solus nee parvus nee magnus
potuit habere peccatum.

5. Quid eis igitur prodest, quod dicunt, *Omne peccatum
non de natura, sed de voluntate descendere;' et Manichaeis,
malam naturam dicentibus causam esse peccati, hujus sententiae
veritate resistere; quando nolentes admittere originale pecca-
tum, cum et ipsum sine dubio de primi hominis voluntate
descendat, faciunt reos parvulos de corpore exire? Quid eis

^ prodest, 'Baptismum omnibus aetatibus necessarium confiteri/
quod Manichaei dicunt in omni aetate superfluum ; cum isti
dicant esse in parvulis falsum, quantum ad remissionem attinet
peccatorum? Quid eis prodest, quod *camem Christi,' quam
Manichaei nullam vel simulatam fuisse contendunt, adversus
eos isti non solum veram, sed et 'ipsam animam nulla peccati
macula respersam fuisse* defendunt; cum sic ejus infantiae
caeteri ab eis coaequentur infantes, non impari puritate ; ut et
ilia non videatur servare istorum comparatione propriam sanc-
titatem, et isti ex ilia nullam consequantur salutem ?

6. In eo sane quod dicunt, ' Per Adam mortem ad nos tran-
sisse, non crimina,' non habent adversarios Manichaeos ; quia
nee ipsi astruunt originale peccatum ex homine primo prius
puro et recto corpore ac spiritu, et postea per arbitrium liberum
depravato, deinceps in omnes cum morte transisse et transire
peccatum ; sed carnem dicunt ab initio malam de malo corpore,
et a malo spiritu et cum malo spiritu creatam ; animam vero
bonam, partem scilicet Dei, pro meritis inquinationis suae per
cibos et potum, in quibus antea colligata est, venire in hominem,
atque ita per concubitum carnis vinculo coUigari. Ac per hoc

Chap. IV.] Cofitra duas Epistolas Pelagianorum. '>^^'>f

Manichaei consentiant Pelaglanis, non crimen primi hominis
transisse in genus humanum, neque per carnem, quam nunquam
fuisse dicunt bonam, neque per animam, quam perhibent cum
nieritis inquinamentorum suorum, quibus polluta est ante car-
Hem, venire in hominis carnem. Sed Pelagiani quomodo dicunt,
' solam mortem ad nos transisse per Adam % ' Si enim propterea
morimur, quia ille mortuus est; ille autem mortuus est, quia
peceavit ; poenam dicunt transire sine culpa, et innocentes par-
vulos injusto supplicio puniri, trahendo mortem sine meritis
mortis. Quod de uno solo Mediatore Dei et hominum liomine
Christo Jesu Catholica fides novit, qui pro nobis mortem, hoc
est, peccati poenam sine peccato subire dignatus est. Sicut enim
solus ideo factus est hominis Filius, ut nos per ilium Dei filii
fieremus ; ita solus pro nobis suscepit sine malis meritis poenam,
ut nos per ilium sine bonis meritis consequeremur gratiam.
Quia sicut nobis non debebatur aliquid boni, ita nee illi aliquid
mali. Commendans ergo dilectionem suam in eos quibus erat
daturus indebitam vitam, pati pro eis voluit indebitam mortem.
Hanc singularem Mediatoris praerogativam Pelagiani evacuare
conantur, ut hoc jam non sit in Domino singulare, si Adam ita
propter culpam mortem passus est debitam, ut parvuli, ex illo
nullam trahentes culpam, mortem patiantur indebitam. Quamvis
enim bonis conferatur per mortem plurimum boni, unde nonnuUi
congruenter etiam *de bono mortis' disputaverunt; tamen ethinc [E.g. Am-
quae praedicanda est nisi misericordia Dei, quod in bonos usus Bono Mort.]
convertitur poena peccati'?

7. Sed hoc ideo dicunt isti, dum volunt ex verbis Apostoli in
suum sensum homines detorquere. Ubi enim ait Apostolus,
Per unuwj hominem peccatum intravit in mundum, et per pecca- Rom. v. 12.
turn mors; et ita in omnes homines pertransiit; ibi volunt
intelligi non peccatum pertransisse, sed mortem. Quid est ergo
quod sequitur, in quo omnes peccaverunt ? Aut enim in illo uno
homine peccasse dicit omnes Apostolus, de quo dixerat, Per
unum hominem 2)eccatum intravit in mundum : aut in illo pec-
cato, aut certe in morte. Non enim movere debet, quia non
dixit, *in qua,' sed, in quo omnes jJeccaverunt : mors quippe in 1
Graeca lingua generis masculini est. Quodlibet ergo eligant :,

A a

354 Contra duas Epistolas Pelagianorum. [Book iv.

aut enim in illo homine peccaverunt omnes, et ideo dictum est,
quoniam quando ille peccavit, in illo erant omnes : aut in illo
peccato peccaverunt omnes, quia generaliter omnium factum est,
quod nascentes tracturi erant omnes : aut restat ut dicant, quod
in ilia morte peccaverint omnes. Sed hoc quemadmodum possit
intelligi, non plane video. In peccato enim moriuntur omnes,
non in morte peccant : nam peccato praecedente, mors sequitur ;

1 Cor, XV. 56. non morte praecedente, peccatum. Aculeus quippe mortis est
peccatum, id est, aculeus cujus punctione fit mors, non aculeus
quo pungit mors. Sicut venenum si bibitur, appellatur poculum
mortis, quod eo poculo facta sit mors ; non quod morte sit pocu-
lum factum, aut a morte sit datum. Quod si propterea non
potest illis verbis Apostoli peccatum intelligi, in quo omnes
peccaverunt, quia in Graeco, unde translata est Ej^istola, pecca-
tum feminino genere positum est ; restat ut in illo primo homine
peccasse omnes intelligantur ; quia in illo fuerunt omnes quando
ille peccavit, unde peccatum nascendo trahitur, quod nisi rena-

[Hilarythe scendo non solvitur. Nam et sic sanctus Hilarius intellexit

Comm"'in quod scriptum est, in quo omnes jyeccaverunt : ait enim, ' In quo,

bFos.] ™ id est, in Adam, omnes peccaverunt.' Deinde addidit: 'Manifes-
tum in Adam omnes peccasse quasi in massa; ipse enim per
peccatum corruptus, omnes quos genuit, nati sunt sub peccato.'
Haec scribens Hilarius sine ambiguitate commonuit, quomodo
intelligendum esset, in quo omnes 'peccaverunt.

8. Propter quid autem idem apostolus dicit, nos per Christum
reconciliari Deo, nisi propter quod facti fuimus iuimici % Et hoc

Isa. lix. 2. quid est, nisi peccatum % Unde et propheta dicit, Peccata vestra
sejyarant inter vos et Deum. Propter banc ergo separationem

John i. 29. Mediator est missus, ut tolleret peccatum mundi, per quod
separabamur inimici, et reconciliati ex inimicis efficeremur filii.
Hinc utique Apostolus loquebatur: hinc factum est ut inter-
poneret quod ait, Per unum hominem intrasse 2>cccatum. Haec

Rom. V. 8-12. enim sunt superiora verba ejus. Commendat autem, inquit^
suam charitatem Deus in nobis, quoniam cum adhuc peccatores
essemus, Christus jr;ro nobis mortuus est: multo magis justijicati
nunc in sanguine ijysius, salvi erimus ab ira /;er ipsum. JSi
enim cum inimici essemus, reconciliati sumtis Deo jier mortem

Chap. V.] Coutra diias Epistolas Pelagianorimi, 2^^^

Filii ejus; multo magis reconciliati, salvi erimus in vita ijpsius.

Non solum autem, sed et gloriantes in Deo per Jesum Christum

Dominum nostrum, per quern et nunc reconciliationem accejnmus.

Deinde sul)jungit : Propter hoc sicut ^;er unum hominem pecca-

tum, in hunc mundum, intravit, et p>er peccatum m,ors; et ita in

omnes homines jyertransiit, in quo omnes peccaverunt. Quid

tergiversantur Pelagiani % Si omnibus necessaria est recon-

ciliatio per Christum, per omnes transiit peccatum, quo inimici

fuimus, ut opus reconciliari haberemus. Haec reconciliatio est

in lavacro regenerationis et Christi carne et sanguine, sine quo See ii. s. 7.

nee parvuli possunt habere vitam in semetipsis. Sicut enim

fuit unus ad mortem propter peccatum, sic est unus ad vitam

propter justitiam. Quia sicut in Adam omn£,s moriuntur, ita et i Cor. xv. 22.

in Christo omn£s vivijicahuntur : et sieut per unius delictum in Rom. v. 18.

omnes homines ad condemnationem, ita et per unius justi^ca-

tionem in omnes homines ad justificationem vitae. Quisadversus

haec apostolica verba tanta duritia nefandae impietatis obsurduit,

ut his auditis mortem sine peccato in nos per Adam transisse

contendat, nisi oppugnatores gratiae Dei, inimici crucis Christi ? p^'^- '"•

Quorum finis est interitus, si in hac obstinatione duraverint.

Yerum haec dixisse sufficiat propter eorum illam versutiam ser-

pentinam, qua volunt mentes corrumpere simplices, et avertere

a Catholicae fidei castitate, veluti laude creaturae.

CHAPTEB V.

On the extolling of Marriage, of the Law, &c. \

9. PoEEO autem de laude nuptiarum quid eis prodest, quod Cp. de Pecc.
adversus Manichaeos, qui nuptias non Deo vero et bono assig- • • 3 •
nant, sed principi tenebrarum, isti verbis verae pietatis obsistunt
dicentes, * quia Dominus in Evangelio loquitur, Qjai fecit ah Matt. xix. 4.
initio, masculum et feminam fecit eos, et dicit, Crescite, et multi- Gen. i. 28.
j)licamini, et rejyhte terram. Quod ergo JDeus conjunxit, homo Matt. xix. 6.
non separet 2 ' Quid eis hoc prodest, per verum seducere ad
falsum 1 Hoc enim dicunt, ut ab omni noxa liberi nasci cre-

A a 2

^^6 Contra duas Epis tolas Pelagianorum. [Book iv.

dantur infantes, ac sic non eis opus sit Deo reconciliari per
Christum, non habentibus uUum originale peccatum, propter
quod reconciliatio necessaria est omnibus per unum, qui sine
peccato venit in mundum : sicut omnium factae inimicitiae sunt
per unum, per quern peccatum intravit in mundum. Quod
Catholice creditur, pro salvanda natura liominum, salva laude
nuptiarum : quia nuptiarum laus est justa copulatio sexuum,
non iniqua defensio vitiorum. At per hoc cum isti, laudando
nuptias, a Manichaeis homines ad se ipsos volunt traducere,
mutare illis morbum cupiunt, non sanare.

10. E,ursus in laude legis quid eis prodest, quod contra Mani-

chaeos verum dicunt, quando ex hoc ad illud volunt ducere, quod

falsum contra Catholicos sentiunt % Dicunt enim : * Legem etiam

Rom. vii. 12. vetcrcm secundum Apostolum justam et sanctam et bonam fate-

mur, quae custodientibus mandata sua, ac per fidem juste viven-

tibus, sicut Prophetis et Patriarchis, omnibusque Sanctis vitam

potuit conferre perpetuam/ Quibus verbis callidissime positis

legem contra gratiam laudant. Neque enim lex ilia, quamvis

justa et sancta et bona, omnibus illis hominibus Dei, sed fides

quae in Christo est, vitam potuit conferre perpetuam. Haec

Gal. V. 6. enim fides per dilectionem operatur, non secundum litteram quae

2 Cor. iii. 6. occidit, scd sccundum spiritum qui vivificat ; ad quam Dei

Gal. iii. 24. gratiam lex de praevaricatione terrendo tanquam paedagogus

De Sp. et perducit, ut sic conferatur homini, quod conferre ipsa non potuit.

Istis namque verbis eorum, quibus dicunt, ' Legem Prophetis et

Patriarchis omnibusque Sanctis mandata ejus servantibus vitam

Gal. ii. 21. potuisse coufcrre perpetuam ; ' respondet Apostolus, Si per legem

Gal. iii. 18. justitia, ergo Christus gratis mortuus est. Si ex lege Jiaereditas,

Rom. iv. 14. jam non ex jyromissione. Si hi qui per legem, haeredes sunt,

Gal. iii. 11, eooinanita est fides, et evacuata est promissio. Quia autem in

lege nemo justificatur apud Deum, manifestum est, quia Justus ex

Lev. xviii. 5. fide vivit. Lex autem, nxm est ex fide; sed, Qui fecerit ea, vivet

in illis. Quod ex lege testimonium commemoratum ab Apo-

stolo propter vitam temporalem intelligitur, propter cujus

amittendae timorem faciebant homines legis opera, non ex fide ;

quia transgressores legis eadem lege a populo jubebantur occidi.

Aut si altius intelligendum est, propter vitam aeternam scriptum

Litt. s. 16,

Chap. V.] Coiitra duas Epistolas Pelagianorum. ^^f

esse, Qui fecerit ea, vivet in illis : ideo sic expressum est legis

imperium, ut infirmitas hominis, in se ipsa deficiens ad facienda

quae lex imperat, de gratia Dei potius ex fide quaereret adjuto-

rium, cujus misericordia etiam fides ipsa donatur. Ita quippe

habetur fides, sicut unicuique Deus partitus est mensuram fidei. Rom. xii. 3.

Si enim non a se ipsis habent, sed accipiimt homines spiritum

virtutis et charitatis et continentiae, unde dicit idem ipse doctor

Gentiulu, Non enim accejnmus sjnritum timoris, sed virtutis et 2 Tim. ;. 7.

charitatis et continentiae: profecto accipitur etiam spiritus fidei,

de quo dicit, Habentes autem eumdem sjnritum fidei. Verum 2 Cor. iv. 13.

ergo dicit lex : Qui fecerit ea, vivet in illis. Sed ut faciat ea et

vivat in eis, non lex quae hoc imperat, sed fides est necessaria,

quae hoc impetrat. Quae tamen fides, ut haec accipere mereatur,

ipsa gratis datur.

11. Nusquam autem isti inimici gratiae ad eamdem gratiam
vehementius oppugnandam occultiores moliuntur insidias, quam
ubi legem laudant, quae sine dubitatione laudanda est. Legem Cp. De Grat.
quippe diversis locutionum modis et varietate verborum in
omnibus disputationibus suis volunt intelligi 'gratiam,' ut sci-
licet a Domino Deo adjutorium cognitionis habeamus, quo ea
quae facienda sunt noverimus ; non inspirationem dilectionis,
ut cognita sancto amore faciamus, quae proprie gratia est.
Nam scientia legis sine charitate inflat, non aedificat, secundum
eumdem apostolum apertissime dicentem, Scientia inflat, cJia- i Cor. viii. 1.
ritas vera aedificat. Quae sententia similis est ei, qua dictum
est, Littera occidit, sjnritus vivificat. Quale est enim, Scientia
infiat ; tale est, Littera occidit : et quale est, charitas aedificat ;
tale est, Spiritus vivifix^at ; quia charitas Dei diffusa est in
cordibus nostris per Spiritum Sanctum, qui datus est nobis. Rom. v. 5.
Cognitio itaque legis facit superbum praevaricatorem : per
donum autem charitatis delectat legis esse factorem. Non Rom. iii. 31.
ergo legem evacuamus per fidem, sed legem statuimus ; quae
terrendo ducit ad fidem. Ideo quippe lex iram operatur, ut Rom. iv. 15.
territo atque converso ad justitiam legis implendam, Dei mise-
ricordia gratiam largiatur, per Jesum Christum Dominum
nostrum, qui est Dei sapientia, de qua scriptum est. Legem et ^ ^^^■}\ 3°-

7. . 7. 1 ... Prov. iii. \6,

misencordiam m lingua jmrtat : legem, qua terreat ; miseri- lxx.

^^S Contra duas Epistolas Pelagianorum. [Book iv-

4Kings(2K.) cordiam, qua subveniat: legem per servum, misericordiam per
»v. 29 33. ^^ ipsum : legem tanquam in baculo, quern misit Elisaeus ad

filium viduae suscitandum, et non resurrexit; *Si enim data
(ial. iii. 21. Qsset lex quae posset mvificare, omnino ex lege esset justitia ;

misericordiam vero tanquam in ipso Elisaeo, qui figuram Christi

gerens, mortuo vivificando, magni sacramenti velut Novi Testa-

menti significatione, conjunctus est.

CHAPTER VI.

On the extolling of Free-will.

12. Item quod adversus Manichaeos laudant liberum arbi-
isa. i. 19, 20. trium, adhibentes propheticum testimonium, Si volueritis et

audieritis me, quae bona sunt terrae edetis ; si autem nolu&ritis
et non audieritis me^gladius vos consumiet: quid eis hoc prodesti
quandoquidem non tarn contra Manichaeos defendunt, quam
contra Catholicos extollunt liberum arbitrium. Sic enim volunt
intelligi quod dictum est, Si volueritis et audieritis me; tan-
quam in ipsa praecedente voluntate sit consequeiitis meritum

Rom. xi. 6. gratiae ; ac sic gratia jam non sit gratia, quae non est gratuita,
cum redditur debita. Si autem sic intelligerent quod dictum
est, Si volueritis, ut etiam ipsam bonam voluntatem ilium prae-

Prov. viii. 35, parare confiterentur, de quo scriptum est, Praejyaratu/r voluntas
a Domino : tanquam Catholici uterentur hoc testimonio, et non
solum haeresim veterem Manichaeorum vincerent, sed novam
Pelagianorum non conderent.

13. Quid els prodest, quod in laude ipsius liberi arbitrii,
Seeii, s. ir, * gratiam dicunt adjuvare uniuscujusque bonum propositum ] '

Hoc sine scrupulo acciperetur Catholice dictum, si non in bono
proposito meritum ponerent, cui merito jam merces secundum
debitum, non secundum gratiam redderetur ; sed intelligerent
et confiterentur etiam ipsum bonum propositum, quod conse-
quens adjuvat gratia, non esse potuisse in homine, si non prae-
cederet gratia. Quomodo enim est hominis bonum propositum
sine miserante prius Domino ; cum ij)sa sit bona voluntas, quae
praeparatur a Domino? Quod autem cum dixissent, 'gratiam

Chap. VI.] Coiitra dtias Epistolas Pelagianonim. 359

quoque adjuvare uniuacujusque propositum bonum/ mox addi-

derunt, *non tamen reluctanti studium virtutis immittere :'

posset bene intelligi, si non ab istis, quorum sensus notus est,

diceretur. Eeluctanti enim prius auditus divinae vocationis

ipsa Dei gratia procuratur, ac deiiide in illo jam non reluctante

studium virtutis accenditur. Verumtamen in omnibus quae Ps. iviii.(iix.)

quisque agit secundum Deum, miserieordia ejus praevenit eum.

Quod isti nolunt, quia non esse Catholici, sed Pelagiani volunt.

Multum enim delectat impietatem superbam, ut etiam id quod

cogitur confiteri a Domino datum, non sibi donatum videatur

esse, sed redditum : ut scilicet filii perditionis, non promis-

sionis, ipsi credantur se bonos fecisse, et Deus jam bonis

a se ipsis effectis, pro isto eorum opere debitum praemium

reddidisse,

14. Ita namque illis tumor ipse aures cordis obstruxit, ut

non audiant, Quid enim habes quod non accejnsti ? non audi- ^ Cor. iv. 7.

ant, Sine me nihil jwtestis facere : non audiant, Charitas John xv. 5.

ex Deo est : non audiant, Deus jx^'^ftitus est men^uram fidei : \^^^ "^|p ^'

non audiant, Spiritus ubi vult sjrirat ; et, Qui sjdritu Dei John iii. 8.

aguntur, hi JUii sunt Dei : non audiant, Nem,o jyotest venire Rom. viii. 14.

ad me, nisi fuerit ei datum a Patre meo : non audiant quod -'° " ^''

Esdras scribit, Benedictus est Dominus imtrumj nostrorum, qui lEsdr.(Ezra)

hoc dedit in cor regis, clarijicare domum suam, quae est in

Jerusalem : non audiant quod per Jeremiam dicit Dominus, Jer. xxxH.

40, 41.
Et timorem meum dabo in cor eorum, ut a me non recedant,

et visitabo eos, ut bonos eos faciam : maximeque illud per

Ezechielem prophetam, ubi prorsus Deus ostendit nullis se

hominum bonis mentis provocari, ut eos bonos faciat, id est,

obedientes mandatis suis ; sed potius haec eis se retribuere

bona pro malis, propter se ipsum hoc faciendo, non propter

illos. Ait enim : Haec dicit Dominus Deus, Ego facio, non Ezek. xxwi.

22-27, 32-38.
2)ropter vos, domus Israel, sed 2)ropter nomen meum sanctum,

quod 2>^ofanastis in gentibus, quo intrastis illuc ; et sanctijicabo

nomen meum, m,agnum, quod profanatum est in gentibus, et

profanastis in medio eorum : et scient gentes quia ego sum

Dominus, dicit Adonai Dominus, cum sanctificatus fuero in

vobis ante oculos eorum, et accijyiam vos de gentibus, et congre-

^6o Contra duas Epistolas Pelagianoriim. [Book iv.

gaho vos ex omnibus terris, et i7idiocam vjs in terram vestram ;
et aspergam sujyer vos aquam mundam, et mundabimini ah
omnibus immunditiis vestris, et m,u)idabo vos; et dabo vobis
cor novum, et spiritum novum dabo in vobis ; et auferetur cor
lajyideum de carne vestra, et dabo vobis cor carneum ; et s^nritum
meum dabo in vobis, et faciam ut in justiH^ationibus m^is am-
huletis, et judicia mea observetis et faciatis. Et post aliquanta
per eumdem ipsum prophetam : Non jyi'ojiter vos, inquit, ego
facio, dicit Dominus Deus ; notum erit vobis: confundimini,
et erubescite de viis vestris, domus Israel. Haec dicit Dominus
Deus : In die quo mundabo vos ab omnibus iniquitatibus vestris,
et constituam civitates, et aediflcabuntur deserta, et terra extermi-
nata ojyerabitur, pro eo quod exterminata est ante oculos omnis
jyraetereuntis. Et dicent : Terra ilia exterminata, facta est sicut
hortus volu2)tatis, et civitates desertae et exterminatae et effossae,
munitae sed&rwnt. Et scient gentes quaecumque relictae fuerint
in circuitu vestro, quia ego Dominus aedijlcavi destructas, 2)lan-
tavi exterminatas. Ego Dominus locutus sum,, et feci. Haec
dicit Dominus: Adhuc Tioc inquiram domui Israel ut faciam
eis ; multijylicabo eos sicut oves homines, sicut oves sanctas,
sicut oves Jerusalem in diebus festis ejus : sic erunt civitates
illae desolatae, plenae ovium homimim, et scient quia ego
Dominus.

15. Quid remansit pelli morticinae, unde possit inflari, et

I Cor. i, 31. dedignetur, quando gloriatur, in Domino gloriari 1 Quid ei
remansit, quando quidquid dixerit se fecisse, ut eo praecedente
hominis merito ab homine exorto, Deus subsequenter faciat
quo dignus est homo, respondebitur, reclamabitur, contradi-
cetur, Ego facio, sed jyrojyter nomen meum sanctum,, non jrropter
vos ego facio, dicit Dominus Deus ? Nihil sic evertit Pelagi-
anos dicentes, gratiam Dei secundum merita nostra dari. Quod

De Gest. Pel. quidcm ipsc Pelagius, etsi non corrigendo, tamen orientales
judices timendo damnavit. Nihil sic evertit hominum prae-
suinptionem dicentium, 'Nos facimus, ut mereamur cura quibus
faciat Deus.' Kespondet vobis non Pelagius, sed ipse Dominus,
Ego facio, et non jyropter vos, sed jrropter nomen ineum sanctum.
Quid enim potestis facere boni de corde non bono % Ut autem

Chap. VI.] Contra duas Epistolas Pelagianorum. 361

habeatis cor bonum, Baho, inquit, vohis cor novum, et sjnritum
novum dabo vohis. Numquid potestis dicere, 'Prius ambula-
vimus in justificationibus ejus, et judicium ejus observavimus,
et fecimus ut digni essemus, quibus gratiam suam daret ? '
Quid enim boni faceretis homines mali ; et quomodo ista bona
faceretis, nisi boni essetis ? Ut autem homines sint boni, quis
facit, nisi ille qui dixit, Et visitdbo eos, ut eos honos faciam ;
et qui dixit, SjnrituTU meum, dabo in vohis, et faciam, ut in
justificationibus meis ambuletis, et judicia mea observetis et
faciatis 2 Itane nondum evigilatis ] nondum auditis, Faciam
ut ambuletis, faciam ut ohservetis, postremo, faciam ut faciatis 1
Quid adhuc vos inflatis % Nos quidem ambulamns, verum est ;
nos observamus, nos facimus : sed ille facit ut ambulemus, ut
observemus, ut faciamus. Haec est gratia Dei bonos faciens
nos, haec est misericordia ejus praeveniens nos. Quid me-
rentur deserta, et exterminata, et effossa; quae tamen aedifi-
cahuntur, et operahuntur, et munientur] Numquid haec pro
meritis desertionis, exterminationis, effossionis suae? Absit.
Ista enim merita mala sunt, haec munera bona. Redduntur
itaque malis bona ; gratuita ergo, non debita ; et ideo gratia.
Ego, inquit Dominus, Ego Dominus. Nonne te ista vox com-
primit, o humana superbia, quae dicis, 'Ego facio, ut merear
a Domino aedificari atque plantari "? ' Nonne audis, Non 2)ro2)ter
vos ego facio : Ego Dominus aedificavi destructas, 2>lco'i'i'tavi ex-
terminatas : Ego Dominus locutus sum, et feci : non tamen
2)roj)ter vos, sed 2>^(^)ter nomen meum sanctum ? Quis multi-
2)licat si cut oves homines, sieut oves sanctas, sicut oves Jeru-
salem : quis facit ut civitates illae desolatae plenae sint ovium
hominum,, nisi ille qui sequitur et dicit, Et scient quia ego
Dominus ? Sed quibus ovibus homiuibus implet, sicuti est
pollicitus, civitates, utrum quas invenit, an quas facit "? Psal-
mum interrogemus ; ecce respondet, audiamus : Venite, adore- Ps. xdv.
mus et 2>rocidamus ei, et 2)lore7n,us ante Dominum qui fecit nos;
quia i2)se est Deus noster, et nos 2>02)ulus pascuae ejus, et oves
manus ejus. Ipse igitur facit oves, quibus desolatas impleat
civitates. Quid mirum 1 Quandoquidem illi unicae ovi di-
citur, hoc est, Ecclesiae, cujus membra sunt omnes oves

3^2 Contra duas Epistolas Pelagianorum. [Book iv-

homines, 'Quoniam ego sum Dominus qui facio te.' Quid
milii obtendis liberum arbitrium, quod ad faciendam justitiam
liberum non erit, nisi ovis fueris % Qui facit igitur oves ho-
mines, ipse ad obedientiam pietatis hunianas liberal voluntates.
16. Sed quare istos homines oves facit, et istos non facit,

Rom. ii'. II. apud quern non est acceptio personarum ? Ipsa est quaestio,
quam beatus Apostolus curiosius quam capacius proponentibus

Rom. ix. 20. ait, 0 homo, tu quia es ut resjiondeas Deo ? Numquid dicit

Jigmentum ei qui se Jlnxit, Quare sic me fecisti ? Ipsa est

quaestio, quae ad illam pertinet altitudinem, quam perspicere

* volens idem apostolus, quodam modo expavit, et exclamavit :

Rom. xi. 0 altitudo divitiaruin sajnentiae et scientiae Dei ! quam in-
scrutabilia sunt judicia ejus, et investigabiles viae ejus ! Quis
enim cognovit sensum Domini ? aut quis consiliarius ejusfuit ,?
Aut quis 2)rior dedit illi, et retribuetur ei ? Quoniam, ex ipso,
et per ipsum, et in ipso sunt omnia : ipsi gloria in saecula
saeculorum. Non itaque istam scrutari audeant inscrutabilem
quaestionem, qui meritum ante gratiam, et ideo jam contra
gratiam defendentes, priores volunt dare Deo, ut retribuatur
eis; priores utique dare quodlibet ex libero arbitrio, ut sit
gratia retribuenda pro praemio : et sapienter intelligant, vel
fideliter credant, etiam quod se putant priores dedisse, ab illo
ex quo sunt omnia, per quern sunt omnia, in quo sunt omnia,
percepisse. Cur autem iste accipiat, ille non accipiat, cum
ambo non mereantur accipere, et quisquis eorum acceperit,

Ecclus.iii. 22. indebite accipiat, vires suas metiantur, et fortiora se non scru-

See ii. s. 15.

tentur. Sufficiat eis scire quod non sit iniquitas apud Deum.
Cum enim nulla merita invenisset Apostolus, quibus Jacob
Rom. ix. 14- geminum apud Deum praecederet fratrem : Quid ergo dicemus,
inquit? numquid est apud Deum iniquitas] Absit. Moysi
enim dicit : ' Miserebor cui misertus ero ; et misericordiam
jrraestabo cui misericors fuero. Igitur non volentis, neque
currentis, sed miserentis est Dei. Grata sit ergo nobis ejus
gratuita miseratio, etiamsi haec profunda insoluta sit quaestio.
Quae tamen eatenus solvitur, quatenus eam solvit idem apos-
tolus, dicens: Si autem Deus volens ostendere iram et de-
monstrare potentiam auam, attulit in multa ^ia^ien^ta vasa

22, 23.

Chap. VII.] Contra dtias Epistolas Pelagianorunt. ^6^

irae, quae 2)erfecta sunt in perditionem, et ut notas faceret
divitias gloriae suae in vasa misericordiae, quae jpraeparavit
in yloriam. Ira quippe non redditur, nisi debita, ne sit ini-
quitas apud Deum : misericordia vero etiam cum praebetur
indebita, non est iniquitas apud Deum. Et hinc intelligunt
vasa misericordiae quam gratuita illis misericordia praebeatur,
quod irae vasis, cum quibus est eis perditionis causa et massa
communis, ira debita et justa rependitur. Haec jam satis sint
adversus eos, qui per arbitrii libertatem destruere volunt gratiae
largitatem.

CHAPTER VII.

On the extolling of the Saints. The Church of this time is not without spot
or wrinhle. Craftiness of Pelagians.

17. Quod vero laude sanctorum, nolunt nos affectu illius Lukexviii.'
Publicani esurire et sitire justitiam, sed vanitate illius Pharisaei *° ^^'
tanquam saturatos plenosque ructare ; quid eis prodest quod
adversus Manichaeos, qui Baptisma destruunt, isti dicunt, ' Bap-
tismo perfecte homines innovari,' atque ad hoc Apostoli adhibent
testimonium, ' qui per lavacrum aquae Ecclesiam de gentibus £ph. v. 26,
sanctam fieri immaculatamque testatur;' cum superbo sensu
atque perverse contra orationes ipsius Ecclesiae suas exserant
disputationes ? Hoc enim propterea dicunt, ut credatur Ecclesia
post sanctum Baptismum, in quo fit omnium remissio peccato-
rum, ulterius non habere peccatum ; cum adversus eos ilia a solis
ortu usque ad occasum omnibus suis membris clamet ad Deum,
Dimitte nobis debita nostra. Quid, quod etiam de se ipsis in Matt. vi. 12.
hac causa si interrogentur, quid respondeant non inveniunt ] Si
enim dixerint se non habere peccatum : respondet eis Joannes, i john i. 8.
quod se ipsos decipiant, et Veritas in eis non sit. Si autem
confitentur peccata sua; cum se velint esse Christi corporis
membra, quomodo erit illud corpus, id est Ecclesia, in isto
adhuc tempore perfecte, sicut isti sapiunt, sine macula et ruga,
cujus membra non mendaciter confitentur se habere peccata %
Quapropter et in Baptismate dimittuntur cuucta peccata, et per

364 Contra diias Epistolas Pelagianoruni. [Book iv.

Eph. V. 27. ipsum lavacrum aquae in verbo exliibetur Christo Ecclesia sine

macula et ruga. Quia nisi esset baptizata, infructuose diceret,

Cp. De Perp. Bimitte nobis dehita nostra, donee perducatur ad gloriam, ubi

Just. s. 35 ; ^ ^ ^ ^ ' ^ ® '

de Gest. Pel. ei perfectius nulla insit macula et ruga.

18. ' Et Spiritum Sanctum ' fatendum est ^ etiam antiquis
temporibus' non solum * mentes bonas adjuvisse,' quod et isti
volunt ; verum etiam bonas eas fecisse, quod nolunt. * Omnes
quoque Prophetas et Apostolos vel sanctos, et evangelicos et
antiquos, quibus Deus testimonium perliibet, non in compara-
tione sceleratorum, sed regula virtutum justos fuisse,' non
dubium est; quod adversum est Manichaeis, qui Patriarchal
Prophetasque blasphemant : sed quod adversum est et Pela-
gianis, interrogati omnes de se ipsis cum in hoc corpore de-

1 John i. 8. gerent, una voce concordissima responderent, Si dixerimus quia
jpeccatum non hahemus, nos ipsos seducimus, et Veritas in nobis
non est. * In futuro autem tempore,' negandum non est, ' mer-
cedem esse tarn bonorum operum quam malorura ; et nemini
praecipi, quae hie contempserit, illic mandata perfieere ;' sed
plenae justitiae saturitatem, ubi peccatum esse non possit, quae
hie a Sanctis esuritur et sititur, hie sperari in praecepto, ibi

See iii. s. 17. percipi in praemio, eleemosynis et orationibus impetrantibus, ut
quod hie minus impletum fuerit mandatorum fiat impunitum
per indulgentiam peccatorum.

19. Quae cum ita sint, desinant Pelaglani quinque istarum
rerum insidiosissimis laudibus, id est, laude creaturae, laude nup-
tiarum, laude legis, laude liberii arbitrii, laude sanctorum, quasi
a Manichaeorum tendiculis fingere se homines velle eruere, ut
possint eos suis retibus implicare : id est, ut negent originale
peccatum, et parvulis invideant Christi modici auxilium ; et ut
dicant, gratiam Dei secundum merita nostra dari, ac sic gratia
jam non sit gratia ; et ut dicant sanctos in hac vita non habuisse
peccatum, ac sic evacuetur oratio quam Sanctis tradidit qui non
habebat peccatum, et per quem Sanctis orantibus dimittitur omne
peccatum. Ad haec tria mala homines incautos et ineruditos
quinque illorum bonorum fraudulenta laude seducunt. De qui-
bus omnibus satis me existimo respondisse eorum crudelissimae
et impiissimae et superbissimae vanitati.

Chap. VIII.] Contra duas Epistolas Pelagianorum. '^6^

CHAPTER VIII.

Testimonies of the Ancients against Pelagians.

20. Sed quoniam dicunt, 'Inimicos suos dicta nostra in
veritatis odium suscepisse, et toto penitus Occidente non minus
stultum quam impium dogma esse susceptum, et simplicibus
episcopis, sine congregatione synodi in locis suis sedentibus, ad
hoc confirmandum subscriptionem ' queruntur 'extortam;' cum

potius eorum profanas vocum novitates Ecclesia Christi et i Tim. vi. 20.
Occidental]' s et Orientalis horruerit : ad curam nostram existimo
pertinere, non solum Scripturas sanctas canonicas adversus eos
testes adhibere, quod jam satis fecimus ; verum etiam de sancto-
rum litteris, qui eas ante nos fama celeberrima et ingenti gloria
tractaverunt, aliqua documenta proferre : non quo canonicis
Libris a nobis ullius disputatoris aequetur auctoritas, tanquam
omnino non sit quod melius seu verius ab aliquo Catholico,
quam ab alio itidem Catholico sentiatur ; sed ut admoneantur,
qui putant istos aliquid dicere, quemadmodum de his rebus, ante
nova istorum vaniloquia, Catholici antistites eloquia divina secuti
sint ; et sciant a nobis rectam et antiquitus fundatam Catholicam
fidem adversus recedentem Pelagianorum haereticorum prae-
sumptionem perniciemque defendi.

21. Beatissimum, corona etiam martyrii gloriosissimupa Cy-
prianum, nee Africanis atque Occidentalibus tantum, verum et
Orientalibus Ecclesiis, fama praedicante et scripta ejus longe
lateque diffundente notissimum, etiam ipse haeresiarches istorum
Pelaerius cum debito certe honore commemorat. ubi Testimonio- [le. his

.... » T ' Capitula de

rum librum scribens, eum se asserit imitari, ' hoc se dicens Gest. Pel.
* facere ad Homanum, quod ille fecerat ad Quirinum.' Yideamus
ergo quid de originali peccato, quod per unum hominem intra vit Rom. v. 12.
in mundum, senserit Cyprianus. In epistola de Opere et Elee- Cypr. de Op.
mosynis ita loquitur : ' Cum Dominus adveniens sanasset ilia
quae Adam portaverat vulnera, et venena serpentis antiqua
curasset, legem dedit sano, et praecepit ne ultra jam peccaret, John v. 14.
ne quid peccanti gravius eveniret. Coarctati eramus, et in

^66 Contra dims Epistolas Pelagianoriim. [Book iv.

angustum innocentiae praescriptione conclusi : nee haberet quid

fragilitatis huraanae infirmitas atque imbecillitas faceret, nisi

iterum pietas divina subveniens, justitiae et misericordiae operi-

bus ostensis, viam quamdam tuendae salutis aperiret ; ut sordes,

Luke xi. 41. postmodum quascumque contrabimus, eleemosynis abluamus.

Hoc testimonio duas istorum falsitates testis iste redarguit :

unam, qua dicunt nihil vitiorum ex Adam trahere genus huma-

num, quod sit curandum sanandumque per Christum ; alteram,

qua dicunt nullum post Baptismum sanctos habere peccatum.

Cypr. de Op. Rursum in eadem epistola : * Ponat/ inquit, ' unusquisque ante

s- 19- oculos suos diabolum cum suis servis, id est cum populo per-

ditionis ac mortis, in medium prosilire, plebem Christi praesente

ac judicante ipso comparationis examine provocare dicentem,

"Ego pro istis quos mecum vides, nee alapas accepi, nee flagella

sustinui, nee crucem pertuli, nee sanguinem fudi, nee familiam

meam pretio passionis et cruoris redemi; sed nee regnum illi

coeleste promitto, nee ad paradisum restituta immortalitate

denuo revoco." ' Kespondeant Pelagiani, quando fuerimus in

immortalitate paradisi, et quomodo inde fuerimus expulsi, ut

60 Christi gratia revocemur. Et cum invenire nequiverint quid

hie pro sua perversitate respondeant, attendant quemadmodum

Rom. V. 12. intellexerit Cyprianus quod ait Apostolus, In quo omnes jiecca-

verunt : et Pelagiani haeretiei novi de Manichaeis veteribus

haereticis nulli CathoHco audeant irrogare calumniam, ne tarn

sceleratam etiam martyri antiquo Cypriano facere convincantur

injuriam.

Cypr. de 22. Hoc cuim ct in epistola, cujus de Mortalitate titulus in-

18. '^ ^ ^' seribitur, ita dicit : ' Regnum Dei, fratres dilectissimi, esse coepit

in proximo, praemium vitae, et gaudium salutis aeternae, et

perpetua laetitia, et possessio paradisi nuper amissa, mundo

transeunte jam veniunt/ Hoc rursus in eadem : 'Amplectamur,'

inquit, ' diem qui assignat singulos domicilio suo, qui nos isthinc

ereptos et laqueis saecularibus exsolutos paradiso restituat et

Cypr. de rcgno/ Item in epistola de Patientia : * Dei sententia cogitetur,'

s. II. inquit, ' quam in origine statim mundi et generis humani Adam

praecepti immemor et datae legis transgressor accepit : tunc

sciemus quam patientes esse in isto saeculo debeamus, qui sic

Chap. VIII.] Contra duas Epistolas Pelagianorum. 367

111.
17-19.

nascimur, ut pressuris isthic et conflictationibus laboremus. Quia Gen.
audisti, inquit; vocem mulieris tuae, et manducasti ex ilia arhore
de qua sola 2yraece2)eram tihi ne manducares, maledicta terra erit
in omnibus ojyeribus tuis. In tristitia et gemitu edes ex ea omni-
bus diebus vitae tuae : spinas et tribulos ejiciet tibi ; et edes
-pabulum agri. In sudor e vultus tui edes panem tuum, donee
revertaris in terram de qua sumptus es : quoniam terra es, et in
terram ibis. Hujus sententiae vinculo colligati omnes et con-
strict! sumus, donee morte expuncta de isto saeculo recedamus/
Itemque in eadem : ' Nam cum in ilia,' inquit, ' prima trans- Cypr. de
gressione praecepti firmitas corporis cum immortalitate disces- s. 9.
serit, et cum morte infirmitas venerit, nee possit firmitas recipi,
nisi cum recepta et immortalitas fuerit; oportet in hac fragilitate
atque infirmitate corporis luctari semper et congredi. Quae
luctatio et congressio non nisi patientiae potest viribus susti-
neri.*

23. In epistola autem quam scripsit ad episcopum Fidum,
cum sexaginta sex coepiscopis suis, a quo fuerat consultus
propter circumcisionis legem, utrum ante octavum diem bap-
tizari liceret infantem, haec causa sic agitur, tanquam provisione
divina tam longe futures haereticos Pelagianos jam Catholica
confutaret Ecclesia. Neque enim qui consuluerat inde dubitabat
utrum nascentes traherent originale peccatum, quod renascendo
diluerent : absit enim ut hinc aliquando fides cliristiana dubita-
verit : sed ille dubitabat, utrum regenerationis lavacrum, quo
non dubitabat solvendum originale peccatum, ante diem tradi
deberet octavum. Ad quam consultationem respondens beatis-
simus Cyprianus : ' Quantum vero,' inquit, * ad causam infantum Cypr. Ep.
pertinet, quos dixisti, intra secundum vel tertium diem quo nati (to Fidus^ ^
sunt constitutes baptizari non oportere, et considerandam esse
legem circumcisionis antiquae, ut intra octavum diem eum qui Gen. xvii. is
natus est baptizandum et sanctificandum non putares, longe
aliud in concilio nostro omnibus visum est. In hoc enim quod
putabas esse faciendum, nemo consensit : sed universi potius
judicavimus nulli hominum nato misericordis Dei gratiam dene-
gandam. Nam cum Dominus in Evangelio suo dicat, Filius Luke ix. 56.
hominis non venit animas /;erc?ere, sed salvare: quantum in

3^8 Contra duas Epistolas Pelagia7iorum. [Book iv.

nobis est, si fieri potest, nulla anima perdenda est/ Et paulo
post : ' Nee aliquis,' inquit, ' nostrum id debet horrere, quod
Dominus dignatus est facere. Nam etsi adhue infans a partu
novus est, non ita est tamen, ut quisquam ilium in gratia danda
atque in pace facienda horrere debeat osculari : quando in osculo
infantis unusquisque nostrum pro sua religione ipsas adhuc re-
centes Dei manus debeat cogitare, quas in homine modo formato
et recens nato quodam modo exosculamur, quando id quod Deus
fecit amplectimur.' Item paulo post : ' Caeterum si homines,'
inquit, ' impedire aliquid ad consecutionem gratiae posset, magis
adultos et provectos et majores natu possent impedire peccata
graviora. Porro autem si etiam gravissimis delictoribus, et in
Deum multo ante peccantibus, cum postea crediderint, remissa
peccatorum datur, et a Baptismo atque gratia nemo prohibetur :
quanto magis prohiberi non debet infans, qui recens natus nihil
peccavit, nisi quod secundum Adam carnaliter natus, contagium
mortis antiquae prima nativitate contraxit; qui ad remissam
peccatorum accipiendam, hoc ipso facilius accedit, quod illi re-
mittuntur non propria, sed aliena peccata ? '

24. Quid ad ista dicturi sunt, gratiae Dei non solum deser-
tores, sed etiam persecutores % quid ad ista dicturi sunt ? Quo
pacto nobis 'paradisi possessio' redditur? Quomodo paradiso
restituimur, si nunquam ibi fuimus % Aut quomodo ibi fuimus,
nisi quia in Adam fuimus? Et quomodo ad 'sententiam' quae in
transgressorem dicta est pertinemus, si noxam de transgressore
non trahimus? Postremo baptizandos etiam ante diem censet
octavum, ne per 'contagium mortis antiquae prima nativitate
contractum ' pereant animae parvulorum : quomodo pereunt, si
ex hominibus etiam fidelibus qui nascuntur, non tenentur a
Col. i. 13. diabolo, donee renascantur in Christo, et eruti de potestate
tenebrarum in regnum illius transferantur ? Et quis dicit
nascentium, nisi renascantur, animas perituras? Nempe ille
qui sic laudat creatorem atque creaturam, opificem atque opus,
ut humani sensus horrorem quo dedignantur homines recentes
ab utero parvulos osculari, Creatoris ipsius interposita vene-
ratione compescat et corrigat, dicens, in illius aetatis 'osculo
recentes Dei manus esse cogitandas.' Numquid ergo confitens

Chap. IX.] Contra duas Epistolas Pelagianorum, 369

originale peccatum, aut naturam damnavit, aut nuptias % Num-
quid, quoniam nascenti ex Adam reo adhibuit regenerationis
purgationem, ideo Deum negavit nascentium conditorem % Num-
quid, quia metuens animas cujuslibet aetatis perire, etiam ante
diem octa^vum liberandas esse Sacramento Baptismi cum collega-
rum concilio judicavit, ideo nuptias accusavit ; quandoquidem in
infante sive de conjugio, sive de adulterio, tamen quia homo
natus est, * recentes Dei manus' dignas etiam osculo pacis osten-
dit ? Si ergo potuit sanctus episcopus et martyr gloriosissimus
Cyprianus peccatum originale in infantibus medicina Christi
censere sanandum, salva laude creaturae, salva laude nuptiarum ;
cur novitia pestilentia, cum istum non audeat dicere Mani-
chaeum, Catholicis qui ista defendunt, ut obtegat proprium,
putat objiciendum crimen alienum % Ecce praedicatissimus trac-
tator divinorum eloquiorum, antequam terras nostras vel te-
nuissimus odor Manichaeae pestilentiae tetigisset, sine ulla
vituperatione divini operis atque nuptiarum confitetur originale
peccatum, non dicens Christum ulla peccati macula aspersum,
nee tamen ei comparans carnem peccati in nascentibus caeteris,
quibus per similitudinem carnis peccati mundationis praestet
auxilium; nee originis animarum obscura quaestione terretur,
quo minus eos qui Christi gratia liberantur, in paradisum re-
meare fateatur. Numquid ex Adam dicit in homines mortis
conditionem sine peccati contagione transisse % Non enim prop-
ter corporis mortem vitandam, sed propter peccatum, quod per
unum intravit in mundum, dicit per Baptismum parvulis quam- Rom.
libet ab utero recentissimis subveniri*

CHAPTEB IX.

Testimonies of Cyprian on the Grace of GocT.

25. Jam vero gratiam Dei quemadmodum ad versus istos
praedicet Cyprianus, ubi de Oratione Dominica disputat, eviden-
ter apparet. Ait enim : * Dicimus, Sanctificetur nomen tuum : Cypr. de
non quod optemus Deo ut sanctificetur orationibus nostris, sed s. 9.
quod petamus ab eo ut nomen ejus sanctificetur in nobis.

Bb

370 Contra duas Epistolas Pelagianorum, [Book iv.

Caeterum a quo Deus sanctificatur, qui ipse sanctificaf? Sed

Lev. xix. 2. quia ipse dixit, Sancti estate, quoniam et ego sanctus sum ; id

petimus et rogamus, ut qui in Baptismo sanctificati sumus, in

eo quod esse coepimus perseveremus.' Et alio loco in eadem

Cypr. de epistola : '■ Addimus quoque,' inquit, ' et dicimus, Fiat voluntas

Orat. Dom. ^ , , . -r^ n • \ -,, i j.

s. 11-13. tua m Goelo et in terra : non ut Deus faciat quod vult, sed ut
nos facere possimus quod Deus vult. Nam Deo quis obsistit,
quominus quod velit faciat "? Sed quia nobis a diabolo obsistitur,
quominus per omnia noster animus atque actus Deo obsequatur,
oramus et petimus ut fiat in nobis voluntas Dei. Quae ut fiat
in nobis, opus est Dei voluntate, id est, ope ejus et protectione :
quia nemo suis viribus fortis est, sed Dei indulgentia et miseri-
cordia tutus est.' Item alio : * Fieri autem petimus,' inquit,
' voluntatem Dei in coelo et in terra, quod utrumque ad con-
summationem nostrae incolumitatis pertinet et salutis. Kam
cum corpus e terra et spiritum possideamus e coelo, ipsi terra et
coelum sumus, et in utroque, id est, in corpore et spiritu ut
Dei voluntas fiat oramus. Est enim inter carnem et spiritum
colluctatio, et discordantibus adversus se invicem quotidiana
congressio, ut non quae volumus, ipsa faciamus, dum spiritus
coelestia et divina quaerit, caro terrena et saecularia concupiscit.
Et ideo petimus inter duo ista ope et auxilio Dei concordiam
fieri; ut dum et in spiritu et in came voluntas Dei geritur,
quae per eum renata est, anima servetur. Quod aperte atque

Gal. V. 17. manifeste apostolus Paulus sua voce declarat : Caro, inquit,
concujdscit adversus spiritum, et spiritus adversus carnem : haec
enim invicem adversantur ; ut non quae vultis, ipsa faciatis.'

Matt. V. 44. Et paulo post : * Potest et sic intelligi,' inquit, ' fratres dilectis-
simi, ut quoniam mandat et docet Dominus etiam inimicos
diligere, et pro his quoque qui nos persequuntur orare, petamus
et pro illis qui adhuc terra sunt, et necdum coelestes esse coepe-
runt, ut et circa illos voluntas Dei fiat, quam Christus hominem
conservando et redintegrando perfecit.' Itemque alio : ' Hunc
autem panem,' inquit, ' dari nobis quotidie postulamus, ne qui
in Christo sumus, et Eucbaristiam quotidie ad cibum salutis
accipimus, intercedente aliquo graviore delicto dum abstenti et
non communicantes a coelesti pane prohibemur, a Christi cor-

Chap. IX.] Coittra duas Epistolas Pelagianorum. 371

pore separemur/ Et aliquanto post in eadem : ' Quando autem Cypr. de

,-..,•.. .. • T . Orat. Dom.

rogamus, inquit, ne m tentationem veniamus, admonemur m- s. 19.

firmitatis et imbecillitatis nostrae, dum sic rogamus, ne quis se

insolenter extollat, ne quis sibi superbe atque arroganter aliquid

assumat, ne quis aut confessionis aut passionis gloriam suam

ducat ; cum Dominus ipse humilitatem docens dixerit, Vigilate Matt. xxvi.

41.
et orate, ne veniatis in tentationem : spiritus quidem jpromjytus

est, caro autem infirma : ut dum praecedit humilis et submissa

confessio, et datur totum Deo, quidquid suppliciter cum timore

et honore Dei petitur, ipsius pietate praestetur.' Item ad Qui-

rinum, in quo opere se Pelagius vult ejus imitatorem videri, ait

in libro tertio : ' In nullo gloriandum, quando nostrum nihil sit.' Cypr. Tes-

/-^ . . ..,.., . . tim. Hi. 4.

Cui proposito testimonia divma subjungens, inter caetera posuit

apostolicum illud, quo istorum maxime ora claudenda sunt :

Quid enim habes, quod non accejnsti ? Si autem accepisti, quid i Cor. iv. 7,

gloriaris, quasi non acceperis ? Item in epistola de Patientia :

' Est enim nobis/ inquit, ' cum Deo virtus ista communis ; inde Cypr. de

patientia incipit, inde claritas ejus et dignitas caput sumit, origo s. 2.

et magnitudo patientiae Deo auctore procedit.'

26. Numquid iste sanctus tam memorabilis Ecclesiarum in
verbo veritatis instructor liberum arbitrium negat esse in homi-
nibus, quia Deo totum tribuit quod recte vivimus 1 Numquid
legem Dei culpat, quia non ex ipsa justificari hominem significat;
quandoquidem quod ilia jubet, a Domino Deo precibus impe-
trandum esse declarat 1 Numquid sub nomine gratiae fatum
asserit, quamvis dicat in nullo gloriandum, quando nostrum
nihil sit ] Numquid, sicut isti, Spiritum Sanctum adjutorem ita
credit esse virtutis, tanquam ipsa virtus quae ab hoc adjuvatur
oriatur ex nobis, quando nostrum nihil esse asserens, propter
hoc Apostolum dixisse commemorat, Quid enim habes, quod non
accepisti ? virtutemque excellentissimam, hoc est, patientiam,
non a nobis dicit incipere, ac deinde adjuvari Spiritu Dei, sed
ab ipso caput, ab ipso originem sumere 1 Postremo nee pro-
positum bonum, nee studium virtutis, nee mentes bonas sine
gratia Dei incipere esse in hominibus confitetur, cum dicit, ' in
nullo gloriandum, quando nostrum nihil sit.' Quid tam in libero
arbitrio constitutum, quam quod lex dicit, non adorandum ido-

B b 2

^yz Contra duas Epistolas Pelagianorum. [Book iv.

lum, non moechandum, non homicidium perpetrandum % Ista
autem sunt atque hujusmodi crimina, quae si quisquam com-
miserit, a corporis Christi communione removetur. Et tamen
si beatissimus Cyprianus his non committendis existimaret nos-
tram sufficere voluntatem, non sic intelligeret quod in Oratione
Dominica dicimus, PaTiem nostrum quotidianum da nobis hodie
ut hoc nos petere asseveraret, ne ' intercedente aliquo graviore
delicto, dum abstenti et non communicantes a coelesti pane
prohibemur, a Christi corpore separemur/ Respondeant certe
haeretici novi, quid bonorum meritorum praecedat in hominibus
inimicis nomini Christiano. Non solum enim non habent bo-
num, sed habent etiam pessimum meritum. Et tamen etiam
sic Cyprianus intelligit, quod in oratione dicimus, Fiat voluntas
tua in coda et in terra : ut et pro ipsis, qui propter hoc ' terra '
intelliguntur, oremus. Oramus ergo non solum pro nolentibus,
verum etiam pro repugnantibus et oppugnantibus. Quid ergo
petimus, nisi ut fiant ex nolentibus volentes, ex repugnantibus
consentientes, ex oppugnantibus amantes? A quo, nisi ab illo
Prov. viii. 35, dc quo scriptum est, Praeparatur voluntas a Domino ? Discant
ergo esse Catholici, qui dedignantur, si quid mali non faciunt, et
si quid boni faciunt, non in se ipsis, sed in Domino gloriari.

CHAPTER X.

Testimonies of Cyprian on the imperfection of our Righteousness.

27. Illud jam tertium videamus, quod non minus in istis
omne Christi membrum et totum ejus corpus exhorret, quia
contendunt esse in hac vita, vel fuisse justos, nullum habentes
omnino peccatum. Qua praesumptione apertissime Orationi
Dominicae contradicunt, in qua omnia membra Christi, Dimitte
nobis debita nostra, veraci corde et quotidianis vocibus clamant.
Videamus ergo quid etiam ex hoc Cyprianus in Domino glo-
riosissimus senserit ; quid ad instruendas Ecclesias, non utique
Manichaeorum, sed Catholicorum, non solum dixerit, verum
etiam litteris memoriaeque mandaverit. In epistola de Opere
et Eleemosynis : ' Agnoscamus itaque, fratres,' inquit, * dilectis-

Chap. X.] Contra duas Epis tolas Pelagianorum. 373

simi, divinae indulgentiae salubre munus, et emundandis pur- Cypr, de Op.
gandisque peccatis nostris, qui sine aliquo conscientiae vulnere s. 2, 17.
esse non possumus, medelis spiritualibus vulnera nostra curemus.
Nee quisquam sic sibi de puro atque de immaculato pectore
blandiatur, ut innocentia sua fretus medicinam non putet adhi-
bendam esse vulneribus ; cum scriptum sit, Quis gloriahitur Prov. xx. 9.
castum se habere cor ? aut quis gloriahitur mundum se esse a
2)eccatis ? et iterum in Epistola sua Joannes ponat et dicat, Si i John i. 8.
dixerimus quia peccatum non Tiabemus, nos i2)sos decipimus, et
Veritas in nobis non est. Si autem nemo esse sine peccato potest,
et quisquis se inculpatum dixerit, aut superbus aut stultus est :
quam necessaria, quam benigna est divina dementia, quae cum
sciat non deesse sanatis quaedam postmodum vulnera, dedit
curandis denuo sanandisque vulneribus remedia salutaria 1 '
Kursus in eadem : ' Et quoniam quotidie,' inquit, ' deesse non
potest quod peccetur in conspectu Dei, sacrificia quotidiana non
deerant, quibus possent peccata tergi.' Item in epistola de
Mortalitate : * Cum avaritia,' inquit, ' nobis, cum impudicitia, Cypr. de

, .^. . , T, . .. Mortal.

cum ira, cum ambitione congressio est ; cum carnaiibus vitiis, s. 3, 4.
cum illecebris saecularibus assidua et molesta luctatio est :
obsessa mens hominis, et undique diaboli infestatione vallata,
vix occurrit singulis, vix resistit. Si avaritia prostrata est,
exsurgit libido ; si libido compressa est, succedit ambitio ; si
ambitio contempta est, ira exasperat, inflat superbia, vinolentia
invitat, invidia concordiam rumpit, amicitiam zelus abscindit :
cogeris maledicere, quod divina lex prohibet ; compelleris jurare,
quod non licet. Tot persecutiones animus quotidie patitur, tot
periculis pectus urgetur, et delectat bic inter diaboli gladios
diu stare ; cum magis concupiscendum sit et optandum, ad
Christum subveniente velocius morte properare.' Item in ipsa :
* Beatus,' inquit, ' apostolus Paulus in Epistola sua ponit et dicit,
Mild vivere Ghristus est, et mori lucrum; lucrum maximum Phil. i. 21.
computans jam saecularibus laqueis non teneri, jam nullis pec-
catis et vitiis carnis obnoxium fieri.' Item de Oratione Dominica,
exponens quod petimus dicentes, Sanctijicetur nomen tuum ; Cypr. de
ait inter caetera : * Opus est enim nobis quotidiana sanctifica- s. 9.
tione, ut qui quotidie delinquimus, delicta nostra sanctificatione

374 Contra duas Epis tolas Pelagianorum, [Book tv.

assidua repurgemus.' Kursus in eadem, cum exponeret quod

Cypr. de dicimus, Bimitte nobis dehita nostra : ' Quam necessarie autem,'

s/fe.' °™ inquit, * quam providenter et salubriter admonemur, quod
peccatores sumus, qui pro peccatis rogare compellimur ; ut
dum indulgentia de Deo petitur, conscientiae suae animus re-
cordetur ! Ne quis sibi quasi innocens placeat, et se extollendo
plus pereat, instruitur et docetur peccare se quotidie, dum
quotidie pro peccatis jubetur orare. Sic denique et Joannes in

I John i. 8, 9. Epistola sua monet dicens, Si dixerimus quia peccatum non
hahernus, nos ij)SOS decipimus, et Veritas in nobis non est. Si
autem confessi fuerimus peccata nostra, Jidelis et Justus est qui
nobis jyeccata dimittat! Merito et ad Quirinum de hac re ab-
solutissimam sententiam suam proposuit, cui testimonia divina

Cypr.Testim. subjungcrct, ' Ncmincm sine sorde et sine peccato esse : ' ubi
etiam ilia testimonia posuit, quibus confirmatur originale pecca-
tum, quae conantur isti in nescio quos alios novos sensus pravos-

job viv. 5, que convertere : sive quod ait sanctus Job, Neminem esse sine
sorde, nee cujus sit vita diei unius su2)er terram ; sive quod in

Ps. 1. (H.) 7. Psalmo legitur, In facinore conceptus sum, et in peccatis me
mater mea in utero aluit. Quibus testimoniis, propter eos etiam
qui jam in aetate majori sunt sancti, quia nee ipsi sunt sine
sorde atque peccato, adjunxit etiam illud beatissimi Joannis,
quod multis et aliis locis saepe commemorat : Si dixerimus quia
peccatum non habemus; et caetera ejusdem sententiae, quae ab
omnibus Catholicis non tacentur adversus istos, qui se ipsos
decipiunt, et in eis Veritas non est.

28. Dicant, si audent Pelagiani, hunc hominem Dei Manicbaeo-
rum errore perversum, quia ita laudat sanctos, ut tamen fateatur
neminem in bac vita ad tantam perfectionem pervenire justitiae,
ut nullum habeat omnino peccatum, sententiam suam testimo-
niorum canonicorum perspicua veritate et divina auctoritate
confirmans. Numquid enim negat ' in Baptismo universa pec-
cata dimitti/ quia fatetur manere fragilitatem atque infirmitatem,
unde nos dicit peccare post Baptismum, et usque in hujus vitae
finem cum carnalibus vitiis indesinentem habere conflictum 1

Eph. V. 27. Aut iueo non meminerat, quid de immaculata Ecclesia dixisset
Apostolus, quia praecepit neminem * sic sibi de pure atque imma-

Chap. X.] Contra duas E pis tolas Pelagianorum. '>,'^^

culato pectore debere blandiri, ut innocentia sua fretus, medicinam
non putet adhibendam esse vulneribus % ' Puto quod concedaut
novi haeretici huic homini Catholico scire, * Spiritum sanctum s. i8.
mentes bonas etiam antiquis temporibus adjuvisse : ' imo etiam
quod ipsi nolunt, nee mentes bonas eos nisi per Spiritum sanctum
habere potuisse. Puto quod * omnes Prophetas et Apostolos vel
quoslibet sanctos, qui Domino quocumque tempore placuerunt,
non in comparatione sceleratorum/ sicut nos isti dicere calum-
niantur, * sed regula virtutum/ sicut se dicere gloriantur, 'justos
fuisse ' noverat Cyprianus, qui tamen dicit : ' Nemo esse sine
peccato potest ; et quisquis se inculpatum dixerit, aut superbus,
aut stultus est.' Nee propter aliud intelligit scriptum, Quis Prov. xx. 9.
gloriabitur castum se habere cor ? aut quis gloriahitur mundum
se esse a peccatis? Puto quod non ab istis docendus fuerat
Cyprianus, quod optime sciebat, ' in futuro tempore mercedem
esse bonorum operum, malorum autem supplicium; caeterum
neminem posse, quae hie contempserit, illic mandata perficere : '
et tamen etiam ipsum apostolum Paulum, mandatorum divi-
norum non utique contemptorem,non ob aliud intelligit asseritque
dixisse, Mihi vivere Christus est, et mori lucrum; nisi quia Phil. i. 21.
lucrum maximum computabat, jam post banc vitam saecularibus
laqueis non teneri, jam nullis peccatis et vitiis carnis obnoxium
fieri. Sensit ergo beatissimus Cyprianus, atque in divinarum
Scripturarum veritate perspexit, etiam ipsorum Apostolorum
quamvis bonam, sanctam, justamque vitam, nonnuUos nexus
saecularium laqueorum fuisse perpessam, nonnullis peccatis et
vitiis carnis obnoxiam; et ideo eos mortem desiderasse, ut his
malis carerent, et ut ad illam, quae ista non pateretur, nee jam
in mandate facienda, sed in praemio percipienda esset, perfectam
justitiam pervenirent. Neque enim cum venerit quod oramus
dicentes, Veniat regnum tuum, non erit in illo Dei regno uUa
justitia ; cum dicat Apostolus, Non est enim regnum Dei esca et Rom. xiv. 17.
potus, sed justitia et pax et gaudium et Spiritu sancto. Nempe
ista tria inter caetera praecepta divina praecipiuntur. Hie nobis
praecipitur justitia cum dicitur, Facite justitiam. Praecipitur isa. ivi. i.
pax cum dicitur, Pacem habete inter vos. Praecipitur gaudium Mark ix. 49.
cum dicitur, Gaudete in Domino semper. Negent ergo Pelagiani Phil. iv. 4.

37^ Contra duas Epistolas Pelagimwmm. [Book iv.

haec futura in regno Dei, iibi sine fine vivemus ; aut usque adeo,
si videtur, insaniant ut justitiam pacem, gaudium, qualia sunt
hie justis, talia et illic futura esse contendant. Quod si et erunt,
et non talia erunt ; profecto eorum hie in pra«cepto curanda est
actio, illic in praemio speranda perfectio ; ubi saecularibus ullis
laqueis non retenti, nullisque peccatis et vitiis carnis obnoxii
(propter quod Apostolus, sicut hoc testimonium accepit Cjpria-
nus, mori lucrum sibi esse dicebat), perfecte diligamus Deum,
Cor. xiii. cujus crit facic ad faciem contemplatio ; perfecte diligamus et
proximum, cum manifestatis cogitationibus cordis nulla uUum de
uUo mali uUius possit sollicitare suspicio.

CHAPTEE XI.

Testimonies of Ambrose against Pelagians, on Original Sin, on the Grace
of God, and on the imperfection of present Righteousness.

29. Sed et jam gloriosissimo martyri Cypriano, ad istos
cumulatius redarguendos, beatissimum addamus Ambrosium :

De Grat. quouiam et ipsum Pelagius ita laudavit, ut ne ab inimicis qui-
r. s. 47. ^^^ ^^ ^^.^^ libris quod reprehenderetur diceret inveniri. Quo-
niam ergo Pelagiani dicunt non esse originale peccatum, cum
quo nascantur infantes, et Catholicis qui eis pro antiquissima
Ecclesiae fide resistunt, haeresis Manichaeae crimen objiciunt :
respondeat eis de hac re homo Dei Catholicus, et ab ipso Pela-

[A lost work. ] gio in veritate fidei laudatus Ambrosius ; qui cum Isaiam pro-
phetam exponeret, ait : ' Idcirco Christus immaculatus, quia nee
ipsa quidem nascendi solita conditione maculatus est/ Et alio

John xiii. 9. loco in eodcm opere, loquens de apostolo Petro : ' Ipse se,' inquit,
' obtulit, quod ante putabat esse peccatum, lavari sibi non solum
pedes, sed et caput poscens: quod illico intellexisset, lavacro
pedum, qui in primo lapsi sunt homine, sordem obnoxiae succes-
sionis aboleri.' Item in eodem opere: 'Servatum est igitur,'
inquit, ' ut ex viro et muliere, id est, per illam corporum com-
mixtionem nemo videatur expers esse delicti ; qui autem expers

Ambr. de delicti cst, cxpers est etiam hujusmodi conceptionis.' Item

s. 13. contra Novatianos scribens : * Omnes homines/ inquit, ' sub

Chap. XL] Contra duas Epistolas Pelagianorum. 377

peccato nascimur. Quorum ipse ortus in vitio est, sicut habes
lectum, dicente David : Ecce enim in iniquitatihus concei^tus Ps, i, (H.) 7.
swm, et in delictis pe2)e^it me mater mea^ Item in Apologia
prophetae David : ' Antequam nascamur,' inquit, ' maculamur Ambr. Apoi.
contagio, et ante usuram lucis originis ipsius accipimus injuriam, David", i. s.
in iniquitate concipimur/ Item de Domino loquens : ' Dignum
etenim fuit,' inquit, ' ut qui non erat habiturus corporeae pecca-
tum prolapsionis nullum sentiret generationis naturale conta-
gium. Merito ergo David flebiliter in se deploravit ipsa
inquinamenta naturae, et quod prius inciperet in homine macula
quam vita.' Item de Area Noe : ' Per unum igitur,' inquit, Ambr. de
' Dominum Jesum salus ventura nationibus declaratur, qui solus (end of s. 7?)
potuit Justus esse, cum generatio omnis erraret, non ob aliud,
nisi quia natus ex Virgine generationis obnoxiae privilegio
minime teneretur. Eccel inquit, ^ in iniquitatihus conce2)tus sum,
et in delictis peperit me ma:ter mea, dicit is qui Justus prae
caeteris putabatur. Quem igitur jam justum dixerim, nisi
horum liberum vinculorum, quem naturae communis vincula
non teneant ? ' Ecce vir sanctus, Pelagii quoque testimonio in
fide Catholica probatissimus, Pelagianos negantes originale pec-
catum tanta manifestatione redarguit; nee tamen cum Ma-
nichaeis vel Deum nascentium conditorem negat, vel nuptias,
quas Deus instituit et benedixit, accusat.

30. Pelagiani dicunt ab homine incipere meritum per liberum
arbitrium, cui Deus subsequens gratiae retribuat adjumentum.
Etiam hie eos refellat venerandus Ambrosius, dicens in Exposi-
tione Isaiae prophetae : ' Quia humana cura sine divina ope
imbecilla est ad medendum, Deum auxiliatorem requirit.'
Item in libro qui inscribitur, de Fuga Saeculi : ' Frequens nobis,' FH?a'saec
inquit, ' de effugiendo saeculo isto est sermo ; atque utinam quam ^- ^•
facilis sermo, tam cautus et sollicitus affectus.* Sed quod pejus
est, frequenter irrepit terrenarum illecebra cupiditatum, et vani-
tatum ofFusio mentem occupat; ut quod studeas vitare, hoc
cogites animoque volvas. Quod cavere difficile est homini,
exuere autem impossibile. Denique voti magis eam esse rem,
quam effectus, testatur propheta dicendo, Declina cor meum in Ps. cxviii.

-.-r . . (cxix.) 36.

testimoma tua, et non in avaritiam. iSon enim m potestate

378

Contra duas Epistolas Pelagianorum, [Book iv.

[Sursum
corda.]

Ps. Ixxxiii.
(Ixxxiv.) 6.

Cor. xii. 3.

Ambr. Exp.
of St. Luke,
b. ii. s. 84.

Ambr. de
Fuga Saec.
s. 15, 39.

Rom. ill.
19, 20.

nostra sunt cor nostrum et nostrae cogitationes, quae improvise
offusae mentem animumque confundunt, atque alio trahunt
quam tu proposueris : ad saecularia revocant, mundana inse-
runt, voluptaria ingerunt, illecebrosa intexunt ; ipsoque in
tempore, quo elevare mentem paramus, insertis inanibus cogi-
tationibus ad terrena plerumque dejicimur. Quis autem tam
beatus, qui in corde suo semper ascendat % Sed hoc sine auxilio
divino qui fieri potest % Nullo profecto modo. Denique supra
eadem Scriptura dicit : Beatus vir cujus est auxilium ejus dbs te,
Domine; ascensus in corde ejus' Quid apertius et sufficientius
dici potest ? Sed ne Pelagiani forte respondeant, eo ipso quo
divinum auxilium poscitur, praecedere hominis meritum ; idip-
sum meritum esse dicentes, quia orando fit dignus cui gratia
divina subveniat : attendant quid idem vir sanctus dicat in
Expositione Isaiae. ' Et orare Deum,' inquit, * gratia spiritualis
est. Nemo enim dicit Dominum Jesum, nisi in Spiritu sancto/
Unde et exponens Evangelium secundum Lucam : ' Vides utique,'
inquit, ' quia ubique Domini virtus studiis cooperatur humanis,
ut nemo possit aedificare sine Domino, nemo custodire sine
Domino, nemo quidquam incipere sine Domino/ Numquid
quoniam haec dicit vir tantus Ambrosius, et gratiam Dei, sicut
filio promissionis congruit, grata pietate commendat, ideo de-
struit liberum arbitrium 1 aut eam vult intelligi gratiam, quam
diversis locutionibus Pelagiani nolunt nisi legem videri, ut vide-
licet non ad faciendum quod cognoverimus, sed ad cognoscendum
quid faciamus, nos Deus adjuvare credatur ? Si hoc istum
hominem Dei sapere existimant, quid de ipsa lege dixerit,
audiant. In libro de Fuga Saeculi : ' Lex,' inquit, * os omnium
potuit obstruere, non potuit mentem convertere.' Item alio loco
in eodem libro : ' Lex,' inquit, ' factum damnat, non aufert mali-
tiam.' Videant fidelem et Catholicum virum Apostolo consentire
dicenti, Scimus autem quia quaecumque lex loquitur, his qui in
lege sunt loquitur, ut omne os obstruatur, et reus fiat omnis
mundus Deo; quia non justifi^ahitur ex lege omnis caro coram
ilia. Ex eo enim apostolico sensu ilia sumpsit et scripsit Am-
brosius.

31. Jam vero quoniam Pelagiani dicunt, justos in bac vita vel

Chap. XL] Contra duas Epis tolas Pelagianorum., 379

esse vel fuisse, qui sine ullo peccato vixerint, in tantum ut vita

futura, quae in praemio speranda est, provectior et perfectior

esse non possit : etiam hie eis respondeat eosque refutet Am-

brosius. Nam exponens Isaiam prophetam, propter id quod

scriptum est, Filios genui et eocaltavi, ipse autem me spreverunt, isa. i. 2.

suscepit de generationibus quae ex Deo sunt disputare ; atque in

ipsa disputatione commemoravit testimonium Joannis, ubi ait,

Qui natus est ex Deo, non peccat. Et eamdem quaestionem dif- i John iii. 9.

ficillimam' tractans : * Cum hoc in mundo,' inquit, ' nuUus sit qui

immunis sit a peccato, cum ipse Joannes dicat. Si dicimus quia i John i. 10.

non peccavimus, mendacem facimus ilium : si autem ex Deo

nati non j^eccant, et de his intelligimus qui in hoc mundo sunt,

innumeros necesse est aestimemus, qui ^er lavacri regenera-

tionem Dei gratiam consecuti sunt : sed tamen cum dicat

propheta. Omnia a te eocs^yectant, ut des illis cihum in temjyore: Ps. dii. (civ.)

.. 77. .7 • . . 27-30.

aante te its, coUigent sibi; aperiente te manum tuam, unwersa

implebuntur honitate; avertente au^em te faciem tuam, turha-

huntur: auferes spiritum eorum, et deficient, et in pulverem

suum convertentur : emittes sinritum tuum, et creahuntur, et

innovahis faciem terrae : possunt non de quocumque tempore

videri dicta, sed de futuro, quo erit nova terra et novum coelum.

Turbabuntur ergo, ut principium sumant, atque aperiente te

manum tuam, implebuntur universa bonitate ; quae non facile

hujus saeculi est. Nam de hoc saeeulo Scriptura quid dicit?

JVon est quifaciat honitatmn, non est usque ad unum. Si igitur Ps. xiii.

diversae generationes sunt, et hie introitus in banc vitam

receptor est delictorum, in tantum ut spernatur etiam ipse qui

genuit, alia autem generatio peccata non recipit ; videamus ne

qua sit post hujus vitae curriculum nostra regeneratio, de qua

dictum est. In regeneratione, cum sederit FUius Tiominis in fhrono Matt. xix. 28.

gloriae suae. Sicut enim ' regeneratio' lavacri dicitur, per quam Above,

detersa peccatorum colluvione renovamur : ita * regeneratio ' dici

videtur, per quam ab omni corporeae concretionis purificati

labe, mundo animae sensu in vitam regeneramur aeternam; eo

quod purior quaedam qualitas sit regenerationis, quam lavacri

istius, ut non solum in actus ejus, sed ne in ipsas quidem

cogitationes nostras aliqua cadat suspicio peccatorum.' Item

380 Contra duas Epistolas Pelagianormn, [Book iv.

alio loco in eodem opere: 'Yidemus/ inquit, * impossibile esse
ut perfecte quis immaculatus esse possit in corpore constitutus ;

Phil. iif. cum etiam Paulus imperfectum se dicat. Sic enim habet : Non
quod jam acceperim, aut jam jperfectus mm. Et tamen post
paululum ait : Quicumque ergo ferfecti sumus. Nisi forte quia
est perfectio alia in hoc mundo, alia post illud perfectum de quo

I Cor. xiH. dicit ad Corintliios, Cum venerit quod 'perfectum est ; et alibi,

Eph. iv. 13. Donee occurramus omnes in unitatem Jidei, et agnitionem Filii
Dei, in virumi j^^^f^ctum, in memsurum ccetatis 2)lenitudinis
Christi. Ut ergo perfectos secum multos ait Apostolus in hoc
mundo sitos, qui si ad perfectionem veram respicias, perfecti

I Cor. xiii. essc nou potcrant, quia ipse dixit, Videmus nunc per speculum,
in aenigmate, tunc cmtem facie ad faciem; nuTic cognosco ex
parte, tunc autem cognoscam sicut et cognitus sum: ita et
immaculati sunt in hoc mundo, et immaculati erunt in regno
Dei ; cum utique si minutius discutias, immaculatus esse nemo
possit, quia nemo sine peccato/ Item in ipso : ' Videmus,'
inquit, ' quia dum in hac vivimus vita, nos mundare debemus,
et quaerere Deum, et incipere ab emundatione animae nostr^e,
et quasi fundamenta constituere virtutis, ut perfectionem purga-
tionis post banc vitam mereamur adipisci.' Itemque in ipso :
* Grravatus autem,' inquit, ' et ingemiscens quis non loquatur,

Rom. vii. 24. InfcUx cgo homo, quis me liherahit de corpora mortis hujus ?
Ita eodem magistro omnes varietates interpretationis absolvimus.
Nam si omnis infelixqui se corporis implicatum molestiis recog-
noscit, utique omne corpus infelix : neque enim felicem ilium
dixerim, qui confusus quibusdam mentis suae tenebris condi-
tionem suam nescit. Illud quoque non absurdum ad intellectum
accessit. Si enim homo qui se cognoscit, infelix est, infelices
profecto omnes ; quia unusquisque suam infirmitatem aut per
sapientiam recognoscit, aut per insipientiam nescit.' Item in

Ambr. de libro dc Bouo Mortis : * Operetur igitur,' inquit, ' mors in nobis,

BonoMort. . ^ , o J ^ '

s. 9, 49- ut operetur et vita, bona vita post mortem, hoc est, bona vita

Rom"^ vii r P°^* victoriam, bona vita absoluto certamine : ut jam lex carnis

legi mentis repugnare non noverit, ut jam nobis nulla sit cum

corj)ore mortis contentio.' Rursus in eodem : ' Ergo,' inquit,

quia justi hanc remunerationem habent, ut videant faciem Dei,

Chap. XII.] Cofitva duas Epistolas PelagianoruM. 381

et lumen illud quod illuminat omnem hominem j abhinc in- John i. 9.
duamus liujusmodi studium, ut appropinquet anima nostra Deo,
appropinquet oratio, adhaereat illi nostrum desiderium, non
separemur ab eo. Et hie quidem positi, meditando, legendo,
quaerendo copulemur Dei : cognoscamus eum, ut possumus.
Ex parte enim hie cognoseimus : quia hie imperfecta, illic per- i Cor. xiii.
fecta omnia ; hie parvuli, illic robusti. Videmus, inquit, nunc
2)er speculum in aenigmate, tunc autem facie ad /aciem. Tunc
revelata facie gloriam Domini speculari licebit, quam nunc 2 Cor. Hi. 18.
animae corporis hujus concretis visceribus involutae, et quibus-
dam carnis hujus maculis et colluvionibus obumbratae, sincere
videre non possunt. Quis enim, inquit, videhit vultum meum, Exod. xxxiii.
et vivet ? Et recte : nam si solis radios oculi nostri ferre non
possunt, et si quis diutius e regione solis intenderit, caecari
solere perhibetur ; si creatura creaturam sine fraude atque offen-
sione sui non potest intueri j quomodo potest sine periculo sui
vibrantem cernere vultum Creatoris aeterni, corporis hujus
opertus exuviis 1 Quis enim justificatur in conspectu Dei, Ps. cxIH.
cum unius quoque diei infans mundus a peccato esse non possit, j^b xiv. 5,
et nemo possit de sui cordis integritate et castimonia gloriari 1 ' ^^^'

CHAPTER XII.

Pelagian heresy grew up long afteK Ambrose. The Catholic Faith ever on
the watch to repel error. The assembling of a Council to condemn
heresies not always necessary.

32. NiMis longum erit, si omnia velim commemorare, quae
sanctus Ambrosius adversus banc haeresim Pelagianorum tanto
post exorturam, non eis quidem respondens, sed praedicans
Catholicam fidem, atque in ea homines aedificaos, dixit et scrip-
sit. Sed nee ilia omnia commemorare potui vel debui, quae
gloriosissimus in Domino Cyprianus posuit in Epistolis suis,
quibus demonstretur, quam sit haec, quam tenemus, fides vera
vereque Christiana atque Catholica, sicut per Scripturas sanctas
antiquitus tradita, sic a patribus nostris, et usque ad hoc
tempus, quo isti cam convellere tentaverunt, retenta atque

382 Contra duas Epis tolas Pelagianorum. [Book iv.

servata, et deinceps propitio Deo retinenda atque servanda.
Nam sic Cypriano et a Cypriano tradita, haec atque hu-
jusmodi ex ejus litteris testimonia prolata testantur : sic
autem usque ad tempora nostra servata, ea quae de liis rebus,
antequam isti ebullire coepissent, Ambrosius conscripsit, osten-
dunt, et quod eorum profanas novitates Catholicae aures, quae
ubique sunt, horruerunt : sic porro deinceps esse servanda, satis
salubriter istorum partim damnatio, partim correctio declaravit.
Quodlibet enim mutire audeant adversus sanam fidem Cypriani
et Ambrosii, non eos puto in tam magnum prorupturos furorem,
ut memoratos et memorabiles homines Dei audeant dicere
Manichaeos.

33. Quid est ergo quod rabiosa mentis caecitate nunc jactant,
s. 20. < toto penitus Occidente non minus stultum quam impium dogma

susceptum : ' quandoquidem Domino miserante suamque Eccle-
siam misericorditer gubernante, sic vigilavit Catholica fides, ut
* non minus. stultum quam impium dogma,' quemadmodum Mani-
chaeorum, ita etiam non susciperetur istorum % Ecce sancti et
docti virijfama totius Ecclesiae contestante Catholici, et creaturam
Dei, et nuptias ab illo institutas, et legem ab eo per sanctum
Moysen datam, et liberum arbitrium naturae hominis insitum,
et sanctos Patriarchas et Prophetas debitis ac congruis praedica-
tionibus laudant; quae omnia quinque Manichaei, partim
negando, partim etiam detestando condemnant; undo apparet
istos doctores Catholicos longe a Manichaeorum sensibus alienos ;
et tamen asserunt originale peccatum, asserunt gratiam Dei
super liberum arbitrium omne antecedere meritum, ut vere gra-
tuitum divinum praebeat adjutorium ; asserunt sanctos ita juste
in hac came vixisse, ut eis esset necessarium, quo dimittantur
quotidiana peccata, orationis auxilium, perfectamque justitiam,
quae non possit habere peccatum, in alia vita futuram eis, qui
juste hie vixerint, praemium.

34. Quid est ergo quod dicunt, ^Simplicibus episcopis, sine
congregatione synodi in locis suis sedentibus, extorta subscriptio
est % ' Numquid beatissimis et in fide Catholica excellentissimis
viris Cypriano et Ambrosio ante istos, adversus istos extorta
subscriptio est : qui eorum impia dogmata tanta manifestatione

Chap. XII.] Contva duas Epistolas Pelagianorum, 383

subvertunt, ut quae contra eos manifestiora dicamus, vix nos
invenire possimus] Ant vero congregatione synodi opus erat,
ut aperta pernicies damnaretur ? quasi nulla haeresis aliquando
nisi synodi congregatione damnata sit: cum potius rarissimae
inveniantur, propter quas damnandas necessitas talis exstiterit ;
multoque sint atque incomparabiliter plures, quae ubi exsti-
terunt, illic improbari damnarique meruerunt, atque inde per
caeteras terras devitandae innotescere potuerunt. Verum istorum
superbia, quae tantum se extollit adversus Deum, ut non in illo
velit, sed potius in libero arbitrio gloriari, banc etiam gloriam
captare intelligitur, ut propter illos Orientis et Occidentis syno-
dus congregetur. Orbem quippe Catholicum, quoniam Domino
eis resistente pervertere nequeunt, saltem commovere conantur :
cum potius vigilantia et diligentia pastorali, post factum de illis
competens sufficiensque judicium, ubicumque isti lupi ap-
paruerint, conterendi sint, sive ut sanentur atque mutentur,
sive ut ab aliorum salute atque integritate vitentur ; adjuvante
Pastore pastorum, qui ovem perditam et in parvulis quaerit, qui
oves sanctas et justas gratis facit, qui eas quamvis sanctificatas
et justificatas, tamen in ista fragilitate atque infirmitate pro
quotidianis peccatis, sine quibus hie non vivitur, etiam cum
bene vivitur, quotidianam remissionem, et ut petant providenter
instruit, et petentes clementer exaudit.

•Ketractations,' ii. 61.

Contra duas Epistolas Pelagianorum^ libri qwatuor.

Sequuntur libri quatuor quos contra duas epistolas Pelagianorum ad
episcopum Romanae Ecclesiae Bonifacium scripsi; quia cum in manus ejus
venissent, ipse mihi eas miserat, inveniens in illis calumniose interpositum
nomen meum. Hoc opus sic incipit : ' Noveram te quidem, fama celeber-
rima praedicante.'

CONCILIUM ARAUSICANUM SECUNDUM,

DE GRATIA ET LIBERO ARBITRIO.

In dedicatione basilicae a Liberio patricio constructae celebratum,

quinto nouas Julias, Decio Juniore, viro clarissimo, console :

id est, anno Christi 529, Felicis IV, Papae anno tertio.

Cum ad dedicationem Basilicae, quam illustrissimus praefectus
et patricius filius noster Liberius in Arausica civitate fidelissima
devotione construxit, Deo propitiante, et ipso invitante, conve-
nissemus, et de rebus quae ad ecclesiasticam regulam pertinent
inter nos spiritualis fuisset oborta collatio, pervenit ad nos esse
aliquos qui de gratia et libero arbitrio per simplicitatem minus
caute et non secundum fidei Catbolicae regulam sentire velint.
TJnde id nobis secundum admonitionem et auctoritatem Sedis
Apostolicae justum ac rationabile visum est, ut pauca capitula ab
Apostolica nobis Sede transmissa, quae ab antiquis patribus de
sanctarum Scripturarum voluminibus in hac praecipue causa
collecta sunt, ad docendos eos qui aliter quam oportet sentiunt,
ab omnibus observanda proferre, et manibus nostris subscribere
deberemus ; quibus lectis, qui hucusque non sicut oportebat de
gratia et libero arbitrio credidit, ad ea quae fidei Catbolicae con-
veniunt animum suum inclinare non difFerat.

I. That the soul as wdl as the body has been injured by AdavfCs sin.

Si quis per offensam praevaricationis Adae non totum, id
est secundum corpus et animam, in deterius dicit hominem
Cp. Aug. de commutatum, sed animae libertate illaesa durante corpus tan-
Coifc.'u.s.s7. tummodo corruptioni credit obnoxium ; Pelagii errore deceptus
Ezek. xviii. advcrsatur Scripturae dicenti : Anima quae peccaverit ipsa morie'
R m vi 16 ^'^^-'* ^*' ^^*^**^^^ quoniam cui exhibetis vos servos ad ohediendum,
2 Pet. ii. 19. servi estis ejus cui oheddtis ? et : A quo quis superatur^ ejus et
servus addiciiur.

Concilium Arausicanum Secundum. 385

II. That Adam's sin did not harm himself ordy, hut also passed on
to his posterity.

Si quis soli Adae praevaricationem suam, non et ejus pro- Cp. Aug.
pagini asserit nociiisse, aut certe mortem tantum corporis, quae iv. s"?.
poena peccati est, non autem et peccatum quod mors est animae,
per unum hominem in omne genus humanum transiisse testatur ;
injustitiam Deo dabit, contradicens Apostolo dicenti : Fer unwm Rom. v. 12.
hoTninem peccatum intravit in mundum et i^er jpeccatum mors,
et ita in omnes homines mors pertransiit, in quo omnes pecca-
verunt.

III. That God's Grace is not given when we call for it, lut itself makes

us call for it.

Si quis ad invocationem humanam gratiam Dei dicit posse Cp. Aug.
conferri, non autem ipsam gratiam facere ut invocetur a nobis, Grat.°s?47.
contradicit Isaiae prophetae, vel apostolo idem dicenti : Inventus isa. ixv. i.
sum a non quaerenfibus me ; palam apparui his qui me non Rom. x. 20.
interrogabant.

IV. That in order to our being cleansed from sin, God does not wait for

our will, hut prepares it.

Si quis ut a peccato purgemur voluntatem nostram Deum Cp. Aug.
exspectare contendit, non autem ut etiam purgari velimus, per w. s"?2 ; de
Sancti Spiritus infusionem et operationem in nos fieri confitetur ; aS>.'s. 32,^
resistit ipsi Spiritui Sancto per Salomonem dicenti : Praeparatur p^^^ ^jjj
voluntas a Domino, et apostolo salubriter praedicanti : Deus est 35, LXX.
qui ojy&ratur in vobis et velle et perjlcere pro bona voluntate.

V. That the leginning of faith is not from us, hut from the Grace of God.

Si quis, sicut augmentum, ita etiam initium fidei, ipsumque Cp. Aug.
credulitatis affectum, quo in eum credimus qui justificat impium, Sanct. s.

• • -r» • • • 4-16.

et ad regenerationem sacri Baptismatis pervenimus, non per gra- Rom. iv. 5.
tiae donum, id est per inspirationem Spiritus Sancti corrigentera
voluntatem nostram ab infidelitate ad fidem, ab impietate ad
pietatem, sed naturaliter nobis inesse dicit ; apostolicis dogma-

c c

^S6 Concilium Arausicanum Secundum,

Phil. i. 6, 29. tibus adversarius approbatur, beato Paulo dicente : Conjidimus
quia qui coejnt in vohis bonum opus, perficiet usque in diem
Domini nostri Jesu Christi; et illud : Vobis datum estjyro Christo
non solum ut in eum, credatis, sed etiam ut pro illo patiamini ;

Eph. u. 8- et : Gratia salvi facti estis jyerjldem, et hoc non ex vobis; Dei
enim donum est. Qui enim fidem qua in Deum credimus dicunt
esse naturalem, omnes eos qui ab Ecclesia Christi alieni sunt
quodammodo 'fideles' esse definiunt.

VI. That mercy is not bestowed on us as believing and aching for it tcith-
out the Grace of God, since it is that Grace itself which makes us believe
and ask for it.

Cp. Aug. de Si quis sine gratia Dei credentibus, volentibus, desiderantibus,
s. 64. ' conantibus, laborantibus, vigilantibus, studentibus, petentibus,
quaerentibus, pulsantibus nobis misericordiam dicit conferri
divinitus, non autem ut credamus, velimus, vel haec omnia
sicut oportet agere valeamus, per infusionem et inspirationem
Sancti Spiritus in nobis fieri confitetur, et aut humilitati aut
obedientiae humanae subjungit gratiae adjutorium, nee ut obe-
dientes et humiles simus, ipsius gratiae donum esse consentit ;
I Cor. iv. 7; resistit Apostolo dicenti : Quid habes quod non accepisti ? et :
Gratia Dei sum id quod sum.

VIL That we are not able by natural powers, without Grace, to think or
choose any good thing pertaining to salvation.

Cp. Aug. de Si quis per naturae vigorem bonum aliquid, quod ad salutem
Arb. s. 25 ; de pertiuct vitae aeternae, cogitare ut expedit aut eligere, sive
s. 33 ; de Sp! salutari, id est evangelicae praedicationi consentire posse con-

firmat absque illuminatione et inspiratione Spiritus Sancti, qui

dat omnibus suavitatem in consentiendo et credendo veritati ;

haeretico fallitur spiritu, non intelligens vocem Dei in Evangelic
joho XV. 5. dicentis : SiTie me nihil potestis facere, et illud apostoli : Non
z Cor. ui. 5. gy^g^ idonei simus cogitare aliquid a nobisj quasi ex nobis, sed

sufficientia nostra ex Deo est.

Concilium Araiisicanum Secunditm. 387

VIII. That no one can attain to the grace of Baptism through

Free-will.

Si quis alios misericordia, alios vero per liberum arbitrium, Cp. Prosp.
quod in omnibus qui de praevaricatione primi hominis nati sunt s.' 13, 55."
constat esse vitiatum, ad gratiam Baptismi posse venire conten- op^ imf.
dit; a recta fide probatur alienus. Is enim non omnium liberum s"' "°' ^'*
arbitrium per peccatum primi hominis asserit infirmatum ; aut
certe ita laesum putat, ut tamen quidam valeant sine revelatione
Dei mysterium salutis aeternae per semetipsos posse conquirere.
Quod quam sit contrarium ipse Dominus probat, qui non aliquos,
sed neminem ad se posse venire testatur nisi quem Pater attrax- john vi. 44.
erit, sicut et Petro dicit : Beatus es Simon Barjona, quia caro Matt. xvi.
et sanguis non revelavit tibi, sed Pater meus qui in coelis est;
et apostolus : Nemo j^otest dicere Dominum Jesum nisi in Sjnritu i Cor. xii. 3.
Sancto.

IX. On the assistance of God through which loe do good worhs.

Divini est muneris, cum et recte cogitamus, et pedes nostros Prosper,
a falsitate et injustitia continemus ; quoties enim bona agimus, Aug.' de Gr. '
Deus in nobis atque nobiscum ut operemur operatur. s. 33. '

X. That the assistance of God is always to he implored by all.

Adjutorium Dei etiam renatis ac Sanctis semper est im- Cp. Aug. de
plorandum, ut ad finem bonum pervenire, vel in bono possint Grat'. s. 10;

, de Dono

opere perdurare. Persev. s. 3.

XI. On the ohligation of vows.

Nemo quidquam Domino recte voverit, nisi ab ipso acceperit Aug. Ciy.
quod voveret, sicut legitur : Quae de manu tua accejnmus damus 4, 7.' Pros-

., . per, Sent. 54,

tlOl, I Chr. XXX.

14.

XII. In what character we are objects of Gods love.

Tales nos amat Deus quales futuri sumus ipsius dono, non Prosper,
qurtles sumus nostro merito.

o c 2

388 Concilium Arausicamim Secundum.

XIII. On the restwation of Free-will.

Prosper, Arbitrium voluntatis, in primo homine infirmatum, nisi per

Cp" Au|! gratiam Baptism! non potest reparari : quod amissum, nisi a quo
xiv." 11^1- potuit dari, non potest reddi, unde Veritas ipsa dicit : Si vos
John viii. 36. J^Uius Uberaverit, tunc vere liheri eritis.

XIV. That in order to he delivered from misery, we are 'prevented'
hy God's mercy.

Prosper, Nullus miser de quacumque miseria liberatur, nisi qui Dei

Cp" A^g! misericordia praevenitur, sicut dicit Psalmista : Cito anticijient
ivur2,^"ii!" ifios misericordiae tuae, Domine; et illud : Deus meus, miseri-
es, ixxviii. cordia ejus praeveniet me.

Iviii. (lix.) II.

XV. Thai a faithful man is changed for the better through Oocts Grace,
Prosper, Ab 60 quod fomiavit Deus mutatus est Adam, sed in pejus

Sent. 225. ... , , .....

Cp. Aug. per iniquitatem suam : ab eo quod operata est miquitas mutatur
ixviii.'i, s. 2! fidelis, sed in melius per gratiam Dei. Ilia ergo mutatio fuit
(ixxvii.)ii. praevaricatoris primi, haec secundum Psalmistam mutatio est
dexterae Excelsi.

XVI. That we must not glory in what we have, since it is from God.

Aug. de Sp. Nemo ex eo quod videtur habere glorietur, tanquam non
and Prosper,' accepcrit, aut idco se putet accepisse, quia litera extrinsecus
(sii^hdy* vel ut legeretur apparuit, vel ut audiretur sonuit. Nam sicut
I Co7 iv • apostolus dicit : Si per legem, justitia, ergo Christus gratis mor-
GaMi"2"i^' ^'^^^ ^^^' Ascendens in altum cajdivam duxit ca])tivitatem,
Eph. iv. 8. dedit dona hominibus. Inde babet quicumque habet ; quisquis

autem se inde habere negat, aut vere non habet, aut id quod

habet aufertur ab eo.

XVII. On Christian courage.

Aug. Op. Fortitudinem Gentilium mundana cupiditas, fortitudinem au-

Prosper, ' tcm Cliristianorum Dei caritas facit quae diffusa est in cordibus

Sent. 295.

Concilium Arausicanum Secundum, 389

iiostris, non per voluntatis arbitrium quod est a nobis, sed per
Spiritum Sanctum qui datus est nobis.

XVIII. That Grace is not 'prevented^ by any merits.

Nullis meritis gratiara praevenientibus, debetur merces bonis Aug. pp.
operibus si fiant : sed gratia quae non debetur praecedit ut pJSper,^^^"
fiant. ^^"'-^97.

XIX. That no one is saved without God's will.

Natura humana, etiamsi in ilia integritate in qua est condita Aug. Ep.
permaneret, nullo modo seipsam, Creatore suo non adjuvante, Prosper,
servaret : unde cum sine Dei gratia salutem non possit custodire
quam accepit, quomodo sine Dei gratia poterit reparare quod
perdidit %

XX. That man can do no good without God.

Multa Deus facit in homine bona quae non facit homo, nulla Aug. c. duas
vero facit homo bona quae non Deus praestat ut faciat homo. pSsper,' ^^"

Sent. 312.

XXI. On Nature and Grace.

Sicut iis qui volentes in lege *justificari et a gratia exciderunt [*justificari
verissime dicit apostolus : Si ex lege justitia est, ergo Christus Aug. de

Gr. et Lib.

s. 25.

gratis mortuus est; sic iis qui gratiam, quam commendat et per- ^rk
cipit fides Christi, putant esse naturam, verissime dicitur : ' Si per fent^si's
naturam juKstitia est, ergo Christus gratis mortuus est.' Jam hie Gal. ii. 21.
enim erat lex, et non justificabat : jam hie erat et natura, et non
justificabat. Ideo Christus non gratis mortuus est, ut et lex per
ilium impleretur qui dixit : Non veni legem solvere, sed adim- Matt. v. i;
plere; et natura, per Adam perdita, per ilium repararetur, qui
dixit venisse se quaerere et salvare quod ferierat.

XXII. On the things which are man's own.

Nemo habet de suo nisi mendacium et peccatum ; si quid Aug. in
autem habet homo veritatis atque justitiae, ab illo fonte est v. s. i.

390 Concilium Arausicanum Secundum.

Prosper, qucm debemus sitire in hac eremo, ut ex eo quasi guttis quibus-
^" ■ ^^^' clam irrorati, non deficiamus in via.

XXIII. On the will of God and of man.

Mostly from Suam voluntatem homines faciunt, non Dei, quando id agunt
Joan. Tract, quod Deo dispHcct ; quando autem id faciunt quod volunt ut
Prosper, diviuae serviant voluntati, quamvis volentes agant quod agunt,

illius tamen voluntas est a quo et praeparatur et jubetur quod

volunt.

XXIV. On the branches of the Vine.

Prosper, Ita suut in vite palmites, ut viti nihil conferant, sed inde

s.Hghtiy ai- accipiaut unde vivant : sic quippe vitis est in palmitibus, ut
Aug. in^"" vitale alimentum subministret iis, non sumat ab iis. Ac per hoc
ixxxi. s!^'!^' et manentem in se habere Christum, et manere in Christo, dis-
johnxv. iff. cipulis prodest utrumque, non Christo. Nam praeciso palmite,

potest de viva radice alius pullulare ; qui autem praecisus est,

sine radice non potest vivere.

XXV. On the love with which we love God.

Prosper, Prorsus douuni Dei est diligere Deum. Ipse ut diligeretur

siightiy^ai- dedit, qui non dilectus diligit. Displicentes araati sumus, ut

Kng. 'm^ fieret in nobis unde placeremus. Diffundit enim caritatem in

c\l^s. s^^^^' cordibus nostris Spiritus Patris et Filii, quem cum Patre amamus

et Filio.

Ac sic secundum suprascriptas sanctarum Scripturarum sen-
tentias vel antiquorum patrum definitiones, hoc Deo propitiante
et praedicare debemus et credere, quod per peccatum primi ho-
minis ita inclinatum et attenuatum fuerit liberum arbitrium, ut
nullus postea aut diligere Deum sicut oportuit, aut credere in
Deum, aut operari propter Deum quod bonum est possit, nisi
eum gratia misericordiae divinae praevenerit. Unde et Abel
justo, et Noe, et Abrahae, et Isaac, et Jacob, et omni antiquorum
patrum multitudini, illam praeclaram fidem, quam in ipsorum

Concilium Arausicanum Secundum. 391

laude praedicat apostolus Paulus, non per bonum naturae quod Heb. xi. aff.
prius in Adam datum fuerat, sed per gratiam Dei credimus fuisse
collatam. Quam gratiam etiam post adventum Domini omnibus
qui baptizari desiderant, non in libero arbitrio haberi, sed Christi
novimus simul et credimus largitate conferri, secundum illud
quod saepe jam dictum est, et quod praedicat Paulus apostolus :
Vohis donatum est fro Christo non solum ut in eum credatis, phii. i. 29, 6.
sed etiam ut pro illo 2)<x,tiamini ; et illud : Deus qui coejnt in
vohis bonum opus, perjiciet usque in diem Domini nostri Jesu
Christi; et illud : Gratia salvi facti estis per fidem, et hoc non Eph. H. 8.
ex vohis, Dei enim donum est; et quod de se ipso ait apostolus :
Misericordiam consecutus sum ut fidelis essem; non dixit * quia i cor. vii.
eram/ sed ' ut essem ;' et illud : Quid hahes quod non accepisti ? ^^ ' *^" ^'
et illud : Omne datum honum et omne donum perfectum desur- james i. 17.
su7n est, descendens a Patre luminum; et illud: Nemo ^a6e^ john iii. 23.
quidquam honi, nisi illi datum fu^rit desuper. Innumerabilia
sunt sanctarum Scripturarum testimonia, quae possunt ad pro-
bandam gratiam proferri, sed brevitatis studio praetermissa sunt,
quia et revera cui pauca non sufficiunt, plura non proderunt.

Hoc etiam secundum fidem Catholicam credimus, quod accepts
per Baptismum gratia, omnes baptizati, Christo auxiliante et co-
operante, quae ad salutem animae pertinent possint et debeant
si fideliter laborare voluerint, adimplere. Aliquos vero ad malum
divina potestate praedestinatos esse, non solum non credimus, sed
etiam si sunt qui tantum malum credere velint, cum omni de-
testatione illis anathema dicimus.

Hoc etiam salubriter profitemur et credimus, quod in omni
opere bono non nos incipimus, et postea per Dei misericordiam
adjuvamur, sed ipse nobis, nullis praecedentibus bonis meritis, et
fidem et amorem sui prius inspirat, ut et Baptismi sacramenta
fideliter requiramus, et post Baptismum cum ipsius adjutorio ea
quae sibi sunt placita implere possimus. Unde manifestissime
credendum est, quod et illius latronis quern Dominus ad para- ^p Prosper,
disi patriam revocavit, et Cornelii centurionis ad quem angelus Aug° de^' ^^
Domini missus est, et Zacchaei qui ipsum Dominum suscipere Sancft!"i2.
meruit, ilia tam admirabilis fides non fuit de natura, sed diviuae
largitatis donum.

39^

Concilium Arausicanum Secundum,

Et quia definitionem antiquorum patrum nostramque, quae
Buprascripta est, non solum religiosis, sed etiam laicis medi-
camentum esse et desideramus et cupimus, placuit ut earn et
illustres ac magnifici viri, qui nobiscum ad praefatam festivita-
tem convenerunt, propria manu subscriberent.

Caesarius in Christi nomine episcopus constitutionem nostrain relegi,
et subnotans subscripai, quinto nonas Julii, Decio Juniore, viro clariKsimo,
consule.

JuLiANDS, amartolus episcopus, relegi et subscripai.

constantius

Cypbianus

eucherius

Item EucHERius

Heraclius

Principius

Philagrius

Maximus

Praetextatus

Alethius

lupercianus

Vindemialis

Petrus Marcellinus Felix Liberius, vir clarissimus et illustris prae-
fectus Praetorii Galliarum, atque patricius, consentiens subscripsi.

Syagrius

}>in Cbristi nomine episcopus consensi et subscripsi.

Opilto

Pantagathus

Deodatus

Cariattho

Marcbllus

Namatius

' vir illustris consentiens subscripsi.

INDEX.

A.

Abel, 64, 87-89, 167, 345.
Abraham, 37, 147, 258, 259, 327.
' Acceptance of persons,' 310.
Adam, as unfallen, no; sin and

death came by, 6, 143, 245, 269,

353> 368, 384 ; saved by Christ,

73 ; Christ the Second, 6.
Adoption, in baptism, 309 ; senses

of, 325.
Advocate, Christ our, 335.
Africa, Council of, 241 ; letters to

Rome from, 241, 303.
Albina, 202.
Almsgiving, 127, 140, 290, 333,

366.
Alypius, bishop, 272.
Ambrose, quoted, 109, 232, 269,

376-381.
'AvafxdpTTjTos, 243,
Anathemas pronounced by Pelagius,

162, 173, 184, 195, 202, 244, 277;
by Augustine, 149 ; by Council of
Orange, 391.

Angels, 83, 269, 338, 342.
Animals, condition of the lower,

163, 269.

Antediluvians, longevity of, 254;

the good, 327.
Apostates, 133, 144.
'Apostle, the,' title of St. Paul,

3.2 3-

Assistance, Divine, needed against
sin, 70, 105 ; ambiguously recog-
nised by Pelagius, 207, 225, 230;
different sorts of, in things human,
151.

Astrology, 310.

Astronomy, 254.

Augustine, work of, on Free-will,
113; 'Be Pecc. Mentis,' etc., i,

67, 76, 252 ; letter of, to Pelagius,
188; occupations of, 202 ; wishes
well to Pelagius, 107, 187, 188,
242 ; wished to interpret him
favourably, 174, 228, 250.
Aurelius, bishop, 150, 238, 243, 246.

B.

Bad men mingled with good, 140.

Baptised, all the, capable of sal-
vation, 391,

Baptism, conveys pardon of sin, 50,
126, 140, 172, 267, 363; rege-
neration, 171, 302, 305, 309.325.
385 ; and the gift of the Spirit,
99 ; leaves a sinful tendency, 99,
289, 324; why necessary for in-
fants, 239, 249, 268, 298, 305 ;
words of, 226, 251 ; rites of, 268;
set aside by Manicheans, 302.

Bishops, eighteen Pelagian, 273.

Blamelessness, not the same as sin-
lessness, 132, 142.

Body and Blood of Christ, reception
of, 298, 306 ; spoken of in John
vi., 275, 298, 306.

Body, effect of the, on soul, 96, 125 ;
the future, 'spiritual,' 284.

' Body of death,' explained, 100, 103,
126.

Boniface, pope, 272.

' Born of God,' 143.

Caesarius, bishop, 392.

Cain, 88.

' Canonical' books, authority of, 107.

Catechising, 152.

Catholic faith, necessary, 333.

394

Index.

Catholics, all bound to oppose
heresy, 201, 25a.

Ceremonial law, abolished, 19, 28,
329.

Char us, deacon, 193.

Cheerfulness, interruptions of, 127.

* Children of the world, of the devil,
of God,' 323.

Christ, alone without sin, i, 76, 133,
136, 148, 261, 335, 348 ; our Head,
149, 176, 258; baptism of, 328;
• the Rock,' 234.

Chrysostom, quoted, iii.

Church, the, Christ's body, 141 ;
authority of, 183; when to be
wholly spotless, 140, 171, 363;
•Mother,' 73, 303; served by
kings, 140.

Circumcision, 10, 41, 260, 329; the
spiritual, 10,

Coelestius, disciple of Pelagius, 242,
270; trial of, at Carthage, 168,
193. 197. 238, 243, 250; exami-
nation of, at Rome, 240, 245,
303-5 > ' Definitions' ascribed to,
118; quotations from a work of,
172,^ 173, 175, 183, 200; other
writings of, 223 ; profession of
faith by, 240, 253, 303; more
outspoken than Pelagius, 182,
226, 240, 244.

Co-equality, the Divine, 29, 259.

Co-eternity, the Divine, 258. '

' Commandments,' how ' not grievous,*
116, 130, 212,

Communion, the Holy, administered
to infants, 306, 351, 355 ; daUy,
370.,

Concupiscence, 27, 124, 134, 137,
166, 284, 289, 301.

Constantius, bishop, 227.

Conversions, sudden, 295.

Co-operation of God with man, 221,
232.

Cornelius, 391.

Council, another, not required, 383.

Courage, Christian, opposed to Pagan,

384.
Creation, owned to be good, 122,

300, 351; proof of God from, 15,
Credulity, not good, 46.
Creed, the, 152.
Cross, how made of none effect, 64,

343;

Cupidity, 216, 329.

Cyprian, 169, 381 ; quoted, 365-371.

David, Saul spared by, 45.

' Dead,' in spiritual sense, 75.

Death, incurred by sin, 75, 265 ;
ministered by old Law, 25 ; reign
of, not removed by Law, 256; not
terrible even under Law, 260 ;
some Pelagians admit to come
through Adam, 348 ; ' good of,'
352.^

Debt, in contrast with grace, 31,
177, 225, 314, 358.

Decalogue, the, 19, 329 ; summary
of, 123.

Dedication of a church, 384.

Delight in duty, necessary for well-
doing, 3 ; a Divine gift, 13, 42.

Deluge, the, 260.

Demetrias, virgin, 228.

Despair, 85, 131.

Difficulty, in obedience, 114.

Digamy, 334,

Diseases, illustration from various,
301.

Distractions, worldly, 377.

• Dominus,' used in ordinary letters,
188.

Donatists, the, 185.

' Drawing' of man by God, 296.

E.

Eaglets, fable about, 163.

' Easily' to obey, 190.

Eclipses, 254.

Election, not because of foreseen
conduct, 314.

Elements, four or more, 264.

Elijah and Enoch, 254.

Elisha, 358.

Esther, 219, 296,

Eternal punishment, 122, 156; de-
grees of, 39.

Eucharistic Sacrifice, the, 14.

Eulogius, bishop, 156.

Eve, sin of, 87.

Evil spirits, men how subject to,
269.

Examples of holiness, 147,

Excess in things lawful, 127.

Excommunication, 371.

Exhortation, 210.

Exorcism, 268.

Exsuflaation, 268.

Eyes, good and bad use of, 214.

Index.

395

Faith, law of, 13, 16, 24, 34, 42,
333; voluntary, 45 ; obtains justi-
fication, 42,177; and further grace,
43 ; even beginning of, a Divine
gift, 177, 295, 320, 385, 391 ; the
'life' of a just man, 134; works
by love, 22,37, 177.328,334; dis-
penses with demonstration, 264.

Fall, the, denied by Pelagians, 168,

193-

Fasting, 127.

Fatalism, charge of, 307-311.
Fear, an inadequate motive for obe-
dience, 10, 22, 104, 221, 282,328;

produced by the Law, 24, 29, 256;

use of, under the Gospel, 79, 115 ;

Avill cease when love is perfect,

132.
Felix IV., pope, 384.
'Fire,' saved as by, 156,
Fleece, Gideon's, 257.
'Flesh,' resurrection of, 42, 267;

sense of, as opposed to spirit, 98 ;

of Christ, how dishonoured by

Manicheans and Pelagians, 302.
Folly, distinct from heresy, 163.
Forgiveness of sin needed and prayed

for by holy men, 56, 85, 126, 170,

335. 344» 371; of injuries, 127,

140.
Free-will, as at first created, 49 ;

injured by the Fall, 387, 390;

capable by itself of evil, 155 ; not

of good, 3, III, 274, 307, 345;

healed by grace, 12, 43, 345, 350,

388; led right by God, 154;

never the source of faith, 51, 387;

Catholic doctrine does not make

void, 43, 83, 189.
Friendship, Christian, 272.

G.

Gentiles, condition of the, 34, 60.
Gifts, diversity of, 175.
' Give what Thou commandest,' 18.
Glorification of Christ, 140.
Glorying in self, forbidden, 40, 371,

388.
God, some things impossible for, 90.
Good desire, identical with love, 21 7 ;

produced by grace, 217, 295, 320.
Goodness, human, comparative, 138.
Grace, meaning of term, 61, 2 19, 255;

ambiguously acknowledged by
Pelagius, 65, 93, 98, 165, 207,
225, 227; how understood by
Coelestius, 223; not the same as
natural power, 66, 98, 165, 197,
203, 389 ; or law or teaching, 26,
165, 197, 203, 207, 228, 357 ; or
Christ's example, 203, 229, 231 ;
or forgiveness, 85, 197, 203, 229;
true account of, 3, 16, 27, 99,
107, 165, 167, 208; prevenient,
82, 319. 358, 385. 389.
Guidance, no man should trust to
his own, 154.

H.

Hagar and Sarah, 161, 322, 328,

331.
Hasty words, 151, 163.
Hearts inclined at God's will, 218.
Heros and Lazarus, 151, 181, 197.
Hilary, commentator, 354.
Hilary, correspondent of Augustine,

168, 190, 244.
Hilary of Poitiers, 108.
Holy Spirit, presence of the, in the

heart, 28 ; action of, on the will,

389 ; the 'Finger of God,' 23 ; of

the Father and the Son, 51.
Hope, distinct from possession, 267. 1

Human nature assumed by the

Word, 176.
Humility allied to truth, 84 ; a

condition of Divine help, 125;

shown by saints, 25, 179.
Hymn, an Ambrosian, quoted, 109.

I.

Idolatry, caused by self-reliance, 14.
Ignorance may be sinful, *io, 183,

324-

Image of God, the, in man, 38.

'Imitation' of Adam, 64, 247.

Imperial authority, against Pela-
gians, 248.

Impossible, the, not exacted by God,
92, 116,

Incarnation, the, 60.

Infants, born in sin, 243, 261, 269,
283, 298, 351, 377 ; many allowed
by God to die unbaptised, 309,
312 ; if unbaptised, lost, 64, 250.

Inferiority of the Son, as Man, to
the Father, 259.

39^

Index,

Infirmity, remains of, 144 ; sins of,
133. 290, 324.

Innocent, pope, 242, 304-307.

• Inscrutableness of Divine judg-
ments,' 52, 158.

Insidious questions of Pelagians, 344.

Intelligence, spiritual, not alike in
all Christians, 33.

Intercessory prayers, 372.

Isaac, 323.

Israel, the spiritual, 31, 36, 37.

J.

Jacob and Esau, 313, 362,

James, St., misinterpreted by Pela-

gius, 68.
Jerome, attack on, 201 ; quoted,

112.
Jerusalem, conference at, 1 79 ; the

earthly and heavenly, 161, 327,

333. .
Je.suH, significance of the Name, 73 ;

no other Name saving, 89.
Jews, boasting of, 9, 39 ; dispersion

of, 328 ; rejection of, 257.
Job, 108, 147 ; language of, 108,

132-136.
John, St., the Baptist, 8, 81, 327,

330, 345-
John, bishop of Jerusalem, 179, 190.
Joshua, 146.
Jovinian, 274.
Judgment, the future, 50, 139, 157,

366.
Julian the Pelagian, 273, 278, 300.
Justification, through faith and

grace, ii, 18, 42, 47, 20S ; prior

to works, 36.

K.

Kingdom of heaven. Pelagian view
of, 249, 298 ; promised in Old
Testament, 160.

Kiss of peace, the, 368,

Knowledge, without grace, effect
of, 165 ; of God, in this world,
imperfect, 32, 381 ; of the Law,
not attainable by all, 152.

Labourers in the vineyard, parable
of, 311.

Lactantius, quoted without a name,
107.

Lamb of God, the, 330.

Latin, not understood by Eastern
bishops, 153; Church writers, 269.

Law, the moral, good, 4, 12, 17,
165, 350; permanent, 61, 64,
109, 329; right use of, 12, 27,
123, 146, 208, 255, 357; fulfilled
through grace, 12, 27,43 ; written
on hearts, 24, 28 ; Pelagian view
of, 257, 2q8.

'Letter and spirit,' the, 4, 22, 27,
51, 104, 165, 208, 322, 329, 346.

Liberius, 384.

'Liberty' through grace, 113, 122,
127, 274.

Literal interpretation not always
tenable, 4.

Lord's Day, the, 261.

Lord's Prayer, the, 369.

Love, necessary for well doing, 3 ;
root of all good, 215 ; infused by
God, 3, 48, 104, 117, 123, 221,
390 ; duties easy to, 116 ; greater
than faith and hope, 128; degrees
of, 117, 125; perfected in the
next world, 55, 125, 128, 211.

M.

Manes, 124, 161, 340.
Manicheans, 274, 300, 345, 350,

364-

Mankind, 'mass' of, justly con-
demned, 62, 261, 313.

Manuscripts of Old Testament, 254.

Marcellinus, i, 67, 76, 169.

Marcion, 124, 161, 340.

MaiTiage, good, 263, 277, 306, 348,
356.

Mary, the B. V., 86, 267, 274.

Mediator, Christ the, i, 39, 78, 93,
140, 147, 148, 237, 255, 257, 259,
261, 353.

Medical language, 147.

Medicine, the Law compared to, 6.

Melania, 202.

Melchisedech, 259,

Mercy, works of, 115.

' Merits,' grace not given in refer-
ence to, 173, 181, 217, 221, 225,
275, 295, 308, 316, 344 ; as good
works, are Divine gifts, 178, 255.

Methuselah, 254.

Milevum, Council of, 306.

Index.

397

Monastic life, 192, 200,

*More easily,' 207, 217, 223, 230,

316.
Moses, 19, 299, 327, 330.
Mysteriousness of God's dealings

with different souls, 52, 313, 362.

N.

Nations, a few, still unevangelised,
60.

Nature, good in itself, 61, 122, 125,
216, 262, 301, 307, 346, 351";
even while unfallen, needed grace,
9^> 385 ; injured by the Fall, 61,
71, 89, 97, loO, 112, 115, 119,
122, 165, 216, 259; restored by
grace, 38, 89 ; wrongly extolled
by Pelagius, 76, 84, 222.

Necessity not incompatible with
free-will, 94; a 'happy,' 122.

Neophytes, 152.

Noah, 147, 327,

Novatlans, 269.

O.

Old Testament, holy men of the,
lived by faith in Christ, 93, 146,
255, 261, 297, 390; senses of the
phrase, 159, 328.

Open questions, specimens of, 192,

254-
Orange, Council of, 384.
Ordination, qualifications for, 142,

290.
Origenism, 156.
Original sin, 61, 240, 247, 249, 251,

261, 268, 283, 344, 346, 369, 377.
Orosius, 181.

P.

Pabdagogues, 151.

Palestine, Council of, 150; Catho-
lic, 170, 245; deceived lay Pela-
gius, 167, 217, 243, 246, 277,
295, 308 ; in effect condemned
Pelagianism, 170, 173, 184, 195,
200, 248; official record of, 150,
191, 242 ; summary of, 196.

Pammachius, 239.

Paradise, 254, 274, 283, 366.

Passover, the, 23.

Patience, trials of, 75, 133; a high
virtue, 371,

Paul, St., a preacher of grace, 8,
14, 178 ; conversion of, 283, 295 ;
had many gifts, but not all possi-
ble, 176 ; rapture of, 254.

Paulinus, bishop, 227.

Paulinus, deacon, 238, 305.

Pelagianism, origin of, 252; pro-
positions of, 168, 193, T99, 244;
main points of, 344; novel, 279,
299' 307. 347. 365, 381 ; touched
fundamentals of faith, 107, 196,
260 ; condemnation of, 383.

Pelagius, a monk, not a cleric, 106;
long resident in Rome, 251 ; visits
Africa, 185 ; high reputation of,
185 ; letters from bishops to, 188 ;
ability of, 63 ; notes on Epistles
of St. Paul by, 180, 252 ; letter
to Paulinus from, 227; work by,
discussed in ' De Nat. et Grat.,'
59, 167, 182; 'Chapters' or
'Testimonies' by, 154, 190, 365;
letter to Demetrias from, 217,
222, 228, 230; explanations made
in Palestine by, 151-159, 168,
1 80 ; disingenuous professions of,
182, 203, 209, 242, 308; a 'paper'
sent by, 150, 164, 193; letter to
a presbyter from, 190, 192 ; ' De-
fence of Free- will* by, 203, 215,
229-232, 245; letter to Innocent
from, 203, 224; profession of faith
by, 224, 226, 251; ambiguous
language of, 167, 175, 186, 203,
235, 249, 251; really of one mind
with Coelestius, 240, 244, 248.

Penal blindness, 74.

Penance, 252.

Pentecost, the day of, 23.

Perdition, 'vessels' made for, 155,

363.
Perseverance, prayer for, 370, 386.
Personal union, the, in Ciirist, 176.
Pertinacity in error, 164.
Peter, St., repentance of, 233.
Pharisee, prayer of the, 18.
Physician, Christ the true, 73, 78,

89, 99, 103, 237.
Pinianus, 202.
'Possibility' according to Pelagius,

63, 94, 204, 215.
Possible, the, not always realised,

I. 153-
Prayer, use of, 115, 127, 131 ;
• prompted by grace, 378, 385;
Pelagian views of, 70, 105, 231.

398

Index.

Predestination to life, 147, 155,
211 ; to destruction, 138 ; to evU,
denied, 391.

Pre-existence, Platonic theory of,
261.

' Prevenient' naercy, 82, 319, 361.

Pride, sin of, 8, 80.

Priests under the Law, 142, 335.

Progress in spiritual life, 137, 147,

317.

Prohibition, irritating effect of, 4,
13, 21, 125, 322.

Promises in Old and New Testa-
ments, 28, 160, 328, 332.

Prophets, the, 11.

Purpose, God's, in election, 319 ;
man's, for good, the result of
grace, 320.

R.

E.ASH judgments, 163.

Reason, 163.

Reconciliation, 355.

' Redemption,' ambiguously acknow-
ledged by Pelagius, 250; neces-
sary, 268, 279; senses of, 325.

•Regeneration,' senses of, 267, 325,

373-

Renewal, gradual, 30, 122, 143.

Renunciations in baptism, 268.

Repentance, a Divine gift, 233.

Resurrection of Christ, spiritual re-
newal represented by, 7, 42 ; of
the body, 253, 267, 344.

Reward, the promised, 30,

Riches, Pelagian view of, 168, 244 ;
the spiritual, 141.

Righteousness, how men seek to * es-
tablish their own,' 11, 82, 90, 321,
332,340 ; 'of God' explained, 11,
14, 26, 59, 332, 340 ; produced by
God, 53 ; imperfect in this world,
55, 106. 115, 127, 137*236, 337-
344, 364, 372, 380.

Robber, the penitent, 391.

Romans, Epistle to, 9 ; sense of ch.
vii., 96, 103, 229, 284-287.

Rome, Church of, faithful, 232, 242 ;
clergy of, unfairly accused, 303 ;
members of, 273 ; see of, most
eminent, 273.
Rufinus, 218.

S.

Sabbath, the literal, abolished, 20,
28, 329 ; symbolism of, 22.

Sacraments imply original sin, 268.
Sacrifice of Christ, the, 336.
Salvation, senses of, 325.
Samaritan, parable of the, 92, 99.
Samuel, 146.

Sanctification, a Divine work, 144.
• Sanctify,' senses of, 36.
Satan, fall of, 338 ; author of sin,
79, 267 ; power of, over man,
268, 294 ; ' binding' of, 268 ; some
'delivered to,' 80 ; ' sons of,' 323.
Saviour, need of a, 84, 99, 346.
Scandals, 140.

Scripture omits many things, 88.
Secular courts not resorted to, 334.
Self-accusing, 134.
Self-excusing, 59.
Self-righteousness, 25.
Self-trusting, 8, 14.
Semi-Pelagianism anticipated, 295 ;

errors of, 385-387, 391.
Service, the Eucharistic, referred to ,

14, 53, 86.
Servile temper, the, 46, 104, 212,

332.
Sicily, Pelagians in, 118, 168, 244.
Sight as opposed to faith, 40, 51,

. 144. 337, 341-

Sin, nature of, 72, iii, 119, 135;
penal results of, 45, 61, 74, 114,
122, 125; knowledge of, through
Law, 10, 43, 166, 332 ; struggle
against, 88, 134, 136, 324, 373;
lessening power of, 133, 137;
unbelief specially called, 323 ;
how Christ is said to have been
'made,' 262, 336.

Sinlessness, distinct from holiness,
1 70 ; possibility of, for men, an
open question, 91, 10 6, 192; open
in a sense, 149 ; not open, 290,
372.

Sodom, destruction of, 260.

Song of Songs, spiritual sense of,

4. 177.
' Sons of God,' 323.
Soul, question of its origin, 347,

369 ; Manichean view of, 301.
Spain, 164.

'Stainless,' sense of, 130, 136.
Stephen, St., intercessory prayer of,

295.

T.
Teaching insufficient without grace,

3. 57. 149-

Index.

399

Temple, veil of the, 23, 257.
Temptation, to be prayed against,
100, 105, 149, 371 ; various forms

of, 373-
Testaments, the two, 27, 33.
Texts cited by Pelagians, 129, 132,

135, 138, 139. 141-146, 317-

GfoailSfia, 13.

Thessalonica, 273, 300.

Thorn in the flesh, the, 57, 79, 210,
338.

Thought, good, grace needed for,
320, 386 ; 'about evil,' sense of,
159; sins of, 56, 148; short of
desire, 317.

Threatenings of the Law, 11, 18,66.

Three periods according to Pela-
gians, 257.

Timasius and James, 59, 185-187.

'Transmission of sin,' 239, 253, 347.

Trinity, the Holy, inseparable, 51,
338 ; of one Godhead, 253,

Types, 330.

Various readings in text of Scrip-
ture, 178, 206, 254, 341.
Venial sins, 39, 88, 130.
'Very easily' to obey, 124.
Vine, the, and branches, 390.
Virginal life, the, 172, 334.
Vision, the beatific, 51, 144, 337.
Vows, 387.

W.

Widow, tracts addressed to a, 162,
164.

Wilderness, sins of Israel in, 328.

Will, of God invincible, 49 ; of man,
acts even in cases of reluctance,
44 ; can assent or dissent when
God calls, 51 ; to believe, wrought
in man by God, 52, 295, 318,
385 ; 'prepared' by God, 318.

Wisdom, the true, 13 ; of words,
90.

Working of God in us, 2, 79, 45,
206, 297, 385.

Works, law of, 16 ; of the Law,

19. 41-
'World,' used for men in it, 216,

X.

Xtstus, quoted by mistake for
Sextus, III, 117.

Y.

Young and old alike capable of
redemption, 268.

Zacchaeus, 391.

Zacharias and Elisabeth, 109, 142,

335-
Zosimus, pope, 238, 242, 249, 303,

304. 307.

ERRATA.

Page viii, line 16, for the read this.
»» I57» » Z^> '^^ asterisk before eos should stand before reportet
in I. 30.

November. 1887.

(ttlatenlrcin iPtess, ©xfotli

A SELECTION OF

BOOKS

PUBLISHED FOR THE UNIVERSITY BY

HENRY FROWDE,

AT THE OXFORD UNIVERSITY PRESS WAREHOUSE,
AMEN CORNER, LONDON.

ALSO TO BE HAD AT THE

CLARENDON PRESS DEPOSITORY, OXFORD.

\Every book is bound in cloth, unless otherwise described.]

LEXICONS, GRAMMARS, ORIENTAL WORKS, &c.

Anglo-Saxon. — An Anglo-Saxon Dictionary, based on the

MS. Collections of the late Joseph Bosworth, D.D., Professor of Anglo-Saxon,
Oxford. Edited and enlarged by Prof. T. N. Toller, M.A. (To be completed
in four parts.) Parts I-III. A — SAR. 4to. 15J. each.

Arabic. — A Practical Arabic Grammar. Part I. Compiled

by A. O. Green, Brigade Major, Royal Engineers, Author of * Modern Arabic
Stories ' Second Edition, Enlarged and Revised. Crown 8vo. 7^. 6d.

Chinese.—^ Handbook of the Chinese Language. By James

Summers. 1863. 8vo. half bound, i/. 8j.

A Record of Buddhistic Kingdoms^ by the Chinese Monk

FA-HIEN. Translated and annotated by James Legge, M.A,, LL.D Crown
4to. cloth back, \os. 6d.

English. — A New English Dictionary, on Historical Prin-
ciples : founded mainly on the materials collected by the Philological Society.
Edited by James A. H. Murray, LL.D., with the assistance of many Scholars
and men of Science. Part I. A— ANT. Part II. ANT— BATTEN.
Part in. BATTER— BOZ. Imperial 4to. 12s. 6d. ea.ch.

[9]

CLARENDON PRESS. OXFORD.

English. — An Etymological Dictionary of the English Lan-
guage. By W. W. Skeat, Litt.D. Second Edition. 1884. 4to. 2/. 4J.

Supplement to the First Edition of the above. 4to. 2j. dd.

A Concise Etymological Dictionary of the English Lan-
guage. By W. W. Skeat, Litt.D. Second Edition. 1S85. Crown 8vo. f j. 6^.

Greek. — A Greek-English Lexicon^ by Henry George

Liddell, D.D., and Robert Scott, D.D. Seventh Edition, Revised and Aug-
mented throughout. 1883. 4to. 1/. i6j.

A Greek-English Lexicon, abridged from Liddell and

Scott's 4to. edition, chiefly for the use of Schools. Twenty-first Edition.
1884. Square 1 2mo. ^s.dd.

A copious Greek-English Vocabulary, compiled from

the best authorities. [850. 24mo. 3^.

A Practical Introduction to Greek Accentuation, by H.

W. Chandler, M.A. Second Edition. 18S1. 8vo. \os.(-^d.

Hebrew. — The Book of Hebrew Roots, by Abu '1-Walid

Marwan ibn Janah, otherwise called Rabbi Yonah. Now rirst edited, with an
Appendix, by Ad. Neubauer. 1875. 4to. 2/. 7^. 6^.

A Treatise on the use of the Tenses in Hebrew. By

S. R. Driver, D.D. Second Edition. 1881. Extra fcap, 8vo. 'js.6d.

Hebrew Accentuation of Psalms, Proverbs, and Job.

By William Wickes, D.D. 1881. Demy 8vo. ^s.

A Treatise on the Accentuation of the twe7ity-one so-called

Prose Books of the Old Testament. By William Wickes, D.D. 1887. Demy
8vo. \os. 6d.

Icelandic. — An Icelandic- English Dictionary, based on the

MS. collections of the late Richard Cleasby. Enlarged and completed by
G. Vigfusson, M.A. With an Introduction, and Life of Richard Cleasby. bv
G. Webbe Dasent, D.C.L. 1874. 4to. 3/ -js.

A List of English Words the Etymology of which is

ilhistrated by comparison with Icelandic. Prepared in the form of an
Appendix to the above. By W. W. Skeat, Litt.D. 1876. stitched, 2j.

An Icelandic Primer, with Grammar, Notes, and

Glossary. By Henry Sweet, M.A. Extra fcap. 8vo. 3J. dd.

An Icelandic Prose Reader, with Notes, Grammar and

Glossary, by Dr. Gudbrand Vigfusson and F. York Powell, M.A. 1879.
Extra fcap. Svo. los. 60?.

Latin. — A Latin Dictionary, founded on Andrews' edition

of Freund's Latin Dictionary, revised, enlarged, and in great part rewritten
by Charlton T. Lewis, Ph.D., and Charles Short, LL.D. 1879. 4^0. i/. 5J.

CLARENDON PRESS, OXFORD.

Melanesian. — The Melanesian Languages. By R. H.

Codrington, D.D., of the Melanesian Mission. 8vo. iSj.

Sanskrit. — A Practical Grammar of the Sanskrit Language,

arranged with reference to the Classical Languages of Europe, for the use of
English Students, by Sir M. Monier-Williams, M.A. Fourth Edition. 8vo.
15J.

A Sanskrit-English Dictionary^ Etymologically and

Philologically arranged, with special reference to Greek, Latin, German, Anglo-
Saxon, English, and other cognate Indo-European Languages. By Sir M.
Monier-Willianns, M.A. 1872, 4to. 4/. 14J. dd.

N alopdkhydnam. Story of Nala, an Episode of

the Maha-Bharata : the Sanskrit text, with a copious Vocabulary, and an
improved version of Dean Milman's Translation, by Sir M. Monier-Williams,
M.A. Second Edition, Revised and Improved. 1879. ^^o. 15J.

Saktintald. A Sanskrit Drama, in Seven Acts. Edited

by Sir M. Monier-Williams, M.A. Second Edition, 1S76. 8vo. 21s.

Syriac. — Thesatirus Syriacus : collegerunt Quatremere, Bern-
stein, Lorsbach, Arnoldi, Agrell, Field, Roediger: edidit R. Payne Smith.
S.T.P. Fasc. I-VI. 1868-83. sm. fol. each, i/. i.s. Fasc. VIL Yl.ws.dd.
Vol. I, containing Fasc. I-V, sm. fol. 5/. ^s.

The Book of Kalilah and Dimnah. Translated from Arabic

into Syriac. Edited by W. Wright, LL.D. 18S4. 8vo. 2\s.

GREEK CLASSICS, &c.

Aristophanes: A Complete Concordance to the Comedies

and Fragments. By Henry Dunbar, M.D. 4to. 1/. is.

Aristotle: The Politics, with Introductions, Notes, etc., by

W. L. Newman, M.A., Fellow of Balliol College, Oxford. Vols. I. and II.
Medium 8vo. 28^.

Aristotle: The Politics, translated into English, with Intro-
duction, Marginal Analysis, Notes, and Indices, by B. Jowett, M.A. Medium
8vo. 2 vols. 21J

Catalogus Codicum Graecorum Sinaiticorum. Scripsit V.

Gardthausen Lipsiensis. With six pages of Facsimiles. 8vo. linen, 25J.

Heracliti Ephesii Reliquiae. Recensuit I. Bywater, M.A.

Appendicis loco additae sunt Diogenis Laertii Vita Heracliti, Particulae Hip-
pocratei De Diaeta Libri Primi, Epistolae Heracliteae. 1877. 8vo. 6^.

Herculanensium Voluminum Partes II. 1824. 8vo. vos.

B 2 ^

CLARENDON PRESS, OXFORD,

Fragmenta Herculanensia. A Descriptive Catalogue of the

Oxford copies of the Herculanean Rolls, together with the texts of several
papyri, accompanied by facsimiles. Edited by Walter Scott, M.A., P"ellow
of Merton College, Oxford. Royal 8vo. cloth, 2\s.

Homer: A Complete Concordance to the Odyssey and

Hymns of Homer ; to which is added a Concordance to the Parallel Passage?
in the Iliad, Odyssey, and Hymns. By Henry Dunbar, M.D. 1880. 4to. \l.\s

Scholia Graeca in Iliadem. Edited by Professor W

Dindorf, after a new collation of the Venetian MSS. by D. B. Monro, M.A.
Provost of Oriel College. 4 vols. 8vo. 2/. \os. Vols. V and VI. In the Press

Scholia Graeca in Odysseam. Edidit Guil. Dindorfius

Tomill. 1855. 8vo. 15^-6^.

Plato : Apology y with a revised Text and English Notes, and

a Digest of Platonic Idioms, by James Riddell, M.A. 1878. 8vo. 8j. 6^.

Philehus, with a revised Text and English Notes, by

Edward Poste, M.A. i860. 8vo. 7^. 6^.

Sophistes and Poliiicns, with a revised Text and English

Notes, by L. CampWl. M.A. 1867. 8vo. i8j,

Theaetetus^ with a revised Text and English Notes

by L. Campbell, M.A. Second Edition. 8vo. loj. 6^.

- The Dialogues^ translated into English, with Analyses

and Introductions, by B. Jowett, M.A. A new Edition in 5 volumes, medium
8vo. 1875. 3/. \os.

The Republic, translated into English, with an Analysis

and Introduction, by B. Jowett, M.A. Medium Svo. I2j. 6^.

Thucydides : Translated into English, with Introduction,

Marginal Analysis, Notes, and Indices. By B. Jowett, M.A. 2 vols. 1881.
Medium Svo. i/. 125.

THE HOLY SCRIPTUEES, &c.

Studia Biblica. — Essays in BibHcal Archaeology and Criti-
cism, and kindred subjects. By Members of the University of Oxford. Svo.
loj, 6d.

English. — The Holy Bible in the earliest English Versions,

made from the Latin Vulgate by John Wycliffe and his followers : edited by
the Rev. J. Forshall and Sir F. Madden. 4 vols. 1850. Royal 4to. 3/. 3J.

CLARENDON PRESS, OXFORD.

[Also reprinted from the above, with Introduction and Glossary
by W. "W. Skeat, Litt. D.

— The Books of Job, Psahns^ Proverbs, Ecclesiastes, and the

Song of Solomon : according to the Wycliffite Version made by Nicholas
de Hereford, about a.d. 1381, and Revised by John Purvey, about A.D. 1388.
Extra fcap. 8vo. 3J. 6d.

— The New Testament in English^ according to the Version

by John Wycliffe, about A.d. 1380, and Revised by John Purvey, about a.d.
1388. Extra fcap. 8vo. 6j.]

English. — The Holy Bible: an exact reprint, page for page,

of the Authorised Version published in the year 161 1. Demy 4to. half bound,
i/. ij.

The Psalter^ or Psalms of David, and certai^i Canticles,

v^ith a Translation and Exposition in English, by Richard Rolle of Hampole.
Edited by H. R. Bramley, M.A., Fellow of S. M. Magdalen College, Oxford.
With an Introduction and Glossary. Demy 8vo. i/. is.

Lectures on the Book of Job. Delivered in Westminster

Abbey by the Very Rev. George Granville Bradley, D.D., Dean of West-
minster. Crown 8vo. yj. 6^.

Lectures on Ecclesiastes. By the same Author. Crown

8vo. 4?. dd.

Gothic. — The Gospel of St. Mark in Gothic^ according to

the translation made by Wulfila in the Fourth Century. Edited with a
Grammatical Introduction and Glossarial Index by W. W. Skeat, Litt. D.
Extra fcap. 8vo. \s.

Greek. — Vetus Testamentum ex Versione Septuaginta Inter-

pretum secundum exemplar Vaticanum Romae editum. Accedit potior varietas
Codicis Alexandrini. Tomi III. Editio Altera. i8mo. i8j.

Origenis Hexaplorti'tn quae supersunt ; sive, Veterum

Interpretum Graecorum in totum Vetus Testamentum Fragmenta. Edidit
Fridericus Field, A.M. 2 vols. 1875. 4to. 5/. 5J.

The Book of Wisdom: the Greek Text, the Latin

Vulgate, and the Authorised English Version ; with an Introduction, Critical
Apparatus, and a Commentary. By William J. Deane,M.A. Small4to. 12s. 6d.

— Novum Testamentum Graece. Antiquissimorum Codicum

Textus in ordine parallelo dispositi. Accedit collatio Codicis Sinaitici. Edidit
E. H. Hansen, S.T.B. Tomi III. 1864. 8vo. 24J.

— Novum, Testamentum Graece. Accedunt parallela S.

Scripturae loca, etc. Edidit Carolus Lloyd, S.T.P.R. i8mo. 3J.
On writing paper, with wide margin, \os.

CLARENDON PRESS. OXFORD.

Greek. — Novum Testamentum Graece juxta. Exemplar Millia-

num. i8mo. 2s. 6d. On -writing paper, with wide margin, 9J.

Evangelia Sacra Graece. Fcap. 8vo. limp, \s. 6d.

The Greek Testament^ with the Readings adopted by

the Revisers of the Authorised Version :-

(i) Pica type, with Marginal Reference?. Demy 8vo. \os. 6d.

(2) Long Primer type. Fcap. 8vo. 4s. 6d.

(3) The same, on writing paper, with wide margin, 15s.

The Parallel New Testament^ Greek and English ; being

the Authorised Version, 161 1 ; the Revised Version, 1881 ; and the Greek
Text followed in the Revised Version. 8vo. 1 2s. 6d.

The Revised Version is the joint property of the Universities of Oxford and Cambridge.

Canon Mtiratorianus : the earliest Catalogue of the

Books of the New Testament. Edited with Notes and a Facsimile of the
MS. in the Ambrosian Library at Milan, by S. P. Tregelles, LL.D. 1867.
4to. io.r. 6^.

Outlines of Textual Criticism applied to the New Testa-
ment. By C. E. Hammond, M.A. Fourth Edition. Extra fcap. 8vo. 3.5:. dd.

Hebrew, etc. — Notes on the Hebrew Text of the Book of

Genesis. With Two Appendices. By G. J. Spurrell, M.A. Crown 8vo.
10s. 6d.

The Psalms in Heh'ew without poi^tts. 1879. Crown

Svo. Price reduced to 2j., in stiff cover.

A Commentary on the Book of Proverbs. Attributed

to Abraham Ibn Ezra. Edited from a MS. in the Bodleian Library by
S. R. Driver, M.A. Crown 8vo. paper covers, 3^. dd.

The Book of Tobit. A Chaldee Text, from a unique

MS. in the Bodleian Library ; with other Rabbinical Texts, English Transla-
tions, and the Itala. Edited by Ad. Neubauer, M.A. 1878. Crown Svo. 6j-.

Horae Hebraicae et Talmudicae, a J. Lightfoot. A new

Edition, by R. Gandell, M.A. 4 vols. 1859. Svo. i/. is.

Latin. — Libri Psahnorum Versio antiqua Latina, cum Para-

phrasi Anglo-Saxonica. Edidit B. Thorpe, F.A.S. 1835. 8vo. icj-. 6^.

Old-Latin Biblical Texts: No. I. The Gospel according

to St. Matthew from the St. Germain MS. (g,). Edited with Introduction
and Appendices by John Wordsworth, D.D. Small 4to., stiff covers, 6j.

— Old-Latin Biblical Texts: No. LI. Portions of the Gospels

according to St. Mark and St. Matthew, from the Bobbio MS. (^k), &c.
Edited by John Wordsworth, D.D., W. Sanday, M. A., D.D., and H. J. White,
M.A. Small 4to., stiff covers, 2xs.

CLARENDON PRESS, OXFORD.

Latin — Old- Latin Biblical Texts: No. III. The Four

Gospels from the Munich MS. (q) of the Sixth Century. Edited by li. J.
White, M. A., under the direction of the Bishop of Salisbury, Nearly ready.

Old-French. -Z/^r/ Psalmorum Versio antiqua Gallica e

Cod. MS. in Bibl. Bodleiana adservato, una cum Versione Metrica aliisque
Monumentis pervetustis. Nunc primum descripsit et edidit Franciscus Michel,
Phil. Doc. i86o. 8vo. icr. 6</.

FATHERS OF THE CHURCH, &o.

St.Athanasius: Llistorical Writings, according to the Bene-
dictine Text. With an introduction by William Bright. D.D. 1881. Crown
8vo. loj, 6(/.

Orations against the Arians. With an Account of his

Life by William Bright, D.D. 1873 Crown 8vo. 9J.

St.Angustine: Select Anti- Pelagian Treatises, and the Acts

of the Second Council of Orange. With an Introduction by William Bright,
D.D. Crown 8vo. 9J.

Canons of the First Fonr General Coimcils of Nicaea, Con-
stantinople, Ephesus, and Chalcedon. 1877. Crown 8vo. 2s. dd.

Notes on the Canons of the First Fonr General Councils.

By William Bright, D.D. 1882. Crown 8vo. 5^. 6^.

Cyrilli Archiepiscopi Alexandrini in XII Prophetas. Edidit

P. E. Pusey, A.M. Tomi II. 1868. 8vo. cloth. 2/. 2s.

i7i D. Joannis Evangelium. Accedunt Fragmenta varia

necnon Tractatus ad Tiberium Diaconum duo. Edidit post Aubertum
P. E. Pusey, A.M. Tomi IIL 1872. 8vo. 2/. 5^.

Commentarii in Lucae Evangelium quae supersunt

Syriace. E MSS. apud Mus. Britan. edidit R. Payne Smith, A.M. 1858.
4to. l/. 2S.

Translated by R. Payne Smith, M.A. 2 vols. 1859.

8vo. 14J.

Ephraemi Syri, Rabulae Episcopi Edesseni, Balaei, aliorum-

que Opera Selecta. E Codd. Syriacis MSS. in Museo Britannico et Bibliotheca
Bodleiana asservatis primus edidit J. J. Overbeck. 1865. 8vo. il.\s.

Eusebius' Ecclesiastical History, according to the text of

Burton, with an Introduction by William Bright, D.D. 18S1. Crown 8vo.

CLARENDON PRESS, OXFORD.

Irenaeus : The Third Book of St.Irenaeus, Bishop of Lyons,

against Heresies. With short Notes and a Glossary by H. Deane, B.D.
1874. Crown 8vo. 5J. 6d.

Patrum Apostolicorum, S. Clementis Romani, S. Ignatii,

S. Polycarpi, quae supersunt. Edidit Guil. Jacobson, S.T.P.R. Tomi II.
Fourth Edition, 1863. Svo. il. is.

Socrates' Ecclesiastical History, according to the Text of

Hussey, with an Introduction by William Bright, D.D. 1878. Crown Svo.
7j. ^d.

ECCLESIASTICAL HISTORY, BIOGRAPHY, &c.

Ancient Liturgy of the Church of England^ according to the

uses of Sarum, York, Hereford, and Bangor, and the Roman Liturgy arranged
in parallel columns, with preface and notes. By William Maskell, M.A.
Third Edition. 1882. Svo. 15J.

Baedae Historia Ecclesiastica. Edited^ with English Notes,

by G. H. Moberly,M.A. 1881. Crown 8vo. loj. 6^.

Bright ( W^. Chapters of Early English Church History,

1878. 8v0. I2J.

Burnet's History of the Reformation of the Church of England.

A new Edition. Carefully revised, and the Records collated with the originals,
by N. Pocock, M.A. 7 vols. 1865. Svo. Price reduced to i/. loj.

Councils and Ecclesiastical Documents relating to Great Britain

and Ireland. Edited, after Spelman and Wilkins, by A. W. Haddan, B.D.,
and W. Stubbs, M.A. Vols. I. and III. 1S69-71. Medium Svo. each i/. \s.

Vol. II. Part I. 1S73. Medium Svo. loj. dd.

Vol. II. Part II. 1S78. Church of Ireland; Memorials of St. Patrick.
Stiff covers, 3J. 6^.

Hamilton (John, Archbishop of St. Andrews), The Catechism

of. Edited, with Introduction and Glossary, by Thomas Graves Law. With
a Preface by the Right Hon. W. E. Gladstone. Svo. 1 2s. 6d.

Hammond [C. E.). Liturgies, Eastern and Western. Edited,

with Introduction, Notes, and Liturgical Glossary. 1S78. Crown Svo. 10s. td.
An Appendix to the above. 1879. Crown Svo. paper covers, is. 6d.

John, Bishop of Ephesus. The . Third Part of his Eccle-
siastical History. [In Syriac] Now first edited by William Cureton, M.A.
1853. 4to. l/. \2S.

Translated by R. Payne Smith, M.A. i86o. Svo. \os.

CLARENDON PRESS, OXFORD.

Leofric Missal, The, as used in the Cathedral of Exeter

during the Episcopate of its first Bishop, A.D. 1050-1072 ; together with some
Account of the Red Book of Derby, the Missal of Robert of Jumieges, and a
few other early MS. Service Books of the English Church. Edited, with In-
troduction and Notes, by F. E. Warren, B.D. 4to. half morocco, 35J.

Monumenta Ritualia Ecclesiae Anglicanae. The occasional

Offices of the Church of England according to the old use of Salisbury, the
Prymer in English, and other prayers and forms, with dissertations and notes.
By William Maskell, M.A. Second Edition. 1S82. 3 vols. 8vo. 2/. loj.

Records of the Reformation. The Divorce, 1527-1533. Mostly

now for the first time printed from MSS. in the British Museum and other
libraries. Collected and arranged by N. Pocock, M.A. 1870. 2 vols. 8vo.
1/. 1 6 J.

Shirley ( W. W.). Some Account of the Church in the Apostolic

Age. Second Edition, 1874. Fcap. 8vo. 3s. 6c?.

Stubbs ( W.). Registrum Sacrum Anglicanum. An attempt

to exhibit the course of Episcopal Succession in England. 1858. Small 4to.
8j. 6d.

Warren {F. E.). Liturgy and Ritual of the Celtic Church,

1881. 8vo. 14J.

ENGLISH THEOLOGY.

Bampton Lectures, 1886. The Christian Platonists of Alex-
andria. By Charles Bigg, D.D. 8vo. ioj. dd.

Butler's Works, with an Index to the Analogy. '2 vols. 1874.

8vo. IIS.

Also separately,

Sermons, ^s. 6d. Analogy of Religion, ^s.6d.

Greswell s Harmonia Evangelica. Fifth Edition. 8vo. 1855.

<^s. 6d.

Heurtlefs Harmonia Symbolica: Creeds of the Western

Church. 1858. 8vo. ds. 6d.

Homilies appointed to be read in Churches. Edited by

J. Griffiths, M.A. 1859. 8vo. 7^. dd.

Hooker's Works y with his life by Walton, arranged by John

Keble, M.A. Sixth Edition, 1874. 3 vols. Svo. i/. \\s. 6d.

lo CLARENDON PRESS, OXFORD.

Hooker's Works, the text as arranged by John Keble, M.A.

2 vols. 1875. 8vo. 1 1 J-.

Jezvel's Works, Edited by R. W. Jelf, D.D. 8 vols. 1848.

Svo. i/. 10^.

Pearson^ s Exposition of the Creed. Revised and corrected by

E. Burton, D.D. Sixth Edition, 1877. 8vo. loj. 6^.

Waterland's Review of the Doctrine of the Eticharist, with

a Preface by the late Bishop of London, Crown Svo. ds. 6d.

Works, with Life, by Bp. Van Mildert. A new Edition,

with copious Indexes. 6 vols. 1S56. Svo. 2l.x1s.

Wheatlys Illnstration of the Book of Com?non Prayer. A new

Edition, 1846. Svo. fj.

Wyclif. A Catalogue of the Original Works of John Wyclif,

by W. W. Shirley, D.D. 1865. Svo. 3^. 6^.

Select English Works. By T. Arnold, M.A. 3 vols.

1869-1871. Svo. i/. \s.

Trialogus. With the Supplement now first edited.

By Gotthard Lechler. 1869. Svo. 7^.

HISTORICAL AND DOCUMENTARY WORKS.

British Barrows, a Record of the Examination of Sepulchral

Mounds in various parts of England. By William Greenwell, M.A., F.S.A.
Together with Description of Figures of Skulls, General Remarks on Pre-
historic Crania, and an Appendix by George Rolleston, M.D., F.R.S. 1877.
Medium Svo. 25J.

Clarendon^ s History of the Rebellion and Civil Wars in

England. 7 vols. 1S39. iSmo. i/. \s.

Clarendon s History of the Rebellion and Civil Wars in

England.. Also his Life, written by himself, in which is included a Con-
tinuation of his History of the Grand Rebellion. With copious Indexes.
In one volume, royal Svo. 1842. i/. is.

Clintons Epitome of the Fasti Hellenici. 1 85 1 . 8vo. 6s. 6d.
Epitome of the Fasti Romani. 1854. 8vo. js.

I

CLARENDON PRESS, OXFORD. ii

Corpvs Poeticvm Boreale. The Poetry of the Old Northern

Tongue, from the Earliest Times to the Thirteenth Centmy. Edited, clas-
sified, and translated, with Introduction, Excursus, and Notes, by Gudbrand
Vigfusson, M.A., and F. York Powell, M.A. 2 vols. 1883. 8vo. \2s.

Freeman [E, A.). History of the Norman Conquest of Eng-
land; its Causes and Results. In Six Volumes. 8vo. 5/. gs.6d.

The Reign of William Rufus and the Accession of

Henry the First. 2 vols. 8vo. i/. i6j.

Gascoigne's Theological Dictionary ("Liber Veritatum") :

Selected Passages, illustrating the condition of Church and State, 1403-1458.
With an Introduction by James E. Thorold Rogers, M.A. Small 4to.
loj-. ^d.

Johnson [Samuel, LL.D.), Boszvells Life of; including

Boswell's Journal of a Tour to the Hebrides, and Johnson's Diary of a
Journey into North Wales. Edited by G. Birkbeck Hill, D.C.L. In six
volumes, medium 8vo. With Portraits and Facsimiles of Handwriting.
Half bound, 3/. 3^.

Magna Carta, a careful Reprint. Edited by W. Stubbs, D.D.

1879. 4to. stitched, IJ.

Passio et Miracula Beati Olaui. Edited from a Twelfth-
Century MS. in the Library of Corpus Christi College, Oxford, with an
Introduction and Notes, by Frederick Metcalfe, M.A. Small 4to. stiff
covers, 6j.

Protests of the Lords, including those which have been ex-
punged, from 1624 to 1874; with Historical Introductions. Edited by James
E. Thorold Rogers, M.A. 1875. 3vols. 8vo. 2/. 2J-.

Rogers (J, E. T.). History of Agriculture and Prices in

England, a.d. i 259-1 793.

Vols. I and II (i 259-1400). 1866. Svo. 2l.%s.
Vols. Ill and IV (1401-1582). 1882. Svo. 2/. ioj.
Vols. V and VI (1583-1702). Just ready.

The First Nine Years of the Bank of E7tgland. Svo. 8.$". 6d,

Saxon Chronicles (Tzvo of the) parallel, with Supplementary

Extracts from the Others. Edited, with Introduction, Notes, and a Glos-
sarial Index, by J. Earle, M.A. 1865. Svo. i6j-.

Stubbs (W., D.D.). Seventeen Lectures on the Study oj

Medieval and Modern History, &c., delivered at Oxford 1 86 7-1 884. Crown
Svo. 8j. ^d.

Sturlunga Saga, including the Islendinga Saga of Lawman

Sturla Thordsson and other works. Edited by Dr. Gudbrand Vigfusson.
In 2 vols. 1878. Svo. 2/. 2^.

12 CLARENDON PRESS, OXFORD.

York Plays. The Plays performed by the Crafts or Mysteries

of York on the day of Corpus Christi in the 14th, 15th, and i6th centuries.
Now first printed from the unique MS. in the Library of Lord Ashburnham.
Edited with Introduction and Glossary by Lucy Toulmin Smith, 8vo. 21s.

Matmscript Materials relating to the History of Oxford,

Arranged by F. Madan, M.A. 8vo. 7^. (id.

Statutes made for the JJjiiversity of Oxford, and for the Colleges

and Halls therein, by the University of Oxford Commissioners. 1882. 8vo.
\2s. 6d.

Stattita Universitatis Oxoniensis. 1887. 8vo. ^s.

The Examination Statutes for the Degrees of B.A., B. Mus.,

B.C.L., and B.M. Revised to Trinity Term, 1887, 8vo, sewed, is.

The Student's Handbook to the University and Colleges of

Oxford. Extra fcap. 8vo. 2s. 6d.

The Oxford University Calendar for the year 1887. Crown

8vo. 4J. 6d.
The present Edition includes all Class Lists and other University distinctions
for the seven years ending with 1886.

Also, supplementary to the above, price 5s. (pp. 606),

The Honours Register of the University of Oxford. A complete

Record of University Honours, Officers, Distinctions, and Class Lists; of the
Heads of Colleges, &c., &c., from the Thirteenth Century to 1883.

MATHEMATICS, PHYSICAL SCIENCE, &c.
Acland {H. W., M.D., F.R.S.). Synopsis of the Pathological

Series in the Oxford Museum. 1867. Svo. 2s. dd.

Bur don-Sander son {J., M.D., F.R.SS. L. and E.). Transla-
tions of Foreign Biological Memoirs. I. Memoirs on the Physiology of Nerve,
of Muscle, and of the Electrical Organ. Medium Svo. 2 \s.

De Bary (Dr. A.). Comparative Anatomy of the Vegetative

Organs of the Phanerogams and Ferns. Translated and Annotated by F. O,
Bower, M.A., F.L.S., and D. H. Scott, M.A., Ph.D., F.L.S. With 241
woodcuts and an Index. Royal 8vo., half morocco, i/. 2s. 6d.

Goebel {Dr, K.). Outlines of Classification aftd Special Mor-
phology of Plants. A New Edition of Sachs' Text Book of Botany, Book II.
English Translation by H. E. F. Garnsey, M.A. Revised by I. Bayley Balfour,
M.A., M.D., F.R.S. With 407 Woodcuts. Royal 8vo. half morocco, zis.

CLARENDON PRESS, OXFORD. 13

Sachs {Julius vori). Lectures on the Physiology of Plants.

Translated by H. Marshall Ward, M.A. With 445 Woodcuts. Royal 8vo.
half morocco, i/. \is. 6d.

De Bary [Dr. A). Comparative Morphology and Biology 0^

the Fungi, Mycetozoa and Bacteria. Authorised English Translation by
Henry E. F. Garnsey, M.A. Revised by Isaac Bayley Balfour, M.A., M.D.,
F.R.S. With 198 Woodcuts. Royal 8vo., half morocco, i/. 2s. 6d.

Lectures on Bacte7'ia. Translated by H. E. F, Garnsey,

M.A. With 20 Woodcuts. Crown 8vo. 6j-.

Annals of Botany. Edited by Isaac Bayley Balfour, M.A.,

M.D., F.R.S., Sydney H. Vines, D.Sc, F.R.S., and William Gilson Farlow,^
M.D., Professor of Cryptogamic Botany in Harvard University, Cambridge,
Mass., U.S.A., and other Botanists. Royal 8vo. Vol. I. No. i. Price 8j. Zd.

Mailer [jf')' On certain Variations in the Vocal Organs of

the Pas seres that have hitherto escaped notice. Translated by F. J. Bell, B.A.,
and edited, with an Appendix, by A. H. Garrod, M.A., F.R.S. With Plates.
1878. 4to. paper covers, 7^-. 6a?.

Price [Bartholomew^ M.A., F.R.S.). Treatise on Infinitesimal

Calculus.

Vol.1. Differential Calculus. Second Edition. 8vo. \\s.^d.

Vol. n. Integral Calculus, Calculus of Variations, and Differential Equations.
Second Edition, 1865. 8vo. 18^.

Vol. III. Statics, including Attractions ; Dynamics of a Material Particle.
Second Edition, 1868. 8vo. i6j.

Vol. IV. Dynamics of Material Systems; together with a chapter on Theo-
retical Dynamics, by W. F. Donkin. M.A.. F.R.S. 1S62. 8vo. i6j.

Pritchard [C., D.D., F.R.S.). Uraiiometria Nova Oxoniensis.

A Photometric determination of the magnitudes of all Stars visible to the naked
eye, from the Pole to ten degrees south of the Equator. 1885. Roval 8vo.
8 J. 6^.

Astronomical Observations made at the University

Observatory, Oxford, under the direction of C. Pritchard, D.D. No,
1878. Royal 8vo. paper covers, 3J. dd.

Rigaud's Correspondence of Scientific Men of the J'jth Century ^

with Table of Contents by A. de Morgan, and Index by the Rev. J. Rigaud,
M.A. 2 vols. 1841-1862. S\o.i^s.6d.

Rolleston [George, M.D., F.R.S.). Scientific Papers and Ad-
dresses. Arranged and Edited by William Turner, M.B., F.R.S. With a
Biographical Sketch by Edward Tylor, F.R.S. With Portrait, Plates, and
Woodcuts. 2 vols. 8vo. \l. 4J.

14 CLARENDON PRESS, OXFORD,

Westzvood [J. O., M.A., F.R.S.). Thesmirtis Entomologicus

Hopeianus, or a DescrijDtion of the rarest Insects in the Collection given to
the University by the Rev. William Hope. With 40 Plates. 1874. Small
folio, half morocco, 7/. ioj.

W^z Sbatrtlj sBooifes of tfie iEast.

Translated by various Oriental Scholars, and edited by
F. Max MiJLLER.

[Demy 8vo. cloth.]

Vol. I. The Upanishads. Translated by F. Max Miiller.

Part I. The A^andop^ya-upanishad, The Talavakara-upanishad, The Aitareya-
arawyaka, The Kaushitaki-brahmawa-upanishad, and The Va^asaneyi-sa whita-
upanishad. \os. Gd.

Vol. II. The Sacred Laws of the Aryas, as taught in the

Schools of Apastamba, Gautama, VasishMa,and Baudhdyana. Translated by
Prof. Georg Biihler. Part I. Apastamba and Gautama. loj. 6d.

Vol. III. The Sacred Books of China. The Texts of Con-
fucianism. Translated by James Legge. Part I. The Shu King, The Reli-
gious portions of the Shih King, and The Hsiao King. 1 2s. dd.

Vol. IV. The Zend-Avesta. Translated by James Darme-

steter. Parti. TheVendidad. \os.^d.

Vol. V. The Pahlavi Texts. Translated by E. W. West.

Part I. The Bundahij, Bahman Yajt, and Shayast la-shayast. I2j-. dd.

Vols. VI and IX. The Qur'an. Parts I and II. Translated

by E. H. Palmer. i\s.

Vol. VII. The Institutes of Vi.sh«u. Translated by Julius

Jolly. Toj, GflT.

Vol. VIII The Bhagavadgita, with The Sanatsu^atiya, and

The Anugita. Translated by Kashinath Trimbak Telang. \os. 6d.

Vol. X. The Dhammapada, translated from Pali by F. Max

Miiller; and The Sutta-Nipata, translated from Pali by V. Fausboll; being
Canonical Books of the Buddhists. 10s. td.

CLARENDON PRESS, OXFORD. 15

Vol. XL Buddhist Suttas. Translated from Pali by T. W.

Rhys Davids, i. The Mahaparinibbana Suttanta ; 2. The Dhamma->^akka-
ppavattana Sutta; 3. The Te\a^^a Suttanta; 4. The Akankheyya Sutta;
5. The Aetokhila Sutta; 6. The Maha-sudassana Suttanta ; 7. The Sabbasava
Sutta. 1 OS. 6d.

Vol. XII. The 5atapatha-Brahma;2a, according to the Text

of the Madhyandina School. Translated hy Julius Eggeling. Part I.
Books I and II. 1 2s. ()d.

Vol. XIII. Vinaya Texts. Translated from the Pali by

T. W. Rhys Davids and Hermann Oldenberg. Part I. The Patimokkha.
The Mahavagga, I-IV. ics. 6d.

Vol. XIV. The Sacred Laws of the Aryas, as taught in the

Schools of Apastamba, Gautama, VasishMa and Baudhayana. Translated
by Georg Biihler. Part II. Vasish//^a and Baudhayana. los. 6d.

Vol. XV. The Upanishads. Translated by F. Max Muller.

Part II. The Ka/^a-upanishad, The Muw^/aka-upanishad, The Taittiriyaka-
upanishad, The Bri'hadara72yaka-upanishad, The 6'vetajvatara-upanishad, The
Praj/Za-upanishad, and The Maitraya«a-Brahma;za-upanishad. los. Gd.

Vol. XVI. The Sacred Books of China. The Texts of

Confucianism. Translated by James Legge. Part II. The Yi King.
I OS. 6d.

Vol. XVII. Vinaya Texts. Translated from the Pali by

T. W. Rhys Davids and Hermann Oldenberg. Part II. The Mahavagga,
V-X. The Alillavagga, I-III. loj. 6^/.

Vol. XVIII. Pahlavi Texts. Translated by E. W. West.

Part II. The Dat/istan-i Dinik and The Epistles of Manuj/^ihar. 1 2s. dd.

Vol. XIX. The Fo-sho-hing-tsan-king. A Life of Buddha

by Ajvaghosha Bodhisattva, translated from Sanskrit into Chinese by
Dharmaraksha, a.d. 420, and from Chinese into English by Samuel Beal.
10 J. 6d.

Vol. XX. Vinaya Texts. Translated from the Pali by T. W.

Rhys Davids and Hermann Oldenberg. Part III. The A'ullavagga, IV-XII.
10s. dd.

Vol. XXI. The Saddharma-pu??<a?arika ; or, the Lotus of the

True Law. Translated by H. Kern. \2s. 6d.

Vol. XXIL 6^aina-Sutras. Translated from Prakrit by Her-
mann Jacobi. Part I. The AHrahga-Sutra. The Kalpa-Sutra. 10s. 6d.

i6 CLARENDON PRESS, OXFORD.

Vol. XXIII. The Zend-Avesta. Translated by James Dar-

mesteter. Part II. The Sirozahs, Yajts, and Nyayij, ioj. 6^.

Vol. XXIV. Pahlavi Texts. Translated by E. W. West.

Part III. Dina-i Mainog-i Khirad, 6'ikand-gfimanik, and Sad-Dar.

Second Series.

Vol. XXV. Manu. Translated by Georg Biihler. i^s.
Vol. XXVI. The vSatapatha-Brahma/^a. Translated by

Julius Eggeling. Part II. i2j. 6^.

Vols. XXVII and XXVIII. The Sacred Books of China.

The Texts of Confucianism. Translated by James Legge. Parts III and IV.
The Li K\, or Collection of Treatises on the Rules of Propriety, or Ceremonial
Usages. 2 5 J.

Vols. XXIX and XXX. The Greliya-Sutras, Rules of Vedic

Domestic Ceremonies. Translated by Hermann Oldenberg.

Part I (Vol. XXIX), \2s. Gd. Just Published.
Part II (Vol. XXX). In the Press.

Vol. XXXI. The Zend-Avesta. Part III. The Yasna,

Visparad, Afrinagan, and Gahs. Translated by L. H. Mills. i2j. 6^.

The following Volumes are in the Press:—

Vol. XXXII. Vedic Hymns. Translated by F. Max Miiller,

Part I.

Vol. XXXIII. Narada, and some Minor Law-books.

Translated by Julius Jolly. {Preparing?^

Vol. XXXIV. The Vedanta-Sutras, with 5ahkara's Com-

mentary. Translated by G. Thibaut. {Preparing?}^

*j^* The Second Series will consist of Twenty-Four Volumes.

CLARENDON PRESS, OXFORD, 17

Clsrmtrnii ||r^ss %tm%

I. ENGLISH, &e.

A First Reading Book. By Marie Eichens of Berlin ; and

edited by Anne J. Clough. Extra fcap. 8vo. stiff covers, 4^.

Oxford Reading Book, Part I. For Little Children. Extra

fcap. 8vo. stiff covers, dd.

Oxford Reading Book, Part II. For Junior Classes. Extra

fcap. 8vo. stiff covers, 6c?.

An Elementary English Grammar and Exercise Book^ By

O. W. Tancock, M.A, Second Edition. Extra fcap. Svo. \s. 6d.

An English Grammar and Reading Book, for Lower Forms

in Classical Schools. By O. W. Tancock, M.A. Fourth Edition. Extra
fcap. Svo. 3>r. ^d.

Typical Selections from the best English Writers, with Intro-
ductory Notices. Second Edition. In 2 vols. Extra fcap. Svo. 3^-. ^d. each.
Vol. I. Latimer to Berkeley. Vol. II. Pope to Macaulay.

Shairp {J, C, LL.D.). Aspects of Poetry ; being Lectures

delivered at Oxford. Crovi^n Svo. loj. 6</.

A Book for the Beginner in Anglo-Saxon. By John Earle,

M.A. Third Edition. Extra fcap. Svo. 2s. 6d.

An Anglo-Saxon Reader. In Prose and Verse. With Gram-
matical Introduction, Notes, and Glossary. By Henry Sweet, M.A. Fourth
Edition, Revised and Enlarged. Extra fcap. Svo. Sj. 6d.

A Second Anglo-Saxon Reader. By the same Author. Extra

fcap. Svo. Nearly ready.

An Anglo-Saxon Primer, with Grammar, Notes, and Glossary .

By the same Author. Second Edition. Extra fcap. Svo. 2j. dd.

Old English Reading Primers ; edited by Henry Sweet, M.A.

I. Selected Homilies of .^Ifric. Extra fcap. Svo., stiff covers, \s. 6d.

II. Extracts from Alfred's Orosius. Extra fcap. Svo., stiff covers, is. 6d.

C

18 CLARENDON PRESS, OXFORD,

First Middle English Primer, with Grammar a7td Glossary.

By the same Author. Extra fcap. 8vo. 2S.

Second Middle E7tglish Primer. Extracts from Chaucer,

with Grammar and Glossary. By the same Author. Extra fcap. 8vo. 2s.

Principles of English Etymology. First Series. The Native

Element. By W. W. Skeat, Litt.D. Crown 8vo. qj.

The Philology of the English Tongue. By J. Earle, M.A.

Fourth Edition. Extra fcap. 8vo. "js. 6d.

An Icelandic Primer, with Grammar, Notes, and Glossary.

By Henry Sweet, M.A. Extra fcap. 8vo. 3^ ^d.

An Icelandic Prose Reader, with Notes, Grammar, and Glossary.

By G. Vigfusson, M.A., and F. York Powell, M.A. Ext. fcap. 8vo.

A Handbook of Phonetics, including a Popular Exposition of

the Principles of Spelling Reform. By H. Sweet, M.A. Extra fcap. 8vo.
4J. dd.

Elementarbuch des Gesprochenen Englisch. Grammatik,

Texte und Glossar. Von Henry Sweet. Extra fcap. 8vo., stiff covers,
2J-. (id.

The Ormulum; with the Notes and Glossary of Dr. R. M.

White. Edited by R. Holt, M.A. 1878. 2 vols. Extra fcap. Svo. 21 j.

Specimens of Early English. A New and Revised Edition.

With Introduction, Notes, and Glossarial Index. By R. Morris, LL.D., and
W. W. Skeat, Litt.D.
Part I. From Old English Homilies to King Horn (a.d. 1150 to a.d. 1300).

Second Edition. Extra fcap. 8vo. 9J.
Part II. From Robert of Gloucester to Gower (a.d. 1298 to a.d. 1393).
Second Edition. Extra fcap. 8vo. 7j. 6^,

Specimens of English Literature, from the ' Ploughmans

Crede' to the ' Shepheardes Calender' (a.d. 1394 to a.d. 1579). With Intro-
duction, Notes, and Glossarial Index. By W. W. Skeat, Litt.D. Extra fcap.
8vo. 7J. ^d.

The Vision of William concer7iing Piers the Plowman, in three

Parallel Texts ; together with Richard the Redeless. By William Langland
(about 1362-1399 A.D.). Edited from numerous Manuscripts, with Preface,
Notes, and a Glossary, by W. W. Skeat, Litt.D. 2 vols. 8vo. 31J. dd.

The Vision of William, concerning Piers tlie Plowman, by

William Langland. Edited, with Notes, by W. W. Skeat, Litt.D. Fourth
Edition. Extra fcap. 8vo. 4.?. dd.

CLARENDON PRESS, OXFORD. 19

Chaucer. I. The Prologue to the Canterbury Tales ; the

Knightes Tale ; The Nonne Prestes Tale. Edited by R. Morris, Editor of
Specimens of Early English, &c., &c. Extra fcap. 8vo. 2s. 6^.

II. The Prioresses Tale; Sir Thopas ; The Monkes

Tale ; The Clerkes Tale ; The Squieres Tale, &c. Edited by W. W. Skeat,
Litt.D. Third Edition. Extra fcap. 8vo. 4J. 6^.

III. The Tale of the Man of Lawe ; The Pardoneres

Tale ; The Second Nonnes Tale ; The Chanouns Yemannes Tale. By the
same Editor. New Edition, Revised. Extra fcap. 8vo. 4^. ^d.

Gamelyn, The Tale of. Edited with Notes, Glossary, &c., by

W. W. Skeat, Litt.D. Extra fcap. Svo. Stiff covers, u. 6^.

Minot {Laurence). Poems. Edited, with Introduction and

Notes, by Joseph Hall, M.A., Head Master of the Hulme Grammar School,
Manchester. Extra fcap. Svo. 4^. 6^.

Spenser'' s Faery Queene. Books I and II. Designed chiefly

for the use of Schools. With Introduction, Notes, and Glossary. By G. W.
Kitchin, D.D. Extra fcap. Svo. 2s. 6d. each.

Hooker. Ecclesiastical Polity, Book L. Edited by R. W.

Church, M.A. Second Edition. Extra fcap. Svo. 2s.

OLD ENGLISH DRAMA.
The Pilgrimage to Parnassus with The Two Parts of the

Return from Parnassus. Three Comedies performed in St. John's College,
Cambridge, a.d. mdxcvii-mdci. Edited from MSS. by the Rev. W. D.
Macray, M.A., F.S.A. Medium Svo. Bevelled Boards, Gilt top, 8j. dd.

Marlowe and Greene. Marlowe's Tragical History of Dr.

Faustus, and Greene's Honotirable History of Friar Bacon and Friar Bungay.
Edited by A. W. Ward, M.A. New and Enlarged Edition. Extra fcap.
Svo. 6j. hd.

Marlowe. Edward LL. With Introduction, Notes, &c. By

O. W. Tancock, M.A. Extra fcap. Svo. Paper covers, 2J. Cloth 3J.

SHAKESPEARE.
Shakespeare. Select Plays. Edited by W. G. Clark, M.A.,

and W. Aldis Wright, M.A. Extra fcap. Svo. stiff covers.
The Merchant of Venice, u. Macbeth, is. 6d,

Richard the Second, is. 6d. Hamlet. 2s.

c 2

20 CLARENDON PRESS, OXFORD.

Shakespeare, Select Plays. Edited by W. Aldis Wright, M.A.

The Tempest. is.Sd. Midsummer Night's Dream. is.6d.

As You Like It. u. 6d. Coriolanus. 2j. 64.

Julius Caesar. 2s. Henry the Fifth. 2j.

Richard the Third. 2s. 6d. Twelfth Night, is. 6d.

King Lear. is. 6d. King John. is. 6d.

Shakespeare as a Dramatic Artist ; a popular Illustration of

the Principles of Scientific Criticism. By R. G. Moulton, M.A. Crown 8vo. 5J.

Bacon. I. Advancement of Learning. Edited by W. Aldis

Wright, M.A. Second Edition, Extra fcap. 8vo. 4^-. dd.

II. The Essays. With Introduction and Notes. By

S. H. Reynolds, M.A., late Fellow of Brasenose College. In Preparation.

Milton. I. Areopagitica. With Introduction and Notes. By

John W. Hales, M.A, Third Edition. Extra fcap. 8vo. 3^-.

II. Poems. Edited by R. C. Browne, M.A. a vols.

Fifth Edition. Extra fcap. Svo. 6j. dd. Sold separately, Vol. 1. 4^-. ; Vol. II. 3^.

In paper covers : —

Lycidas, 3^. L'Allegro, 3^. II Penseroso, d^d. Comus, dd.

Samson Agonistes, dd.

III. Paradise Lost. Book I. Edited by H. C. Beeching.

Extra fcap. Svo. Nearly ready,

IV. Samson Agonistes. Edited with Introduction and

Notes by John Churton Collins. Extra fcap. Svo. stiff covers, is.

Bunyan. I. The Pilgrim's Progress^ Grace Abounding, Rela-

Hon of the Imprisonment of Mr. John Bunyan. Edited, with Biographical
Introduction and Notes, by E. Venables, M.A. 1S79. Extra fcap. Svo. 5^.
In ornamental Parchment, ds.

II. Holy War, &-c. Edited by E. Venables, M.A.

In the Press.

Clarendon. History of the Rebellion. Book VI. Edited

by T. Arnold, M.A. Extra fcap. Svo. ^.. 6d.

Dryden. Select Poems. Stanzas on the Death of Oliver

Cromwell ; Astrsea Redux ; Annus Mirabilis ; Absalom and Achitophel ;
Religio Laici ; The Hind and the Panther. Edited by W. D. Christie, M.A.
Second Edition. Extra fcap. Svo. 3J. dd.

Lockers Conduct of the Understanding. Edited, with Intro-
duction, Notes, &c., by T. Fowler, D.D. Second Edition. Extra fcap. Svo. 2s.

CLARENDON PRESS, OXFORD,

Addison. Selections from Papers in the Spectator. With Notes.

By T. Arnold, M.A. Extra fcap. 8vo. 4^.60?. In ornamental Parchment, 6 j,

Steele, Selections from the Tatler, Spectator^ and Guardian.

Edited by Austin Dobson. Extra fcap. 8vo. j\s. 6d. In white Parchment, 7^. 6d.

Pope. With Introduction and Notes. By Mark Pattison, B.D.

I. Essay on Man. Extra fcap. 8vo. u. 6d.

II. Satires and Epistles. Extra fcap. 8vo. %s.

Parnell. The Hermit. Paper covers, id.

Gray. Selected Poems. Edited by Edmund Gosse. Extra

fcap. 8vo. Stiff covers, \s. 6d. In white Parchment, 3^.

Elegy and Ode on Eton College. Paper covers, id.

Goldsmith. Selected Poems. Edited, with Introduction and

Notes, by Austin Dobson. Extra fcap. Svo. is. 6d. In white Parchment,
4J. 6d.

The Deserted Village. Paper covers, id.

Johnson. I. Rasselas ; Lives of Dryden and Pope, Edited

by Alfred Milnes, M.A. (London). Extra fcap. Svo. 4J. 6^., or Lives of
Dryden and Pope only, stiff covers, 2s. 6d.

II. Rasselas. Edited, with Introduction and Notes, by

G. Birkbeck Hill, D.C.L. Extra fcap. Svo. Bevelled boards, 3^. 6d. In white
Parchment, 4s. 6d.

III. Vanity of Human Wishes. With Notes, by E. J.

Payne, M.A. Paper covers, /^d.

BosweUs Life of Johnson. With the Journal of a Tour to

the Hebrides. Edited, with copious Notes, Appendices, and Index, by G.
Birkbeck Hill, D.C.L,, Pembroke College. With Portraits and Facsimiles.
6 vols. Medium Svo. Half bound, 3/. 3J.

Cowper. Edited, with Life, Introductions, and Notes, by

H. T. Griffith, B.A.

I. The Didactic Poems of 1782, with Selections from the

Minor Pieces, A.D. 1 779-1 7S3. Extra fcap. Svo. 3.^.

II. The Task, with Tirocinium, and Selections from the

Minor Poems, A.D, 1 784-1 799. Second Edition. Extra fcap. Svo. 3,?.

Burke. Select Works. Edited, with Introduction and Notes,

by E. J. Payne, M.A.

I. Thoughts on the Present Discontents ; the two Speeches

on America. Second Edition. Extra fcap. Svo. 4J. 6</.

22 CLARENDON PRESS, OXFORD.

Burke. II. Reflections onthe French Revolution. Second Edition.

Extra fcap. 8vo. 5^.

III. Four Letters on the Proposals for Peace with the

Regicide Directory of France. Second Edition. Extra fcap. 8vo. ^s.

Keats. Hyperion, Book I. With Notes by W. T. Arnold, B.A.

Paper covers, 4c/.

Byron. Childe Harold. Edited, with Introduction and Notes,

by H. F. Tozer, M.A. Extra fcap. 8vo. 3J. ^d. In white Parchment, 5J,

Scott. Lay of the Last Minstrel. Edited with Preface and

Notes by W. Minto, M.A. With Map. Extra fcap. Svo. Stiff covers, 2s.
Ornamental Parchment, 3^. M.

Lay of the Last Minstrel. Introduction and Canto I,

with Preface and Notes, by the same Editor, ^d.

II. LATIN.

Rudimenta Latina. Comprising Accidence, and Exercises of

a very Elementary Character, for the use of Beginners. By John Barrow
Allen, M.A. Extra fcap. Svo. 2s.

An Elementary Latin Grammar. By the same Author.

Fifty-Seventh Thousand. Extra fcap. Svo. 2s.6d.

A First Latin Exercise Book. By the same Author. Fourth

Edition. Extra fcap. Svo. 2s. 6d.

A Second Latin Exercise Book. By the same Author. Extra

fcap. Svo. 3J. dd.

Reddenda Minora, or Easy Passages, Latin and Greek, for

Unseen Translation. For the use of Lower Forms. Composed and selected
by C. S. Jerram, M.A. Extra fcap. Svo. \s. 6d.

Anglice Reddenda, or Easy Extracts, Latin and Greek, for

Unseen Translation. By C. S. Jerram, M.A. Third Edition, Revised and
Enlarged, Extra fcap. Svo. 2s. 6d.

Anglice Reddenda. Second Series. By the same Author.

Extra fcap. Svo. 35'.

Passages for Translation into Latin. For the use of Passmen

and others. Selected by J. Y. Sargent, M.A. Seventh Edition. Extra fcap,
Svo. 2s. 6d.

Exercises in Latin Prose Composition; with Introduction,

Notes, and Passages of Graduated Difficulty for Translation into Latin. By
G. G. Ramsay, M.A., LL.D. Second Edition. Extra fcap, Svo. 4^. 6d.

Hints and Helps for L atin^ Elegiacs. By H . Lee- Warner, M.A.

Extra fcap, Svo. 3^, 6r/.

CLARENDON PRESS, OXFORD. 23

First Latin Reader. By T. J. Nunns, M.A. Third Edition.

Extra fcap. 8vo. 2s.

Caesar. The Commentaries (for Schools). With Notes and

Maps. By Charles E. Moberly, M.A.

Parti. The Gallic War, Second Edition. Extra fcap. 8vo. 4J. 6<^.

Part II. The Civil War. Extra fcap. 8vo. 3s. 6c?.

The Civil War. Book I. Second Edition. Extra fcap. Svo. 2s.

Cicero. Speeches against Catilina. By E. A. Upcott, M.A.,

Assistant Master in Wellington College. In one or two Parts. Extra fcap.
Svo. 2s. 6d.

Cicero. Selection of interesting a7td descriptive passages. With

Notes. By Henry Walford, M.A. In three Parts. Extra fcap. Svo. 4^. 6^.

Each Part separately, limp, is. 6d.
Part I. Anecdotes from Grecian and Roman History. 'Third Edition.
Part II. Omens and Dreams: Beauties of Nature. Third Edition.
Part III. Rome's Rule of her Provinces. Third Edition.

Cicero. De Senectute. Edited, with Introduction and Notes,

by L. Huxley, M.A. In one or two Parts. Extra fcap. Svo. 2^.

Cicero. Selected Letters (for Schools). With Notes. By the

late C. E. Prichard, M.A., and E. R. Bernard, M.A. Second Edition.
Extra fcap. Svo. 3J.

Cicero. Select Orations (for Schools). In Verrem I. De

Imperio Gn. Pompeii. Pro Archia. Philippica IX. With Introduction and
Notes by J. R. King, M.A. Second Edition. Extra fcap. Svo. 2s. 6d.

Cicero. In Q. Caecilium Divifiatio, and In C. Verrem Actio

Prima. With Introduction and Notes, by j. R. King, M.A. Extra fcap. Svo.
limp, IS. 6d.

Cicero. Speeches against Catilina. With Introduction and

Notes, by E. A. Upcott, M.A. In one or two Parts. Extra fcap. Svo.
2s. td.

Cornelius Nepos, With Notes. By Oscar Browning, M.A.

Second Edition. Extra fcap. Svo. 2s. 6d.

Horace. Selected Odes. With Notes for the use of a Fifth

Form. By E. C. Wickham, M.A. In one or two Parts. Extra fcap. Svo.
cloth, 2S.

Livy. Selections (for Schools). With Notes and Maps. By

H. Lee- Warner, M.A. Extra fcap. Svo. In Parts, limp, each \s. 6d.
Part I. The Caudine Disaster. Part II. Hannibal's Campaign
in Italy. Part III. The Macedonian War.

Livy. Books V-VII. With Introduction and Notes. By

A. R. Cluer, B.A. Second Edition. Revised by P. E. Matheson, M.A.
(In one or two vols.) Extra fcap. Svo. 5^.

24 CLARENDON PRESS, OXFORD,

Livy. Books XXI, XXII, and XXIII. With Introduction

and Notes. By M. T. Tatham, M. A. Extra fcap. 8vo. 4J. dd,

Ovid, Selections for the use of Schools. With Introductions

and Notes, and an Appendix on the Roman Calendar. By W. Ramsay, M.A.
Edited by G. G. Ramsay, M.A. Third Edition. Extra fcap. 8vo. 5^. dd.

Ovid, Tristia. Book I. The Text revised, with an Intro-
duction and Notes. By S. G. Owen, B.A. Extra fcap. 8vo. is. 6d.

Plautus. Captivi. Edited by W. M. Lindsay, M.A. Extra

fcap. Svo. (In one or two Parts.) 2s. 6d.

Plautus, The Trinummus, With Notes and Introductions.

(Intended for the Higher Forms of Public Schools.) ByC. E. Freeman, M.A.,
and A. Sloman, M.A. Extra fcap. Svo. 3^.

Pliny. Selected Letters (for Schools). With Notes. By the

late C. E. Prichard, M.A., and E. R. Bernard, M.A. Extra fcap. Svo. 3J.

Sallust, With Introduction and Notes. By W. W. Capes,

M.A. Extra fcap. Svo. 4^. dd.

Tacitus, The Annals. Books I-IV. Edited, with Introduc-
tion and Notes (for the use of Schools and Junior Students), by H. Fumeaux,
M.A. Extra fcap. Svo. 5^.

Tacitus. The Annals. Book I. With Introduction and Notes,

by the same Editor. Extra fcap. Svo. limp, 2s.

Terence. Andria, With Notes and Introductions. By C.

E. Freeman, M.A., and A. Sloman, M.A. Extra fcap. Svo. 3J.

Adelphi. With Notes and Introductions. (Intended for

the Higher Forms of Public Schools.) By A. Sloman, M.A. Extra fcap.
Svo. 3J.

Phormio. With Notes and Introductions. By A.

Sloman, M.A. Extra fcap. Svo. 3^.

Tibullus and Proper tius. Selections. Edited by G. G. Ramsay,

M.A. Extra fcap. Svo. (In one or two vols.) 6j.

Virgil. With Introduction and Notes. By T. L. Papillon,

M.A. Two vols. Crown Svo. ioj. dd. The Text separately, 4J. dd.

Virgil. Bucolics. Edited by C. S. Jerram, M.A. In one

or two Parts. Extra fcap. Svo. 2s. 6d.

Virgil Aeneid I. With Introduction and Notes, by C. S.

Jerram, M.A. Extra fcap. Svo. limp, \s. 6d.

Virgil Aeneid IX. Edited, with Introduction and Notes,

by A. E. Haigh, M.A., late Fellow of Hertford College, Oxford. Extra
fcap. Svo. limp, is. 6d. In two Parts, 2S.

CLARENDON PRESS, OXFORD. 25

Avianus, The Fables of. Edited, with Prolegomena, Critical

Apparatus, Commentary, etc. By Robinson Ellis, M.A., LL.D. Demy 8vo

Catulli Veronensis Liber. Iterum recognovit, apparatum cri-

ticum prolegomena appendices addidit, Robinson Ellis, A.M. 1878. Demy
8vo. i6s.

A Commentary on Catullus. By Robinson Ellis, M.A.

1876. Demy 8vo. \^s.

Catulli Veronensis Carmina Selecia, secundum recognitionem

Robinson Ellis, A.M. Extra fcap. 8vo. y. 6d.

Cicero de Oratore. With Introduction and Notes. By A. S.

Wilkins, M.A. •

Bookl. 1879. 8vo. 6j. Book II. 1881. 8vo. 5J.

Philippic Orations. With Notes. By J. R. King, M.A.

Second Edition. 1879. 8vo. \os. 6d.

Cicero. Select Letters. With English Introductions, Notes,

and Appendices. By Albert Watson, M.A. Third Edition. Demy 8vo. i8s.

Select Letters. Text. By the same Editor. Second

Edition. Extra fcap. 8vo. 4J.

pro Cluentio. With Introduction and Notes. By W.

Ramsay, M.A. Edited by G. G. Ramsay, M.A. 2nd Ed. Ext. fcap. 8vo. 3^. 6d.

Horace. With a Commentary. Volume I. The Odes, Carmen

Seculare, and Epodes. By Edward C. Wickham, M.A. Second Edition.
1877. Demy 8vo. I2.r.

A reprint of the above, in a size suitable for the use

of Schools. In one or two Parts. Extra fcap. 8vo. 6s.

Livy, Book I. With Introduction, Historical Examination,

and Notes. By J. R. Seeley, M.A. Second Edition. 1881. 8vo. 6j.

Ovid. P. Ovidii Nasonis Ibis. Ex Novis Codicibus edidit,

Scholia Vetera Commentarium cum Prolegomenis Appendice Indice addidit,
R. Ellis, A.M. 8vo. \os. 6d.

Persius. The Satires. With a Translation and Commentary.

By John Conington, M.A. Edited by Henry Nettleship, M.A. Second
Edition. 1874. 8vo. 7^. 6d.

Juvenal. XIII Satires. Edited, with Introduction and

Notes, by C. H. Pearson, M.A., and Herbert A. Strong, M.A., LL.D., Professor
of Latin in Liverpool University College, Victoria University. In two Parts.
Crown 8vo. Complete, 6j.
Also separately, Part I. Introduction, Text, etc., ^s. Part 11. Notes, 3^. dd.

Tacitus. The Annals. Books I- VI. Edited, with Intro-
duction and Notes, by H. Furneaux, M.A. 8vo. i8j.

26 CLARENDON PRESS, OXFORD.

Nettleship {H., M.A.), Lectures and Essays on Subjects con-
nected with Latin Scholarship and Literature. Crown 8vo. 7^. dd.

The Roman Satura: its original form in connection with

its literary development. 8vo. sewed, \s.

Ancient Lives of Vergil. With an Essay on the Poems

of Vergil, in connection with his Life and Times. 8vo. sewed, 2s.

Papillon {T. L,, M.A.), A Manual of Comparative Philology,

Third Edition, Revised and Corrected. 1882. Crown 8 vo. 6j.

Pinder {Norths M.A.). Selections from the less kiiown Latin

Poets. 1869. 8vo. 15J.

Sellar (W, F., M.A,). Roman Poets of the Augustan Age.

Virgil. New Edition. 1883. Crown 8vo. 9J.
Roman Poets of the Republic. New Edition, Revised

Wordsworth (y., M.A.). Fragments and Specimens of Early

Latin. With Introductions and Notes. 1874. 8vo. i8j.

III. GREEK.

A Greek Primer^ for the use of beginners in that Language.

By the Right Rev. Charles Wordsworth, D.C.L. Seventh Edition. Extra fcap.
Svo. \s. 6d.

Easy Greek Reader. By Evelyn Abbott, M.A. In one or

two Parts. Extra fcap. 8vo. 3X.

Graecae Grammaticae Rudimenta in usum Scholarum. Auc-

tore Carolo Wordsworth, D.C.L. Nineteenth Edition, 1882. 12 mo. 4?.

A Greek'English Lexico7i, abridged from Liddell and Scott's

4to. edition, chiefly for the use of Schools. Twenty-first Edition. 1886.
Square i2mo. ^s. 6d.

Greek Verbs, Lrregular and Defective; their forms, meaning,

and quantity; embracing all the Tenses used by Greek writers, with references
to the passages in which they are found. By W. Veitch. Fourth Edition.
Crown 8vo. 10 j. dd.

The Elements of Greek Accentuation (for Schools) : abridged

from his larger work by H. W. Chandler, M.A. Extra fcap. 8vo. is. 6d.

A Series of Graduated Greek Readers: —

First Greek Reader. By W. G. Rushbrooke, M.L. Second

Edition. Extra fcap. 8vo. 2s. 6d.

Second Greek Reader. By A. M. Bell, M.A. Extra fcap.

8vo. 3^. 6d.

CLARENDON PRESS, OXFORD. 27

Fourth Greek Reader ; being Specimens of Greek Dialects.

With Introductions, etc. By W. W. Merry, D.D. Extra fcap. 8vo. 4^. ^d.

Fifth Greek Reader. Selections from Greek Epic and

Dramatic Poetry, with Introductions and Notes. By Evelyn Abbott, M.A.
Extra fcap. 8vo. a^s. 6d.

The Golden Treasury of Ancient Greek Poetry : being a Col-
lection of the finest passages in the Greek Classic Poets, with Introductory
Notices and Notes. By R. S. Wright. M.A. Extra fcap. 8vo. 8j. 6^.

A Golden Treasury of Greek Prose, being a Collection of the

finest passages in the principal Greek Prose Writers, with Introductory Notices
and Notes. By R. S. Wright, M.A., and J. E. L. Shadwell, M.A. Extra fcap.
8vo. 4y. 6d.

Aeschylus. Prometheus Bound (for Schools). With Introduc-
tion and Notes, by A. O. Prickard, M.A. Second Edition. Extra fcap. 8vo. 2S.

Agamemnon. With Introduction and Notes, by Arthur

Sidgwick, M.A. Second Edition. Extra fcap. 8vo. "^s.

Choephoroi. With Introduction and Notes by the same

Editor. Extra fcap. 8vo. 3^.

Eumenides. With Introduction and Notes, by the same

Editor. In one or two Parts. Extra fcap. 8vo. 3^.

Aristophanes. In Single Plays. Edited, with English Notes,

Introductions, &c., by W. W. Merry, D.D. Extra fcap. 8vo.
I. The Clouds, Second Edition, is.
II. The Acharnians, Third Edition., In one or two parts, 3i'.

III. The Frogs, Second Edition. In one or two parts, y.

IV. The Knights. In one or two parts, 3J-.

Cebes. Tabula. With Introduction and Notes. By C. S.

Jerram, M.A. Extra fcap. 8vo. 2s. 6d.

Demosthenes. Orations against Philip. With Introduction

and Notes, by Evelyn Abbott, M.A., and P. E. Matheson, M.A. Vol. I.
Philippic I. Olynthiacs I-III. In one or two Parts. Extra fcap. 8vo. 3i".

Euripides. Alcestis (for Schools). By C. S. Jerram, M.A.

Extra fcap. 8vo. 2S. 6d.

Helena. Edited, with Introduction, Notes, etc., for

Upper and Middle Forms. By C. S. Jerram, M.A. Extra fcap. 8vo. 3.?.

Iphigenia in Tauris. Edited, with Introduction, Notes,

etc., for Upper and Middle Forms. By C. S. Jerram, M.A. Extra fcap. 8vo.
cloth, 3J.

Medea. By C. B. Heberden, M.A. In one or two Parts.

Extra fcap. 8vo. 25.

28 CLARENDON PRESS, OXFORD.

Herodotus, Book IX. Edited, with Notes, by Evelyn Abbott,

M.A. In one or two Parts. Extra fcap. 8vo. y.

Herodotus, Selections from. Edited, with Introduction, Notes,

and a Map, by W. W. Merry, D.D. Extra fcap. 8vo. 2s. 6d.

Homer. Odyssey , Books I-XII (for Schools). By W. W.

Merry, D.D. Thirty-second Thousand. (In one or two Parts.) Extra fcap.
8vo. 5J.

Books I, and II, separately, each \s. 6d.

Odyssey, Books XIII-XXIV (for Schools). By the

same Editor. Second Edition. Extra fcap. Svo. 5^.

Iliad, Book I (for Schools). By D. B. Monro, M.A.

Second Edition. Extra fcap. Svo. 2s.

Iliad, Books I-XII (for Schools). With an Introduction,

a brief Homeric Grammar, and Notes. By D. B. Monro, M.A. Second
Edition. Extra fcap. Svo. 6s.

Iliad, Books VI and XXI. With Introduction and

Notes. By Herbert Hailstone, M.A. Extra fcap. Svo. i.f. 6d. each.

Lucian. Vera Historia (for Schools). By C. S. Jerram,

M.A. Second Edition. Extra fcap. Svo. \s. 6d.

Lysias. Epitaphios. Edited, with Introduction and Notes,

by F. J. Snell, B.A. (In one or two Parts.) Extra fcap. Svo. 2s.

Plato. Meno. With Introduction and Notes. By St. George

Stock, M.A., Pembroke College. (In one or two Parts.) Extra fcap. Svo.
2s. 6d.

Plato. The Apology. With Introduction and Notes. By

St. George Stock, M.A. (In one or two Parts.) Extra fcap. Svo. 2s. 6d.

Sophocles. For the use of Schools. Edited with Intro-
ductions and English Notes. By Lewis Campbell, M.A., and Evelyn Abbott,
M.A. New and Revised Edition. 2 Vols. Extra fcap. Svo. \os. 6d.
Sold separately, Vol. I, Text, 4$-. 6d. ; Vol. II, Explanatory Notes, 6s.

Sophocles. In Single Plays, with English Notes, &c. By

Lewis Campbell, M.A., and Evelyn Abbott, M.A, Extra fcap. Svo. limp.
Oedipus Tyrannus, Philoctetes. New and Revised Edition, 2s. each.
Oedipus Coloneus, Antigone, is. gd. each.

Ajax, Electra, Trachiniae, 2s. each.

Oedipus Rex: Dindorfs Text, with Notes by the

present Bishop of St. David's. Extra fcap. Svo. limp, is. 6d.

Theocritus (for Schools). With Notes. By H. Kynaston,

D.D. (late Snow). Third Edition. Extra fcap. Svo. 4^. 6d.

CLARENDON PRESS, OXFORD. 29

Xenophon. Easy Selections (for Junior Classes). With a

Vocabulary, Notes, and Map. By J. S. Phillpotts, B.C. L., and C. S. Jerram,
M.A. Third Edition. Extra fcap. 8vo. ^s. 6d.

Xefiopkon. Selections (for Schools). With Notes and Maps. By

J. S. Phillpotts, B.C.L. Fourth Edition. Extra fcap. 8vo. 3^. dd.

. Anabasis, Book I. Edited for the use of Junior Classes

and Private Students. With Introduction, Notes, etc. By J. Marshall, M.A.,
Rector of the Royal High School, Edinburgh. Extra fcap. 8vo, 2s. 6d.

Anabasis, Book II. With Notes and Map. By C. S.

Jerram, M.A. Extra fcap. Svo. 2s.

Cyropaedia, Books IV and V. With Introduction and

Notes by C. Bigg, D.D. Extra fcap. Svo. 2s. 6d.

Aristotle's Politics. By W. L. Newman, M.A. \^In the Press. '\
Aristotelian Studies. I. On the Structure of the Seventh

Book of the Nicomachean Ethics. By J. C. Wilson, M.A. Svo. stiff, 5J.

Aristotelis Ethica Nicomachea, ex recensione Immanuelis

Bekkeri. Crown Svo. 5^.

Demosthenes and Aeschines. The Orations of Demosthenes

and -^schines on the Crown. With Introductory Essays and Notes. By
G. A. Simcox, M.A., and W. H. Simcox, M.A. 1872. Svo. I2j.

Head [Barclay V.). Historia Numorum : A Manual of Greek

Numismatics. Royal Svo. half-bound. 2/. 2s.

Hicks [E. Z., M.A.). A Manual of Greek Historical Inscrip-
tions. Demy Svo. lar. ^d.

Homer. Odyssey, Books I-XII. Edited with English Notes,

Appendices, etc. By W. W. Merry, D.D., and the late James Riddell, M.A.
1886. Second Edition. Demy Svo. i6j.

Homer. A Grammar of the Homeric Dialect. By D. B. Monro,

M.A. Demy Svo. 10s. 6d.

Sophocles. The Plays and Fragments. With English Notes

and Introductions, by Lewis Campbell, M.A. 2 vols.

Vol.1. Oedipus Tyrannus. Oedipus Coloneus. Antigone. Svo. 16s.
Vol. II. Ajax. Electra. Trachiniae. Philoctetes. Fragments. Svo. 16s

30 CLARENDON PRESS, OXFORD.

IV. FRENCH AND ITALIAN.

Br ache fs Etymological Dictionary of the French Language,

with a Preface on the Principles of French Etymology. Translated into
English by G, W. Kitchin, D.D. Third Edition. Crown 8vo. 7^. (id.

Historical Grammar of the French Language. Trans-
lated into English by G. W. Kitchin, D.D. Fourth Edition. Extra fcap.
8vo. 3^. (id.

Works by GEOKGE SAINTSBUBY, M.A.

Primer of French Literature. Extra fcap. 8vo. %s.
Short History of French Literature. Crown 8vo. ios.6d.
Specimens of French Literature, from Villon to Hugo. Crown

8vo. gs.

MASTERPIECES OF THE FRENCH DRAMA.
Corneille's Horace. Edited, with Introduction and Notes, by

George Saintsbury, M.A. Extra fcap. Svo. 2j. dd.

Molikre's Les Precieuses Ridicules. Edited, with Introduction

and Notes, by Andrew Lang, M.A. Extra fcap. Svo. \s. 6d.

Racine's Esther. Edited, with Introduction and Notes, by

George Saintsbury, M.A, Extra fcap. Svo. 2s.

Beaumarchais' LeBarbier de Seville. Edited, with Introduction

and Notes, by Austin Dobson. Extra fcap. Svo. 2s. 6d.

Voltaire's M&ope. Edited, with Introduction and Notes, by

George Saintsbury. Extra icap. Svo. cloth, 2s.

Mussefs On ne badine pas avec V Amour, and Fantasio. Edited,

with Prolegomena, Notes, etc., by Walter Herries Pollock. Extra fcap.

Svo. 2J.

The above six Plays may be had in ornamental case, and boxmd
in Imitation Parchment, price 1 2s. 6d.

Sainte-Beuve. Selections from the Causeries du Lundi. Edited

by George Saintsbury, M.A. Extra fcap. Svo. 2s.

Quinef s Lettres a sa Mhe. Selected and edited by George

Saintsbury, M.A. Extra fcap. Svo. 2s.

<^autier, Theophile. Scenes of Travel. Selected and Edited

by George Saintsbury, M.A. Extra fcap. Svo. 2s.

LEloquence de la Chaire et de la Tribune Frangaises. Edited
by Paul Blouet, B.A. (Univ. Gallic). Vol. I. French Sacred Oratory.
Extra fcap. Svo. 2s. 6d.

CLARENDON PRESS, OXFORD. 31

Edited by GUSTAVE MAS SON, B.A.

Corneille's Cinna. With Notes, Glossary, etc. Extra fcap. 8vo.

cloth, 2s. Stiff covers, \s. 6d.

Louis XIV and his Contemporaries ; as described in Extracts

from the best Memoirs of the Seventeenth Century. With English Notes,
Genealogical Tables, &c. Extra fcap. 8vo. 2s. 6d.

Maistre, Xavier de. Voyage autour de ma Chambre. Ourika,

by Madame de Duras; Le Vieux Tailleur, by MM. Erckmann-Chatrian ;
La Veillee de Vincennes, by Alfred de Vigny ;^ Les Jumeaux de I'Hotel
Corneille, by Edmond About ; Mesaventures d'un Ecolier, by Rodolphe T'dpffer.
Third Edition, Revised and Corrected. Extra fcap. Svo. 2s. 6d.

Voyage autour de ma Chambre. Separately, limp,

\s. 6d.

Moliere's Les Fourberies de Scapin, and Racine s Athalie.

With Voltaire's Life of Moliere. Extra fcap. Svo. is. ^d.

Moliere's Les Fourberies de Scapin. With Voltaire's Life of

Moliere. Extra fcap. Svo. stiff covers, \s. 6d.

Molihe's Les Femmes Sav antes. With Notes, Glossary, etc.

Extra fcap. Svo. cloth, 2s. Stiff covers, i^. ()d.

Racine's Andromaque, and Corneille s Le Menteur, With

Louis Racine's Life of his Father. Extra fcap. Svo. 2s. 6d.

Regnard^s Le Joueur^ and Brueys and Palaprafs Le Grondeur.

Extra fcap. Svo. 2s. 6d.

SSvign/, Madame de, and her chief Contemporaries, Selections

from the Correspondence of. Intended more especially for Girls' Schools.
Extra fcap. Svo. 3^-.

Dante. Selections from the Inferno. With Introduction and

Notes. By H. B. Cotterill, B.A. Extra fcap. Svo. 4J. ^d.

Tasso. La Gerusalemme Liberata, Cantos i, ii. With In-
troduction and Notes. By the same Editor. Extra fcap. Svo. 2s. 6d.

V. GERMAN.

Scherer ( W^, A History of German Literature. Translated

from the Third German Edition by Mrs. F. Conybeare. Edited by F. Max
Miiller. 2 vols. Svo. 2\s.

Max Miiller. The German Classics, from the Fourth to the

Nineteenth Century. With Biographical Notices, Translations into Modern
German, and Notes. By F. Max Miiller, M.A. A New Edition, Revised,
Enlarged, and Adapted to Wilhelm Scherer's * History of German Literature,'
by F. Lichtenstein. 2 vols, crown Svo. 2\s.

32 CLARENDON PRESS, OXFORD.

GERMAN COURSE. By HEKMANW LANGE.

The Germans at Home ; a Practical Introduction to German

Conversation, with an Appendix containing the Essentials of German Grammar.
Third Edition. 8vo. 2s. 6d.

The German Manual ; a German Grammar, Reading Book,

and a Handbook of German Conversation. 8vo. *is. 6d.

Grammar of the German Language. 8vo. 35-. 6d.

German Composition ; A Theoretical and Practical Guide to

the Art of Translating English Prose into German. Second Edition. 8vo.

German Spelling ; A Synopsis of the Changes which it has

undergone through the Government Regulations of 1880. Paper covers, dd.

Lessing*s Laokoon. With Introduction, English Notes, etc.

By A. Hamann, Phil. Doc, M.A, Extra fcap. 8vo. 4^-. 6d.

Schiller s Wilhelm Tell. Translated into English Verse by

E. Massie, M.A. Extra fcap. 8vo. ^s.

Also, Edited by C. A. BUCHHEIM, Phil. Doc.

Becker s Friedrich der Grosse. Extra fcap. 8vo. In the Press.
Goethe's Egmont. With a Life of Goethe, &c. Third Edition.

Extra fcap. 8vo. 3J.

' Iphigenie auf Tauris. A Drama. With a Critical In-
troduction and Notes. Second Edition. Extra fcap. 8vo. 3J.

Heine's Prosa^ being Selections from his Prose Works. With

English Notes, etc. Extra fcap. 8vo. 4J. dd.

Heine s Harzreise. With Life of Heine, Descriptive Sketch

of the Harz, and Index. Extra fcap. 8vo.- paper covers, u. dd. ; cloth, 2s. 6d.

Lessing's Minna von Barnhelm. A Comedy. With a Life

of Lessing, Critical Analysis, etc. Extra fcap. 8vo. 3J. dd.

Nathan der Weise. With Introduction, Notes, etc.

Extra fcap. 8vo. 4J. dd.

Schiller^ s Historische Skizzen ; Egmo7ifs Lebe7i und Tod, a,nd

Belagerung von Antwerpen. With a Map. Extra fcap. 8vo. 2s. 6d.

Wilhelm Tell. With a Life of Schiller ; an his-
torical and critical Introduction, Arguments, and a complete Commentary,
and Map, Sixth Edition. Extra fcap. 8vo, 3J. dd.

Wilhelm Tell. School Edition. With Map. is.

Die Jungfrau von Orleans. In preparation.

CLARENDON PRESS, OXFORD. 33

Modern German Reader. A Graduated Collection of Ex-
tracts in Prose and Poetry from Modern German writers : —

Part I. With English Notes, a Grammatical Appendix, and a complete
Vocabulary. Fourth Edition. Extra fcap. 8vo. 2s.6d.

Part II. With English Notes and an Index. Extra fcap. 8vo. 2s. 6d.

Niebuhrs Griechische Heroen-Geschickten. Tales of Greek

Heroes. Edited with English Notes and a Vocabulary, by Emma S. Buchheim.
School Edition. Extra fcap. 8vo., cloih, 2s. Stiff covers, is. 6d.

VI. MATHEMATICS, PHYSICAL SCIENCE, &c.

By LEWIS HENSLEY, M.A.

Figures made Easy : a first Arithmetic Book. Crown 8vo. 6d.
Answers to the Examples in Figures made Easy, together

with two thousand additional Examples, with Answers. Crown 8vo. is.

The Scholar's Arithmetic. Crown 8vo. 2s. 6d.

Answers to the Exainples in the Scholar s Arithmetic. Crown

8vo. is. 6d.

The Scholar's Algebra. Crown 8vo. is. 6d.

Aldis {W. S., M.A.). A Text-Book of Algebra: withAnswers_

to the Examples. Crown 8vo. *is. 6d.

Baynes {R. E., M.A.). Lessons on Thermodynamics. 1878.

Crown 8vo. 7j. dd.

Chambers (G. F., F.R.A.S.). A Handbook of Descriptive

Astrono?ny. Third Edition. 1877. Demy 8vo. 28j.

Clarke [Col. A. R.,C.B.,R.E.). Geodesy. 1880. 8vo. I2J-. 6^.

Cremona (Luigi). Elements of Projective Geometry. Trans-
lated by c. Leudesdorf, M.A. 8vo. 12s. 6d.

Donkin. Acoustics. Second Edition. Crown 8vo. ']s. 6d. '

Euclid Revised. Containing the Essentials of the Elements

of Plane Geometry as given by Euclid in his first Six Books. Edited by
R. C. J. Nixon, M.A. Crown 8vo. 7^. 6d.

Sold separately as follows,
Book I. IS. Books I, II. is. 6d.

Books I-IV. 3J. 6d. Books V, VI, 3^.

D

34 CLARENDON PRESS, OXFORD.

Galton [Douglas, C.B., F.R.S.). The Construction of Healthy

Dwellings. Demy 8vo. lox. dd.

Hamilton [Sir R. G, C), and J. Ball Book-keeping, New

and enlarged Edition. Extra fcap. 8vo. limp cloth, 2s.

Ruled Exercise books adapted to the above may be had, price 2s.

Har court (A. G. Vernon, M.A.), and H. G. Madan, M.A,

Exercises in Practical Chemistry. Vol. I. Elementary Exercises. Fourth
Edition. Crown 8vo. los. 6d.

Maclaren {Archibald). A System of Physical Education :

Theoretical and Practical. Extra fcap. Svo. 7x. 6d.

Madan {H. G., M.A.). Tables of Qualitative Analysis,

Large 4to. paper, 4^. dd.

Maxwell (J. Clerk, M.A., F.R.S.). A Treatise on Electricity

and Magnetism. Second Edition. 2 vols. Demy Svo. i/. \\s. 6d.

An Elementary Treatise on Electricity. Edited by

William Garnett, M.A. Demy Svo. 7^. 6^.

Minchin {G. M., M.A.). A Treatise on Statics with Applica-
tions to Physics. Third Edition, Corrected and Enlarged. Vol. I. Equili-
brium ofCoplanar Forces. Svo. <^s. Vol. II. Statics. Svo. i6j'.

Uniplanar Kinematics of Solids and Fluids. Crown

Svo. 7^. 6rf.

Phillips {John, M.A., F.R.S.). Geology of Oxford and the

Valley of the Thames. 1871. Svo. 21 j.

Vesuvius. 1869. Crown Svo. 10s. 6d.

Prestwich ( Joseph, M.A.,F.R.S.). Geology, Chemical, Physical^

and Stratigraphical. Vol.1. Chemical and Physical. Royal Svo. 25^.

Rollestons Forms of Animal Life. Illustrated by Descriptions

and Drawings of Dissections. New Edition. {^Nearly ready.)

Smyth. A Cycle of Celestial Objects. Observed, Reduced,

and Discussed by Admiral W. H. Smyth, R.N. Revised, condensed, and
greatly enlarged by G. F. Chambers, F.R.A.S. 18S1. Svo. Price reduced

to I2S.

Stewart (Balfour, LL.D., F.R.S.). A Treatise on Heat, with

numerous Woodcuts and Diagrams. Fourth Edition. Extra fcap. Svo.
7x. dd.

CLARENDON PRESS, OXFORD. 35

Vernon-Harcotirt {L. F.^ M.A.). A Treatise on Rivers and

Canals, relating to the Control and Impirovement of Rivers, and the Design,
Construction, and Development of Canals. 2 vols. (Vol. I, Text. Vol. II,
Plates.) 8vo. 2\s,

Harbours and Docks ; their Physical Features, History,

Construction, Equipment, and Maintenance ; with Statistics as to their Com-
mercial Development. 2 vols. 8vo. 25J.

Walker {James, M.A.) The Theory of a Physical Balance,

8vo. stiff cover, ^s. 6d.

Watson {H. W., M.A.). A Treatise on the Kinetic Theory

of Gases. 1876. 8vo. is. (id.

Watson {H. W., D. Sc, F.R.S.), and S. H. Burbury, M.A.

I. A Treatise on the Application of Generalised Coordinates to the Kinetics of

a Material System. 1879. ^^o- ^•''•

II. The Mathematical Theory of Electricity and Magnetism. Vol. I. Electro-
statics. 8vo. loj, 6^.

Williamson {A. W., Phil. Doc, F.R.S.). Chemistry for

Students. A new Edition, with Solutions. 1873. Extra fcap. 8vo. 8j. ()d.

VII. HISTORY.

Bluntschli [J. K.). The Theory of the State. By J. K.

Bluntschli, late Professor of Political Sciences in the University of Heidel-
berg. Authorised English Translation from the Sixth German Edition.
Demy 8vo. half bound, 12s. 6d,

Finlay {George, LL.D.). A History of Greece from its Con-
quest by the Romans to the present time, B.C. 146 to A.D. 1864. A new
Edition, revised throughout, and in part re-written, with considerable ad-
ditions, by the Author, and edited by H. F. Tozer, M.A. 7 vols. 8vo. 3/. \os.

Fortescue {Sir John, Kt.). The Governance of England:

otherwise called The Difference between an Absolute and a Limited Mon-
archy. A Revised Text. Edited, with Introduction, Notes, and Appendices,
by Charles Plummer, M.A. 8vo. half bound, \2s. dd.

Freeman {E.A., D.C.L.). A Short History of the Norman

Conquest of England. Second Edition. Extra fcap. 8 vo. 2s.6d.

George {H. B.,M.A .). Genealogical Tables illustrative of Modern

History. Third Edition, Revised and Enlarged. Small 4to. 1 2s.

Hodgkin {T.). Italy and her Invaders. Ilkistrated with

Plates and Maps. Vols. I— IV., a.d. 376-553. 8vo. 3/. 8j.

36 CLARENDON PRESS, OXFORD.

Hughes [Alfred). Geography for Schools. Part I. Practical

Geography. Just ready.

Part II. General Geography. In preparation.

Kitchin {G. W.,D.D.). A History of France. With numerous

Maps, Plans, and Tables. In Three Volumes. Second Edition. Crown 8vo.
each loj. dd.

Vol. I. Down to the Year 1453.
Vol. II. From 1453-1624. Vol. III. From 1624-1 793.

Lucas (C. P.). Introductio7i to a Historical Geography of the

British Colonies. With Eight Maps. Crown 8vo. 4^-. dd.

Payne [E. y., M.A.), A History of the United States of

America. In the Press.

Ranke [L. von). A History of Englaiid, principally in the

Seventeenth Century. Translated by Resident Members of the University of
Oxford, under the superintendence of G. W. Kitchin, D.D., and C. W. Boase,
M.A. 1875. 6 vols. 8vo. 3/. IS.

Rawlinson {George, M.A.). A Manual of Ancient Llistory,

Second Edition. Demy 8vo. 14^.

Ricardo. L e tiers of David Ricardo to Thomas Robert Mai thus

(1810-1823). Edited by James Bonar, M.A. Demy bvo. los, 6d.

Rogers {J. E. Thorold, M.A.). The First Nine Years of the

Bank of England. 8vo. 8j. dd.

Select Charters and other Illustrations of English Constitutional

History, from the Earliest Times to the Reign of Edward I. Arranged and
edited by W. Stubbs, D.D. Fifth Edition. 1883. Crown Svo. 8j. dd.

Stubbs ( W., D.D.). The Constitutional History of England,

in its Origin and Development. Library Edition. 3 vols, demy 8vo. 2/. 8j.
Also in 3 vols, crown 8vo. price \is. each.

Seventeeji Lectures on the Study of Medieval and

Modern History, See, delivered at Oxford 186 7- 1884. Crown 8vo. Ss. 6d.

Wellesley. A Selection from the Despatches, Treaties, and

other Papers of the Marquess Wellesley, K.G., during his Government
of India. Edited by S. J. Owen, M.A. 1877. 8vo. 1/. 4^.

Wellington. A Selection from the Despatches, Treaties, and

other Papers relating to India of Field-Marshal the Duke of Wellington, K.G.
Edited by S. J. Owen, M.A. 1880. Svo. 24J.

A Llistory of British India. By S. J. Owen, M.A., Reader

in Indian History in the University of Oxford, In preparation.

CLARENDON PRESS, OXFORD. 37

VIII. LAW.

Alberici Gentilis, LCD., I.C, De lure Belli Libri Tres.

EdiditT. E. Holland, LCD. 1877. Small 410. half morocco, 21^.

Anson {Sir William R., Bart, D.C.L.). Principles of the

English Law of Contract, and of Agency in its Relation to Contract. Fourth
Edition. Demy 8vo. 10s, 6d.

Law and Custom of the Constitution, Part I. Parlia-
ment. Demy Svo. loj. 6^.

Bentham [Jeremy). An Lntroduction to the Principles of

Morals and Legislation. Crown Svo. ds. 6d.

Digby {Kenelm E., M.A.). An Lntroduction to the LListory of

the Law of Real Property . Third Edition. Demy Svo. loj. 6^.

Gaii Lnstitutionum Jtcris Civilis Commentarii Quattuor ; or,

Elements of Roman Law by Gains. With a Translation and Commentary
by Edward Poste, M.A. Second Edition. 1S75. Svo. iSj.

LLall ( W. E., M.A.). Lnter national Law. Second Ed. Svo. lis,
JLolla7td (T. E., D.C.L.). The Elements of Jurisprude7tce,

Third Edition. Demy Svo. ioj. dd.

The European Concert in the Eastern Question, a Col-
lection of Treaties and other Public Acts. Edited, with Introductions and
Notes, by Thomas Erskine Holland, D.C.L. Svo. \2s. 6d.

Imperatoris Lustiniani Lnstitutionum Libri Quattuor ; with

Introductions, Commentary, Excursus and Translation. By J.E. Moyle, B.C.L.,
M.A. 2 vols. Demy Svo. 21^-.

Justinian, The L^tstitutes of, edited as a recension of the

Institutes of Gaius, by Thomas Erskine Holland, D.C.L. Second Edition,
18S1. Extra fcap. Svo. 5J, '

Justinian, Select Titles from the Digest of. By T. E. Holland,

D.C.L., and C. L. Shadwell, B.C.L. Svo. 14J.

Also sold in Parts, in paper covers, as follows : —

Part I. Introductory Titles. 2s. 6c?. Part II. Family Law. is.

Part HI. Property Law. 2s. dd. Part IV. Law of Obligations (No. 1). 3s. dd.

Part IV. Law of Obligations (No. 2). 4s. dd.

Lex Aquilia. The Roman Law of Damage to Property :

being a Commentary' on the Title of the Digest ' Ad Legem Aquiliam ' (ix. 2).
With an Introduction to the Study of the Corpus luris Civilis. By Erwin
Gnieber, Dr. Jur., M.A. Demy Svo. los. 6d.

38 CLARENDON PRESS, OXFORD.

Markby ( PF., D.C.L.). Elements of Law considered with refer-
ence to Principles of General jurisprudence. Third Edition. Demy 8vo. I2s.6d.

Stokes ( Whitley, D.C.L.). The Anglo-Indian Codes.

Vol. I. Substantive Law. 8vo. 30J. [ust Published.
Vol. II. Adjective Law. In the Press.

Twiss [Sir Tr avers, D.C.L.), The Law of Nations considered

as Independent Political Communities.
Part I. On the Rights and Duties of Nations in time of Peace. A new Edition,

Revised and Enlarged. 1884. Demy 8vo. 15J.
Part II. On the Rights and Duties of Nations in Time of War. Second Edition,

Revised. 1875. Demy 8vo. 2\s.

IX. MENTAL AND MORAL PHILOSOPHY, &c.

Bacon's Novum Organum. Edited, with English Notes, by

G. W. Kitchin, D.D. 1855. 8vo. 9^. dd.

Translated by G. W. Kitchin, D.D. 1855. 8vo. 9J. 6d.

Berkeley. The Works of George Berkeley, D.D,, formerly

Bishop of Cloyne ; including many of his writings hitherto unpublished.
With Prefaces, Annotations, and an Account of his Life and Philosophy,
by Alexander Campbell Eraser, M. A. 4 vols. 1871. 8vo. 2/. i8j.
The Life, Letters, &c. i vol. i6j.

Berkeley. Selections from. With an Introduction and Notes.

For the use of Students in the Universities. By Alexander Campbell Eraser,
LL.D. Second Edition. Crown 8vo. 7^. dd.

Fowler ( T., D.D.). The Elements of Deductive Logic, designed

mainly for the use of Junior Students in the Universities. Eighth Edition,
with a Collectionof Examples. Extra fcap. 8vo. ^s.dd.

The Elements of Inductive Logic, designed mainly for

the use of Students in the Universities. Fourth Edition. Extra fcap. 8vo. 6s.

a7id Wilson (y. M., B.D.). The Principles of Morals

(Introductory Chapters). 8vo. boards, y. 6d.

The Principles of Morals. Part II. (Being the Body

of the Work.) 8vo. 10^. 6^^.

Edited by T. PCWLEB, D.D.

Bacon. Novum Organum. With Introduction, Notes, &c.

1878. 8vo. 14J.

Locke's Conduct of the Understanding. Second Edition.

Extra fcap. 8vo. 2j.

CLARENDON PRESS, OXFORD. 39

Danson {J. T.). The Wealth of Households. Crown 8vo. 5^.
Green (T. H., M.A.). Prolegomena to Ethics. Edited by

A. C. Bradley, M.A. Demy 8vo. 1 2s. 6d.

Hegel. The Logic of Hegel; translated from the Encyclo-
paedia of the Philosophical Sciences. With Prolegomena by William
Wallace, M.A. 1874. 8vo. 14^.

Lotze's Logic, in Three Books ; of Thought, of Investigation,

and of Knowledge. English Translation; Edited by B. Bosanquet, M.A.,
Fellow of University College, Oxford. Second Edition. 2 vols. Crown 8vo.
cloth, \2S.

Metaphysicy in Three Books; Ontology, Cosmology, .

and Psychology. English Translation ; Edited by B. Bosanquet, M.A.
Second Edition. 2 vols. Crown 8vo. 1 2s.

Martineau {James, D.D.). Types of Ethical Theory. Second

Edition. 2 vols. Crown 8vo. i^^s.

A Study of Religion : its Sources and Contents. % vols.

8vo. Nearly ready.

Rogers [y. E. Thorold, M.A.). A Manual of Political Economy y

for the use of Schools. Third Edition. Extra fcap. 8vo. 4J. 6d.

Smith's Wealth of Nations. A new Edition, with Notes, by

J. E. Thorold Rogers, M.A. 2 vols. Svo. 1880. 21J.

X. FINE ART.

Butler (A. J., M.A., F.S.A.) The Ancient Coptic Churches of

Egypt. 2 vols. 8vo. 30^.

Head {Barclay V.). Historia Numorum. A Manual of Greek

Numismatics. Royal 8vo. half morocco, 42 j.

Hullah {John). The Cultivation of the Speaking Voice »

Second Edition. Extra fcap. 8vo. 2s. 6d.

Jackson {T. G., M.A.). Dalmatia, the Quarnero and I stria;

with Cettigne in Montenegro and the Island of Grado. By T. G. Jackson,
M.A., Author of ' Modem Gothic Architecture.' In 3 vols. 8vo. With many
Plates and Illustrations. Half bound, 42 j.

40 CLARENDON PRESS, OXFORD.

Ouseley {Sir F. A. Gore, Bart.), A Treatise on Harmony,

Third Edition. 4to. \os.

' A Treatise on Counterpoint, Canon, and Fugue, based

upon that of Cherubini. Second Edition. 4to. ids.

A Treatise on Musical Form and General Composition,

Second Edition. 410. 10^.

Robinson (J. C, F.S.A.). A Critical Account of the Drawings

by Michel Angela and Raffaello in the University Galleries, Oxford. 1870.
Crown 8vo. 4J.

Troutheck \y.,M.A,) and R . F. Dale, M,A. A Music Primer

(for Schools). Second Edition. Crown Svo. \s. 6d.

Tyrwhitt (R. St. J., M,A.). A Handbook of Pictorial Art,

With coloured Illustrations, Photographs, and a chapter on Perspective by
A. Macdonald. Second Edition. 1875. Svo. half morocco, i8j.

Upcott {L. E,, M.A.). An Ditrodjiction to Greek Sculpture.

Crown Svo. 4^. 6d.

Vaux (W. S. W., M.A.). Catalogue of the Castellani Collec-
tion of Antiquities in the University Galleries, Oxford. Crown Svo. u.

The Oxford Bible for Teachers, containing Supplementary
Helps to the Study of the Bible, including Summaries of the several
Books, with copious Explanatory Notes and Tables illustrative of Scripture
History and the characteristics of Bible Lands ; with a complete Index of
Subjects, a Concordance, a Dictionary of Proper Names, and a series of Maps.
Prices in various sizes and bindings from 3^. to 2/. 5^.

Helps to the Study of the Bible, taken from the Oxford

Bible for Teachers, comprising Summaries of the several Books, with
copious Explanatory Notes and Tables illustrative of Scripture History and
the Characteristics of Bible Lands ; with a complete Index of Subjects, a Con-
cordance, a Dictionary of Proper Names, and a series of Maps. Crown Svo.
cloth, y. 6d. ; i6mo. cloth, is.

LONDON: HENRY FROWDE.

Oxford University Press Warehouse, Amen Corner,

OXFORD: CLARENDON PRESS DEPOSITORY,
116 High Street.

e^ The Delegates of the Press invite suggestions and advice from all persons
interested in education; attd will be thankful for hints, ^c. addressed to the
Secretary to the Delegate.s, Clarendon Press, Oxford.

. . \

PLEASE DO NOT REMOVE
CARDS OR SLIPS FROM THIS POCKET

UNIVERSITY OF TORONTO LIBRARY